Heimwee naar Johannes XXIII
TAFEL
Groot onderzoek naar
joden en hun bindingen
HFTÏÏ71
ERVARINGEN MISSIONARISSEN OP DE BAND
CeidócSouAontBi
kerk
wereld
Europa in '86
Rustig
maar koud
1
ACHTERGROND
EeidaeSouocwt
ZATERDAG 4 JANUARI. 1986 PAGINA
Sïï
Lutherse kerken verloren miljoen leden
Het aantal lutheranen in de wereld is in 1985 met een miljoen
gedaald. Hadden de lutherse kerken eind 1984 nog 68,4 leden,
een later was dat aantal gedaald tot 67.4 miljoen. Dat blijkt uit
cijfers van de Lutherse Wereldbond in Genève. Bij de Wereld
bond zijn 104 lutherse kerken aangesloten met in totaal 54.4
leden. De afneming van het aantal lutheranen in de wereld
was vooral te wijten aan de achteruitgang van het ledental van
de lutherse kerken in Europa, vooral de beide Duitse staten, en
Noord-Amerika, De groei van de lutherse kerken in Afrika en
Azie kon deze achteruitgang niet compenseren.
Uit de cijfers blijkt dat de lutherse kerken in de Duitse Bonds
republiek en de DDR in 1985'samen meer dan een miljoen le
den hebben verloren. De negen westduitse lidkerken van de
Wereldbond verenigen ongeveer 12 miljoen lutheranen. Bij de
tien lutherse kerken in de Bondsrepubliek die geen lid van de
Wereldbond zijn, zijn zeven miljoen gelovigen aangesloten. In
de DDR zijn er in totaal zes miljoen lutheranen, van wie twee
derde lid is van een van de zes lutherse kerken die bij de We
reldbond zijn aangesloten.
In de Verenigde Staten wonen ruim acht milioen lutheranen,
in Zweden zeven miljoen. De lutherse kerken laten een bijzon
der sterke groei zien in Indonesië, waar alleen al de Batak-
-kerk de afgelopen drie jaar haar ledental met meer dan
300.000 heeft zien toenemen In Papoea-Nieuw Guinea komen
er elk jaar meer dan 30.000 lutheranen bij. Daarentegen heeft
de blanke lutherse kerk in Natal-Transvaal (Zuid-Afrika) vol
gens de gegevens van de Wereldbond 13 procent van haar aan
hang verloren.
Wanneer mensen en
bergen elkaar
ontmoeten, gebeuren
er grootse dingen.
William Blake
Met financiële steun van het
Koningin Juliana Fonds zal in
ons land een groot onderzoek
worden uitgevoerd naar joden
en hun bindingen. Doel hier
van is materiaal te verzame
len, op basis waarvan beleid
kan worden gevoerd om de
joodse gemeenschap van
dienst te zijn. Vooral het
Joods Maatschappelijk Werk
wil weten hoeveel joden in
Nederland wonen en hoe hun
joodse bindingen zijn.
Naar het Nieuw Israelietisch
Weekblad NIW meldt is voor
het onderzoek de Commissie
voor Demografie der Joden in
Nederland nieuw leven inge
blazen. Van de tien leden zijn
er zeven vertegenwoordigers
van het maatschappelijk werk
en de drie joodse kerkgenoot
schappen. De drie deskundi
gen uit de commissie zijn
mevrouw dr. ir. D. Boas-Ved-
der, planologe te Rotterdam;
drs. H. Emanuel, secretaris fi-
nancieel-economische zaken
van de Sociale Verzekerings
raad, en prof. dr. B.M.S. van
Praag, econometrist aan de
Erasmus Universiteit te Rot
terdam.
Het aantal joden in Nederland
wordt geschat op tussen de
25.000 en 30.000. Preciese ge
gevens zijn niet bekend, aan
gezien slechts een klein deel
lid is van een joods kerkge
nootschap en de burgerlijke
stand niet bijhoudt van welke
afstamming iemand is. Een
complicerende factor is ver
der, dat bij de Israëlische am
bassade wel rond 3.000 Israe
li's in Nederland staan geregi
streerd. maar dat het er vrij
wel zeker veel meer zijn. ter
wijl zij toch niet als joden te
boek staan.
