pEen beetje meer
ieeorum zou ik
el mooi vinden
Apartheid zal niet
wezenlijk veranderen
HETANTWOORD
IS AAN U...
GIRO tnum 5657
NNENLAND/BUITENLAND
Hagenaar: CDA maakt
ris tot NAVO-parasiet
Uitbreiding olie
embargo tegen Z-Afrika
f RIFFIER KOOPS ZEGT NA 32 JAAR
'EEDE KAMER VAARWEL
De Ruiter
spreekt
zich uit
tegen
SDI
De Koning: eerst 36 uur
en dan zien we verder
Nederlanders horen tot langste volken
HOE VER DURFT BOTHA DIT JAAR TE GAAN:
CcidócSouaaiit
DONDERDAG 30 JANUARI 1986 PAGINA 5
jN HAAG-BERGUM Het kamerlid Aad Wagenaar
de nieuwe partij AR'85 heeft het CDA gisteravond
feergum verweten door de voorstellen tot afstoting
een aantal kernwapentaken een situatie te schep-
k waarin ons land als het ware „parasiteert" op de
VO-bondgenoten. Wagenaar nam met die opmer-
0 wraak op een aantijging van CDA-vice-voorzitter
Jansen van Raay die vorige week voor de Raad
1 State de partij van Wagenaar aanduidde als een
tens Wagenaar zouden velen in ICTO-kringen zich
'taan die opmerking hebben geërgerd. Ze vinden dat
t het CDA in de kruisrakettenkwestie een twijfel-
Itige rol speelt. „Men beseft", aldus Wagenaar, „dat
j CDA op dit punt boter op het hoofd heeft en ver-
woordelijk is voor het gevoerde veiligheidsbeleid".
Aruba praat verder
met Melchior
ORANJESTAD De Arubaanse regering
is bereid verder te praten met de Limburg
se zakenman Leon Melchior, indien deze
het politiek gevoelige deel over de
onafhankelijkheid van Aruba uit zijn on
derzoeksrapport haalt. Zo reageerde de
Arubaanse premier Henny Eman gister
avond in Oranjestad op berichten uit Ne
derland, dat minister De Koning nog steeds
vertrouwen heeft in het rapport van Mel
chior. Eman onderstreepte echter dat zijn
regering onder „geen beding politieke druk
van Nederland zal accepteren voor finan
ciële en economische hulp". „De onafhan
kelijkheid van Aruba is niet de zorg van
Melchior, die immers voor investeerders
zou zorgen", aldus Eman.
T ransportbedr i j ven
eisen miljoen van
Vervoersbond FNV
DEN HAAG De Koninklijke Nederlandse Vereni
ging van Transport-Ondernemingen KNVTO gaat
namens een aantal van haar leden een schadeclaim
indienen bij de Vervoersbond FNV van ongeveer
een miljoen gulden. Dit bedrag moet compensatie
bieden voor de schade die de bedrijven hebben on
dervonden van de chauffeursacties in december.
Volgens de KNVTO, die de 'grote transportonderne
mers in Nederland vertegenwoordigt, hebben de ac
ties van de FNV vooral de grote bedrijven onevenre
dig zwaar getroffen, terwijl juist die ondernemingen
zich strak aan de cao houden, aldus de KNVTO. De
organisatie van eigen vervoerders en verladers, de
EVO, kondigde vorige week al aan een proefproces
tegen de vervoersbond aan te spannen.
DEN HAAG De regering zal de Tweede
Kamer binnenkort een wetsontwerp voor
leggen om de uitvoer naar Zuid-Afrika van
in de EG-landen ingevoerde en vrij verhan
delbare ruwe olie te verbieden. Dit is een
gevolg van overleg van de twaalf landen
van de Europese Gemeenschap over de ma
nier waarop de vorig jaar overeengekomen
„restrictieve maatregelen" tegen Zuid-Afri
ka moeten worden uitgevoerd. Over de hoe
veelheden elders gewonnen olie die vanuit
de EG naar Zuid-Afrika werden uitgevoerd,
en de export van olieprodukten is nog niets
bekend. Het gaat vooral om een politiek sig
naal aan het adres van Pretoria, zo merkte
hij op. De twaalf ministers gaan volgende
week naar Zambia voor overleg over de si
tuatie in Z-Afrika.
