orazon
liAxjuino
oept op
ot actie
Mishandeling zwarten deed de emmer overlopen'
Sacharov: Beproeving
in de geest van „1984r
Ook in februari
een half miljoen
vanTed.
Onderzoek: Challenger had
looit mogen vertrekken
INISTERIE WAARSCHUWT NEDERLANDERS IN ZUID-AFRIKA
Soares gekozen tot eerste
burgerpresident van Portugal
Vliegveld in Tsjaad
gebombardeerd
Der Spiegel: Sacharov
dit voorjaar vrij
l86PAGfITTHNT,AND
Qeidóa Qowiant
MAANDAG 17 FEBRUARI 1986 PAGINA 5
'ASHINGTON De presidentiële commissie die een onderzoek instelt naar
ongeluk met het ruimteveer Challenger heeft vastgesteld, dat de beslissing
de lancering „een fout is geweest". Met name heeft de commissie aandacht
;teed aan weersomstandigheid tijdens de lancering: de nacht tevoren had het
•vig gevroren, waardoor delen van het ruimteveer onder een dikke ijslaag za-
i. Een onderzeeër heeft op 350 meter diepte in de Atlantische Oceaan wrak-
ikken gevonden die mogelijk afkomstig zijn van de rechter stuwraket van het
imteveer. Zoals bekend concentreert het onderzoek zich op die stuwraket. Een
tussen twee segmenten van deze raket zou de ontploffing van het ruimteveer
bben veroorzaakt. Als het inderdaad om de stuwraket gaat, zullen de wrak-
ikken worden geborgen.
inmorgen werd bekend dat de directeur van het Amerikaanse ruimtevaartbu-
iu NASA, Philip Culbertson, ontheven is van zijn functie en binnen de orga-
atie andere verantwoordelijkheden heeft gekregen. Hij wordt opgevolgd door
illiam Graham die tot nu toe administratief directeur was.
Botha wil Marshallplan
voor zuidelijke Afrika
JOHANNESBURG De Zuidafri-
kaanse minister van buitenlandse za
ken-Roelof Pik Botha, heeft de rege-
ringén van de Europese Gemeenschap
en van de Verenigde Staten opgeroe
pen „iets in de geest van het Mars
hall-plan" in het leven te roepen voor
de landen in zuidelijk Afrika. Hij on
derstreepte dat Zuid-Afrika op dit
moment zo'n twee miljoen buiten
landse werknemers herbergt, waar
van het merendeel illegaal in het land
verblijft. De buitenlandse werkne
mers zorgen er volgens de minister
voor dat Zuidafrikanen hun baan ver
liezen, waardoor het werkloosheids
probleem in Pretoria verder wordt
verscherpt.
Duvalier in geen
enkel land welkom
PARIJS Frankrijk wil de afgezette
Haïtiaanse dictator Jean-Claude Du
valier zo gauw mogelijk kwijt, maar
weet nog in welk land. In geen geval
zal de voormalige president-voor-het-
-leven van Haïti zich blijvend in
Frankrijk mogen vestigen, aldus pre
mier Fabius, die niet uitsloot dat Du
valier desnoods wegens verstoring
van de openbare orde het land zal
worden uitgezet. Gisterochtend zag
het er even naar uit dat Duvalier en
zijn familie naar Amerika zou ver
trekken. De vlucht werd geannuleerd,
waarschijnlijk omdat de VS zich niet
met Duvaliers komst willen compro
mitteren. De voormalige president wil
het liefst in Frankrijk blijven.
Zelfverbranding
voor Witte Huis
WASHINGTON De man die zich
vrijdagavond voor het Witte Huis in
brand heeft gestoken, is een vroegere
legerofficier die het niet eens was met
de politiek van de regering-Reagan. Dit
heeft de politie van Washington mee
gedeeld. Óver zijn verdere beweegrede
nen was niets bekend. De toestand van
de 58-jarige Orlando McCafferty is kri
tiek, zo heeft een ziekenhuiswoord
voerder meegedeeld. De man liep ern
stige verwondingen op nadat hij zich in
brand had gestoken op het trottoir
langs Pennsylvania Avenue aan de
noordkant van het Witte Huis. De man
had zich tevoren verpakt in kranten
die hij eerder in een brandbare vloei
stof had gedrenkt.
Spaanse koning raakt
zomerpaleis kwijt
(Van onze correspondent Paul van der Voort)
BARCELONA De Spaanse koning Juan Carlos is
door een gerechtelijk vonnis de complete inboedel van
zijn zomerpaleis Marivent op Mallorca kwijt geraakt.
