Gedicht als wielrenner sur place K |||ggi|jlï|^MI agin. ADIO/TELEVISIE KcidócSotncwt MAANDAG 17 FEBRUARI 1986 PAGINA 9 l>u; Solas ijkerhi "g een estolen kwa -t keul )innen het ai Van i n gedicht als een stille- n, als een wielrenner sur ilace, als een foto en/of als n geïmproviseerd stuk ;z. Al deze zienswijzen u dichter/schrijver J. rnlef van toepassing wil len verklaren ter omschrij ving van het suggestieve wonder van de poëzie, ge stolde stille regels, vastlig- Maa gend op papier, die daaruit ijinbou bij stille lezing levend jdt mo j,00g komen. icht café-bi Zangwi ■een. )rdt ve r C G jnsbui n wij 3/ 20 Gerat ?nkom j won e rederil Komende woensdag gooit NOS-kunst daar een uitzen ding tegen aan op Ned. II 21.30 uur. J. Bernlef heet eigenlijk Henk Mars man. Maar als de heer Marsman koffie heeft gezet en gaat dichten, daalt hij af zichzelf en stuit hij op Bernlef. Een bijzonder bezi- die zijn naam in tussen hechtte aan vijftig ti tels, gedichten, vertalingen, 0priCiessays, toneelstukken, kri tieken en romans. Dit alles hem niet genoeg Sa men met anderen stichtte Adm hij ook het literaire tijd ige/. l schrift ..Barbarber", vol- o gens Simon Carmiggelt „verreweg het gekste ge schrift ter wereld". Bij alles wat Bernlef :hreef, in woorden neer legde, hij zal nooit zijn auto biografie schrijven. Daar voor heb je een scherpe zelfkijk nodig, alsmede een hoeveelheid ijdelheid. Hij zegt beide in onvoldoende mate te bezitten. Bovendien vormt een geschreven ver zameling feiten geen litera tuur. Die bestaat bij de gra de suggestie, het on- uitgesprokene, dat wat tus sen de regels door aan le ven uit een tekst oprijst. MEEUW Regisseur Paul van den Wildenberg benaderde Bernlef omzichtig. Laat hem meer mijmeren dan vertellen. Geheel in diens geest. Als hij uit het raam kijkt, ziet hij niets dan een ledige lucht en een dakgoot, beide zonder diepere bete kenissen. Dan komt er een meeuw door dat vlak vlie gen. Die legt verband tus sen die twee gegevens, die op zich geen andere functie hebben dan zich te laten binden op dat moment door die vliegende meeuw. Ge dachten en gevoelens val len stil bij het alleen maar kijken naar die dakgoot. Die vogel vervult de lucht en geeft zin aan het bestaan van de dakgoot door tussen beide een zekere spanning op te roepen, waar je naar blijft kijken. Je moet wel een dichter zijn om het zo te kunnen zien, maar Bernlef beschikt over sterke argumenten om zijn inzicht te# staven en te onderbouwen" Bij het maken van een stil leven gaat een potlood over het papier. Er ontstaat een tekening die na voltooiing zich stil aan het wit toe voegt. Die ligt daar zonder leven. Ook het potlood van de dichter gaat over het pa pier. Daaruit ontstaat tekst, die stil in het wit komt te liggen. Door toedoen van de beschouwer en/of de lezer komt er weer leven in. De tekening en het gedicht richten zich op uit de stilte en komen tot leven. Zo laat een gedicht zich ook Het stilleven van dichter Bernlef. vergelijken met een wiel renner sur place. Dit beeld stamt uit de sprint in de wielrennerij. Omdat de wedstrijd over een korte af stand gaat, waarin men de tegenstand moet kunnen overzien, kijkt een renner het liefst een tegenstander in de rug. Het is daarom zaak