Omwegen Zes eeuwen wooncultuur aan het Leidse Rapenburg Coördinator voor bejaardenwerk VERENIGING OUD-LEIDEN Bezwaren tegen woonwagencentra Wassenaar afgewezen LEIDEN OMGEVING £e4dóc6ou*a/nt DINSDAG 18 FEBRUARI 1986 PAGINA Tl Uitkijktoren Dè ideale werksituatie: het waarnemen van verkeers overtredingen vanuit de comfortabale bureauzetel terwijl de typemachine voor net uittikken yar\ het procesverbaal gereed staat. Daar moet menig agent van politie toch van dro men. zeker in deze koude li tie is bovenstaande situatie geen droom, maar heerlij ke werkelijkheid. Enkele ramen op de eerste verdie ping van het politiebureau aldaar bieden een fraai uitzicht op het kruispunt Sotaweg-Alkemadelaan. Wanneer een weggebrui ker op dit verkeersknoop punt het rode licht ne geert. dan kan de Alkema-« dese hermandad dat voor treffelijk zien. En het ge wone bureauwerk hoeft er niet eens onder te lijden. Maar aan deze situatie is een einde gekomen. Kan tonrechter Morshuis oor deelde gisteren namelijk dat de politiepost in Roelo- farendsveen geen goede uitkijktoren is. Dat heeft dè politie in Alkemade te danken aan een man die in iuni 1985 op het bewus te kruispunt het rode ver keerslicht had genegeerd en vanuit het bureau was opgeschreven. De man was niet zo zeer boos om de bekeuring, maar meer om de manier waarop die stand was gekomen. Deze verdachte vond duidelijk dat de politie wel enige moeite moet doen om de overtreders van de ver keersregels in de kraag te vatten. Twee weken nadat hij door rood was gereden, kreeg hij een „sjekje" thuis. Met deze acceptgiro kaart toog hij naar het bu reau in Roelofarendsveen en vroeg naar de agent die de bon had uitgeschreven. ..Er kwam een man in burger lopend op krukken naar beneden", vertelde de man aan Morshuis. Daarop zou deze agent in burgerkleding hebben ge zegd: „Ik zat hier boven te schrijven en ik dacht: hé, daar gaat er een". Als de de verdachte gelijk had, dan zou dat betekenen, dat de agent tijdens zijn werk naar buiten zat te kijken. In zijn verbaal had de agent geschreven dat hij rechtstreeks zicht had op het betrokken verkeers licht. maar de verdachte trok dat in twijfel. Met een foto die hij van de situatie had genQmen trachtte hij dat duidelijk te maken. „Ik schat de afstand op 40 a 50 meter, er hingen vi trages voor de ramen en de man zat te werken", ar gumenteerde hij. „Ik denk dat ziin oog heeft gefaald zoals nij zei dat mijn oog had gefaald". Officier van justitie Van Ek hechtte wel geloof aan het verbaal. „Ik ken dat politiebureaut je erg goed en sluit niet uit dat het zicht goed is", zei hij en eiste 80 gulden boe- Kantonrechter Morshuis keek nog eens naar de foto die hij van de verdachte had gekregen en zei na denkend: „Ik vraag me af of dit een te grote afstand is". Daarop nam de rech ter zijn besluit: „Het is toch een weinig ideale plaats om verkeersovertre dingen te constateren. Ik twijfel aan het waarne mingsvermogen van de agent", meende Morshuis. „Vanaf die plek dan", voegde hij er snel aan toe. „Vrijspraak". Minitje De vrouw reed op 18 juli 1985 in Noordwijk vanuit de Abraham van Royen- straat met haar auto de Huis ter Duinstraat op en botste pardoes tegen een andere auto. Zij was de schuldige want ze reed een voorrangsweg op. De ver dachte had de auto niet zien aankomen, er stond een wagen op de stoep ge parkeerd. „En het was een klein minitje" zei ze. Dat moet dus wel een heel compact autootje zijn ge weest. Haar