Je sluit op
omdat er geen
alternatief is"
Wiegel laat zich niet sturen
WD-PLANNETJE VALT IN HET WATER
Politiek
Partij
Parlement
RDENKING „HONDERD
4AR VRIJHEIDSSTRAF"
DEN HAAG Doet-ie
het wel of doet-ie het
niet? Die vraag beheerste
deze week het Binnenhof.
Hans Wiegel zal dit week
einde de naar zijn mening
„misschien wel moeilijkste
beslissing" in zijn loop
baan nemen. Maar hoe
zijn beslissing ook uitpakt,
'en ding is al zeker: Ed
Nijpels zal er niet vrolij
ker van worden.
Stel dat de Friese commissaris
concludeert dat Leeuwarden
hem toch liever is dan Den
Haag. In dat geval lijdt Nijpels
een niet geringe nederlaag. De
trotse aankondiging van afge
lopen dinsdag dat zwaarge
wicht Wiegel bereid was de
nieuwe minister van binnen
landse zaken te worden, zal
dan beschreven worden als
zijn jongste mislukte stunt.
Onder verwijzing naar eerdere
afgangen, zoals net niet kun
nen beschermen van de koop
kracht van de aow'ers en het
buigen voor het CDA in de
kwestie van de euthanasie,
zullen dan ook zijn leiders
kwaliteiten opnieuw in twijfel
worden getrokken. En dat
midden in een verkiezings
strijd!
Maar als Wiegel wel minister
wordt, is dat in feite nog min
der aangenaam voor Nijpels.
Want sinds de forse kritiek
van Provinciale Staten van
Friesland op de plannenmake
rij van de VVD-top, heeft de
commissaris besloten dat hij
onmogelijk een paar maanden
in Den Haag kan gaan logeren
om dan vervolgens vrolijk te
rug te keren naar Leeuwar
den. Het tijdelijke karakter
van een eventuele comeback is
daarmee vervallen en de pro
blemen die dat voor Nijpels
oplevert zijn gemakkelijk te
voorzien.
Algemeen immers wordt de
„Grote Ijsmeester", zoals Wie
gel zichzelf voor de tv ty
peerde, gezien als de enige die
de VVD uit het slop kan ha
len. Dat heeft automatisch tot
gevolg dat hij bij een verblijf
voor onbepaalde tijd in Den
Haag weer beschouwd zal
worden als dé politiek leider
en derhalve de beoogde vice-
Hans Wiegel
premier van de VVD. Als het Is dat werkelijk zo? De dag
zo gaat, heeft Ed Nijpels dus voordat Nijpels zijn persconfe-
een Paard van Troje binnen- rentie hield, op maandag dus,
gehaald.
had slechts in onze krant en
in een klein aantal andere re-
tionale dagbladen gestaan
at er aanwijzingen waren dat
Het bovenstaande overziende de VVD Wiegel wilde hebben
dringt de vraag zich op hoe als opvolger van de overleden
Nijpels in vredesnaam binnen minister Koos Rietkerk. Dat
24 uur van een vrij sterke po- had geen zichtbare nervositeit
sitie in een „no-win" situatie tot gevolg in VVD-kring.
kon belanden. Het antwoord is Maar die situatie veranderde
dat hij afgelopen dinsdag iets toen het landelijke ochtend
openlijk in het vooruitzicht blad De Telegraaf dinsdag op
stelde wat hii nog niet echt ge- zijn voorpagina meldde dat de
regeld had. Bij de VVD meent voorzitters van de VVD-kies-
men dat Nijpels dat wel moest kringen en de VVD-minister
doen, omdat steeds meer kran- Wiegel wilden hebben maar
ten waren gaan speculeren dat Nijpels dat tegenhield. De
over een terugkeer van Wie-
gel.
van Leeuwarden, aldus De Te
legraaf. Het heeft er alle schijn
van dat deze bewering, in no-
tabene het lijfblad van het me
rendeel van de VVD'ers, de
fractieleider tot zijn overhaas
te persconferentie heeft ge
bracht. Een bewijs voor die
stelling is ook het feit dat Nij
pels ongevraagd en met grote
nadruk verklaarde dat het ini
tiatief voor het benaderen van
Wiegel van hem en niemand
anders was uitgegaan,
's Avonds in het NOS-journaal
herhaalde hij deze uitspraak
en voegde eraan toe dat hij tot
zijn plan gekomen was vanuit
zijn „bijzondere verantwoorde
lijkheid als fractievoorzitter en
politiek leider van de VVD".