SPRAAKTECHNOLOGIE
IN ONDERZOEK
UTRECHT Met een totaal bedrag van 25 miljoen gul
den is het onderzoekprogramma over spraaktechnologie
van start gegaan. Het Stimuleringsproject-team Infor-
matica-onderzoek (SPIN), opgezet door de ministeries
van onderwijs en wetenschappen, economische zaken en
landbouw en visserij, heeft daartoe een contract gesloten
met de onlangs opgerichte Stichting Spraaktechnologie
van de Rijksuniversiteit in Utrecht. Het programma is
bedoeld om de inspanning op dit gebied te bundelen en
te komen tot voor de industrie bruikbare resultaten.
Volgens SPIN blijkt er een duidelijke behoefte te be
staan aan automaten die kunnen spreken en verstaan,
dan wel begrip tonen bij communicatie in natuurlijke
taal. De markt voor taal- en spraaktechnologie wordt op
het ogenblik geschat op ongeveer een miljard dollar per
jaar. Dit bedrag zal halverwege de jaren '90 ongeveer
vier miljard dollar groot zijn.
V)
N HAAG Vele hon
dduizenden hebben
in de loop der jaren
en, hetzij op de televi-
hetzij in levenden lij-
Toch kun je hem niet
eet tot de schare „Be
de Nederlanders" re-
want de meeste
nsen zullen er geen
w idee van hebben
hij is of wat hij doet.
gaat om die gedistin-
rde heer met het mar-
bebrilde gelaat,
sierd met een witte
rdos en dito snor, de
n die in de Tweede
mer een vast plekje
)eft naast voorzitter Dol-
Tweede Kamer. De grif-
is de hoogste ambtenaar in
kampcomplex, de baas
de ruim 400 personeelsle-
die ei werken. Verder is
eerste édviseur en rechter-
id van de voorzitter en de
e-voorzi'.ters. Zijn functie is
•gelijkbaar met die van se-
itaris-generaal op een minis-
Koops, net 65 jaar gewor-
neemt vandaag afscheid
i de Tweede Kamer. Hij
rdt opgevolgd door mr.
".E. Kerkhofs. Koops kent
Tweede Kamer als zijn
>ekzak. Bijna 32 jaar heeft
gewerkt, van 1954 tot
als plaatsvervangend
ffier en de laatste twaalf
als griffier Hij maakte
nabij de politieke verrich-
gen van veertien kabinet-
mee en diende vier kamer-
irzitters: Kortenhorst, Van
iel, Vondeling en Dolman.
Broekpak
„Ik heo inderdaad heel wat
politieke personen en gebeur
tenissen aan mij voorbij zien
trekken", zegt Koops, terug
blikkend op zijn lange staat
van dienst in het parlement.
„Er is in de loop der tijd ook
veel veranderd. De Kamer is
van een vrij klein, overzichte
lijk instituut uitgegroeid tot
een enorm bedrijf, dat niet on
der doet voor een ministerie.
Er is ook veel meer openheid
gekomen. In principe zijn nu
alle vergaderingen openbaar.
Ik heb nog meegemaakt dat
alle commissievergaderingen
in beslotenheid werden gehou
den. We kennen inmiddels
ook het verschijnsel van de
uitgebreide commissievergade
ringen, de UCV's, waar com
plete debatten worden gehou
den en moties worden inge
diend. Dat heeft de werkwijze
van de Kamer wel efficiënter
gemaakt. Er kunnen verschei
dene UCV's tegelijk worden
gehouden. Dan zijn er in feite
een paar mini-Kamers aan het
werk".
De afgelopen 32 jaar heeft
griffier Koops ook gaandeweg
de sfeer in en rond de Kamer
zien vecanderen. „In 1954
werden kamerleden nog aan
geschreven met „Uwe hooge
delgestrenge". Nu is het ge
woon „de heer" of „me
vrouw". Kamerleden zijn nor
male mensen geworden. En
kijk ook eens naar het verschil
in kledij tussen vroeger en nu.