De weduwe van de eerste bezitter van Marivent, de
Griekse ingenieur en kunstenaar Juan de Saridakis,
schonk het paleis in 1965 aan de Balearen-eilanden on
der uitdrukkelijke voorwaarde dat het gebouw binnen
maximaal twee maanden als vrij toegankelijk museum
zou worden gebruikt. Die voorwaarde is nooit vervuld.
Het eiland stelde het paleis ter beschikking aan Juan
Carlos die het nu als zomerverblijf gebruikt. Een
maand geleden werd de kostbare inboedel daarom op
geëist door de familieleden van de eerste eigenaar van
het paleis. De rechtbank van Palma de Mallorca heeft
de erfgenamen van de Griek nu in het gelijk gesteld.
Het eilandbestuur is in hoger beroep gegaan.
nbollen
;'enhie)MSTERDAM De Ne-
aarlijks ierlandse regering gaat
ulpenboienstplichtige Nederlan-
loei get&rs in Zuid-Afrika er
,n^"e?"kthriftelijk op wijzen dat
eerd Jet dienst nemen in de
■ocerit Srijgsmacht van dat land,
en griefrijdig is met het Neder-
basis is ^ndse anti-apartheidsbe-
rid. Het ministerie van
iuitenlandse zaken zal de
Jjrieven binnenkort ver-
luren. Het gaat om Ne-
-jerlandse jongens tussen
BOBHgje 15,5 en 25 jaar, die na
rijf jaar in Zuid-Afrika te
ebben gewoond, automa-
- sch de Zuidafrikaanse
51 ationaliteit krijgen en
aardoor onder de krijgs-
ienst vallen.
Nederlanders die vrijwillig in
dienst treden van het Zuida-
frikaanse leger raken hun Ne
derlandse paspoort kwijt. Vol
gens een woordvoerder van
het ministerie moet de brief
niet worden opgevat als „een
dreigement" en mag het
schrijven ook niet worden ge
zien als een oproep tot diens-
tweigeren.
Bij de ambassade en de consu
laten in Zuid-Afrika staan zo'n
40.000 Nederlanders geregi
streerd, van wie er om en na
bij 2.000 dienstplichtig zijn.
Mannen tussen de 15 en 25
jaar die langer dan vijf jaar in
Zuid-Afrika wonen, krijgt er
verplicht de Zuidafrikaanse
nationaliteit bij. Volgens de
Anti Apartheidsbeweging Ne
derland (AABN). die een en
ander gisteren bekendmaakte,
kunnen echter veel meer in-
Zuid-Afrika aan
spraak maken op de Neder
landse nationaliteit omdat zij
een Nederlandse ouder heb
ben. Volgens de AABN zou dat
aantal in de 600.000 kunnen
lopen. Daarvan zouden enkele
.duizenden onder de twee-jari
ge dienstplicht vallen, nu
mannelijke buitenlanders tus
sen de 15,5 en 25 jaar na vijf
jaar automatisch de Zuidafri
kaanse nationaliteit erbij krij
gen. Middels die dubbele na
tionaliteit vallen ook deze bui
tenlanders onder de dienst
plicht.
Volgens de AABN bestaat er
grote weerstand onder Neder
landers die op zo'n manier ge
dwongen worden in het leger
te gaan. Dat werd gisteren be
vestigd .door Erik van Hoeke
len, een 19-jarige dienstplichti
ge militair met de dubbele na
tionaliteit die tot twee keer toe
deserteerde uit het Zuidafri
kaanse leger, waar hij tot
chauffeur was opgeleid. Hij ar
riveerde zaterdag met zijn
moeder in Amsterdam.
„De „lokasie", dat was voor
mij de druppel die de emmer
deed overlopen. Te zien hoe
vier, vijf soldaten een zwarte
vasthouden en hem in elkaar
slaan". Erik van Hoekelen,
verpakt in twee truien en een
overhemd vanwege de kou,
vertelt op het AABN-kantoor
in Amsterdam op zachte be
deesde toon hoe hij er toe
kwam te deserteren. „Ik dros
te (was ongeoorloofd afwezig)
maar werd opgepakt door de
militaire politie. Mijn luitenant
dreigde mij voor een jaar naar
de grens te sturen". (Met de
„grens" wordt Namibië of een
van de frontlijnstaten bedoëld,
waar veelal van een directe
oorlogssituatie sprake is.)