direct na de start de ander de koppositie op te dringen. Te dien einde ne men sprinters na de start een bewegingloze houding aan. Hun lichamen staan strak van de spanning om tot nietsdoen op twee wan kele wieltjes te komen. Zo dringt ook het gedicht zich aan de lezer op. Maar dan plotseling wordt de sprint alsnog ingezet. Als een pijl uit de boog schiet de wiel renner vooruit. Het lezen van een gedicht roept een soortgelijke ervaring op. Maar men moet wel een dichter zijn om op die beel den te komen. Bernlef heeft dat. Die ziet zelfs een foto als een gestold mo ment, in zwart en wit en tussentonen neergelegd op fotopapier. Er zit geen le ven in, wel stilte. Als men de stilte doorbreekt door de 'oto in ogenschouw te ne men, komt er weer leven JAZZ Zo ziet Bernlef ook over eenkomst tussen jazz en li teratuur. Jazz ontstaat on der de handen van een in strumentalist, zoals een ge dicht oprijst uit het gemoed van de dichter, die als een instrumentalist zijn pen hanteert. Na de laatste noot en na het laatste woord val len muziek en gedicht stil, maar zij kunnen opnieuw tot leven worden gewekt, zoals deze leefden op het moment van ontstssn. Ten hoorbare bewijze van die stelling zet Bernlef zich aan de piano om te laten luisteren hoe de jazz-ist Theolonious Monk zijn mu zikale gedichten uit de toet sen tovert. Hij kiest daar voor een uiterst simpel lied je als „Just a gigoloeen lied over niet meer dan een versierder. Bernlef: „Monk versiert die melodie zoals een gigolo omspringt met vrouwen. Maar daar ligt wel een enorm brede basis aan ken nis en kunde aan ten grondslag. Het gaat hem niet om de noten, maar om de stilte tussen de noten. Hoe meer noten hij uit de vleugel haalt, zoveel te meer stiltes tilt hij uit de toetsen. En die gaan leven, zoals bij een dichter de stil tes tussen de woorden door". Bernlef erkent geen onder scheid tussen levende we zens, de mens, en dode din gen, het ding, het woord. V Zoals uit twee mensen nieuw leven ontstaat, zo ontstaat ook leven uit de stilte tussen twee woorden, die door de dichter worden opgeroepen en waarvan de gedachten daarachter vruchtbaar op elkaar in werken. Doctorandussen pogen dat uit te leggen, wat tussen de regels leeft, is het estetisch mo ment, louter weggelegd voor goede begrijpers. Geen wetenschapper die daar zijn vingers achter kan krijgen. Zei Paul van Ostayen: „Ly riek is een gebeuren zonder aanwijsbare gebeurtenis". Literatuur beschrijft de weg van een vallende water druppel. Zo blijft Bernlef "zich erover verbazen, dat er een tafel in zijn kamewr staat, die niet zomaar de deur uitloopt. Die heeft ten slotte vier poten. Het stelt hem niets gerust, dat dit morgen ook niet zal gebeu ren. De spanning blijft. Het gedicht ademt de sfeer van het moment van het ont: staan net als muziek, die vooral bestaat in de stilte tussen twee akkoorden, de suggestieve laag. Het nie mandsland tussen zand en zee, het strand. Ook het ge bied tussen stad en platte land, gemarkeerd door volkstuinen. Dit voert uiteindelijk tot de vraag als een conclusie of de dichter in staat is uit to tale stilte het totale gedicht te bewerkstelligen. Zo zou het moeten zijn. Maar dat was niet de opdracht aan de regisseur. Die moest Bern