Voor het onderzoek zal joods
Nederland ten minste 300.000
gulden op tafel moeten leg
gen. De drie joodse kerkge
nootschappen hebben hun
medewerking toegezegd, met
dit voorbehoud dat het Ver
bond van Liberaal-Religieuze
Joden in Nederland bezwaren
koestert tegen het verifiëren
van de gegevens uit zijn car
totheek bij de burgerlijke
standen, ter bescherming van
de privacy van de leden. Het
wenst dat alleen op basis van
vrijwilligheid toe te staan.
Volgens mevrouw Boas zal
voor het beantwoorden van
de vraag wie als jood moet
worden beschouwd, eerder de
definitie van Hitier worden
toegepast dan die van de hala-
cha, ae joods-wettelijke norm.
Interviews met rond 3.000
personen zullen moeten uit
maken hoeveel halachische
joden in Nederland wonen.
De door mevrouw Boas ge
noemde norm omvat het aan
tal joodse voorouders, waarbij
zeker drie generaties zullen
moeten worden betrokken.
Halve joden, met twee joodse
grootouders, zullen volgens
haar als jood moeten worden
meegeteld.
Met het oog op de grote ge
voeligheden wat betreft de
bepaling van het jood-zijn,
heeft de Commissie voor De
mografie der Joden in Neder
land besloten een subcommis
sie privacy in te stellen, be
staande uit vertegenwoordi
gers der drie joodse kerkge
nootschappen. Gepoogd zal
worden het Verbond van Lin-
beraal-Religieuze Joden er
van te overtuigen, dat de pri
vacy der leden gewaarborgd
kan blijven, ook als de bur
gerlijke standen kennis krij
gen van de namen.
Aan de ambtenaren van de
burgerlijke standen zullen
aanwijzingen moeten uitgaan
om bepaalde zaken na te trek
ken onder waarborging van
de anonimiteit. Dat zal, aldus
het NIW. een vrij uitgebreid'
protocol vergen om ervoor te
zorgen, dat de onderzoekers
toch iets aan de gegevens heb
ben.
Inwijding van de Liberale synagoge in Den Haag
Een in 1979 begonnen
project voor het vastleg
gen van ervaringen van
Nederlandse missionaris
sen is tot een voorlopige
afsluiting gekomen. In to
taal zijn 862 interviews
afgenomen door de Kom
missie Missie Memoires
KMM. Daarbij werd 9,7
procent van de missiona
rissen betrokken, zo
meldt de informatiedienst
voor Nederlandse missio
narissen.
Met 39,5 procent gaat wat de
spreiding van de vraagge
sprekken betreft Afrika aan
kop, gevolgd door Azië met
38,4 procent, Latijns-Amerika
met 18,9 en de rest van de we
reld met 3.2 procent.
Het werk is voorts in catego
rieën verdeeld naar landen
waar Nederlandse missionaris
sen werkzaam zijn. Gerekend
naar de stand van 1963 waren
er 21 landen die tot de eerste
categorie moeten worden gere
kend. namelijk meer dan 100
Nederlandse missionarissen
per land. Indonesië is daarin
de absolute topper met 259
geïnterviewden. Deze catego
rie vertegenwoordigt de hoog
ste representativiteit.
In de tweede categorie vielen
32 landen met tussen de 10 en
100 missionarissen. Die is dus
minder representatief. De der
de categorie, minder dan 10
missionarissen per land, levert
slechts individueel materiaal
op. Voorgesteld is uitbreiding
aan het werk te geven door
ook te pogen de Nederlandse
missie-activiteit in Scandina
vië vast te leggen.
