Luchtig
feestje
in de
Zwitserse
Alpen
Van parodie
tot ereteken
finale
Radiopresentator
Hans Zoet wint
ballon-meeting
£eidóc@oina*it
ZATERDAG 1 FEBRUARI
CHATEAU D'OEX
Zzzoeffifïïïf. En daar ging hij
weer. Ruim twee eeuwen na
Montgolfiers respectabele uitvin
ding zweefde Hans Zoet (46) met
zijn ballon door het Zwitserse
luchtruim. Naar schatting meer
dan achthonderd vluchten had
Nêerlands hoop in bange lucht-
vaartdagen achter de rug. voor
hij zich vorige week meldde bij
de jaarlijkse meeting voor de crè
me de la crème van de interna
tionale ballonwereld in Chateau
d'Oex, een Zwitserse skiplaats
aan de voet van de Alpen - maar
nooit eerder in zijn elfjarige bal
lonloopbaan maakte Zoet zo'n
fantastische reis. Ennnnehij
won!
Door de wolken, over pittoreske kerk
jes. rakelings langs de Alpen «n gade
geslagen door onthutste boeren gleed
de radiojournalist en presentator van
het zondagse radioprogramma op de
Hollandse muziekzender Für Elise
langs de gletsjers: 206 kilometer, in
ruim vier uur tijd. Is dat nu een krani
ge prestatie? Dat is het. En sleepte
Hans Zoet ook de begeerde David-Ni-
venbokaal in de wacht, de prijs voor
de piloot die met zijn hete-luchtballon
het grootste aantal kilometers wist af
te leggen? Ook dat. Weliswaar moest
een computer eraan te pas komen om
vast te stellen dat ene Hans Kordel uit
de Bondsrepubliek Duitsland zo on
vriendelijk was geweest om na exact
eenzelfde aantal kilometers uit de
mand te stappen - het plezier in Huize
Zoet is er niet minder om. „We lopen
een klein beetje naast onze schoenen",
zo meldt Hans Zoet vanuit zijn wo
ning in Nederhorst den Berg. Het zit
namelijk zo: Hans Zoet is amateur.
Niet zo'n figuur die als een gek de
luchten doorklieft om als eerste te ein
digen. Juist die Hans Zoet verslaat de
professionele ballonvaarders uit wel
zeventien landen, die dagelijks keihard
trainen om zich in het métier te be
kwamen. Voor Hans Zoet is ballonva
ren een hobby; en dat moet het maar
blijven ook.
Hete lucht
Wie reist kan veel verhalen - dus
vooruit maar. Hans Zoet: „We begon
nen vorige week dinsdag. Tien uur
's morgens: het woei behoorlijk. Aan
boord met drie ton hete lucht, eten en
drinken en survival-equipment voor
als het mis gaat - een tent. extra voed
sel, touwen en pikhouwelen. Vijftien
man hadden we nodig om onze ballon
vast te houden. Om elf uur stegen wij
op en ik dacht meteen al: we zijn
kansloos. Want een deel van de vijfen
twintig ballonnen was een uur eerder
vertrokken omdat het weerbericht
plotseling beter weer voorspelde. Ik
was zo stom om niet naar de radio te
luisteren. Enfin, mijn co-piloot Ru
dolph Sassen en ik bedenken vliegens
vlug een andere methode, namelijk
om het laagst mogelijke traject te vol
gen. Zo ver mogelijk uit de buurt van
de bergen zodat je bij invallende duis
ternis niet onmiddellijk hoeft te stop
pen vanwege het risico om tegen een
berg aan te vliegen. Vanuit het dal
Chateau d'Oex, vlak bij Gstaad, varen
we naar het meer van Thun en van
daaruit naar Luzem. Vervolgens van
het meer van Zurich naar Sankt-Gal-
len bij de Bodensee. Daar, vlak bij
Oostenrijk, gebeurt het. Plotseling
doemen er voor onze ogen gigantische
mistbanken op. Zó dicht dat de Bo
densee niet meer te zien was. Op dat
moment hebben we besloten even
voor het meer te landen. Het risico
was te groot. Je hebt natuurlijk gekken
die zelfs op zo'n punt doorgaan -
maar ik wil nog langer ballonvaren".