wagen was to taal vernield en daarbij kwam ook nog eens een eigen risico van 500 gul den. „Mijn man is invalide en daarom moeten we een andere auto hebben. An ders komt hij nergens", zei ze en liep vervolgens weg. „Ho, ho", riep Morshuis haar na. „We zijn nog niet klaar". „En ik wil ook nog aan m'n trekken komen", lachte de officier en vroeg een boete van 150 harde guldens. Hoewel Van Ek erbij zei dat hij normaal 180 zou hebben gevraagd, viel zijn eis de vrouw te gen. Met het vonnis van Morshuis (100 gulden) had ze iets minder moeite. KEES VAN HERPEN EEN OPZIENBARENDE PUBLIKA TIE OVER WONENEN LEVEN AAN EEN GRACHT Het Leidse Rapenburg kan feest gaan vieren. Dit „chieraet deser ste de" werd zeshonderd jaar geleden, bij een (vierde) stadsuitleg, van „vestgracht" tot „woon- gracht" bevorderd. Het groeide en bloeide aan het Rapenburg, dat zelfs mondiale vermaardheid zou krijgen. Nog tot in de 16e eeuw waren er be woners die er hun hooi opsloegen of nonchalant omsprongen met de mest. Loslopende var kens waren geen zeld zaamheid en menigeen hield er een aantal koe beesten op na. Dat was nog allemaal van „voor de universiteit". Daarna kwam de tijd van aan zien, ook dat „des per- soons". Centrum van cul tureel leven, woonstee van rijke kooplieden en hoogleraren. Een uit Metz afkomstige theo loog, Johannes Polyan- der a Kerkhoven, wie oogkleppen niet vreemd moeten zijn geweest, riep de gracht waaraan hij woonde zelfs uit tot „de schoonste plek ter we reld": „Van de vier we relddelen is Europa het mooiste, de Nederlanden zijn weer het mooiste deel van Europa en daar van is Holland het mooiste gebied: in Hol land is Leiden de moois te en reinste stad en de mooiste gracht in Leiden is het Rapenburg". En dan te bedenken, dat tientallen jaren geleden nog serieus werd gespro-' ken over het dempen van het Rapenburg... barende publikatie, die de kleinste details deze won derbaarlijke Hollandse gracht in een gloedvol daglicht stelt. Gistermiddag" werd in het Groot-Auditorium van de universiteit het eerste deel gepresenteerd van een zesde lige serie over „Zes eeuwen wooncultuur (1386-1986): „Het Rapenburg, geschiede nis van een Leidse gracht". Het had ook kunnen heten: „Het Rapenburg te kijk ge zet", in de zoeklichten van wetenschappers die met veel vasthoudendheid en liefde voor hun taak iets groots ver richt hebben. Het eerste boek, zwaar als een encyclo pedie-deel, werd uitgegeven onder redactie van prof.Th- .H.Lunsingh Scheurleer, prof. C.Willemijn Fock en drs. A.J.van Dissel, die zich alle drie terecht aan het Ra penburg verslingerd hebben. Huisgewijs onderzoek De eersteling van het project Een promotie aan de Leidse universiteit, ca. 1658; zomers en vruchtbaar. wooncul tuur aan het Rapenburg houdt zich bezig met een stu die over de wooncultuur van het „blok" tussen Noordein- de. Rapenburg en Groenha- zengracht: Groenhazenburch. Omvattende de oneven huis nummers van 1 tot en met 23. Geen bewoner, travee, trap of schouw, noch boede linventaris of gestuct plafond werd veronachtzaamd. De eeuwen door. Het Rapenburg telt zes huizenblokken; de ge schiedschrijvers gaan dus zes delen in extenso over huizen en bewoners ver. Als lei draad werd gebruikt de inde ling uit 1601 ten tijde van ij verige stadssecretaris Jan van Hout. Elk deel bevat een huisgewijs onderzoek naar de geschiedenis van de bebou wing en bewoning van een van de zes blokken, waarin aan de bewoners met hun