De banden met de vraagge
sprekken met 476 paters, 253
zusters, 107 broeders en 26 le
ken zijn met de gegevens over
betrokkenen ondergebracht bij
het Katholiek Documentatie
centrum in Nijmegen, maar
het eigendom berust bij het
Centraal Missie Commissariaat
CMC te Oegstgeest. Toestem
ming het materiaal te gebrui
ken wordt slechts verleend als
de aanvrager een waardevolle
bijdrage kan leveren aan we
tenschap, en informatie betref
fende missie en aanverwante
studies.
Om beter inzicht te krijgen in
de mogelijkheden van deze
methode van mondelinge ge
schiedenisoverlevering is be
gonnen met een thematisch
onderzoek. Het onderwerp
daarvan is Zending van de
Kerk in Oost-Afrika. Het gaat
daarbij om de betrekkingen en
veranderingen daarin tussen
Kerk en Staat en in het mis
sionair denken en handelen
van Nederlandse missionaris
sen in Tanzania, Kenya, Ugan
da en Malawi. Een Nederland
se missionaris is met dit onder
zoek bezig.
Nieuwe situaties vereisen
nieuwe voorzieningen.
Dat schreef mgr Angelo
Giuseppe Roncalli op 2
december 1933, toenter
tijd pauselijk vertegen
woordiger in Bulgarije en
de man die in 1958 tot op
volger van Pius XII zou
worden gekozen.
Er bestaat in de recente kerk
geschiedenis waarschijnlijk
geen groter contrast dan tus
sen het heilige en verheven
pausschap van Eugenio Pacel-
li en dat van de boerse, een
voudige man die zich Johan
nes XXIII zou noemen. Op
het eens zo verheven pontifi
caat van Pius XII zijn in de
loop der tijd heel wat smetten
gekomen. In doctrinair op
zicht bekroonde Pius de con
trareformatie met de afkondi
ging van het dogma van Ma
ria's Tenhemelopneming. Hij
stelde zich uiterst defensief
op. In 1948 overwoog hij een
concilie bijeen te roepen om
moderne dwalingen te ver
oordelen, maar hij zag er van
af gezien de grote rompslomp
die organisatie ervan met zich
mee zou brengen. Bovendien
was er een veel effectievere
methode: hij zou zelf de ver
oordelingen uitspreken.
Fel veroordeelde hij het com
munisme, maar hij had geen
kwaad woord over voor het
nationaal-socialisme. Dat laat
ste zag hij eerder als een
noodzakelijk tegengif om het
bolsjewisme te bestrijden.
Voor alles had hij zijn oog ge
richt op de belangen van de
kerk in strikte zin. Wat daar
buiten gebeurde, interesseer
de hem slechts in zoverre het
zijn kerk negatief kon beïn
vloeden.
Evenals Pacelli maakte Ron
calli carrière in de pauselijke
diplomatie. Roncalli verkeer
de als pauselijk vertegen
woordiger lange tijd op posten
waar de katholieke kerk een
minuscule minderheid vorm
de zoals 'in Bulgarije en Tur
kije. Het vormde de basis voor
zijn oecumenische interesse
en open instelling. Als paus
interesseerde hem het lot van
de hele wereld. Hij legde voor
het eerst contacten met lei
ders van de communistische
wereld. Nieuwe dogma's wer
den door hem niet afgekon
digd.
De Engelse journalist en vati-
canoloog Peter Hebblethwaite
heeft een nieuw portret ge
schreven van deze paus. Hij
heeft daarvoor in overvloedi
ge mate gebruik gemaakt van
de geschriften die Roncalli
zelf heeft nagelaten. Dat is in
de eerste plaats zijn dagboek,
dat Roncalli zijn leven lang
bijhield. Hij was verder een
vruchtbaar en boeiend
brievenschrijver, schreef pre
ken, en als diplomaat talloze
nota's en telegrammen, teza
men meer dan tienduizend
gedrukte pagina's, die sinds
zijn dood in 1963 stukje bij
beetje zijn gepubliceerd. Bo
vendien had Hebblethwaite
nauw contact met mgr. Loris
Capillova, die vanaf 1954
toen Roncalli tot patriarch
van Venetië werd benoemd,
tot aan zijn dood Roncalli's
persoonlijk secretaris is ge
weest.