De rest laat zich samenvatten. De
Zwitserse postbode die in zijn gele
Volkswagen komt aantufïen en be
hulpzaam is: het café in de buurt waar
de hijgende volgploeg onder leiding
van vrouw Anna wordt gewaar
schuwd; dan de champagne.
Het is maandag, de dag na de uitzen
ding van Für Elise. Een paar dagen
zijn Hans en Anna Zoet terug van hun
avontuur in de Alpen. Wij zitten op
een gebloemd stoffen bankstel in de
huiskamer van zijn fraai verbouwde
boerderij in Nederhorst den Berg. In
getogen interieur. Hoop verhalen -
maar wat is nou precies het spannende
van ballonvaren? Hans Zoet: „In een
vliegtuig weet je op welk vliegveld je
gaat landen. Je weet dat dan een ste
wardess jouw koffer uit het vliegtuig
haalt en je ontvangt. Met de ballon
vaart weet je nooit iets zeker. Je zit
constant met een bepaalde factor on
zekerheid van: waar zal ik terechtko
men? Je krijgt het gevoel van een ex
tra dimensie. Je ontstijgt letterlijk aan
het tweedimensionale leven op de
grond. Een gevoel van gewichtloos
heid. Het is veel directer dan een
vlucht in een vliegtuig. De denneap-
pels vliegen je bij een landing om de
oren. Wij hadden in Zwitserland een
meter sneeuw. Na elke landing moes
ten we de mand bij wijze van spreken
uitgraven; alle instrumenten snel eruit
halen om ze niet nat te laten worden".
Een spel
En het publiek natuurlijk. Want bal
lonvaren is een spel dat je speelt met
sponsors is
ballonvaren niet
mogelijk. Hans Zoet
deed dan ook aan
promotie voor het
Nederlands Bureau
voor Toerisme en de
Amsterdamse
diamantairs.
Onder: De
radiopresentator uit
Nederhorst den Berg
is een amateur. Hij
moest het opnemen
tegen fanatieke profs
die dagelijks keihard
trainen.
de toeschouwers aan de grond. Hans
Zoet: „De mensen zijn in het alge
meen ontzettend betrokken; begaan
met jouw lot als ballonvaarder. Men
sen denken merkwaardig genoeg dik
wijls dat je een noodlanding maakt,
terwijl in feite alles normaal verloopt.
Meestal lopen hele dorpen uit. Giste
ren nog landden we in het dorp De
Meern; dan loopt de halve bevolking
uit. Als ik een hele file auto's achter
me aan zie komen, dan maak ik wei
eens een schijnbeweging. Duik ik ach
ter een bos en klim opnieuw omhoog.
Waarom? Omdat ze na de landing
meestal allemaal in een nog niet ge
maaid weiland hollen en de boel ver
trappen. De Friezen zijn in dat opzicht
heel gedisciplineerd. Die hebben oog
voor de schade die ze kunnen aanrich
ten; blijven -netjes aan de kant staan
wachten. Kijk als mensen vanaf de
grond een vliegtuig zien overkomen,
dan zal het ze een zorg zijn waar het
naartoe gaat. Bij een ballon ligt dat an
ders. Mensen willen je volgen, kijken
hoe het afloopt".
Buiten kabbelt het water van de Hol
landse polder. Hans Zoet drinkt zijn
koffie en vertelt dat ballonvaarder al
lerminst een eenzaam beroep is. Het is
namelijk een teamsport. Want je
werkt met mensen die je blindelings
moet vertrouwen. En verder heb je het
gewoon heel druk tijdens zo'n reis.
Hans Zoet navigeert, gaat na uit welke
richting de wind komt en of hij in een
bepaalde luchtstroom terecht kan ko
men. Zoet onderhoudt via de radio
contact met de plaats van vertrek, met
vliegvelden waar hij langs vaart, met
zijn volgploeg en met andere ballon
nen zodat ze elkaar kunnen helpen in
geval van nood. Tussendoor geniet hij
van het uitzicht. Zo kun je jezelf ont
spannen. Ontspanning door inspan
ning. „Ik heb", zegt Hans Zoet, „wei
eens passagiers in mijn mand gehad
die ontzettende hoogtevrees bleken te
hebben. Mensen die zo'n tocht met
mijn ballon van een bedrijf hebben
aangeboden gekregen, geen nee durven
te verkopen en eigenlijk tegen hun zin
meegaan. Dat is heel vervelend. Ik
herinner me iemand die zich de hele
reis bibberend aan de rand vasthield.