verzamelingen gecombi neerd zou het één groot mu seum kunnen zijn geweest en hun wooncultuur grote aandacht wordt besteed en waarin tevens een beschrij ving van de huidige toestand is opgenomen. Nieuw in con trast met oud. Het was bijna „koning, kei zer, admiraal; aan het Rapen burg woonden ze allemaal". Maar eens huisde er wel de bakker naast de professor, de koperslager, timmerman en brouwer. In 1447 was er een zeer vooraanstaande, doch onfortuinlijke. Rapenburger, Jan Rosen, die secretaris was van het Hof van Holland, Zeeland en West-Friesland en sinds 1434 ook secretaris van de stad. Hoe die heeft ge leefd is nu een raadsel: „uit zijn schuldenlast blijkt dat hij de laatste tien jaar van zijn leven grotendeels op krediet moet hebben geleefd en zijn schuld bedroeg bij zijn dood dan ook ver over de 1000 Ponden. In zijn huis heerste overdaad: niet minder dan tien bedden, veel oorkussens en geborduurd wandbehang voor een rode, groene en blauwe kamer, allerlei soor ten lakens en gordijnen met ijzeren roeden, bergmeube len, een „waterclock" en een complete keukeninventaris met zes zilveren schalen". De verkoping van dit alles nam drie dagen in beslag. In 1390 telde Leiden nog maar één klooster, dat van St.Ursula. In 1474 was dat aantal uitgegroeid tot vijftien, onder invloed van de beken de vroomheidsbeweging van de Moderne Devotie, geïnjec teerd door Geert Grote van Deventer. Geestelijke ople ving in de late middeleeu- Op mijn omwegen door stad en land kom ik graag mensen tegen. U kunt mij telefonisch of schriftelijk vertellen wie u graag in deze rubriek zou willen I tegenkomen. Ik ben bereikbaar via 071 mwHI - 12 22 44 op toestel 10. Hoor Ton Pietrrs wen. Binnen tien jaar tijd werden in Leiden drie kloos ter aan het Rapenburg ge sticht, gegrondvest op de nieuwe ideeën van de broe ders en zusters des Gemenen Levens. Het St.Barbara- klooster (tussen Breestraat en Langebrug) was het eerste (1441), met een gevelbreedte van bijna 53 meter. Het inte rieur moet verlucht zijn ge weest met veel kunstwerken van allerlei aard, een genot voor het oog van een reli gieuze mens maar een doorn in dat van de vernielers die bij de beeldenstorm te keer gingen. St. Barbara - klooster Aan de overkant, de „c zijde", lag toen ook het kloos ter Roma, tussen Doelensteeg en Groenhazengracht. Daar resten ons slechts de beschre ven herinnering en wat actes van. Het derde kloostercom plex was het Jacopinessen (Dominicanessen) klooster op de hoek van Rapenburg en Nonnensteeg. Alleen de later verbouwde kapel bleef enigs zins gespaard. Het is nu het hoofdgebouw van de univer siteit. In de geschiedenis is niets nieuw: in het begin der 16e eeuw nam de inflatie toe, giften bleven uit, het aantal kloosterroepingen daalde, de religieuze geestdrift zakte tot een laag pitje. Het St. Barba- ra-klooster telde in 1507 nog 57 geprofeste zusters; veertig jaar later was hun aantal ge slonken tot 27. In 1566 wer den de kloosters en kerken voor het eerst geplunderd, ook daarna nog, in 1572. De overgebleven nonnen, van hun have ontdaan, vluchtten naar Brugge, naar het kloos ter Engelendael. Het is nog niet zo erg lang geleden dat we, als roomsen, zongen: „Eng'len, daalt met spel en snaren". Maar toendertijd was het al een heen en weer gezweep: de roomsen zochten een heenkomen naar het zui den, terwijl vanuit Noord- Frankrijk en Vlaanderen de reformatorisch gezinden naar de tegen Spanje in opstand gekomen noordelijke