Indruk voorkomen
ris hij daar
voor zelf Wiegel terug moest
halen, dan moest dat maar. Op
die manier zou hij bovendien
bereiken dat het voor het Ora
kel van Ljöuwert heel wat
moeilijker zou worden kritiek
op hem uit te oefenen, zoals
was gebeurd in een interview
met deze krant over de kwes
tie van de euthanasie. Lijf aan
lijf vechtend met Lubbers zien
de zaken er immers anders uit
dan vanachter een kelkje Be
renburg bij het haardvuur in
Giekerk.
Het geluk leek Nijpels, na alle
tegenslagen van de laatste tijd,
toe te lachen. Bij het eerste
verkennende gesprek met
Wiegel gaf deze te kennen dat
hij slechts voor enkele maan
den naar Den Haag wilde ko
men! Nijpels was de koning te
rijk. Hij zag zich al tenminste
twee vliegen in één klap slaan.
De VVD zou zich oprichten uit
haar belabberde electorale po
sitie, zonder dat de man, die
dat voor elkaar zou boksen,
voor hem ooit een echte be
dreiging kon worden. Dat hij
door deze of gene'commenta
tor wat smalend toegesproken
zou worden, omdat hij het
kennelijk niet in zijn eentje af
kon, nam hij graag op de koop
toe. En de te verwachten kri
tiek van „Ome Joop en zijn
vrinden" was voor Nijpels (en
Wiegel!) alleen maar reden om
zich schaterend van de pret op
de dijen te slaan.
Friese staten
Maar die euforie sloeg snel om,
toen Ed Hans merkten dat
hun plannetje leidde tot zo on
geveer een opstand in de Frie
se Staten. Die gang van zaken
deed Nijpels woensdagavond
getergd voor de tv uitroepen
dat die Friezen „het juist als
een eer" moesten zien dat zij
een minister van binnenlandse
zaken konden leveren. En ook
nu nog zou hij op het stand
punt staan dat Wiegel zich
niets van alle (staatsrechtelij
ke) bezwaren moest aantrek
ken en gewoon moest doorzet
ten. Er zijn immers voorbeel
den te over van ministers, die
na een korte ambtsperiode
weer terug waren gegaan naar
hun oude rijksbetrekking.
Op zich heeft Nijpels daarin
gelijk. Ook de PvdA heeft ooit
(in 1956 na het overlijden van
minister Donker) een rijks
ambtenaar, de hoogleraar mr.
J.C. van Oven, „geleend" voor
een tijdelijk verblijf in Den
Haag. Maar helaas voor de
fractieleider was Wiegel niet
bereid de Friezen te oruske-
ren. Na afloop van de Staten
vergadering verklaarde de
commissaris plechtig dat hij de
boodschap had verstaan en dat
hii eventueel voor de „konink
lijke weg" zou kiezen (ontslag
als commissaris nemen alvo
rens minister te worden).
Daardoor maakte Wiegel te
vens duidelijk dat hijzelf en
niet de WD-top zou uitmaken
wat de consequenties van het
een en ander voor hem zouden
zijn. Voor veel liberalen zal
dat niet als een verrassing zijn
gekomen, als zij tenminste le
zer zijn van het partijblad
Vrijheid en Democratie.
„Mensen die Hans Wiegel goed
kennen, weten dat hij zich niet
lóèt sturen, zich niet lóèt lei
den. Wiegel bepaalt zelf zijn
eigen koers", staat er boven
een vraaggesprek met de Frie
se commissaris in het partij
blad van 18 februari. Èd Nij
pels hèd dus kunnen weten
NNËNLAND
EcidócSomant
ZATERDAG 8 MAART 1986 PAGINA 5
Het huls van
bewaring In
Amsterdam,
de „Bijlmer
bajes": een
moderne
gevangenis
waarin voor
het eerst
allerlei
technische
foefjes aan
bewakings
apparatuur
zijn verwerkt.