lef aan het praten krijgen en met een gefilmd verhaal thuis komen. Dit lijkt dan ook wezenlijk voor deze tv- uitzending, dat de stiltes waaruit het gedicht zou moeten ontstaan zorgvuldig worden weggepraat. Of moeten we de regie zien als de meeuw die zin geeft aan de dichter die hier als een dakgoot fungeert? Het laat ste woord lijkt daarover nog niet gezegd. Het ant woord kan alleen in stilte worden gegeven. NOS- kunst zou dan tot zwijgen moeten vervallen. Naar verluidt liet Bernlef de NOS-filmers schoorvoetend tot zijn woning toe. 00 Schooltelevisie 55 Journaal 00 Tik Tak, kleuterprogramma 05 Merlina, detective-serie v( 30 De blauwe planeet, wet< Het Vrije Woord .40 Mededelingen en program overzicht 45 Journaal .10 Quo Vadis (4). zesdelige Itali- bijeeti gehou 'ebou\ Er heerst een complete ontevredenheid 'SStraJtM Pa"' Daniëla. Zesdelige Engel- 00 uui koffi i 'ordet vordef 40 Journaal en Coda: Februari- ijder tulpensnij- unnet mmel teilen cnhol 53 BH Met 1 Franco 3.a. Klaus Maria Bran- Angela Molina en Fre- Daniëls Horizo gazine 9 illusionist Paul i, wetenschappelijk n Paul Rodenko ■l RT 2 edings ugmat kundi et aan 'draag perse noett jgevi '0202. 'f 142 Mededelingen ma-overzicht .45 Journaal j1.10 Videomatch, spelprogramma met Marleen Gordts o/lJo .20 Extra Time, sportmagazine .35 Blikvanger, modemagazine gepresenteerd door Chislaine Nuytten. Met o.a. aandacht voor de trends en collecties van de zomermode 1986, de Textirama van voorjaar 1986 in Gent met o.a. een lingerie show en andere actuele nieuw- program- 17.20 Nouba nouba, kinderprogram- 19.30 Journaal 20.00 Ecran-tómoin: Brainstorm, Amerikaanse science-fiction- film uit 1981. Met Christopher vinding explosieve mogelijkhe den en het leger heeft bijzon der veel interesse in deze uit vinding. Aansluitend: studio- MUSIC BOX/TV 5 16.00 BMuziekprogramma's. 'Pop- back' met Sunie (16.00), 'Vlde- opix' met Simon en Martin (17.00) en 'The Gazette' met Gaz (18.00). 19.00 L'or du temps (6), Canadese 21.25 Eureka, wetenschappelijk ma- 21.30 La bonne aventure (7). tv-serie 22.00 Nieuws 22.30-02.00 (^Muziekprogramma's. Herhalingen. 'Popback' D Zwart/wit-uitzending. BI Bij niet-Nederlandstalige zen ders: uitzending in orglnele versie met ondertitels. K3 Bij nlet-Nederlandstallge zen ders: zwart/wit-uitzending in orginele versie met ondertitels. ^uitsland^^ DUITSLAND 1 "-T 16.00 Tagesschau 16.10 Nach dam Uberleben leben lernen, fllmreportage over het keerpunt in het leven van de 29-jarige Edith Ammermann nadat zij tijdens een vakantie in Spanje levensgevaarlijke brandwonden heeft opgelopen bij een explosie op een cam- 16.30 Mona, videoclips om en met 18.25 Benny Hill, comedy-show 19.00 Simon Simon, tv-serle. Aft.: Treulich verführt 19.58 Programma-overzicht 20.00 mTagesschau 20.15 Liebling - Kreuzberg, zesdeli ge tv-serie met Manfred Krug. Michael Kausch, Corinna Ge nest e.a. Afl.1: De nieuwe man. In de kamer van de 16-jarige verdwijnt en Liebling's associé Arnold gaat hem achterna, waarbij 21.00 Arme Welt, reiche Welt (3), 23.00 Liebe und Hass (Yahalu Yehe- li), Srilankese speelfilm uit 1982 met Tony Ranashinghe, Peries. De rector Wanigeseke- vergroot. Zijn oudste aoenter Jinadari deelt zijn me ning over