Spel om de macht in pluche kantoren Moldavië, kleine maar trotse staat binnen Sovjet-Unie imCweden bindt strijd aan met pornografie u UBA EN VS 25 JAAR OP GESPANNEN VOET lry Vinger JITENLAND CeidaeSouacmt ZATERDAG 4 JANUARI 1986 PAGINA 5 Zweden, dat in pol 3CKHOLM X,* jaren zestig en zeventig de sek- Flor je vrijheid hoog in het vaandel irur£ I Staan, treedt nu op tegen por- em?T ;rafie en zal wellicht zelfs zijn in M ndwet wijzigen om het te ver- oes 'den. 11 noijzinnigen die ooit in naam van Lroe seksuele vrijheid in het geweer £eiV amen tegen de censuur, eisen nu eil '3 er opnieuw gecontroleerd gaat *ysirden omdat pornografie „ge- t>etiai ipüjit en vernederend" zou zijn. 'as Mij hadden gehoopt dat liberalise- !g zou leiden tot een openlijke en flijkp voorstelling van alle aspec- van seksualiteit", zei Hans Nes- p, de voorzitter van de Zweedse reniging voor Seksuele Opvoe- 'g plaats daarvan zijn de seks-ka- "I alisten op het toneel verschenen wat we kregen was koude, me- 1 anische, gewelddadige en verne- rl fende pornografie". De Vereniging, vanaf de oprichting in 1933 consequent voorstander van grotere seksuele vrijheid, is een aantal jaren terug gestart met een campagne tegen pornografie die nu vruchten begint af te werpen in de vorm van strengere wetgeving. Een bestaand verbod op overmatig gewelddadige films en video's zal vanaf begin 1986 ook afbeeldingen van seksueel geweld omvatten. Shows waarin „live" seks wordt bedreven werden in 1982 verboden. Volgend jaar hoopt de regering een wetsontwerp aan het parlement voor te leggen dat gewelddadige pornografie in boeken en tijdschrif ten verbiedt. Persvrijheid Zo'n verbod vereist de aanpassing van de wet op de persvrijheid, een van de vier wetten die verankerd liggen in de Zweedse grondwet. Deze aanpassing moet worden goedgekeurd door twee opeenvol gende parlementen, zodat er tus sentijds verkiezingen moeten wor den uitgeschreven. „Ik denk dat we een parlementaire meerderheid zullen halen voor een verbod op gewelddadige pornogra fie in gedrukte vorm", zei Margare- ta Persson, parlementslid van de regerende Sociaaldemocratische Partij. Op het laatste partijcongres van de sociaal-democraten in 1984 stemden de leden, tegen de wens van het bestuur in, voor de invoering van censuur op videofilms. De zaak wordt nu bestudeerd door een rege ringswerkgroep. Nestius geeft toe dat het nastreven van beperkingen indruist tegen zijn liberale ideeën. Maar zo zegt hij: „Als de mensen werkelijk wisten wat er in de seksshops te koop wordt aangeboden, zou dat een storm van protest losmaken". Pornografie is in Zweden een mil joenenindustrie geworden sinds de wet die het aan banden legde in 1971 werd ingetrokken. Nestius le verde een belangrijk aandeel in het verdwijnen van die oude wet. De juiste cijfers zijn moeilijk boven tafel te krijgen, maar Nestius schat dat er maandelijks in Zweden maximaal een half miljoen harde porno-blaadjes worden verkocht. Zweden telt 8,3 miljoen inwoners. Deze bladen worden nogal eens ge vuld met afbeeldingen van geweld en sadisme, verkrachting, bondage en situaties waarbij dieren en kin deren in het spel zijn. Kinderporno is weliswaar verboden maar wordt nog steeds op beperkte schaal onder de toonbank verkocht. De traditionele mannentijdschrif- ten met „soft-seks", die bij nage noeg alle kiosken te koop zijn, gaan de laatste jaren minder verhullend te werk en laten weinig meer aan de verbeelding over. De totale ver koop van die bladen bedroeg in 1984 in Zweden 13,6 miljoen exem plaren. Video De belangrijkste groei heeft echter plaatsgehad in de videosector. Vol gens een blad van