Toen ik hier kwam werken,
droeg de kamervoorzitter een
rok en de griffier en zijn
plaatsvervangers waren in jac
quet gehuld. De kamerleden
zelf liepen allemaal in keurige
kostuums of jurken en mantel
pakken".
Lachend vertelt Koops: „Ik
weet nog goed dat er voor het
eerst een vrouwelijk kamerlid
in broekpak in de vergader
zaal verscheen. Dat was Anne
ke Goudsmit van D66. Een
mooi broekpak hoor, daar niet
van, maar het baarde toch
heel wat opzien. Mevrouw
Goudsmit besefte toen niet dat
ze op dat moment historie
schreef! Hetzelfde was natuur
lijk het geval toen Jan Schae-
fer van de PvdA zich als
staatssecretaris in een spijker
pak vertoonde. Parlementa
riërs en ambtenaren uit het
buitenland, die hier op bezoek
kwamen en dat zagen, keken
hun ogen uit! Nog steeds trou
wens, want tegenwoordig
draagt iedereen in de Kamer
van alles en nog wat. Dat is in
veel andere landen echt onbe
staanbaar. Denk nou niet dat
ik voorstander zou zijn van
kledingvoorschriften, dat
hoeft echt niet, maar een béét
je meer decorum in de Kamer
zou ik wel mooi vinden".
Nacht van Schmelzer
Uit de lange reeks van span
nende politieke gebeurtenissen
die hij heeft meegemaakt kiest
mr. Koops er zonder aarzelen
één uit als absoluut hoogte
punt: de nacht van Schmelzer
in de herfst van 1966, die leid
de tot de val van het kabinet-
Cals. „Een meeslepende, emo
tionele gebeurtenis", aldus
Koops. „Ik herinner me nog
goed hoe de beheerder van de
horeca-afdeling in de Kamer
na die nacht vertelde hoe hij
gaandeweg door zijn voorra
den heen raakte. Dat was een
mooi verhaal. Zo van: om twee
uur waren de broodjes op, om
half drie de kroketten, om drie
uur de worst, om half vier de
cola, om vier uur de koffie,
enzovoorts".
„Het is na die tijd nog maar
weinig voorgekomen dat er zo
lang 's nachts is doorverga
derd. Het was Vondeling die
Griffier mr. W. Koops, naast kamervoorzitter Dolman: „De ka
meragenda is zo langzamerhand een science-fiction-document
geworden".
verordonneerde dat de verga
deringen in principe tot uiter
lijk elf uur mochten duren.
Dolman houdt daar helemaal
strak de hand aan. Zo'n stren
ge tijdslimiet vind ik eigenlijk
overdreven, een veel te strak
keurslijf, maar ik weet dat ik
daarin vrijwel alleen sta. Als
het aan mij zou liggen, zouden
debatten best tot na elven mo
gen uitlopen. Als het elf uur is
en een debat nog volop aan de
gang is, dan moet je dat niet
afkappen. Laat maar door-
knutteren. Wat afgemaakt kón
worden, dat móet afgemaakt
worden, vind ik. Daarmee win
je bovendien tijd en voorkom
je die enorm verbrokkelde
agenda's die we tegenwoordig
hebben, met een stukje van dit
en een restje van dat. De ka
meragenda is zo - langzamer
hand een science- fiction- do
cument geworden, waar bijna
niemand meer wijs uit kan
worden".
Kieswet
Zoals gezegd is mr. Wolter
Koops een eenzaam strijder
voor terugkeer naar soepeler
vergadertijden. Het ziet er ook
niet naar uit dat deze wens
binnen afzienbare tijd gehono
reerd zal worden. Een door
Koops gekoesterde wens die in
de toekomst wél realiseerbaar
lijkt betreft een wijziging van
de Kieswet. Hij vindt dat in de
Kieswet moet komen te staan
dat iemand die uit een fractie
stapt, zijn kamerzetel moet op
geven. Het ergert hem, dat
mensen als Scholten en Dijk
man (ex-CDA), Van der Spek
(ex-PSP), Janmaat (ex-Cen
trumpartij) en Wagenaar (ex-
RPF) rustig in de Kamer zijn
blijven zitten terwijl ze hun
oude partij de rug hebben toe
gekeerd. Mede door deze ma
noeuvres telt de Kamer mo
menteel het ongekend hoge
aantal van vijftien afzonderlij
ke politieke groeperingen.