„Dat gebeurde niet, maar ik
moest bijvoorbeeld in Kimber-
ley wachtlopen bij scholen in
de zwarte woonwijken waar
klipgooierij plaatsvond (stenen
gooien). We kregen een ge
weer mee met vijf patronen.
Ik heb daar gelukkig niet in
actie hoeven te komen; ik
denk ook niet dat ik mijn ge
weer gebruikt zou hebben.
Wel zag ik opnieuw de discri
minatie en het slaan van zwar
ten; ik deserteerde weer".
Van Hoekelen kan er nu wel
om lachen dat hij bijna twee
maanden „ondergedoken" zat
bij zijn ouders. Als een buur
man de autoriteiten niet had
gewaarschuwd dat de jongen
thuis was, had hij er misschien
nog gezeten, want zijn naam
bleek achteraf niet eens in de
computer te zitten. Hij zat 33
dagen in voorarrest en werd
vervolgens in Potchefstroom
door de Krijgsraad veroor
deeld tot negentig dagen ge
vangenisstraf met opschorten
de werking.
Op het ministerie van binnen
landse zaken in Pretoria te
kende hij vervolgens een for
mulier waarin hij afzag van de
Zuidafrikaanse nationaliteit.
Maar hoe het dan mogelijk is
dat hij zonder eerst zijn straf
uit te zitten, doodgemoede
reerd op het vliegtuig naar
Nederland kon stappen, snapt
Van Hoekelen zelf ook niet.
Blijkens het verhaal van Van
Hoekelen worden jongens al
vroeg voor het leger getraind.
In de brugklas wordt één mid
dag per week vrijgehouden
voor driloefeningen; de school
levert een uniform. Op 16-jari-
Negen doden in Zuid-Afrika
JOHANNESBURG Zeker negen mensen zijn het afgelopen
weekeinde gedood tijdens rellen in zwarte woongemeenschap
pen in Zuid-Afrika. Óoggetuigen verklaarden dat honderden ge
maskerde zwarten stenen en gasbommen naar de politie gooi
den, die traangas, rubber kogels en geweren tegen hen gebruik
te. Een politieman werd door jongeren gepakt en in brand gesto
ken; hij raakte ernstig gewond. Tijdens de gewelddadigheden
werden winkels en bussen in brand gestoken. Zeker veertig
vrouwen raakten gewond, toen de politie een vreedzame de
monstratie uiteen dreef. Rellen braken ook uit na een begrafenis
-in Johannesburg van twee eerdere oproerslachtoffers. De politie
joeg de menigte al schietende uit elkaar toen de traditionele
handwassing werd uitgevoerd.
ge leeftijd moeten de jongens
twee weken naar de veld-
school: kamperen in de ber
gen. waar schiet- en andere
militaire oefeningen worden
gehouden. Overigens loopt hij
het risico nu in Nederland in
dienst te moeten, maar be
zwaarlijk vindt Van Hoekelen
dat niet: „Het kan nooit zo erg
zijn als in Zuid-Afrika".
JOOS PERSOON
Vervolg van voorpagina)
\NILA Corazon
quino heeft de bedrogen
kiezers gisteren opgeroe-
en hun rekeningen op te
jeggen bij de zeven grote
Marcosgezinde banken op
Filipijnen, om water-
i licht vertraagd te beta-
jen en om de grootste le
vensmiddelen- en bier-
'Hroducent Sam Miguel,
stuk: sèen neef van Imelda Mar-
oien) 2r>s- te boycotten.
3 stieren^quino wil Marcos met ge-
prijzen): I
weldloze acties onder druk
zetten om alsnog de echte ver
kiezingsuitslag te aanvaarden
en af te treden. Voor de eerste
werkdag na Marcos' beëdiging,
26 februari, riep zij op tot een
landelijke stakingsdag. ..Hoe
wel ongewapend, voel ik mij
als een jonge David, bereid om
de reus Goliath te confronte
ren. Als Goliath niet wil wij
ken, zullen wij escaleren", al
dus Aquino.
De Filipijnse president weet
echter vooralsnog van geen
wijken: „Ik ben de president
en zij krijgen mij niet weg".
Hij heeft gedreigd leden van
de oppositie te arresteren wan
neer zij meedoen aan de ge
weldloze acties. Inmiddels zijn
opnieuw acht leden van oppo
sitie vermoord, onder wie drie
vrouwelijk studenten die op
gruwelijk wijze werden ver
minkt. Het aantal slachtoffers
onder de oppositie is daarmee
gestegen tot dertig.