de film- en vide o-industrie was één op de vier vi deofilms die in 1983 werd verhuurd een pornofilm. Een van de sekss hops in Stockholm heeft niet min der dan 6000 verschillende titels in voorraad. Eerder dit jaar werd onder de noe mer „Volksactie tegen pornografie" een organisatie opgericht met het doel vrouwengroepen, politieke partijen en de Vereniging voor Seksuele Opvoeding bij elkaar te brengen. Deze organisatie omschrijft porno grafie als materiaal waarin maar een deel van seksualiteit wordt ge toond, los van de natuurlijke kon tekst. Bovendien wordt dit, althans volgens de „Volksactie", zó weerge geven dat het vernederend is voor een van de partijen of lijden aan een van hen toebrengt. Nestius, midden veertig, wijst elke zinspeling op het klassieke geval van de jeugdige liberaal die er op oudere leeftijd conservatieve denk beelden op na gaat houden, beslist van de hand. Hij ontkent dan ook dat hij de klok wil terugdraaien. „Wij zijn voorstander van alle voorstellingen van seksualiteit tus sen mensen, van licht sensuele tot wild orgiastische", zo zei hij. „Maar wij zijn tegen het afbeelden van vrouwen als objecten die door man nen kunnen worden gebruikt en de scheiding van de lichamelijke en emotionele kanten van seks". Margareta Persson, een voorstan- op videofilms, is het daarmee eens. „Ik wil absoluut geen verbod op erotische plaatjes, maar als het voor mensen vernede rend of onterend is, dan moet het worden gestopt", zo zei ze. Nestius heeft geprobeerd de ma kers van pornografie op eigen ter rein te verslaan door het uitgeven van een boek met openhartige, ero tische maar niet-pornografische fo to's. Hierop worden paren getoond die op vele verschillende manieren seks bedrijven, maar op zodanige wijze dat betrokkenheid bij elkaar en tederheid gesuggereerd wordt. Dit in tegenstelling tot overheer sing en gerichtheid op de geslacht sorganen, wat volgens Nestius bij pornografie het geval is. „Onze leu ze moet niet alleen zijn „Dood aan de pornografie', maar ook „Lang leve de erotische afbeelding", aldus Nestius. Denktanks winnen aan invloed in Amerikaanse politiek: Zbigoiew 'ASHINGTON In plu- je kantoren op loopaf- and van het Witte Huis achten wetenschappers, immentatoren en voor- alige regeringsfunctio- irissen de Amerikaanse Jlitiek te beïnvloeden, it spel om de macht in Amerikaanse hoofdstad eelt zich weliswaar in le rust af, maar is daar- ji niet minder van be ng. In Washington al en al zijn er zeker ze- tntig van dergelijke par- .'uliere onderzoekscen- die werken op nïet- ommerciële basis en bij »erinf Amerikanen bekend 'erki«an als „denktanks", d d i dmmige van die centra heb- 5panp vooraanstaande voormali- ilitail regeringsmedewerkers op enoo) loonlijst staan. Zo beroemt |t Centrum voor Strategische I Internationale Studies vooKIS) zich erop dat Henry is gjssinger, de voormalig minis- n mi van buitenlandse zaken, en •bantfigniew Brzezinski, een oud- ing lationale Veiligheidsadvi- ■st-Eihr, aan het centrum verbon- ap- IJzezinski zijn niet de enige ezehren die hun briefhoofden i zijrfraaien. lat^ndat het favoriete verblijf- latsen zijn voor Amerikaan- se functionarissen die niet meer aan de macht zijn, jacht terreinen voor politieke talen tenjagers en eerste-klas bron nen voor het leveren van com mentaar aan journalisten, wor den de denktanks vaak geka rakteriseerd als een Ameri kaanse variant van een scha- duwregering. De belangrijkste functie van de denktanks is het onderzoeken van vraag stukken. In feite zijn het leve ranciers van informatie en ideeën aan de regering. De conservatieve Heritage Foundation, bekend vanwege haar zeer