rijkdom, maar haar jongere zusje Mudithalatha denkt er heel anders overl 00.25 Tagesschau 00.30 Nachtgedanken DUITSLAND 2 15.56 Programma-overzicht 16.00 Heute 16.04 Biotechnologie, informatieve serie. Afl. 7: Raum zum Leben, Raum zum Schaffen: Bioreak- toren (herh.) EDie Maul en poëzie m< per en Musical 17.00 Heute 17.15 Tele-lllustrierte 17.50 Ein Colt filr alle Falie, Ameri- ken zien te krijgen. Seavers komt dan in aanraking met een gangsterbende die erop uit is de oplichter te vermoorden 18.56 Programma-overzicht 19.00 Heute 19.30 Mann ohne Gedëchtnls, film met Michael Könlg, Lis! Man- gold, politie heeft e i opgepakt Het prive-leven Nobelprijswin- professor Arthur L. Schawlos wordt belicht in „Die Stillen Stars". Duitsland 2 om 23.05 uur. hij zegt namelijk niets. Uitein- op het schiereiland Labrador 21.15 WISO, sociaal-economisch n 23.35 Das verrückte Orchester, tien delige komische serie met in de hoofdrol Julian Joy-Cha grin. Afl.: Das verraterische DUITSLAND 3 20.15 LindenstraBe, tv-serle met o.a. Claudia Dielman, Franz Berta weet niet der te vertellen dat ze werk loos geworden is. In plaats daarvan brengt ze haar dagen op straat door en komt zo op de volksuniversteit terecht waar ze tot haar verbazing Opa Griese tegenkomt 20.45 Wege aua der Krise, program ma over huwelijks- en gezins moeilijkheden 21.45 Ratschlage zur Gesundhait, tips voor de gezondheid 22.15 Kampf urn# Uberleben, actu eel programma over de be dreigde middenstand 22.45 Die Augen der Vogel, Franse De gevangenen blijken allen mishandeld te worden. Na het vertrek van de delegatie 9 vrijmoedigste gevange- BBC 1 17.20 Jackanory: Stig of the dump, 19.00 Journaal en weerbericht 19.35 London Plus 20.00 Wogan, amusementsprogram- Terry Wogan .30 Dear John 22.00 Journaal, weerbericht en re gionaal 23.40 Fun and games, Amerikaanse speelfilm uit 1980. Met: Valerie Harper. Cliff de Young. Max Gail e.a. Regie: Allan Smithe 01.10 Weerbericht BBC 2 18.25 Nieuwsoverzicht voor doven 18.30 Micro live, informatieve serie 19.00 Lili, Amerikaanse musical uit 1953. Met Leslie Caron, Mei Ferrer, Zsa Zsa Gabor e.a. Re gie: Charles Walters 21.10 Horizon, populair wetenschap pelijk programma. Afl.: The new face of leprosy 22.00 Comrade dad, comedy-serle. Met George Cole, Barbara Ewlng, Doris Hare e.a. Afl.: My vegetable 00.25 Weerbericht 00.30 Informatieve serie 00.55 Open University ITV 17.20 He-Man and Master of the Universe 17.45 Spirit Bay 18.15 Emmerdale Farm 18.45 Nieuws 19.00 About Anglia, regionaal maga- 20.30 Coronation Street 21.00 All at no.20 21.30 World in Action 22.00 Storyboard SKY CHANNEL Hair-Brained Scheme 19.00 The Lucy Show. Afl.: Lucy and Sports ind Min 21.00 Police Woman.' Afl.: Pattern for Evil 22.00 Italiaans voetbal 23.00 D The Untouchables. Afl. Head of Fire, Feet of Clay NEDERLAND 1 NOS 09.30 en 13.00 Nieuws voor do ven NCRV 14.30 De Carsons, Austra lische tv-serie. Felicity gaat door een dal van ellende nu Godfrey In Sydney is 15.15 Goed nieuws, religieus pro gramma 15.55 Welles nietes, discus- ieprogramma 16.35 NCRV-jeugd- tie: Jan Rietman MUSIC BOX 07.00 ^Muziekprogramma's. 