Glans
Het is een fascinerend verslag
geworden dat met veel toewij
ding en ook met eerbied is ge
schreven zonder dat de auteur
zelf ooit een katholiek
priester in kritiekloosheid
vervalt. Hebblethwaithe heeft
weliswaar een strikt histori
sche instelling tegenover het
onderwerp van zijn boek,
tot uiting komend in de raad
pleging en verantwoording
van zijn vele honderden bron
nen maar de genegenheid
die hij als biograaf al onder
zoekend en schrijvend ont
wikkelt voor de persoon van
paus Johannes geeft het boek
een ongewone glans. De bio
graaf en zijn onderwerp heb
ben elkaar als het ware ge
vonden en de een weet diens
bedoelingen en visies uitste
kend te vertolken. Een hoog
tepunt in dat opzicht is de
liefdevolle beschrijving van
paus Johannes' werkkamer in
het Vaticaan. Daar heeft Jo
hannes zijn kleine galerij op
gesteld van foto's en andere
tastbare herinneringen uit
zijn lange leven die hem zijn
dierbaar zijn en zijn werkelij
ke inborst doet kennen.
De vraag kan natuurlijk op
komen of Hebblethwaite niet
zijn eigen wensen en visies
anno 1985 projecteert op Jo
hannes XXIII en weglaat wat
niet van pas komt. Een derge
lijk bezwaar lijkt grotendeels
ondervangen te zijn door de
uitvoerige weergave van de
bronnen, waaronder Roncal
li's vele eigen uitspraken, die
voor zichzelf spreken, en door
de systematische uitdieping
van diens levensloop die een
zekere monotonie niet uitsluit
door de terugkeer van stand
punten en gebeurtenissen.
Sommigen zullen misschien
geïrriteerd worden door de
welwillende toon waarop de
De laatste audiëntie bij Pius XII op 27 maart 1958. Rechts Loris Capovilla, de secretaris van mgr.
Roncalli, die toen patriarch van Venetië was.
gang van zaken in het Vati
caan, net als ieder machtcen
trum toneel van intriges en
chicanes, worden beschreven.
De auteur vermeldt ze, maar
aangezien ze niet het hoofd
onderwerp van zijn boek uit
maken, veroordeelt hij ze
niet.
Onbetwistbaar blijkt uit dit
alles hoe „modern" deze paus
in feite is geweest. Modern
door zijn open, ondogmatische
opstelling, modern door de af
keer van praal en titels, mo
dern omdat hij de paus wilde
zijn niet slechts van de kerk,
maar dienstbaar wilde zijn
aan de hele wereld.
Tucht
De priester Roncalli, die aan
het eind van de vorige eeuw
in Bergamo zijn opleiding
krijgt en in Rome tot priester
zal worden gewijd is in de
eerste plaats een uiterst
vroom en gehoorzaam man.
die geen enkele moeite heeft
met de strenge kerkelijke
tucht Hij groeit op onder het
pontificaat van Leo XIII, de
paus van de sociale encycliek
Rerum Novarum, die voor het
eerst een deur opende naar de
moderne tijd. Leo XIII werd
opgevolgd door Pius X. Deze
probeerde het modernisme in
al zijn vormen te bestrijden.
Niet alleen werden allerlei
nieuwe doctrines veroordeeld,
ook zij die in de kerk openin
gen zochten of vertrouwen
uitspraken in nieuwe bewe-
fingen werden door de ban-
liksems van deze paus ge
troffen. Als secretaris van de
vooruitstrevende bisschop Ra-
dim Tedeschi van Bergamo
wist Roncalli behoedzaam
langs de alom aanwezige klip
pen heen te varen. Tedeschi
was met Roncalli voorstander
van de opkomende christen
democratie. Voor het eerst or
ganiseerden katholieken zich
in een partij die niet langer op
voet van oorlog wilde leven
met de jonge Italiaanse staat
na de verdwijning van de
Kerkelijke staat. Maar Pius X
stond daar afkerig tegenover.
