Tentoonstellingen over
verwaarloosde 16e eeuw
De kogels van de western fluiten
Bernardo Bertolucci maakt film
over laatste keizer van China
Silverado adrenaline
voor het wilde westen
Vader Schwarzenegger
vuurwapengevaarlijk
FILM/KUNST
£eidóc@oma/nt
VRIJDAG 10 JANUARI 1986PAGIN:
PEKING De Italiaanse
filmregisseur Bernardo
Bertolucci is van plan het
leven te gaan verfilmen
van de laatste keizer van
China. Er zullen meer
dan 10.000 kostuums voor
worden gemaakt.
Xu Chunqing van de China
Film Co-production Corpora
tion deelde mee dat de opna
men voor „De laatste keizer"
in april van dit jaar zullen be
ginnen in de voormalige kei
zerlijke paleizen van Peking
en Changchun en dat zij min
stens 18 weken zouden duren.
Als basis voor het filmverhaal
dient de autobiografie van
Henry Pu Yi, die in 1908 kei
zer werd en in 1911 afgezet
toen de Chinese republiek
werd uitgeroepen.
In 1934 werd Henry Pu Yi
„keizer" van een vazalstaat
die de binnengevallen Japan
se troepen stichtten in het
noordoosten van China. De
keizer werd later als oorlogs
misdadiger in Tokio berecht
en voor negen jaar, tot 1959.
in China gevangen gezet. Hij
overleed in 1967.
De rol van Henry Pu Yi als
jongeman en man van mid
delbare leeftijd zal worden ge
speeld door de Amerikaanse
acteur John Lone, die speelde
in Cimino's „The Year of the
Dragon", die in Chinees-
Amerikaanse kringen als an
ti-Chinees werd afgekraakt.
Het script dat Bertolucci en
twee medewerkers hebben
geschreven is goedgekeurd
door het Chinese ministerie
van cultuur. De film is een
gemeenschappelijke produktie
van Xu's corporatie. Bertoluc-
ci's onderneming en een Brit
se filmmaatschappij.
Bijna tezelfdertijd liet Rafael-
la de Laurentiis. dochter van
filmmagnaat Dino de Lauren
tiis en producer van de 25
miljoen dollar-produktie „Tai-
pan", naar de in HongKong
spelende roman van James
Clavell, weten dat zij niet aan
haér project in het zuiden van
China begonnen zou zijn als
ze vermoed had hoe groot de
bureaucratische problemen
zouden zijn en welke kosten
stijgingen die met zich mee
zouden brengen.
KOMEND NAJAAR IN ZEVEN NEDERLANDSE MUSEA:
DEN HAAG Zeven
tentoonstellingen over de
(verwaarloosde) zestiende
eeuw zijn dit najaar in ons
land te verwachten: in
Amsterdam door het Am
sterdams Historisch Mu
seum, het Gemeentear
chief Amsterdam en het
Rijksmuseum Amsterdam.
In Den Haag exposeert
Rijksmuseum Meermanno
Westreenianum „Het
boek in Nederland in de
16e eeuw", in Haarlem
biedt het Frans Halsmu
seum „Leerrijke reeksen",
in Rotterdam exposeert
Museum Boymans van
Beuningen „De huisraad
van een molenaarswedu
we" en in Utrecht biedt
het Rijksmuseum Het Cat-
harijneconvent „Papen en
ketters onder Filips II".
Alle exposities zijn onge
veer in de periode sep
tember - december.
De oorzaak van deze 16e
eeuw-explosie is het nogal
plotseling en gezamenlijk
doorgebroken besef, dat onze
gouden zeventiende eeuw veel
meer heeft achtergelaten dan
de zestiende, die geteisterd
werd door de opstand tegen
Spanje, de calvinistische kerk-
zuiveringen en de heftige uit
barsting die als beeldenstorm
bekend werd. Toch blijkt, bij
nader inzien, hoe boeiend de
politieke en culturele ontwik
kelingen waren die de opmaat
vormden tot de ons meer ver
trouwde zeventiende eeuw.