'Ed's elite' met Edwina (07.00), 'First sight' met Simon (herh.) (08.00), 'Sound and vision' met Gary (09.00), 'Off beat' met Martin (10.00), 'Eurochart', de Europarade van Music Box met Julie en Gaz (11.00) en 'Sunie hits the sceen' (12.00). 13.00 EMuziekpro- gramma's. Herhalingen. DUITSLAND 1 Liebling - Kreuzberg (1), tv-serie 11.10 Arme Welt, reiche Welt (herh.) DUITSLAND 2 BBC 1 13.30 Journaal 13.54 Nieuwsover zicht voor doven 14.00 Pebble Mill at one, gevarieerd programma 14.45 Chock-a-block, kinderprogramma SKY CHANNEL 08.45 SSky Trax. Herhalingen 11.45 ESky Trax. Herhalingen 14.15 Sky ways 15.05 New Animal World. Afl.: Great Migration 15.35 Winter World. Afl.: The Turning Point (1) 16.00 EThe Pat Sharp Show 16.45 - - Amanda ITV on Harvey Moon (herh.) 15.30 Dayti me 16.00 That's my Dog 16.25 Re gionaal nieuws 16.30 The Young Doctors 17.00 Button Moon 17.10 Bill 'he Minder 17.00 17.30 17.46 18.25 18.55 19.00 19'05 20.00 20.28 TROS Rosco leest voor Bassie en Adriaan en de diamant (4) Dr. Who, Engelse science- fiction serie. Afl.: Aard schok (3). Dr. Who ontdekt waarvoor de bom op aarde gebruikt zou worden en bedenkt een plan om een ramp te voorkomen TROS Sport NOS ViG-Journaal TROS TROS Pop formule. Pre sentatie: Erik de Zwart TELEAC Personal computer I (2) TROS CU De Fabeltjeskrant Calimero, tekenfilmserie The A-team, Amerikaanse tv-serie. Afl.: De worsteL kampioen. Het A-Team neemt het op tegen onder wereldfiguren die een jon gens-clubgebouw probe ren over te nemen NOS dl Journaal TROS dlDe kip en het ei, come- dy-serie met o.a. Andrea Domburg, Piet en Peter Romer en Karin Bloemen. Afl.: In de kou. Het is ijs koud in huize Dageraad. Het plaatje van Thea wordt op de radio gedraaid TROS TV-Show. Ivo Niehe ontvangt opvallende gas ten uit binnen- en buiten land TROS Aktua/kamer- breed, special rond het thema volksgezondheid, met het oog op de komen de verkiezingen TROS Telethriller. Der rick, Duitse politie-serie. Afl.: Een vreemd geval. De man van Liane Diabolz wil zelfmoord plegen. Zelf- Derrick ook niet NOS Journaal Nieuws voor doven wi v~«: Rob van Houten speelt een gastrol in 'De kip en het ei'. Ned. 1 om 20.28 uur. 20.02 Club Veronica Trend. 21.02 KRO: KRO's Jazz Connection. 22.02 Goal. 22.50 Momenten om te vieren. 23.05 NOS: Met het oog op morgen. 00.02 AVRO: Easy listening. RADIO 2 teder heel uur nieuws (NOS). 18.03 EO: Tijdsein. 19.00-07.00 Zie radio 1. RADIO 3 leder heel uur nieuws (NOS). 18.04 NOS: De Avondspits. 19.02 AVRO: De zwevende hemel. 20.03 De Nationale LP. Top 50. 22.02 Candlelight. 18.30 Jazz ii 19.00 Zo klonk het vroegei 20.00 Nieuws. 20.02 De VARA Matinee. 21.30 VARA-Klasslek. 22.00 Jazz op vier. 23.00 Het zout in de pap. 19.00 NOS: Programma voor buiten landse werknemers. 20.30 TELEAC: Follow through. 22.00 Personal computer I. Omroep Rijnland: (Alleen kabel) Non-stop muziek met om 17.30 Migranten cultuur 18.30-19.30 Leiden Lokaal. 19.10 Actueel. 19.33 Mohajirin, voor Marokkanen. 20.03 Tropical. 21.03 Volwassenenvorming. 21.30 Hafabra 22.05 't Chanson. 23.10 Crooners and soft music. 23.30-02.00 Twee tot twee. BRT 2 17.10 Radio Twee: Hitlkatessen. 22.05 Maneuvers in het donker. 23.30-02.00 Twee tot twee. BRT 3 17.30 Laureaten 21e Nationale Mu- ziekwedstrijd. 23.15 Kamermuziek v MORGÉN RADIO 1 leder heel uur nieuws (NOS). 