nauwe contacten met het Witte Huis, stelde on langs een informatiepakket met adviezen voor de regering op toen president Reagan* zich aan het voorbereiden was op zijn topontmoeting in Genève met Sovjetleider Michaïl Gor- batsjov. Concurrentie Ook de leider van Kremlin zelf is niet onbekend met het werk van de Amerikaanse on derzoekorganisaties. Een me dewerker van het Amerikaan se Congres vertelde dat hij tij dens het bezoek dat Thomas O'Neill, de voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, en kele maanden geleden in het Kremlin aan Gorbatsjov bracht, een rapport van een in Washington gevestigde denk tank op Gorbatsjovs bureau heeft zien liggen. Een ander voorbeeld van de invloed van de onderzoekscen tra is de in 1978 door president Carter doorgevoerde deregule ring van de Amerikaanse vliegtuigindustrie. Dit resul teerde in een moordende con currentie tussen de vliegtuig maatschappijen en verlaagde tarieven voor de passagiers. Het idee voor de deregulering vloeide voort uit economische studies die waren verricht door het Brookings Instituut. Veel van de concepten die ten grondslag liggen aan de door Reagan voorgestelde belasting hervormingen vinden hun oorsprong in het werk van het American Enterprise Institute (AEI), het in Californië geves tigde Hoover Instituut voor Oorlog, Revolutie en Vrede, alsmede de Heritage Founda tion. Hoewel er elders over eenkomstige instituten zijn, zo als het Internationaal Instituut voor Strategische Studies in Londen, zijn de denktanks nergens zo talrijk en zijn zij zo nauw ofschoon niet-offi- cieel betrokken bij de tot standkoming van het politieke beleid als in Amerika. De Amerikaanse onderzoeks instellingen genieten vrijstel ling van belasting. Volgens hun bestuurders wordt hier mee voorkomen dat zij speci fieke beleidsdoelstellingen na streven óf politieke standpun ten innemen. Wel belichamen zij algemene politieke levens beschouwingen die worden ge deeld door bedrijven, stichtin gen en rijke personen waar van de denktanks financieel afhankelijk zijn. Ralph Nader, de Amerikaanse consumentenman, en andere critici beweren dat sommige denktanks niets meer zijn dan een facade voor de lobbycam pagnes van hun opdrachtge vers en niet zo onafhankelijk zijn als ze zich voordoen. Zo heeft de Heritage Foundation bijvoorbeeld het omstreden voorstel gedaan dat de Ameri kaanse posterijen moeten wor den overgenomen door het particuliere bedrijfsleven. Biermagnaat Volgens Nader kunnen denk tanks voorstellen doen die be drijven niet durven te doen omdat het hen in moeilijkhe den zou brengen met de pu blieke opinie. De onderzoeks instellingen ontkennen dat hun opdrachtgevers een onge paste invloed op hun werk uit oefenen. Aan het hoofd van de „denktank-pikorde" in Was hington, gemeten naar geld en invloed, staan CSIS, Brook ings, Heritage en AEI. CSIS, een semi-onafhankeliike takman de universteit van Ge orgetown, houdt zich vooral bezig met buitenlands politie ke kwesties en neemt daarin een conservatief, op een krachtige defensie gericht standpunt in. De jaarlijkse be groting van het centrum, ter grootte van negen miljoen dol lar (circa 27 miljoen gulden), komt deels voor rekening van vooraanstaande defensieleve ranciers als Rockwell Interna tional en Boeing. Heritage, opgericht en nog steeds gesteund door biermag naat Joseph Coors, heeft even eens een conservatieve signa tuur. Brookings daarentegen, aan het begin van deze eeuw in het leven geroepen door een liberale zakenman, en het ge matigde AEI krijgen hun fi nanciële bijdragen voorname lijk vanuit het politieke mid den en links. Beide organisa ties