Amsterdam
In het Amsterdams Historisch
Museum zullen de portretten
centraal staan van leden van
belangrijke families van koop
lieden die in het Amsterdam
van de 16e eeuw de politieke
macht uitoefenden. Rond deze
portretten wordt een beeld ge
geven van het wonen, de kle
ding en het boekenbezit van
deze belangrijke burgers. Ook
komt het toneel van die tijd
aan bod in de allesomvattende
expositie: „De smaak van de
elite".
In het Gemeentearchief Am
sterdam zal te zien zijn hoe
Amsterdam van een provin
cieplaats met 10.000 inwoners
uitgroeide tot een machtige
haven- en handelsstad van
50.000 inwoners. Deze groeipe
riode kende veel spanningen:
het Wederdopersoproer in
1535, protesten tegen het stag
nerende beleid van de stadsre
gering, beruchte jaren van
schaarste en duurte, een blok
kade door de Watergeuzen en
de Alteratie in 1578 toen Am
sterdam de zijde van de op
stand tegen Spanje koos.
De tentoonstelling behandelt
deze woelige periode in het
schema: Stadsregefing-openba-
re orde, ruimtelijke ordening,
handel, scheepvaart en nijver
heid; de ambachtsgilden, ker
ken en kloosters, ketterij en
reformatie.
Beeldenstorm
Het Rijksmuseum Amsterdam
biedt een grote overzichtsten
toonstelling van kunst uit de
periode 1525 - 1580: „Kunst
voor de beeldenstorm". Het is
een periode waarin de beel
dende kunst een snelle ont
wikkeling doormaakt en
waarin kiemen voor de bloei
van de kunst in de zeventien
de eeuw zijn gelegd. Bekende
en minder bekende kunste
naars hebben hieraan bijge
dragen, zoals Jan van Scorel,
Maerten van Heemskerck, Lu
cas van Leyden en Dirck Ba-
rensz. Behalve schilderijen, te
keningen en prenten worden
in deze tentoonstelling monu
mentale glasschilderkunst,
beeldhouwkunst en kunstnij-
verhéid in samenhang met el
kaar getoond.
Den Haag
In Den Haag geeft het Rijks
museum Meermanno-Westree-
nianum/Museum voor het
boek een overzicht van de ge
schiedenis van het boek en de
boekdrukkunst in de Noorde
lijke Nederlanden in de 16e
eeuw.
Al vanaf 1470 werd in ons
land de boekdrukkunst beoe
fend. fn tientallen steden wer
den in de late 15e en in de 16e
eeuw drukkerijen gevestigd.
Toch bleef de Noordneder
landse boekenproduktie lang
in de schaduw van die in de
Zuidelijke Nederlanden, waar
vooral Antwerpen een belang
rijke drukkersstad was. In het
begin van de 16e eeuw sluiten
de Noordnederlandse boeken
sterk aan bij de tradities uit de
vorige eeuw. Ook worden nog
veel manuscripten gemaakt in
Portrethistorie van de Antwerpse familie Peter Panhq
(1529-1585) met Mozes. Maarten de Vos, 1574-75.
tail.
Maerten van He
donna".
nskerek, detail uit zijn schilderij „De heilige Lucas schildert de Ma
de laat-middeleeuwse stijl. Een
echte opbloei van het druk-
kersbedrijf begint na 1585, na
de val van Antwerpen.
Rotterdam
Het Rotterdamse museum
Boymans-Van Beuningen
heeft de uitzonderlijk gedetail
leerde inventaris, die Oude
Maria Dircsdochter, de wedu
we van een Leidse molenaar,
omstreeks 1580 naliet, tot uit
gangspunt gekozen van een
tentoonstelling. De voorwer
pen van ceramiek, glas en me
taal die tot een dergelijke in
boedel konden behoren en die
zich nu bevinden in de collec
tie Van Beuningen-De Vriese,
maken samen met prenten en
archivalia deel uit van de ten
toonstelling „De huisraad van
een molenaarsweduwe".