ren, in de maaltijden („vroeger
vonden ze varkensvlees in de
keuken voor de Marokkanen
maar flauwekul"), de biblio
theken, de mogelijkheden
voor andere religies, de
vreemde talen waar het perso
neel cursussen in volgt
Toch zijn in het recente verle
den incidenten bekend tussen
groepen gedetineerden van
verschillende afkomst die bin
nen de inrichting tegenover
elkaar kwamen te staan. Van
Tuinen: „Het hangt af van het
klimaat en een directie: sta je
machtsconcentraties toe, ga je
uit van uitpraten of van uit
vechten. Eenvoudig is het niet,
je beschikbare ruimte speelt
een rol, het feit of groepen
monopolie-posities proberen in
te nemen, bij voorbeeld in de
sfeer van drugsverkoop. En:
conflicten van buiten worden
mee genomen naar binnen".
Van Tuinen vraagt zich af of
je, zoals wel eens bepleit is,
puur uit tactische overwegin
gen minderheden moet wer
ven als personeel. Hij aarzelt:
„Wie zegt mij of dat over tien
iaar nóg nodig is." Hij heeft
het dan niet over minderhe
den onder het personeel om zo
tot een werkelijke afspiegeling
van de bevolking te komen,
dat heeft zijn volledige instem
ming.
Ook vrouwen hebben vanuit
die gedachte de laatste vijf jaar
met succes hun intrede gedaan
onder het personeel. De op
merking „vrouwen binnenha
len en dan kunnen wij mooi
het vuile werk opknappen"
die je vroeger nog wel eens
hoorde, behoort tot het verle
den. Over de opvatting dat
vrouwen het fysiek niet aan
zouden kunnen haalt Van Tui
nen de schouders op. „Gedeti
neerden lopen niet constant
met een mes tussen hun tan
den rond hoor. vrouwen heb
ben trouwens weer hun eigen
manier en tact om zonder ge
weld conflicten op te lossen
De onrust onder net gevange
nispersoneel door bezuinigin
gen (zéker bij de ambtenaren)
en werkdruk is wat gestabili
seerd volgens Nijborg. De rol
van de „penitentiair inrich
tingswerker" is ook veran
derd. Het personeel „binnen"
(de „bewaarder" is de man-
/vrouw aan de deur) heeft niet
slechts de rol van „bewaker".
Bij de werving wordt meer ge
keken naar bepaalde sociale,
technische en creatieve vaar
digheden. Slechts twee drie
procent van de sollicitanten
komt echter op dit moment
door de selectie. Een reden te
meer volgens Nijborg om ter
gelegenheid van „Honderd
jaar vrijheidsstraf" eens wat
meer te doen aan de veelal ne
gatieve beeldvorming over het
gevangeniswezen.
snappen. De omstandigheden
bepalen of iemand vluchtge
vaarlijk is. Buitenlanders die
bang zijn voor uitlevering pro
beren weg te komen. En Ne
derlanders? Een paar dagen er
tussenuit knijpen om thuis
orde op zaken te stellen of om
gewoon de bloemetjes buiten
te zetten. Dat willen ze meest
al. Maar heel wat uitbrekers
komen daarna gewoon weer
terug. Ze vinden meestal, hun
straf te zwaar ten opzichte van
hun vergrijpen, zeker celstraf
in verhouding tot diefstal,
maar tachtig, negentig procent
zit hem uit'
De laatste tien jaar is de sa
menstelling van de bevolking
in de gevangenissen aanzien
lijk veranderd door de komst
van mensen uit andere cultu
ren: ethnische minderheden
uit onze bevolking maar ook
buitenlanders.
In sommige inrichtingen zijn
vijftien, zestien nationaliteiten
niet ongewoon geworden. Men
is er, aldus Nijborg, nu wel op
ingesteld. Er wordt rekening
gehouden met andere cultu-
De
cellengalerlj
van de
Bijlmerbajes.
nisch oog" boezemt hen beiden
afkeer in omdat het gedeti
neerden en personeel fru
streert en zeker niet moti
veert.