provin cies uitweken. De kost ging ook voor de baat uit. In die tjd woonden op het Rapenburg al heel wat „aan zienlijk ketters": Huych van Alkemade, bijvoorbeeld, en Arent van Duivenvoorde, Jan Paets van Zandhorst en Jacob Oom van Wijngaarden. Anti-papisten volgens de nieuwe orde. Cornelis van Veen, daarentegen, een van de vier burgemeesters van Leiden, week als goed katho liek uit naar Antwerpen in 1572 (nog voor de verovering door de hertog van Parma in '85), ofschoon enkele van zijn kinderen al naar het protes tantisme waren overgegaan. Maar het St.Barbara-klooster bleef ook na de „overname" nog geruime tijd meespreken. Toen in 1575, een jaar na het ontzet van Leiden, de stich ting van de universiteit in ijl tempo (met het oog op de verwachte onderhandelingen met Spanje) werd doorgezet, was het voormalige klooster het nieuwe academiegebouw. Daar formeerde zich op 8 fe bruari 1575 een optocht als een levende allegorie, een aaneenschakeling van tafere len die de nieuwe leer, de wetenschap en de renaissan ce, de wedergeboorte der klassieke basisgedachten, Maar het mooiste waren die grillige lindebomen; bekend tot in het buitenland. Hier het Rapenburg met het academiegebouw in 1771. verheerlijkten. Leiden was een dergelijke „vorstelijke intocht" al gewend: Karei V en zoon Philips II (tegen wiens roomse en staatkundi ge dwingelandij alles gericht was) waren op deze maniër al binnen de stad welkom ge heten. Instituut voor prinsen Nog enige tijd bleef het, St.Barbara klooster de nieu-' we tijd dienen. Als Prinsen hof. Daar kregen de jongens van Willem van Oranje, die in 1584 door de fanatiekeling Balthasar Geraerds voor eeu wig het zwijgen werd opge legd, hun „wetenschappelijke opleiding". Maurits leerde eï\ en hield er huis; gevolgd door zijn broer Frederik Hendrik (1593-1597). De laat ste Oranje-prins die in het Prinsenhof woonde was de latere koning-stadhouder Willem III. Die was negen jaar toen hij aan zijn „gods dienstige vorming" begon, en aan de studie „goede manie ren", geschiedenis, geografie en Latijn. Toen Willem 12 ja ren oud was was hield hij het in 1662 in Leiden voor ge zien. Hij hield zich liever be zig met de Engelse troon en met verborgen vriendjes en zijn grote opponent Lodewijk IV van Frankrijk. Het is maar een greep uit de Rapenburgse geschiedschrij ving gedurende zes eeuwen, zoals die door Lunsingh Scheurleer cum suis aan een select maar enthousiast lezer spubliek is aangeboden. Er is nog zoveel meer. Over Ra penburgbewoner Boerhaave, bijvoorbeeld. En over het „Rapenburg mecenaat". Over de „grote Leienaars", die zich ook internationaal heel ge makkelijk wisten te bewegen in een aaneenschakling van periodes. Lees maar eens over behuizingen waar de be woners schilderijen van Hals verzamelden, of van Dou. Bij hondenden hingen die mees ters aan de wanden in de prinsheerlijke optrekken aan die typisch Leidse gracht. Grapjes van Ruysdael en Steen; te koop voor een handvol daalders. Het Ra penburg was er goed voor. Dit nu voor het eerst be schreven waterbolwerk, eens opgezet als kering tegen oiï- gewente overvallen en lasti ge veroveringen door ijver zuchtige opponenten uit de buurt, mag nu een vredige toekomst tegemoet gaan. In een lange compositie van klok- en tuitgevels, van tra- tinctie van een tegenwoordig vijfsterren-hotel. Het blijft in elk geval de mooiste gracht van Europa of daaromtrent. Maar we hebben al zoveel mooie grachten te verko