Koops: „Ik behoor niet tot de
genen die kleine fracties het
zand in de parlementaire ma
chinerie noemen, maar ik vind
het principieel fout als er
mini-groeperingen ontstaan
door tussentijdse afscheidin
gen. Dat is te dol".
Zoals zoveel mensen die met
pensioen gaan kan ook de
scheidende griffier wat meer
tijd uittrekken voor liefhebbe
rijen. Koops' grote hobby is:
alles wat met de Britse ge
schiedenis en literatuur te ma
ken heeft. Een aardige bijkom
stigheid is dat zelfs zijn echtge
note Engels is. Zijn anglofiele
aard deelt Koops met het
VVD-kamerlid Joekes. Praten
ze daar samen wel eens over?
„Jazeker", zegt Koops. „En we
konden het nooit laten elkaar
bij allerlei gebeurtenissen toe
passelijke Shakespeare-citaat-
jes toe te werpen".
DICK VAN RIETSCHOTEN
DEN HAAG De Neder
landse minister van de
fensie De Ruiter heeft
zich gisteravond in Den
Haag uitgesproken tegen
het Amerikaanse Strate
gisch Defensie Initiatief
(SDI). De bewindsman
sprak tijdens de viering
van het tienjarig bestaan
van de Stichting Jason,
een club van jonge be
langstellenden in interna
tionale betrekkingen.
De Ruiter kwam tot de conclu
sie dat het zeer de vraag is of
het SDI kan leiden tot volledi
ge bescherming tegen kernwa
pens. „De geschiedenis wijst
uit tot dusverre dat elk stre
ven naar waterdichte defensie
leidt tot versterking van de of
fensieve aanvalskracht", aldus
de minister, die het moeilijk te
aanvaarden vindt dat geloof
waardige afschrikking tech
nisch gezien op offensieve wa
pens moet berusten. „Dit geldt
des te meer voor de rol van
kernwapens in ons veilig
heidsbeleid".
De bewindsman erkent overi
gens wel dat een afschrikking
met kernwapens oost en west
dwingt het veiligheidsbeleid
voor alles te richten op oor-
logsvoorkóming. Hij vreest
echter dat het al maar uitbrei
den van de eigen bewapening
om onder elke omstandigheid
te blijven beschikken over een
geloofwaardig vergeldingspo-
tentiëel leidt tot verdere bewa
pening.
De minister ziet wel mogelijk
heden in de zogenoemde
„emerging technologies". Dit
zijn wapentechnologische ont
wikkelingen, die de effectivi
teit van conventionele wapens
opvoeren met behulp van sen
soren, gegevensverwerking en
elektronica. Met hulp van deze
nieuwe technologie zou voor
komen kunnen worden dat de
Navo door achterstand in con
ventionele bewapening ge
dwongen wordt te kiezen tus
sen politiek ontijdig inzetten
van kernwapens én het opge
ven van grondgebied.
(Van onze sociaal-economische redactie)
DEN HAAG Minister De Koning van Sociale Zaken
houdt vast aan zijn opvatting dat eerst de 36-urige
werkweek gerealiseerd moet worden alvorens ook
maar gedacht kan worden aan een verdere verkorting
van de arbeidsduur tot 32 uur in 1990.
Aan de invoering van de 36-urige werkweek hebben de sociale
partners momenteel de handen vol. Volgens de bewindsman is
dat nu aan de orde en zal deze arbeidsduurverkorting pas kun
nen worden gerealiseerd als rekening wordt gehouden met
randvoorwaarden als handhaving c.q. uitbreiding van de be
drijfstijd, loonmatiging en flexibele vormen van arbeidsduurver
korting. De bewindsman zei dit gisteren in een debat met de
Tweede Kamer naar aanleiding van zijn vorige maand gedane
uitspraken over het op een laag pitje zetten van de 32-urige
werkweek.