Juist vanuit die zo goed bevei
ligde Bijlmerbajes ontsnapten
nog niet zo lang geleden gede
tineerden. Van Tuinen: „Het
kón zijn dat het systeem het
juist uitlokt.... Relaties met be
waarders zijn onmisbaar en
kunnen óók beveiligingen be
tekenen. Overigens: het me
rendeel wil helemaal niet ont-
i je ztKtrL Deze hebben dikke nthhinJ
t meet sportief bl'urm, Suste.
w nelten mien kan iedereen,
lijnmm n de kunst
jaar staat strafrechtelijk Nederland op vele manie-
stil bij ons honderdjarig wetboek van strafrecht en
.beginselenwet voor het gevangeniswezen". Bezin-
g Cr. herdenking dus, met tentoonstellingen, discus-
en symposia. Verslaggeefster Inge Crul sprak over
.jubileum" met J. Niiborg, sinds kort gepensioneerd
ionaal-directeur van het gevangeniswezen in noord-
Nederland en mr. K. van Tuinen, directeur van de
angenis en rijkswerkinrichting (RWI) Norgerhaven
Veenhuizen.
x)rg en Van Tuinen steken htm energie bij deze
denking vooral in de informatie aan en beeld vor
ig bij een zo breed mogelijk publiek. Zij zijn mensen
i de praktijk die moeten leven met de gevolgen voor
étineerden én personeel van beleidsdaden en rech
te vonnissen, met een realiteit van cellentekort,
in de inrichtingen en een veelheid aan ethnische
fierheden.
EUWARDEN Van Tui-
verwoordt hun opvatting
ons gevangeniswezen:
basisgedachte is dat je ge
neerden ook als mensen
Als wezens waarmee je de
uitzit: als personeel heb je
ilotte in zekere zin ook le-
islang. Je kunt dat op ver
diende manieren doen: met
grootste zorg het vasthou-
van mensen of vanuit de
achte dat je probeert zo
d en kwaad als net gaat die
iode samen door te ko-
Irg: „Té pretentieus moet
ik niet zijn. Je sluit op om-
er geen alternatief is. Als
ir maar niet slechter uitko-
n dan ze erin kwamen, is
gedachte dan".
klinkt fatalistischer dan
wil. Terugblikkend op hon-
jaar vrijheidsstraf die
ms onze tradities ook al-
zinvol" moest zijn: „Ver-
uwende ideeën zijn natuur-
altijd doorgedrongen. In
'orige eeuw gingen we uit
inkeer en zedelijke verhe
ug door eenzame opsluiting
de Bijbel als troost. Nu
in we over gedragsbeïn-
eding en begeleiding in ge-
tgenisgemeenschappen".
'Josofie
filosofie werkt op biina
fronten door. Neem het
gsgebruik binnen de ge-
igenissen. Iedereen weet
.jjebruikt" wordt in de
En dat is weer alleen
jk doordat er langs vele,
inventieve kanalen
/ende middelen binnen-
x. „Net als ijzerzaagjes"
teert Nijborg droogjes,
mag niet, maar het komt
el in".
i» Tuinen wil niet generali-
snd praten over verslaaf-
ll alsof de inrichtingen daar
I mee zitten. „Vergeet niet
'ie ook de „gewonegebrui-
i binnenkrijgt: de mensen
k gewend zijn zo nu en dan
nemen, een stickie, een
at dan ook, óók het da-
borreltje. Die komen
droog te staan. En dan
'en we het nog niet over
alcohol verslaafden".
pUSKE EN WISKE DE BONKIGE BAARDEN
(c) Standaard Uitgeverij. Antwerpen-Weesp.
Laconiek: „Een fles jenever is
nou eenmaal moeilijker bin
nen te smokkelen dan een
stickie, dus op die manier kan
inderdaad wat je noemt crimi
nele besmetting ontstaan".
In de gevangenis zitten en dan
weer een verbod overtreden,
dat vindt de maatschappij dub
bel erg, constateert Van Tui
nen. Nijborg: „Zoveel mogeliik
het drugsgebruik in de inrich
tingen beteugelen, heeft de
staatssecretaris gezegd. Na
tuurlijk, dat vind ik ook, het is
een gevaar voor de volksge
zondheid. Je kunt theoretisch
gesproken een inrichting hele
maal drugsvrij houden door
gedwongen strenge visitatie,
urine-controle enzovoorts.