pen.... Scholen in Ter Aar breiden uit TER AAR Binnenkort zul len er in Ter Aar 6 schoolloka len worden bijgebouwd. De minister van onderwijs en we tenschappen heeft toestem ming verleend voor deze nieuwbouw. De R.K. basisschool „De Vos- seschans" zal uitbreiden met 2 leslokalen, 2 werklokalen en 1 speellokaal. De openbare ba sisschool Het Kompas wordt uitgebreid met 1 permanent lokaal. Met deze ministeriële toestemmingen is de huisves tingsprocedure voor wat be treft de Ter Aarse basisscholen nagenoeg voltooid. Alleen de protestants-christelijke basis school „De Regenboog" wacht nog op toestemming voor de vervanging van de voormalige kleuterschool door 2 perma nente lokalen, huisvestings procedure deed vorig jaar nog al wat stof opwaaien toen di verse voorstellen in bespre king kwamen ter oplossing van deze huisvestingsproble matiek bij nagenoeg alle scho len. Onder andere werd daar bij ruiling van schoolgebou wen en nieuwbouw van een school overwogen. De oplos sing is nu bij de bestaande schoolgebouwen gezocht via aanbouw. Het schoolgebouw van „De Vosseschans" zal uit 14 klassen gaan bestaan, de school Het Kompas zal 5 klas sen gaan omvatten. WARMOND Het gecoördineerd bejaardenwerk kan aan slag met een full-time coördinator. De leden van de commii maatschappelijk welzijn onderstreepten gisteren eensgezind nog eens de medewerking aan het gecoördineerd ouderenwerk. Warmond en Sassenheim voeren dat gekoördineerd ouderen werk samen uit. Het werk zal wellicht voor één personeelslid teveel worden, maar men wil starten met één fulltimer omdat meer financieel nu niet haalbaar is. De koördinator zal proberen in samenwerking met de bestaande verenigingen, stichtingen en instanties die nu al voor de ouderen werkzaam zijn, het totale ouderenwerk optimaal te laten functioneren. Elkaar overlappende aktiviteiten zouden dan voorkomen kun nen worden en eventuele zaken die nu nog blijven liggen kun nen worden opgepakt. De coördinator heeft daarnaast een voor lichtende en adviserende taak en kan ook daadwerkelijk steun verlenen aan allerlei vrijwillers aktiviteiten. C. Vreeken (CDA) noemde gisteren de verdeelsleutel voor de kosten niet gunstig voor Warmond, omdat het aantal ouderen in Warmond relatief hoog is en de verdeelsleutel mede daaraan gerelateerd werd. De overige commissieleden noemden dat echter wel terecht. (ADVERTENTIE) Hebt u belangstelling voor de geschiedenis en de mo numenten van Leiden en omgeving wordt dan lid van de Lidmaatschap 27,50 p.j. (Jeugdleden tot 25 jaar 20,-), giro 175228, waarvoor u het JAARBOEKJE en gratis toegang tot de lezingen ontvangt. Bovendien kunt u deelnemen aan excursies. Adres:. Postbus 917, 2300 AX Leiden. Tel. 121418. WASSENAAR/DEN HAAG De gekozen locaties aan de Lagerweide heeft onze instemming omdat deze vol doet aan vrijwel alle criteria die bij de locatiekeuze voor woonwagencentra worden gehanteerd. Met die opmerking heeft de provincie de bezwaren tegen de vestiging van een woonwagenkamp in Wassenaar afgewezen. Daaraan wordt toegevoegd dat er helemaal geen bedenkingen meer bestaan, doordat de plannen voor de Noordelijke Randweg bij Wassenaar van de baan zijn als gevolgd van de definitieve tracévaststelling voor de provinciale weg 4 bij Valkenburg. Aan de Ruigelaan, waar al sinds jaren woonwagens staan, zijn drie standplaatsen gepland en in het plan Lagerweide acht. Vier inwoners van Wassenaar maakten met name bezwaar tegen de