In 1925 werd Roncalli diplo
maat. Hij zat achtereenvol
gens bijna dertig jaar in Sofia,
Constantinopel en Parijs. In
het oosten, zo schrijft Hebble-
waithe heeft Roncalli zijn
liefde voor de oecumene op
gedaan.
Het valt niet te ontkennen dat
de diplomaat Roncalli op die
diplomatieke posten heel wat
meer ervaring met de wereld
van alledag kon opdoen dan
vanuit de kerkers van het Va
ticaan ooit mogelijk was ge
weest. Hij heeft de beperkthe
den van zijn eigen kerk leren
kennen, maar nooit heeft hij
zich boven zijn kerkelijke om
geving willen verheffen. Hij
is een gezagsgetrouwe pasto
raal bewogen dienaar van het
-Vaticaan geweest. Pas toen hij
paus werd zou hij boven zijn
omgeving uitstijgen.
Concilie
Het gevoel dat er een steeds
grotere kloof gaapte tussen de
kerk en de wereld waarin zij
opereerde, moet voor Johan
nes het belangrijkste motief
geweest zijn voor het bijeen
roepen van het Tweede Vati
caanse Concilie. Toch was
Roncalli zeker geen moder
nist. Toen hij na de oorlog in
Frankrijk nuntius was, raakte
hij als traditionele gelovige de
draad kwijt in de talloze intel
lectuele discussies die de
Franse katholieken voerden.
De Romeinse curie was in fei
te zeer afkerig van het conci
lie. Johannes had geen con
creet idee welk onderwerp
het concilie moest behandelen
of het moest zijn dat de relatie
van de kerk met de wereld
aan herziening toe was. De
curie had een sterke greep op
de opstelling van de voorbe
reidende documenten die
voor het grootste gedeelte
over binnenkerkelijke onder
werpen handelden. Toeval en
medewerking van buiten
maakten dat het verloop van
het concilie in zijn geest ver
sliep. De respons op de docu
menten van de bisschoppen
uit de hele wereld zou name
lijk de gang van zaken ingrij
pend beïnvloeden en de idee
ën van de Romeinse curie op
een zijspoor zetten. Op de eer
ste zitting eind 1962 bleek dat
meerdere zittingen nodig wa
ren en besefte de toen al zieke
Johannes dat hij het eind er
van, „zijn" concilie, niet meer
zou beleven. Ondertussen zet
te hij zijn eigen gedachten op
papier in zijn pastoraal bewo
gen encyclieken Mater et Ma-
gistra en Pacem in Terris, de
encycliek die Olivier Mes-
siaen op muziek zette. Terwijl
de concilievaders praatten
over de opzet van het concilie,
speelde Johannes een bemid
delende rol tussen oost en
west op het hoogtepunt van
de Cubacrisis.
Er valt bij Johannes XXIII
geen kloof te ontdekken tus
sen zijn vroomheid en zijn
pastorale instelling. Hij is
daardoor geen man die opeis
baar is voor een bepaalde
groep. Het bijzondere is mis
schien wel dat hij de vrome
woorden in het leven van al
ledag serieus genomen heeft.
Dat leverde hem het verwijt
behalve een goede ook een
naïeve man te zijn. Wie ech
ter naïef is kan het nooit
brengen tot het hoogste ambt
in de katholieke kerk. Daar
voor zijn ook tact en kwalitei
ten nodig. Hij moet deze in
ruime mate bezeten hebben.
Het lezen van dit boek is een
bijzondere ervaring. De au
teur weet de lente die aan
brak met het pontificaat van
Johannes XXIII goed onder
woorden te brengen. Hij heeft
er zich in hoge mate mee ver
eenzelvigd. Geen wonder dat
velen zoals Hebblethwaite
met heimwee terugkijken
naar die tijd toen in de katho-
likek kerk voor een korte tijd
de verbeelding aan de macht
was.