De directeur die dat regiem
wil moet wel weten wat hij in
levert. Hij komt uit op een
koud, rigide systeem dat voor
bij gaat aan de bedoelingen
van ons gevangeniswezen en
waar men met grotere proble
men uitkomt aan men erin
kwam." Met nadruk: „Ik pro
pageer zeker geen drugs in de
cel, net zo min als ik iemand
aan zal raden vijf mogadonta-
beletten te slikken om in slaap
te komen. Maar het gebeurt
wel".
Nijborg was voorzitter van de
werkgroep die onlangs het
rapport „drugvrije detentie"
opstelde en aanbood aan de
staatssecretaris van justitie.
Hierin wordt gepleit voor
drugvrije afdelingen, die in de
praktijk een reaelijk succes
volle poging blijken te zijn ge
detineerden op basis van vrij
willigheid tegen zichzelf te be
schermen. Hij moet er wel
moeite voor doen: urine laten
onderzoeken, bereid zijn tot
regelmatiger fouillering. Nij
borg: „Als je drugvrije afdelin
gen creeert geef ie de strijd
nog niet op voor de totale in
richting. Je zoekt naar een
evenwicht, probeert het' pro
bleem te beheersen. Ik ben er
niet alleen om op te sluiten en
te bestrijden, maar ook om te
helpen en te begeleiden".
Krap
De penitentiaire inrichtingen
in ons land zitten te krap in
hun jasje. Langgestraften hou
den ruimte bezet en hei cel
lentekort dat daardoor is ont
staan leidt tot problemen.
Mensen zitten te lang opgeslo
ten in politiebureaus en in
huizen van bewaring in fases
in hun proces dat ze daar niet
(meer) horen. Anderen wor
den op het politiebureau al
naar gelang de zwaarte van
het delict naar huis gestuurd,
wat de nodige sociale onrust
heeft veroorzaakt. Veroordeel
den moeten veel te lang op de
uitvoering van hun straf
wachten.
De reden? Meer aanhoudin
gen, hogere vrijheidsstraffen,
denkt Nijborg. Van Tuinen
voegt er nog de doorwerking
van de na-oorlogse geboorte
golf aan toe.
Inmiddels is het besluit geval
len de capaciteit van het ge
vangeniswezen op te voeren.
Tot 1990 wordt net "cellenbe-
stand uitgebreid met 750 cellen
tot 5500 in totaal door uitbrei
ding en renovatie van gebou
wen. Op langere termijn komt
er nieuwbouw. Daarbij wordt
gedacht aan vier vijf grote,
gesloten gevangenissen. Van
twee daarvan staat vast dat ze
in Leeuwarden en Hooceveen
komen. Gesproken wordt ver
der over Limburg en Rotter
dam.
De nieuwbouwplannen stuit
ten vorig jaar op kritiek van
onder anderen linkse politici
in de Kamer, de Coornhertliga
(vereniging voor strafrechts-
hervorming) en de ambtena-
renorganisaties wier leden in
de inrichtingen werken. Men
vond dat het accent te veel ligt
op opbergen in grotere gebou
wen, met alle problemen van
dien voor het personeel, in
plaats van op preventie. De
Dewindslieden in Den Haag
stelden echter dat de bouw
van vier, vijf gevangenissen
aanzienlijk goedkoper is dan
kleinschalige bouw.
Van Tuinen en Nijborg relati
veren de kritiek. Praten over
„grote" inrichtingen, betekent
dat je het hebt over maximaal
250 plaatsen per inrichting (in
totafi dus 1000 tot 1250 cellen
erbij). Die, aldus Nijborg, toch
ook in verschillende paviljoens
kunnen worden onderge
bracht, zodat je diverse re-
fiems kunt combineren met
én „infrastructuur" van voor
zieningen en deskundig perso
neel (recreatieleiders, sportin-
structeurs).
Foefjes
Het huis van bewaring in
Maastricht en dat in Amster
dam, de „Bijlmerbajes", zijn
twee grote, zo n tien laar gele
den gebouwde, moderne ge
vangenissen waarin voor het
eerst allerlei technische foefjes
aan bewakingsapparatuur zijn
verwerkt. Nijborg en Van Tui
nen denken dat de nieuwe in
richtingen toch wel wat sober
der zullen zijn. Het „elektro-