De hele tocht heeft onze mand gewie
beld".
Sponsors
Een goedkope sport - dat is ballonva
ren dus duidelijk niet. De ballon waar
mee Hans Zoet en co-piloot Rudolph
Sassen de 206 kilometer aflegden, kost
niet minder dan zeventigduizend gul
den. Over de grote ballonvaart hebben
zich derhalve de sponsors ontfermd en
een belangrijk deel van Zoets activitei
ten valt onder het hoofdstuk public re-(
lation. Niet dat Zoet iedereen mee
neemt om de betalende bedrijven te
gerieven - dan voelt hij zich taxi
chauffeur. Maar zonder sponsors gaat
het niet. De week in Zwitserland be
gon met twee kortere tochten in een
ballon, betaald door het Nederlands
Bureau voor Toerisme (NBT) voor de
Holland-promotie in buitenland, en
een ballon ten bate van de Amster
damse diamantairs. Een rode ballon,
gefabriceerd in Engeland en van deco
ratie voorzien in Nederland, werd in
gezet ter gelegenheid van het vierhon
derdjarig bestaan van Amsterdam als
diamantstad. Op een van die eerste
tochten in de Alpen mochten enkele
diamantairs mee. Het betrof een vos-
sejacht - met z'n allen achter een eer
der gestarte ballon aan. En ja hoor, al
weer gewonnen. Hans Zoet: „Dat was
schitterend. We vertrokken uit Cha
teau d'Oex en aanvankelijk ging het
echt volslagen fout. Plotseling krijgen
we echter de goede wind te pakken, we
vliegen met een grote snelheid naar
ons doel en komen warempel als eer
ste aan. We landen vlak naast de kerk
en precies op dat moment beginnen de
klokken twaalf uur te slaan. Fantasti
sche ervaring".
Gevaarlijk
De beide geadopteerde dochters, Maya
en Mona komen binnen en vragen de
aandacht van vader Zoet. Bij al deze
onthutsende, opzienbarende en mira
culeuze avonturen in de lucht rest nog
de vraag: is ballonvaren gevaarlijk?
Hans Zoet: „Inderdaad heb ik weieens
dingen gezien. Met name de Amerika
nen kunnen ongelooflijke risico's ne
men. Ik heb meegemaakt dat iemand
met zijn ballon een hoogspanningska
bel raakte. Die spanning viel onmid
dellijk weg maar een aantal inzitten
den moest uit de mand springen en
kwam dood in de bossen terecht. An
der geval: een passagier trekt tijdens
de landing een gaskabel kapot. Het gas
schiet in de hete lucht en de ballon
vliegt brandend omhoog. Ikzelf maak
niet zoveel mee. Eén keer zag ik een
stel koeien in een weiland achter een
bos niet en ik wilde daar landen. De
koeien raakten in paniek en vluchtten
met zeven tegelijk over een smal brug
getje. Resultaat was dat ze met z'n al
len in de sloot belandden. Hebben we
ze er allemaal uit moeten trekken. Dat
zijn uitzonderingen. We zijn niet van
die waaghalzen, van die goalgetters".
Heeft Hans Zoet nooit hoogtevrees?
Hij glimlacht. ,;Toch wel. Op een lad
der. Op een ladder krijg ik het ontzet
tend benauwd".
ARJEN SCHREUDER
FOTO'S: ANNA ZOET
Carnaval is geen feest meer dat alleen beneden de rivieren wordt gevierd.
Ook hier in het westen des lands begint het een aardige traditie te worden.