De Koning zei overigens herverdeling van arbeid naast econo
mische groei nog steeds een belangrijk middel te vinden voor de
bestrijding van de werkloosheid. Het gaat daarbij volgens hem
echter om de tactiek die wordt gevoerd. Arbeidsduurverkorting
op gelijke wijze voor iedereen maakt werkgevers kopschuw, ter
wijl werknemers niet evenredig willen inleveren. De Koning
sprak de vrees uit dat loonsverhogingen de overhand zullen
krijgen. „Als de problemen in het cao-overleg niet worden opge
lost dan is de arbeidsduurverkorting mislukt".
(ADVERTENTIE)
Hoeveel gezondheidsposten komen er dit
jaar bij in de ontwikkelingslanden?
memisa
Gezondheidszorg in de derde wereld.
Eendrachtsweg 49,3012 LD Rotterdam.
Telefoon 010-14 48 88.
TRECHT Het Neder-
idse volk hoort tot de
ïgste ter wereld en
>rdt nog steeds langer
relatief lichter. De ge-
ddelde volgroeide man
meten op 18-jarige
fftijd) is 1.82 meter
og, de gemiddelde
ouw ruim 1.68 meter.
it is gebleken uit een
derzoek onder 42.000
nderen van nul tot ne-
ntien jaar, dat in 1980 is
houden door consulta
tiebureaus en schoolart
sen.
Vergeleken met 1965, toen
eenzelfde onderzoek werd ge
houden, zijn de jongens 4 cen
timeter langer geworden, de
meisjes 2 centimeter, aldus cij
fers van Het Tijdschrift voor
Sociale Gezondheidszorg. In
de ons omringende landen zijn
kinderen en jonge volwasse
nen gemiddeld kleiner. Bin
nen Nederland bestaan echter
ook verschillen: in de noorde
lijke provincies zijn de school
kinderen gemiddeld twee cen
timeter langer dan hun leef
tijdgenoten in het zuiden des
lands. En kinderen uit lagere
sociale milieus zijn op de mid
delbare schoolleeftijd zo'n an
derhalve centimeter kleiner
dan kinderen uit hogere mi
lieus. Bij het onderzoek is ook
gekeken naar de seksuele ont
wikkeling van de kinderen.
De gemiddelde leeftijd waarop
meisjes voor het eerst onge
steld worden was in 1980 13
jaar en vier maanden, zo'n an
derhalve maand vroeger dan
vijftien jaar daarvoor. Verge
leken met de meisjes uit ande
re landen zijn de Nederlandse
meisjes laat met hun eerste
menstruatie.
USKE EN WISKE DE MOOIE MILLIREM
(c) Standaard Uitgeverij. Antwarpen-Weesp.
Corresponden te
in Zuid-Afrika
Bijgaand de eerste bijdrage van
onze nieuwe correspondent in
Zuid-Afrika, Margaret Jocob-
sohn. Mevrouw Jacobsohn is als
wetenschappelijk medewerkster
verbonden aan de universiteit
van Kaapstad en doet daarnaast
journalistiek werk, onder meer
voor The Cape Times, een in
Kaapstad verschijnend dagblad.
Zij zal voor onze krant vooral
achtergrondverhalen schrijven
over de gevolgen van het aparts-
heidsbewind voor het dagelijks
leven in Zuid-Afrika.
(Van onze correspondente
Margaret Jacobsohn)
KAAPSTAD President
P.W. Botha opent vrijdag
de nieuwe zittingsperiode
van het Zuidafrikaanse
parlement. Verwacht
wordt dat de president in
zij rede uitspraken zal
doen over de hervor
mingsplannen van zijn re
gering. De cruciale vraag
in het Zuidafrikaanse po
litieke dilemma is hoe ver
men zal gaan in het her
vormen of afschaffen van
de apartheid. Wat hij ook
doet, Botha zal hoe dan
ook steun verliezen, links
of rechts.
Hoewel de roep uit binnen- en
buitenland om een nieuwe,
apartheid-vrije overeenkomst
met de zwarte meerderheid
nog nooit zó sterk is geweest,
is het niet waarschijnlijk dat
het komende jaar iets meer zal
brengen dan een voortzetting
van wat haastig in elkaar ge
flanste hervormingen, die de
apartheidstructuur niet wezen
lijk veranderen.