President Marcos heeft voorts
bekend gemaakt dat generaal
Fabian Ver, bevelhebber van
de strijdkrachten, is afgetre
den. Ver kwam eerder in op
spraak wegens zijn vermoede
lijke betrokkenheid bij de
moord op oppositieleider Be-
ningo Aquino, de echtgenoot
van Corazon. De generaal
werd vorig jaar door de recht
bank vrijgesproken van die
beschuldiging. Ver wordt op
gevolgd door Fidel Ramos,
omdat hij er niet in geslaagd
zou zijn de verdeeldheid bin
nen de strijdkrachten op te
heffen. Waarnemers verwach
ten echter dat Ver nu een mi
nisterspost krijgt aangeboden.
LISSABON Met 51,3
procent van de stemmen,
tegen 48,6 procent voor
zijn rechtse tegenstander,
Diogo Freitas do Amaral
is de socialistische leider
Mario Soares gisteren ge
kozen tot de eerste bur
gerpresident van Portugal
in zestig jaar.
Soares' kleine, maar beslissen
de overwinning vormt de cli
max van een politieke carrière
van ruim drie decennia, die
gepaard ging met detentie en
ballingschap onder de rechtse
dictatuur van Antonio de Sala-
Vier maanden nadat de toen
malige premier Soares en zijn
socialisten bij de parlements
verkiezingen van 6 oktober
een fikse nederlaag leden, en
slechts 20,7 procent van de
stemmen behaalden, bracht
het electoraat de 61-jarige soci
alist voor de komende vijf jaar
in het Belem-paleis, de officië
le presidentiële residentie.
Communisten
De sociaaldemocratische pre
mier Anibal Cavaco Silva, die
een minderheidsregering
vormde nadat zijn partij bij de
verkiezingen van 6 oktober
29,8 procent van de stemmen
behaald had, verklaarde giste
ren dat hij zijn best zou doen
om conflicten met de nieuwe
president te voorkomen.
De overwinning van Soares is
voor een niet gering deel te
danken aan de steun van de
op Moskou gerichte Commu
nistische Partij, die haar aan
hang opriep Freitas een neder
laag te bezorgen door voor
Soares te stemmen.
De communistische leider Al-
varo Cunhal, net als Soares
een oudgediende in de poli
tiek, noemde de verkiezings
uitslag een overwinning voor
het democratische proces dat
begon in 1974. Bij de verkie
zingen van gisteren bleef 21,6
procent van de kiezers thuis,
minder dan de 24, 6 procent
van de eerste ronde op 26 ja-
Mario Soares
brengt zijn
stem uit in een
stemlokaal in
Lissabon. Hij
werd gisteren
met een
krappe
meerderheid
gekozen tot de
eerste
Portugeze
burger
president in
zestig jaar.
PARIJS Een l'oepolev-
■bommenwerper van Russi-
ïche makelij heeft vanmorgen
1 zeven uur het vliegveld
de Tsjadische hoofdstad
'Djamena gebombardeerd,
SMIDJE VERHOLEN EN HET KNETTERCARTER
luchtmacht een Libisch vlieg
veld in het noorden van de
Afrikaanse, woestijnstaat ver
nielde. Dit heeft het Franse
ministerie van defensie mee
gedeeld. De start- en landings
baan van N'Djamena werd ge
deeltelijk beschadigd, maar
zou nog goed bruikbaar zijn.
Volgens het ministerie werd
de Toepolev-22 niet geëscor
teerd door jachtvliegtuigen en
dat zijn slachtoffers gevallen.
Het ministerie zei niets over
de nationaliteit van de bom
menwerper. Maar aangeno
men mag worden dat het een
Libisch toestel was, aangezien
de de rebellen van de Tsjadi
sche ex-president Goukouni
Oueddei slechts beschikken
over enkele Kleine vliegtui
gen.
j) Toen de duisternis die avond was ingeval
len en de stilte nederdaalde over het dorp.
schoof er rustig en voornaam een grote, dure
auto naar de dorpskom. In die auto waren de
twee zo rijkelijk met aardse goederen gezegen
de studenten B. Buckmans en Th. van Everdin-
ge gezeten. Dat ze op weg waren naar de wo
ning van smidje Verholen bleek wel duidelijk,
want niet veel later zien we ze de gezellige
woonkamer van de smid binnenlopen. De forse
heer Buckmans hief zijn hand in een joviale
groet en zei: „Goeienavond, waarde Verholen!
Mogen we even een klein babbeltje met je ko
men maken? Ik wou namelijk héél even je ge
waardeerde aandacht vragen voor het laatste
geniale bedenkseltje, dat ontsproten is aan het
intelligente brein van mijn grote vriend Thomas.