Neem bijvoorbeeld Noordwijkerhout - pardon, het Kaninefatenrijk -
met zijn inmiddels beroemde optocht. Of de Kreesidentie (in de rest van
het jaar aangeduid met de naam Den Haag) die volgende week zaterdag
zal schudden op zijn grondvesten tijdens het Carnaval do Rio. Wateringen
heet weer even Bieringen, in Wassenaar heersen tijdelijk de Deylknotsen
en in Nootdorp,en Leidschendam trekken de optochten weer door de
straten. In Leiden zullen de Hutspotten alles op alles zetten om het
carnaval te doen slagen, ook al gingen een paar jaar geleden alle attributen
voor de optocht in vlammen op. Warmond is in die dagen vlak voor de
vastentijd alleen nog aanspreekbaar met de naam Billenprikkersrijk,
terwijl Sassenheim zich het Land van de Saksen noemt en Lisse de
Gaapstokken weer uit de kast haalt. Kortom: ook in deze regio begint
men te leren wat carnaval is. Maar waar het festijn ook wordt gehouden,
overal zujlen de camavalsmedailles een belangrijke rol spelen.
CULEMBORG - Alaaf, driemaal Alaaf!
Met een breed gebaar roept Prins Jan-
Willem-de-zoveelste zijn onderdanen
op tot de traditionele carnavalsgroet.
Meteen daarop davert het door de zaal:
Alaaf, Alaaf, Alaaf. En terwijl de glazen
opnieuw gevuld worden, krijgt de zojuist
opgetreden „buutreedner" zijn onder
scheidingsmedaille omgehangen om ver
volgens geheel voldaan tussen de coulis
sen te verdwijnen.
Carnaval en onderscheidingstekens. Een
gebruik, dat terug gaat tot ten minste
1823 toen er in Keulen een „reorganisa
tie" van het carnaval plaatsvond. Daar
bij hoorde de introductie van orde- en
onderscheidingstekens. Zo werd in de
Domstad met zijn vervaarlijk uitziende
Prinsengarde het Pruisische militarisme
op hoofse wijze geparodieerd, ook al
omdat die medailles van karton waren
gemaakt. Allengs echter gingen deze on
derscheidingstekens een steeds belangrij
kere rol spelen, vooral toen de hooghe
den, prinsen, hertogen en graven ze gin
gen gebruiken om er hun waardering je
gens bepaalde personen mee uit te druk
ken. En daarmee gingen de carnavalsme
dailles een eigen leven leiden
Bij de Culemborgse medaillefaberiek
Stol weten ze over de carnavalsmedailles
mee te praten. In september komen de
eerste carnavalsverenigingen al voor
zichtig om de hoek kijken. Want offi
cieus is dan al bekend wie de nieuwe
Prins Carnaval zal worden. Al deze be
zoeken vinden in het diepste geheim
plaats, want de leden van de plaatselijke
keuzecommissies voelen er weinig voor
dat via deze weg het „gemene volk"
voortijdig te weten zou komen wie hun
aanvoerder zal worden tijdens de Drie
Dolle Dagen.
„Vandaar dat ze ook nooit in vol ornaat
hier binnen komen", zegt directeur J.M.
Stol van de gelijknamige fabriek. Alhoe
wel zelf geen caranvalsvierder is Stel bij
zonder ingenomen met de opdrachten
uit die hoek. „Ze vallen namelijk precies
in onze stille periode, dat wil zeggen, als
het sportseizoen afgelopen is". En dat
betekent dat in plaats van eremedailles
voor voetbalverenigingen er onderschei
dingen uit de wereld van de zotheid
worden geslagen. Bij duizenden tegelijk,
want de carnavalsmedaille is een steeds
populairder fenomeen aan het worden,
omdat er een steeds grotere betekenis of
waarde aan wordt gehecht.
Er zijn carnavalsmedailles en carnavals
medailles. Een beetje prins of hertog laat
er eentje maken naar eigen ontwerp. In
die medaille zijn symbolen te vinden,
die te maken hebben met zijn dagelijks
beroep dan wel met zijn hobby(s). En
dan de uitvoering. Er zijn zogenaamde
standaardmedailles, die versierd worden
met een bepaalde „afslag", maar er zijn
ook schitterende, uitgezaagde exempla
ren, die voorzien worden van een lak-
laag in diverse kleuren met polyester.