richten zich op economi sche kwesties. Bij het CSIS staat momenteel vooral het terrorisme centraal. „Wij waren al met terrorisme bezig voordat de regering zich realiseerde dat het een pro bleem was", zegt CSIS-mede- werker Leslie Milk. Tijdens de kapingsaffaire met het TWA- -verkeersvliegtuig in Beiroet in juni van dit jaar en die met het Italiaanse passagiersschip Achille Lauro in oktober, werd zowel door verslaggevers als door functionarissen van de regering-Reagan veelvuldig een beroep gedaan op de me ningen van de CSIS-deskundi- gen. Datgene wat door hen naar voren werd gebracht is een belangrijk bestanddeel ge worden van het direct analy seren van buitenlandse crises. IVANA/DEN HAAG ren imperialisten, wij heb- jullie absoluut niet nodig", e leuze in enorme neonlet- s prijkt opnieuw tegenover gebouw waar de Ameri- ïse belangen in Havana irden behartigd. Louter toe- of opzet, de opvallende 'ize dook wel weer op kort de dag waarop de Vere- Staten en Cuba 25 jaar eden hun diplomatieke be- '«♦kkingen verbraken, op 3 ja- i 1961. kwart eeuw geleden gaf ïsident Dwight Eisenhower Vel tot sluiting van de Ame- taanse ambassade in Ha va- gespannen periode n beschuldigingen [de werd stopgezet, de suikerim port uit Cuba werd gestaakt. Enkele maanden later, in april 1961, vond een door de VS ge steunde invasie in de Vaskens- baai plaats, uitgevoerd door Cubaanse ballingen die door de Amerikaanse veiligheids dienst CIA waren geïn strueerd. De operatie was een totaal fiasco. De verbreking van de diplo matieke relaties had tot gevolg dat Cuba zich steeds meer op een lijn ging stellen met de Sovjet-Unie, die het land vol gens Washington 12 miljard gulden per jaar geeft, en steun ging verlenen aan revolutio naire bewegingen in andere landen. De bekendmaking van bases op Cuba, in oktober 1962, en de felle reactie van Was hington leidde tot de ernstigste crisis in de internationale poli tiek sinds 1945. Vandaag zijn de relaties tussen de twee landen nog steeds meer dan gespannen terwijl Cuba nog leeft met het spook beeld van een mogelijke Ame rikaanse militaire agressie. Deze vrees, die is versterkt door de invasie van de VS op Grenada in 1983, heeft Cu baanse leiders er toe aangezet hun defensiebeleid geheel te herzien. De afgelopen twee jaar wordt een nieuwe politiek „van het gewapende'volk" gevoerd, een afschrikkingsstrategie die tot ;maanval als die op Grenada onmogelijk te maken. Burgermilities krij gen een gewone militaire op leiding en in gevaal van „abso lute noodzaak" kan het hele volk binnen de kortste tijd worden voorzien van wapens. Ondanks dat president Reagan afgelopen maart in een rede zei te hopen dat Cuba op een dag zal inzien dat het tot de Amerikaanse landen hoort en zijn totalitaire regime zal opge ven, blijft hij de mening toege daan dat er sinds 1961 niets is veranderd. Ondertussen praten Washing ton en Havana slechts over het strict noodzakelijke met el- kaór. Hun belangen worden sinds behartigd via de verte genwoordigingen van Zwitser land en Tsjecho-Slowakije in Washington 'en Havana. De betrekkingen raakten op een nieuw dieptepunt toen de VS in mei vorig jaar begonnen met uitzendingen van de anti- -castristische Radio-Marti. Als vergelding schortte Cuba de emigratie-akkoorden met de VS op. Wel voert Cuba een dubbel di plomatiek beleid, gericht op het „Amerikaanse volk" dat nauwkeurig gescheiden wordt van het Witte Huis. Illustratie daarvoor was het bezoek van de democratische presidents kandidaat Jesse Jackson in 1984, die als een staatshoofd door Fidel Castro werd ont vangen van de bevolking 'Molda- viers' zijn, van Roemeense herkomst