haast, die nu ineens achter de plannen wordt gezet „gelet op de politieke besluiteloosheid in het verleden". Zowel provincie als gemeente voeren daartegen aan dat Wassenaar officieel op 1 ja nuari 1985 al diende te beschikken over twaalf standplaatsen en er nu, een jaar later, dus zeker haast is geboden. Verlies aan pri vacy, bedorven uitzicht, te verwachten overlast en aantasting van het karakter van de woonomgeving worden door de provin cie als niet ter zake doende argumenten van de hand gewezen. Priksleewedstrijden HOOGMADE Voor de jeugd van vijf tot twaalf jaar zijn er morgen vanaf 14.00 uur priksleewedstrijden, 's Avonds vanaf 20.00 uur zijn er korte baanwedstrijden voor dames en heren vanaf zestien jaar. Deze wedstrijd is alleen voor inwoners van Hoogmade toegankelijk. Een en ander vindt plaats bij de ijsbaan van Hoogmade. BURGERLIJKE STAND Segijn, D. D. van der Kroef en A. K< paan. H. van Dorp en J. H. vn Dijk, J. M. van Velzen en M. K. M. Brugman. salie d.v. A. Blom en P. K. Marijt, Corne lia Elizabeth d.v. C. Zwanenburg en B. den Hollander. Ava d.v. P. G. M. Nie- vaart en M. van Steijn, Marlen d.v. A. Blote. Maria Hendrika Elisabeth d.v. G. J. Lustig en C. H. Rieraersma. Jessica d.v. R. J. Cousins en A. A. M. van Dijk, Cornelis Adriaan Pieter Willem, z.v. S. Stokkel, Zofia. Elena d.v. M. W. Stenc- hlak en A. Meijerman, Petra d.v. C. Kuijt en W. van Duijn. Khalid z.v. Rosanne Caroline d.v. M. D. Hafkemeijer en R. Plantinga, Rick z.v. J. Peppelenbos en J. van Duijn, Ronald Johannes Maria z J. H. Hoogervorst en A. M. Verwer, J en M. J. Ravensbergen, Nora d.v. "S. El Kachati en F. Tagharbit, Gijs Iman z.v. I. Padmos en E. E. van Woerden. Jeroen Dirk z.v. D. van der Wijden en J. C. Ptii- lippo. Stefan Laurens Samuel z.v. P. Cerdijn en E Boekkooi, Richard Antoni- us z.v. J. C. M. Hoefnagels en_l. p. Schulze, Meivin Peters z.v. P. A. van Oosten en-C. V. Knufman, Maria Louise d.v. A. C. van der Linden en C. M. Prins, Marije Alicia d.v. A. W. Barendse en C. P. M. van den Burg, Jaël Roswitba Overleden: W. C. M. van Liesdorik, geb. 30-8-1965. vrl.. H. W. van Gennfe, geb. 24-12-1919. man, C. de Boer^g^). 9-3-1890, vrl., geh. gew. met J. van Ros se. P. J. Brandt, geb. 3-1-1986, vrl., M. H. Oostveen. geb. 25-8-1896. vrl., g«h. gew. met H. Bronsgeest. A. Yilmaz, geb. 2-1-1943, man, J. Nieuwenhuis, geb. 26- 2-1898, man, W. Vis. geb. 19-6-1888. vrl.. geh. gew. met R. J. Jongman. M. H. Los, geb. 12-6-1907, vrl.. geh. gew. met W. van der Stoel. C. Blok. geb. 23-ie- 1926, vrl., echtgen. van J. van teeuwen. H. C. J. van der Maat, geb. 4-12-1910. man, T. H. Aanhaanen. geb. 6-4-1918. man. D. Harlevelt, geb. 17-11-1921, man, H. P. W. Gutteling, geb. 6-1-1908. vrl., echtgen. van W. J. de Lange. M. J. i Rijn. geb. 25-2-1921, vri„ echtgen. A. G. Hilgersom, J. C. Kuijf, geb. 1-2- 1922, man. L. Harting, geb. 21-12-1899, man, M. J. van Tol, geb. 4-5-1901, /nan, A. J. van de Water, geb. 16-7-1893. man. C. Schenkeveld, geb. 16-5-1897, vrl., geh. gew. met F. van Dorp, E. M. van den Oever. geb. 31-8-1980. vrl.. A. Moes. geb. 22-4-1931. vrl.. echtgen. van J. Mennema. A. van Meteren. geb. 2-8- 1896 man. M. H. Ober, geb. 1-8-1908, vrl., A. J. Boss. geb. 4-1-1933. man. -J. A. van Diest, geb. 9-8-1914, man. Gehuwd: G. P. Heemskerk èn Y. A. 'd. van Velzen. A. H. Drost en D. I. Galama, M. S. T. van Leeuwen en E. E. Verdonk.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1986 | | pagina 11