Dat betekent dat de nieuwe prins fors in
de beurs moet tasten, want het laten ver
vaardigen van een origineel stempel
voor zo'n medaille kost al gauw tussen
de drie- en zeshonderd gulden. En in
dien daar nog meer extra bewerkingen
aan te pas komen, loopt een carnavals
medaille danig in de papieren.
Mensen, die zich op een of andere ma
nier verdienstelijk hebben gemaakt voor
het plaatselijke carnaval krijgen zo'n ere
teken omgehangen. In sommige gevallen
laat de prins een tiental exclusieve me
dailles maken, die hij selectief uitreikt.
De burgemeester krijgt zo'n exemplaar
en ook andere hoogwaardigheidsbekle
ders worden ermee verblijd. Naarmate
de exclusiviteit van de medaille groter
is. wordt de strijd om hem in bezit te -
krijgen heviger. Soms is dat reeds het ge-
val met een „gewone" medaille als die
qua ontwerp bijzonder fraai uitvalt. De
dragers daarvan worden er soms van be
roofd door verzamelaars, al is er een
duidelijk onderscheid tussen medailles
die je op die manier „in bezit neemt" en
die, welke je uitgereikt krijgt door de
hoogheid zelf.
Handel
En dan de handel in carnavalsmedailles.
Sommige carnavalsverenigingen verko
pen ze om op die manier hun vastena
vondfeest nog meer luister te kunnen
bijzetten. Vaak zijn ze van een ander
(minder) materiaal gemaakt dan de regu
liere medailles, maar ze hebben immers
ook een ander doel. In elk geval is de ex-
clusiviteitswaarde ervan nihil.
Sinds jaar en dag worden mensen onder
scheiden. worden ze getooid met een of
ander teken, dat hen onderscheidt van
de rest. In vrijwel alle sectoren van het
maatschappelijk leven gebeurt dat. In de
middeleeuwen waren bijvoorbeeld de
pelgrimstekens bekend. Mensen, die een
bedevaartplaats hadden bezocht, konden
ter plaatse een soort medaille kopen, die
ze op hun kleding bevestigden, waardoor
zichtbaar werd dat zij hun pelgrimstocht
hadden beëindigd. Keulen, de stad die
de carnavalsmedaille invoerde, was in
die tijd een bijzonder bedevaartoord,
waar onder meer relieken werden be
waard van de drie koningen, die sinds
1164 worden vereerd en die werden be
schouwd als schutspatroon van de reizi
gers.
In de middeleeuwen werd trouwens ook
carnaval gevierd als tegenhanger van alle
irrationele angsten en bijgeloof. Niet in
het minst in Keulen, van waaruit het
Rijnlandse carnaval met zijn vastena
vondkluchten via Limburg en Twente
uitwaaierde over de lage landen, terwijl
Brabant vanuit Bourgondic rijp gemaakt
werd voor het feest-der-zotheid. In dat
feest weerspiegelt zich het volkskarakter
van de streek. Of dat thans, nu het car
naval voor een deel gecommercialiseerd
is, nog zo is, is een vraag die zich moei
lijk laat beantwoorden. In elk geval zijn
de carnavalsmedailles van vroeger niet
meer die van vandaag de dag. Ze hebben
al lang niet meer het parodistische ka
rakter. waarmee ze vroeger werden uit
gereikt. Mensen stellen er tegenwoordig
eer in een dergelijke medaille uit handen
van de prins ontvangen. Eén ding is in
al die jaren niet veranderd: dat is de re
gel, dat men nooit en te nimmer om een
dergelijke onderscheiding mag vragen.
Dat geldt zowel voor de fraaie, gegoten
en daarna geëmailleerde medaille van
vroeger als voor de huidige exemplaren,
die met behulp van een tweehonderd
ton zware pers uit een reep koper wor
den gestanst.
KLAAS GOÏNGA
Een serie carnavalsmedailles, zoals die in de loop der jaren door allerlei prinsen en
hertogen zijn uitgereikt. Sommige zijn ware artistieke juweeltjes, die duchtig verzameld
worden. Alleen is zo'n verzameling nooit compleet te krijgen, omdat er alleen in
Nederland al honderden, zo niet duizenden carnavalsverenigingen bestaan.