PAUL VAN VELTHOVEN
Peter Hebblethwaite: Jo
hannes XXIII, de paus van
het concilie. Uitgave Gott-
mer, Haarlem. 846 pagina's.
Prijs 49,50.
Met de toetreding op 1 januari van Spanje en Portuga^
heeft de Europese Gemeenschap een mijlpaal bereikt. De bij-jn,ss
na dertig jaar oude gemeenschap is nu met 360 miljoen inwo-jedei
ners in twaalf landen veruit het grootste economisch-politieJiet
ke samenwerkingsverband ter wereld. De indruk bestaat^"11
echter, dat veel Europeanen zich nauwelijks bewust zijn vaaa°°5
de vooraanstaande positie die de EG in de wereld inneemt^ej
Het lijkt soms alsof de gemeenschap buiten zijn grenzen se-{-e le
rieuzer wordt genomen dan in de eigen lidstaten. Jjere
feitte
EeN van de redenen voor dat blijkbaar geringe vertrouwen—
van de Europeanen in de EG wordt veroorzaakt door de bij-j|-
na permanente crisis, waarin de gemeenschap de afgelope^f"]
jaren heeft verkeerd. De EG is bovendien voor velen een on
doorzichtig geheel, dat wordt bestuurd door een geldverslin^Jy|
dende bureaucratie. Veel van de kritiek op het functioneren^"-*-
van de gemeenschap is terecht. Daarbij mag niet uit het oog
worden verloren, dat de belangrijkste resultaten van dertiffil 1
jaar Europese samenwerking inmiddels heel gewoon worden
gevonden. Alleen in het (theoretische) geval dat de EG zoifr-||
ïjr
verdwijnen, zou duidelijk worden welke invloed de gemeen
schap heeft op ons dagelijks leven.
AM
Het eerste halfjaar van 1986 fungeert Nederland als voor-f^'
zitter van de Europese Gemeenschap. Dat betekent dat var^en
Nederlandse ministers, die de gezamenlijke ministersverga-
deringen voorzitten, extra initiatieven worden verwacht. Hef ve*
ziet er ondanks de pro-Europese politiek van het kabinet-grQ]
Lubbers echter niet naar uit, dat de komende maanden grotTen
vooruitgang kan worden geboekt. De integratie van de tvvee0Di(
nieuwe lidstaten zal de nodige tijd vergen. Toch mag van^
premier Lubbers worden verwacht dat hij extra aandacht za£>eh
vragen voor twee belangrijke Europese problemen. Dat zijrT
naast verdere stappen in de richting van de totstandkomin^)uc
van een interne markt, waarin een geheel vrij verkeer be-ga
staat van personen, goederen en diensten, ook de verbeterin&ch(
van de Europese technologische samenwerking om het hoofc^an
te kunnen bieden aan de concurrentie uit de Verenigde Sta
ten en Japan. Heil
ten!
PESSIMISTEN voorspellen dat Europa die technologisch^
achterstand op de VS en Japan nimmer meer zal kunnen ip|eni|
lopen. Het is een van de voornaamste taken van de Europesq>ndt
politici te voorkomen, dat de gemeenschap in die situatiëiam
blijft steken. Gelet op het enorme potentieel van het „Europ^el
de con-et
kr ii
fccha
HeT belang van de EG is overigens niet alleen puur econoJand
misch. Toen de EG in 1957 werd opgericht, waren de won^to<^
den van de Tweede Wereldoorlog nog open. Maar saménï^
werking in de EG heeft oude vijanden tot elkaar gebrachtvan
Drie van de jongste lidstaten, Griekenland, Portugal ertrot
Spanje, hebben zich in een recent verleden ontworsteld aarpat
een militaire dictatuur. Het lidmaatschap van de EG geldtoou\
met name voor deze landen, als een bevestiging van hun de^^
mocratische gezindheid. Deze verzoenende en samenbinden^ort
de rol is ook een belangrijke verdienste van de Europese Ge-Jjjd
meenschap. Van
van de twaalf" zijn er voldoende mogelijkheden om
currentie bij te houden.