Hij wil namelijk, dat wij lid worden van de
B.O.A.L.!" „De B.O.A.L.?" vroeg smidje Ver
holen verbaasd. „De B.O.A.L.? Wat is dat voor
iets? Een soort beroepsvoetbalclub?" „Wel
nee," legde Thomas toen uit. „De B.O.A.L., dat
is de Bond van Oude Auto Liefhebbers. Je kunt
daar lid van worden, als je een oorspronkelijk
wagentje inbrengt, dat nog loopt en dat min
stens dertig jaar oud is. Leuk hé?" „Werke
lijk buitengewoon leuk," zei smidje Verholen
een tikje plagend. „En nou zijn jullie natuurlijk
van oordeel, dat de B.O.A.L. een grootse taak
heeft". „Inderdaad," beaamde Bernard met
een zéér ernstig gelaat. „Snap je dan niet, Ver
holen, van hoe groot cultuur-historisch belang
deze bond kan worden voor alle mensen, die
een studie willen gaan maken van de auto, zijn
ontstaan en zijn ontwikkeling, zijn techniek en
niet in het minst van de plaats, die hij inneemt
in het maatschappelijk en economisch leven van
deze tijd?"
Pak uw kans op één van de tienduizenden geld
prijzen in de 1.2.3 Lotto-show.'n Half miljoen in de
Lotto, 'n ton in 't Cijferspel of één van de vele extra
Mid - Lottoprijzen. Lotto/Toto- CTCpYfJ
inleveradressen staan in de
Gouden Gids.
Wel deze wdfek inleveren!
Haal nu uwMid-Lottoformulier.
LONDEN De Britse
krant „Observer" heeft
gisteren de eerste van een
serie brieven gepubli
ceerd, die volgens het
blad geschreven zijn door
Andrei Sacharov. De dissi
dent kerngeleerde in de
uit de Sovjet-Unie ge
smokkelde brief, dat hij in
handen van de KGB een
beproeving heeft onder
gaan die „vergelijkbaar is
met de gebeurtenissen in
George Orwells roman
1984".
Sacharov, die in 1975 de No
belprijs voor de vrede kreeg,
schrijft dat hij in zijn verban
ningsoord Gorki een honger
staking heeft gevoerd. Hij
werd vervolgens met geweld
opgenomen in het regionale
ziekenhuis van Gorki. Daar
zegt Sacharov onder dwang te
zijn gevoed en te Zijn bedreigd.
„Ik stond bloot aan een on
draaglijke en vernederende
proces van dwangvoeding", al
dus Sacharov. „De artsen
noemden het hypocriet 'het
redden van mijn leven', maar
in feite opereerden zij in op
dracht van de KGB. De veilig
heidsdienst wilde de voor
waarden scheppen waaronder
aan mijn verzoek om mijn
vrouw te laten vertrekken
niet hoefde te worden vol
daan", zo citeert de krant Sa
charov.
Sacharov was in hongersta
king gegaan om voor zijn
vrouw, Jelena Bonner, een
uitreisvisum af te dwingen. Zij
kreeg uiteindelijk haar visum
en verblijft momenteel in ver
band met een hartoperatie in
de VS. Volgens Sovjet-bron
nen is haar visum, dat binnen
kort afliep, met drie maanden
verlengd. De Britse krant om-K
schrijft de gepubliceerde brief
als „een van de brieven die in
een Westers land is gepost en
was gericht aan Sacharovs
schoondochter in de Verenig
de Staten". De brief is volgens
de Observer geschreven in ok
tober 1984, kort nadat Sacha
rov zijn tweede hongerstaking
had beëindigd en het zieken
huis van Gorki had verlaten.
BONN Volgens het Westduitse weekblad Der Spiegel zal
de Russische dissident Andrei Sacharov mogelijk in mei of
juni worden vrijgelaten, in het kader van de tweede topont
moeting tussen de Amerikaanse president Ronald Reagan en
Sovjetleider Gorbatsjov. Der Spiegel schrijft dit op gezag van
zegslieden uit de kring van de Westduitse bondskanselier
Helmut Kohl. Westduitse politici, aldus het blad, zijn ervan
overtuigd dat de Russen na de vrijlating van Sjaranski een
„nog groter gebaar" willen maken om te bewijzen dat ze op
recht streven naar ontspanning tussen Oost en West. Volgens
Der Spiegel zou een ruil worden overwogen tussen Sacharov
en Nelson Mandela, die echter te kennen heeft gegeven dat
hij niet wil worden geruild.