07.03 KRO: Echo. 07.15 Het levende woord. 07.25 Echo. 09.05 Postbus 900. 09.15 Even bijkomen...Lichte muziek. 17.55 Plaatselijke politiek (3) NOS 18.10 Trekking staatsloterij 18.15 Nieuws voor doven 18.20 Paspoort voor Joegosla- 18.30 Sesamstraat 18.45 Hl Jeugdjournaal 19.00 Journaal HV 19.12 Kwartslag magazine: Hier rust onze trouwe huisge noot (1). Tweedelige docu mentaire over de band tus sen mens en dier AVRO 19.27 De grijze plaag en de gro te boze wereld, geva rieerd programma, recht streeks vanuit theatercafé Plan C in Rotterdam. Pre sentatie: Gerard Cox en Rients Gratama 20.10 De optimist, tv-registratie van de vierde theatershow van Peter Faber. Een 'opti mist' vult zijn koffers met zijn problemen en vertrekt, op zoek naar oplossingen op internationaal niveau voor zijn problemen. Vol nieuwe kennis gaat hij dan weer op huis aan, maar het toeval last een omweg in 21.30 Jonge mensen op het concertpodium. Muzikaal programma met Du Ning- wu, piano. Els Vreugdenhil, klarinet en Anneke Vreug denhil, hobo. Werken van Mozart en Seiber. Presen tatie: Cees van Drongelen 22.10 Honderd beroemde schil derijen. Afl.: 'Het eiland Kythera' van Antoine Wat- teau NOS 22.30 Journaal 22.45 De Haag Vandaag, parle mentaire rubriek 23.00 Nieuws voor doven TELEAC 23.05 Ni Hao, Chinese taal en cultuur, les 3: Jla(huis) EUROPA TV 18.20 Europa Countdown, poppro gramma met Adam Curry 19.10 A Champion and a Child: Sur- 19.36 Shillingbury Tales 20.30 World Watch 20.35 Weerbericht 20.40 Kolonialmach Venedig 21.20 Europa sport: Italiaans voetbal 23.05 World Watch 23.15 Programma-overzicht FILMNET 17.50 Ciske c 19.40 Ba-Ba Black Sheep herh. afl.: Ten, they got you five 20.30 CC and Company 22.05 Terms of Endearment 00.15-01.55 Uncommon Valour 13.08 Echo-magazine. 14.05 VOO: Nieuwsradio. RADIO 2 leder heel uur nieuws (NOS). 07.03 AVRO: AVRO's Radiojournaal. 07.11 Auto in? AVRO aan! 08.03 AVRO's Radiojournaal. 08.15 Uit Studio en Theater. 12.03 Lunchtime magazine. RADIO 3 leder heel uur nieuws (NOS). 07.03 VARA: De Meurders Methode. 09.03 Angellque. 10.03 Twee meter de lucht in. 12.03 De Steen Been Show. 14.03 Hollands Handwerk. 16.03 De verrukkelijke vijftien. RADIO 4 08.00 Nieuws. 08.02 TROS: Een goede morgen met 13.30 Belcantorium. 16.00 NCRV: Llterama. RADIO 5 09.00 Nieuws. 09.02 NOS: NOS-Sportief. 09.25 Waterstanden. 09.30 RVU: Allemans Veren. 10.00 TELEAC: Follow through. 10.30 NCRV: S" 11.30 In beweg 12.00 Nieuws. 12.05 NOS: Schone wereld. 13.00 Nieuws. 13.10 NCRV: Nederland en zijn bu- REGIONAAL Radio Rijnmond: 07.30 Actualiteiten- magazine. 16.30 Middagmagazine. BRT 1 05.31 Met 1 wakker. 08.20 Uit de band. 11.30 Het vermoeden. 13.10 Actueel. 13.33 Tussendoor. 14.03 78 Toeren Tijd. Jo Leemans. 15.03 Zo d'ouden zongen. 16.05 Neem je tijd. 08.12 Pluche Palace. 10.03 Mattinata. 12.00 Regio programma. 13.10 Toemaat. 13.15 Orgelrecital Ivan Gu 13.30 Onvergetelijk. 14.00 Jazzkaffee. 15.00 Poeskaffee A 16.00 Rockkaffee. BRT 3 07.00 Goede morgen. 08.15 Ochtendconcert. 10.00 Schoolradio. 11.00 Bohuslav Martinu. 12.00 Tafelmuziek. 13.10 Actueel. 13.30 Werken van Bruckner, Schu- Baeyens. Schumann, 16.00 Symfonische muziek.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1986 | | pagina 9