Haarlem
In het Frans Halsmuseum in
Haarlem worden zestig pren
ten getoond van de man die in
het Haarlemse kunstleven van
zijn tijd een prominente plaats
innam: Maerten van Heems
kerck. Met grote virtuositeit
wist hij te verbeelden wat in
het denken, in de levensfiloso
fie van zijn tijdgenoten naar
voren kwam. Deze zestig pren
ten vormen samenhangende
reeksen, waarvan de betekenis
zonder nadere toelichting voor
ons niet meer begrijpelijk is.
De expositie „Leerrijke reek
sen" zal de boodschap
deze prenten, moralistisC
lessen in wel-leven, duide&o
maken. re-
Aii
VI;
Utrecht K
In het Rijksmuseum Het («u
harijneconvent in Utrecht wo
men een tentoonstelling ^l;
den met veel materiaal
niet alleen in historisch, mu
ook in kunsthistorisch opziöi!
belangwekkend is. Danlüe
bruiklenen uit binnen- en Ir0
tenlandse musea kan een rr-
geschakeerd beeld geschf
worden van de religieuze <ti
wikkeling in de Nederlan^
in de tweede helft van de 2mi
tiende eeuw. Vanzelfsprekfte
wordt aandacht besteed aanjji
katholieke reformatie, C'
protestantse groeperingen j0
hun vervolging. Daarnaast W
men minder bekende zaM
aan de orde zoals de invlPj'
van de buitenlandse vludf3
lingengemeenten die zich $e
deze periode in Londen, Eijtir
den en op andere plaat?R<
vormden. Ook de weinig
kende spiritualisten worio,.
ten tonele gevoerd. Met ,Jwi
pen en ketters onder Filipsiva
maakt het Catharijnecon*^
een rijke tentoonstelling e
velen zal aanspreken. En Cl
hier zal men vele ontdek#'
gen doen, want niet eerde®
in Nederland op deze
Arnold Schwarzenegger: bijna een robot in „Commando".
LUXOR LEIDEN EN EURO
CINEMA ALPHEN AAN
DEN RIJN: „Commando"
(16) met Arnold Schwarze
negger en Rae Dawn
Chong. Regie: Mark L.
Lester.
Mocht er ooit nog eens een
prijs worden uitgereikt aan de
figurant die in een film op de
meest overtuigende manier
weet dood te gaan dan maken
de vele tientallen die zich
daarvoor lenen in „Comman
do" allemaal een goede kans.
Het wordt onderhand alweer
een beetje traditie dat in de
hedendaagse vechtfilms de
held van het verhaal zonder
enige hulp hele legers uitscha
kelt, waarbij de meest uitzon
derlijke voorwerpen als wa
pens worden gebruikt. De
door „Missing in Action" en
„First Blood" ingezette trend
heeft met „Commando" nu
een nieuwe navolger, waarin
het uit zijn voegen gegroeide
Michelin-mannetje Arnold
Schwarzenegger zich aan de
zijde van Chuck Norris en Syl
vester Stallone mag scharen.
Ook Schwarzenegger is een
zwijgzame ex-commando, met
dit verschil dat hij iemand
heeft waarmee hij zich écht
verbonden voelt: zijn dochter-
in de openingsscènes zien we
hem dan ook liefdevol met
haar omgaan: vriendelijk la
chend in het zwembad, samen
in de keuken en, nog steeds
glimlachend, in een aanschou-
weljke cursus vijand-mollen-
met-geweld. Een moeder ont
breekt, maar dat is met zo'n
tot wanstaltige proporties uit
gegroeide bodybuilder als va
der ook niet zo verwonderlijk.
Helaas blijft voor de ex-com
mando het leven niet lang zo
idyllisch. Een van zijn vroege
re vijanden wil zijn hulp bij
een staatsgreep in het staatje
Val Verde. Aangezien Arnold
toch niet met woorden te over
tuigen is, ontvoeren zij zijn
dochtertje. Hij krijgt haar te
rug zodra hij heeft geholpen
de president van Val Verde
van zijn zetel te blazen.