De hervormingsgezinde of
„verligte", leden van Botha's
regering zijn van mening dat
apartheid radicaal veranderd
of zelfs afgeschaft moet wor
den. Deze zouden de zwarte
bevolking mee willen draaien
in het systeem van vrije on
derneming en daarmee de ra
dicale organisaties, die gespitst
zijn op een guerrilla-oorlog,
overtroeven. Zij zien in dat,
zolang apartheid de bewe
gingsvrijheid en activiteiten
van de zwarte bevolking be
lemmert, er geen einde zal ko
men aan de armoede waardoor
de verbitterde, kansarme mas
sa's hun heil zullen zoeken in
extreem socialistische oplossin
gen.
Anderzijds beseft president
Botha dat hij grotendeels door
het conservatieve platteland
van Zuid Afrika gesteund
wordt. Deze blanken zijn niet
bereid een radicale koersver?
andering te aanvaarden in de
apartheidstructuur, in het be
leid van „gescheiden ontwik
keling" dat de Zuidafrikaanse
regering sinds de jaren vijftig
heeft gevolgd. Zij voelen zich
veilig onder de apartheid, hoe
zeer dit systeem ook een reële
bedreiging voor hun toekomst
vormt.
Het is daarom dat president
Botha slechts aarzelend en bij
stukjes en beetjes zijn hervor
mingsmaatregelen treft, wat
tot tegenstrijdigheden leidt
over bijvoorbeeld de onzede-
lijkheidswet en het verbod op
de gemengde huwelijken. De
karige hervormingen van vo
rig jaar zouden, ironisch ge
noeg, in sommige opzichten
zelfs beter niet uitgevoerd
kunnen zijn. Een blanke en
gekleurde partner, die sinds
kort met elkaar mogen trou
wen, stoten ogenblikkelijk op
de woongebieden wet, die be
paalt dat er gescheiden woon
gebieden voor verschillende
rassen zijn. De politie trekt na
of "deze wet wel uitgevoerd
wordt en tenminste één echt
paar heeft al voor de rechter
Richard Coates en zijn vrouw
Joan moesten vorig jaar no
vember voor de politierecht
bank in Uitenhage verschijnen
op beschuldiging van het over
treden van deze wet. De zaak
werd verdaagd tot februari
omdat de advocaat van het
echtpaar de situatie onder aan
dacht van de minister van jus
titie wilde brengen. Zelfs wan
neer deze de aanklacht afwijst,
zal het echtpaar toch de kosten
van de verdediging moeten
betalen. Bovendien zullen ze
de traumatische ervaring heb
ben dat je van een misdaad be
schuldigd kan worden wan
neer je met je wettelijke part
ner wil samenleven.
In sommige gevallen hebben
de „gemengde" echtparen spe
ciale toestemming gekregen
om in een blank gebied te wo
nen, maar dit betekent zelden
het einde van hun problemen.
„Openbare" instellingen als
parken, zwembaden, stranden
en bioscopen zijn in blanke
woongebieden vaak „alleen
voor blanken" en een ge
mengd echtpaar dat samen wil
zwemmen of naar de film
gaat, overtreedt de wet.
De scholing van kinderen uit
gemengde huwelijken is ook
een groot probleem. De staats
scholen zijn strikt gescheiden
op ras. Zo kan het gebeuren
dat een gemengd echtpaar, dat
met speciale toestemming van
het ministerie in de blanke
wijk Belgravia in Johannes
burg woont, twee kinderen
van schoolgaande leeftijd
heeft, die echter niet op de
Engelse of Afrikaanse scholen
in de buurt terecht kunnen.
De dichtstbijzijnde „gekleur
de" school is twintig kilometer
verderop en het echtpaar kan
de reiskosten niet betalen. Een
particuliere katholieke school
in de buurt zou de kinderen
wel accepteren, maar de kos
ten daarvoor zijn ook te hoog.
David Dalling, parlementslid
voor de oppositie van de Pro
gressieve Federale Partij,
heeft deze zaak onder de aan
dacht van de educatieve com
missie gebracht. Maar terwijl
hij en de familie nu afwachten
of de kinderen toestemming
zullen krijgen de blanke
staatsscholen te bezoeken, ra
ken de kinderen (zeven en zes
jaar) steeds verder achter bij
hun leeftijdgenoten
MARGARET JACOBSOHN