DE BILT (KNMI) Vandaag
bevindt ons land zich voor wat
het weer betreft in rustig
vaarwater. Tussen een depres
sie boven de oostzee en een
depressie ten noordwesten van
Ierland bevindt zich een rug
van hogedruk welke bepalend
wordt voor ons weer. Met een
noordwestelijke stroming wor
den aanvankelijk nog sneeuw
buien naar ons land gevoerd,
maar deze zullen voornamelijk
in de kustprovincies voor
neerslag zorgen. In de rest van
het land zal het op de meeste
plaatsen droog blijven, met
vrij veel bewolking, al is af en
toe wat zon niet uit te sluiten.
Plaatselijk kan mist die in de
nacht is gevormd, zich wat
langer handhaven. De maxi
mumtemperaturen variëren
van rond het vriespunt in het
binnenland tot rond de drie
graden vlak aan zee. Er waait
een zwakke tot matige noord
westelijke wind. Morgen kan
het later op de dag weer gaan
sneeuwen, na het weekeinde
T
0 „In
1 VOO
2 vee
Italiaanse kip met
knolselderijsalade
en prei-spaghetti
Russische bergen
Voor twee: 2 kippepoten,
zout, peper, nootmuskaat,
1,5 lepel (olijf) olie, ui,
knoflook, 2,5 dl water, 1
kippebouillontablet, toma
tenpuree, oregano, papri
kapoeder, 8 g maizena;
2 lepels yoghurt, 1 lepel
mayonaise, 1 lepel azijn,
zout, peper, suiker, stukje
knolselderij, 1 apppel, 2
mandarijntjes1 prei, 20 g
boter, kerrie, 250 g spaghet
ti, zout, peterselie;
4 dl melk, 1 ei, 25 g suiker,
18 g maizena, 1 pakje van
illesuiker, 4 lange vingers,
jam, 2 lepels marasquin of
rum, 25 g suiker, rode
taartgarnering of paar
Franse vruchtjes.
Bak de met zout, peper en
nootmuskaat ingewreven kip
in de olie bruin. Haal de po
ten uit de pan. Fruit kleinge
sneden ui en knoflook in het
bakvet goudbruin. Voeg wa-Doe
con
twa
heb
wei
jviei
ter, bouillontablet, tomaten
puree, oregano, paprikapoe
der en de kip toe en laat de
massa veertig minuten sud
deren. Haal de gare kip
de pan en bind de bouillori
met maizena tot een dunné&ee
saus. Maak een sausje vanmci
yoghurt, mayonaise, azijn,
zout, peper en suiker en>Hij
meng er de geraspte knolsel-aan
derij en appel en de gehal-sPa
veerde partjes mandarijn*
door. Strooi er fijngeknipt |P
selderijblad over.
Smoor de kleingesneden prei^
in de boter met kerrie in tienn jn
minuten gaar en schep er cMyw
gaargekookte spaghetti e/)het
fijngeknipte peterselie door. njn
Maak een papje van eidooier, ran
suiker, maizena en wei/iiJstei
koude melk. Breng de reslille
van de melk aan de kook,eer
schenk er wat van bij hel me
papje, doe het mengsel in dlnie
pan en laat de vla al roerenl
de aan de kook komen. Voei
de vanillesuiker toe, laat £»»l
vla koud worden en meng ei
de marasquin of rum door.
Maak een stapeltje van dé
met jam besmeerde biscuits
schenk er de vla over en lek
er het met suiker (tweedi
portie) stijfgeslagen eiwit on
Strooi er taartgarnering o\
stukjes vrucht over.
Menutip voor maandaé
stamppot boerenkool me\
worst kwarkvla.
JE ANN