Onder het motto „Kom niet
aan mijn dochter want dan
kom je aan mij" ontwikkelt
John Matrix, zoals Arnold in
de film heet, zich tot een
wraaknemende vechtmachine,
waartegen geen enkel kruid
gewassen is. Meedogenloos,
keihard, en bjzonder vuurwa
pengevaarlijk (geen mitrail
leur heeft vat op hem) trekt
hij ten strijde om zijn dochter
tje te ontzetten.
De dialogen zijn van een ont
stellende simpelheid, de perso
nages hebben evenveel diep
gang als de gemiddelde strip
held, chronologisch schort het
ook hier en daar en Schwarze
negger had zonder problemen
vervangen kunnen worden
door een échte robot, maar een
kniesoor die zich er echt aan
stoort. „Commando" is als een
snack tussendoor: de kwaliteit
is niet zo belangrijk, als het
maar smaakt.
KOOS VAN WEES
Regisseur Larwnce Kasdan (met bril) praat een scene van „Sil
verado" door met zijn vier ..magnificent man" (Danny Glover,
Kevin Kline, Scott Glenn en Kevin Costner). Linda Hunt is de bar-
juf.
DEN HAAG/LONDEN
Zaterdagnacht is in de
Haagse bioscoop Cineac
de voorpremière te zien
van „Silverado". Een film
die in Amerika verschrik
kelijk veel publiciteit
kreeg en waarvoor Holly
wood meer dan 22 miljoen
dollar uittrok. Volgende
week gaat hij in een reeks
Nederlandse bisocopen
draaien. Allemaal niets
bijzonders, lijkt het. Maar
de slagzin voor „Silvera
do" luidt: „Eindelijk weer
eens een echte ouderwetse
western". Westerns be
staan die dan nog? vroeg
een jong Amerikaans pu
bliek zich af. Regisseur
Lawrence Kasdan: „Ik
heb altijd al een western
willen maken. En voor
het jonge bioscooppubliek
is het een compleet nieuw
genre. Dat weet nauwe
lijks nog wat het is".
Nadat Michael Cimino's kapi
tale „Heaven's Gate" flopte,
wist iedereen het zeker en
voor goed: Het wilde westen
had voor Hollywood geen be
staansrecht meer. De western
was dood. Het genre van koei-
ejongens, scherpschutters, sa
loongevechten, valsspelers en
al dan niet rechtvaardige sher
iffs was voor altijd voorbij. De
Amerikaanse film raakte met
oen een stevig stuk van z'n
wortels kwijt. Want de „wes
tern" was zo oud als de film in
de Verenigde Staten oud was.
Van de oerdagen van de cine
ma met „The great train rob
bery", via nog zwijgende cow-
den ze: een groot budget voor
een western? Vergeet t maar.
Ze zijn er tóch ingestapt, om
dat ze in mijn film iets vonden
dat ze nergens anders nog ge
zien hadden. Dat heb ik ook
een beetje te danken aan het
succes van mijn film „The big
chili". Daar zagen ze in Holly
wood eerst ook niets in. Dus
nu denken ze bij de studio's:
Die jongen weet iets wat wij
niet weten".
Kasdan werd ontdekt door wie
anders dan het duo Spielber-
g/Lucas. Zij gaven hem de
kans „Continental Divide"
(met John Belushi) te draaien
en voor hen schreef Kasdan
de scenario's van „Raiders of
the lost Ark" en van „Star
Wars". Zelf maakte hij „Body
Heat" en „The big chili". Het
ene succes na het andere. En
dan nu die western. Kasdan:
„Voor ik ben begonnen met
filmen heb ik vooral films van
John Ford en Howard Hawks
bekeken. „Red river" heeft me
erg geholpen, maar het meest
ben ik beinvloed door „Gun-
fight at OK Corral" en „The
magnificent seven", films die
ik gezien had toen ik nog een
jongetje was. Maar als je die
films nu bekijkt, lijken ze veel
langzamer dan ze in je herin
nering waren. We zijn veel
meer snelheid in ons leven ge
wend. Vandaar dat „Silvera
do" drie keer zoveel actie
heeft als zo'n oude western en
iets van de snelheid van „Rai
ders of the lost Ark" heeft
meegekregen".