derhalve. De Oek- raieners vormen met 14 pro cent de grootste minderheid, gevolgd door de Russen met 13 procent. De overige pro- KISJINJOV Moldavië, de op een na kleinste en dichtst bevolkte Sovje trepubliek exporteert momenteel tractoren, gieterijmachines, water pompen en electrische precisie-apparaten naar ^a^o^ahteiten6" ruim zestig landen on- Jg '^sta'at'cok e der meer naar Frankrijk sche taal die, op en Japan. De Moldavi- dige taalkundige sche Socialistische Repu- bracht, als Roemeens met bliek beslaat slechts 0,2 Cyrillische (Russische) letters centen worden verdeeld door Bulgaren, Joden en andere Moldavi- procent van het territori um van de Sovjet-Unie, maar levert ruim een kwart van de Sovjetrussi- sche druivenoogst en bij na de helft van de tabak op. Een en ander is vooral te danken aan het feit, dat hier in het begin van de jaren vijftig een capabele partijlei der met duidelijke organisa torische talenten aan het roer stond: Leonid Iljitsj Brezjnev. De huidige Moldavische par tijleider, Semjon Grossu, kon daarvan vier jaar geleden in een kranteninterview nog trots melding maken. Nu zwijgt hij er liever over. Van Leonid Brezjnev is, na de kritieken op diens beleid na zijn dood, in de Moldavische hoofstad Kisjinjov niets meer te merken. Moldavië neemt onder de vijftien republieken van de Sovjet-Unie een zeer beschei den plaats in. Het is niet als Georgië of Estland in aan merking gekomen voor expe rimenten in de agrarische sector. Het kan ook niet, als Oezbekistan of Armenië, bo- jetrijk herenigd worden, gen op kostbare historische culturele bouwwerken die toeristen uit de hele wereld trekken. En Moldavië heeft evenmin interessante ethni- sche minderheden, zoals bij voorbeeld de Wolgaduitsers in Kazachstan of een zeer na drukkelijk godsdienstig le ven, zoals het katholieke Li touwen. kunnen worden aange duid. Enkele jaren geleden vertelde Grossu in een inter view met de Literatoernaja Gazeta dat het hele Moldavi sche volk Moldavische boe ken en kranten leest. Doch in de boekwinkels van Kis jinjov zijn die momenteel slechts zeer spaarzaam voor radig en dan gaat het vooral om natuurwetenschappelijke en technische publikaties. In 1812 werd het voormalige Bessarabië krachtens het ver drag van Boekarest met Rus land verenigd. In het begin van deze eeuw werd in Kis jinjov onder leiding van Le nin de eerste illegale Russi sche revolutionaire krant, 'Is- kra' (De Vonk), gedrukt. Na de Oktoberrevolutie werd ook in Moldavië de Sovjetre publiek uitgeroepen en tus sen 1918 en 1940 bleef het land aan de oevers van de Dnjestr verdeeld in een Sov jet-deel en een door de Roe menen bezette strook. Tij dens de Tweede Wereldoor log kwam het land onder be zetting van nazi-Duitsland en van het koninklijk Roemeen se leger. Na de oorlog kon Moldavië weer met het Sov- Twistappi Maar Mold el Maar Moldavië heeft wel, als andere Sovjetrepublieken, een zeer wisselvallige en vaak bijzonder trieste ge schiedenis gehad. Het land was lange tijd twistappel tus sen Rusland, later de Sovjet- -Unie, en Roemenië. Voor partijleider Grossu is de Mol davische geschiedenis echter zeer eenvoudig; hij' spreekt over het „Moldavische volk" hoewel nog maar 64 procent Watertoren In de oude watertoren Kisjinjov, nu h voor stedelijke geschiedenis, zoekt men tevergeefs naar documenten uit de Roemeen se historie van Moldavië. Aan het Russisch-revolutio- naire verleden van dit gebied woFdt daarentegen veel aan dacht besteed. Voor de direc trice van het museum begint de geschiedenis van Molda vië pas tegen het einde van de negentiende eeuw en ze praat met enige vanzelfspre kendheid over de „bevrij ding" van het land, dat wil zeggen de hereniging met de Sovjetrussische „rodina", het vaderland. Met Het socialistische buur land Roemenië zijn de con tacten momenteel mondjes maat. In het royaal voorziene Leonid Breznjev begon zijn loopbaan in Moldavië: van zijn or ganisatorische talenten kunnen de bewoners nog steeds (stil zwijgend) de vruchten plukken. warenhuis in het centrum van Kisjiniov hangen een paar kennelijk onverkoopba re mantelpakjes van Roe meense makelij. Waar hier, evenals in andere Sovjet-ste den, de belangstelling vooral naar uit gaat zijn leren laar zen uit Oostenrijk, moon boots uit Finland, overalls uit Hongarije en broekpakken uit de DDR. De meeste vraag is echter naar Japanse snow joggs voor mannen, 62 roebel paar; ze gaan als warme odjes over de toonbank- Van enige affiniteit tussen Roemenen en Moldaviërs lijkt geen sprake te zijn. Men oriënteert zich in Moldavië liever op Bulgarije, bijvoor beeld wanneer het om ste- den-jumelages gaat. En na tuurlijk is ook het Westen in trek. Praktisch elke „culture le werker" van deze repu bliek hoopt op een tournee naar Frankrijk, Italië of de Bondsrepubliek. Achteraf volgen dan de trotse verha len over zo'n avontuur. Roe menië, met zijn grote ideolo gische en materiele proble men (een uiterst schrale markt en een jammerlijke energie-voorziening) is voor de bijna welvarende en be trekkelijk in vrijheid levende Moldaviërs eerder een af schrikwekkend voorbeeld. Volksdansen In Moldavië is men, evenals in andere Sovjetrepublieken, bijzonder trots op de eigen folklore en eigen volksmu ziek. Beide worden uiterst zorgzaam gecultiveerd, niet in de laatste plaats als middel om de nationale traditie, cul tuur en dus eigen identiteit van de Moldaviërs te koeste ren. De leerlingen van de Middelbare School Nummer 1 in Kisjinjov kunnen in vijf verschillende groepen volks dansen en volksliedjes leren. De sovchoz Romantesjti in het bij de hoofdstad gelegen gebied Starsjenskij heeft, als veel andere landbouwbedrij ven of fabrieken in deze re publiek, zijn eigen bijna pro fessionele dans-ensemble. Vladimir Kurbet, choreo graaf van het volksdans-en- semble Shok is de trotse dra ger van de staatsprijs van de Sovjet-Unie, en Sergej Luke- vitsj, leider van het volksmu- ziek-orkest Fluerasch heeft onlangs de staatsprijs van Moldavië gekregen. „Wat men in het leven nodig heeft is vrede, brood en muziek", zo luidt zijn credo. Als veel „verdienstelijke kunstenaars van het volk" is ook de Shok-choreograaf af gevaardigde in de Opperste Sovjet, het parlement, van Moldavië. En Maria Bieschu, soliste van de Moldavische Opera, heeft niet alleen als jonge zangeres in haar glans rol van Madame Butterfly veel bijval gekregen van de toenmalige Moldavische par tijleider Brezjnev, zij is-ook al meer dan twintig jaar afge vaardigde in de Opperste Sovjet van de Sovjet-Unie. Als lid van de Opperste Sov jet krijgt ze meerdere hon derden brieven per jaar die ze allemaal beantwoordt. Af en toe zoekt ze ook haar kie zers op, bijvoorbeeld op het platteland, in de oogsttijd en schudt de handen van „onze geweldige kolchoz-boeren", handen, „die eeltig zijn van het werken en waaraan de aarde kleeft die ons voedt; deze handen zou men willen kussen". Maria Bieschu, de diva, gaat dan soms midden op het veld staan en zingt aria's; de men sen, haar kiezers, vragen er om en. zo meent ze theatraal, maar ongetwijfeld eerlijk, daarom houdt ze van de mensen,-van het Moldavische volk dat haar nu al voor de vijfde maal in het parlement heeft gekozen. ELFIE SIEGL

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1986 | | pagina 5