Corrupte sheriff
Aangezien Kasdan van huis
•uit scenarioschrijver is, mag je
er van uit gaan dat het op dat
vlak geheid goed zit met zijn
Een zwarte en een blanke cowboy: Danny Glover en Scott Glenn.
boys als William S.Hart en
Bronco Billy naar John Way
ne. Het „this is America"
klonk onuitgesproken door
achter de trotse westernmu-
ziek a la Dmitri Tiomkin dffe
wijd uitschalde over de pano
ramische beelden van Santa
Fe, Rocky Mountains, Texas,
Gun Hill, Yuma of Arizona.
Een piloot had je in elk land,
dokters kon elke filmindustrie
bij bosjes ophoesten, maar al
leen Amerika had mannen als
Tom Mix, Glenn Ford. Alan
Ladd en Gary Cooper, die met
hun laarzen aan stierven. Tot
de Italianen spaghetti maakten
van Amerika, Clint Eastwood
met de geldbuidel weglokten
en van de edele westernheid
een smerige, ongeschoren lo
sprijsjager maakten, die voor
een handvol dollars meer nóg
een rijtje „gunslingers" neer
legde. Hollywood probeerde op
zijn beurt de Italiaanse na-
maak-western weer na te ma
ken. Daarna werd het stil. Al
leen een „halve" western met
een romantisch tintje als
„Butch Cassidy hnd the Sun
dance Kid" redde het riant. De
koeiejongens lieten daarna nog
maar weinig kogels over Hol
lywood fluiten. Vorig jaar
kwam de verandering: Clint
Eastwood was de eerste die de
klok terugzette. Met „Pale ri
der" haald hij eindelijk weer
evenveel mensen in de biosco
pen als hij in zijn beste tijd ge
wend was. Omdat het een
western was? Omdat de terug
keer van de western zo goed
paste in het nieuwe ethische
reveil a la Ronald Reagan? Het
terug naar de Oude Waarden?
Star wars
Lawrence Kasdan maakte er
gebruik van. Samen met zijn
broer Mark schreef hij een
scenario: „In Hollywood zei-
John Cleese speelt een Engelse
knauwende Wilde Westen.
sheriff met Oxford-accent In IfC
films. Hij vertelt niets nieuws.
De slinkse gokker, de wijze
baijuf. de corrupte sheriff, de
klassieke „shoot out" en een
complete stampede van hon
derden dolgeworden stuks vee.
Het zit er allemaal in. Hij
groepeert al die gebeurtenissen
alleen slim rond een merk
waardig viertal, Kasdans
„Magnificent Four": Scott
Glenn als man van veel rake
kogels en weinig (maar rake)
woorden in Eastwood-stijl, Ke
vin Costner als zijn jongere,
wilde broer, Kevin Kline als
een cowboy tegen wil en dank
die het liefst de lucht van de
saloon ruikt en Danny Glover
als een zwarte cowboy die zich
tegen racisme verzet. Kasdan:
„Westerns deden het niet
meer omdat ze verkeerd aan
gepakt werden. Het publiek
wordt aangetrokken door de
wijdsheid, de hoop en ER!
kracht van een western. Alop
die dingen goed gebruikt, men
je niet nostalgisch terug) h
denken, maar kan je eenfit
der publiek plus een ni«pn
publiek vinden". )'s
Het is te hopen voor_heminui
voor de western. Want fces
film die 22,7 miljoen dollarM1
kost heeft, moet volgens&w
studio (Columbia) zeker te r
derd miljoen dollar opbreng in
En dat is veel geld. Niet alljle
voor een western. In Ameigoi
werd tussen de Rio Grandék i
Rockie Mountains een col)te
tieve zucht van verlichtingtsti
slaakt toen „Silverado" oflet
nomen ging worden. Einde c
weer een verhaal uit de i
West. Ze draaien daar nu bp
duimen dat Lawrence Kast i
niet in het stof hoeft te bijfCl
BERT JANSpR
tl
