'leidooi voor een warmtebron:
;enealogie is gewoon „in"
„Niets kan de muziekcultuur tegenhouden"
.EVEN MET JE VERLEDEN: DAT IS HET HELEMAAL,
)OK VOLGENS GEMEENTEARCHIVARIS SCHELHAAS
wibijdetijdsqescfienft
ST fieidae (Bowumt
PIANIST HERMAN UHLHORN TREEDT OP IN LEIDEN
IDEN OMGEVING
Oeid&zQowiant
VRIJDAG 27 DECEMBER 1985 PAGINA 15
Op mijn omwegen door stad en land
kom ik graag mensen tegen. U kunt
mij telefonisch óf schriftelijk vertellen
wie u graag in deze rubriek zou willen
tegenkomen. Ik ben bereikbaar via 071
- 12 22 44 op toestel 10.
bitten in je eigen of ander-
lans kom-af. Een bezigheid
3e gaandeweg meer ingebur-
*rd raakt; ook onder het Ne-
ïrlands volkje. Zo'n veertig
lar geleden maakten edelger-
laanse instanties nogal wat
ïopaganda voor het zoeken
laar de bronnen van Dietse
ïmilies. Toen heette iets der-
fclijks „sibbekunde". Je kon
nn uitzoeken hoe arisch en
Liver je voorgeslacht in el-
par zat. Liep dat ergens fout,
En kon ie altijd nog doen of
Tneus bloedde en ermee op-
Jouden. Nee, die sibbe zat
liet lekker. Ónze tegenwoor-
i 40 jïjige nieuwsgierigheid is op-
venbijechter, zonder bijbedoelin-
|en. Als wij vandaag het ge
nschap zoeken van ons ver-
eden, doen we aan genealo-
|ie, geslachtkunde. Een hulp
wetenschap die verslavend
fan werken. Wat geeft het
(een diepe voldoening, als je
Weet van Karei de Grote af te
tammen. En het zijn er nog
teel wat die dat kunnen zeg-
jen. Onder anderen
nr.T.N.Schelhaas, sinds mei
fan dit jaar gemeentearchiva-
m is van de vermaarde stad
J "W" meiden, nadat zijn voorganger
nr.W.Downer het pensioen-
jerechtigde tijdvak had betre-
ien en vervolgens vaker dan
toit gesignaleerd werd op de
iets, gebukt zittend en in
forte broek het archivari-
lat kan tot (blote) verrassin
gen voeren.
In mijn geval ging het onge-
eer zo", vertelt mr. Schei-
aas, wiens wieg in Broek op
jangedijk stond en wiens
lt vflernachtig accent tegen het
ut. Jerfrissende Westfries aan-
Wes#unt- Een °Prechte Drenthe-
aar was zijn vader, moeder
^YVam van Goeree, met een
DOlléverwipje naar Overflakkee.
3en Jaar o wee, op Goeree woon-
doecen vanouds boeren en ande-
ebrtje buitenlui die (wat verwa-
grafelijk bloed in de
J, deren hadden. In die streken
le* Ead graaf Willem III, bijge
eft laamd de Goede, van het
5 afjkuis Holland-Henegouwen
■ho&al huisgehouden, en zijn
edele slippertjes breidden zich
besli"! als een blauwe inktvlek.
Ge< let werd een koor van bas-
miste aarden. „Het jongt wel aan",
g"; v ou mr.Schelhaas zeggen; „en-.
Wes in. die natuurlijke zonen van
se pograal Willem zitten ook in
isseliip'jn kwartierstaat. De sjieke
veer ifstamming die we overigens
we rli
allemaal wel hebben. En die
Hollandse graven zijn terug te
voeren tot Karei de Grote.
Vandaar dus".
Indiaans bloed
Je komt in ons landje, althans
op de zuidwestelijke eilanden,
ook nog indiaans bloed tegen.
Op Noord-Beveland kwamen
oud-kolonialen terecht, die na
de opheffing van de Holland
se vestiging bij de monding
van de Amazone een eeuw
of drie geleden gesticht door
die ondernemende adellijke
rakker van een Maurits (Mau-
ritshuis in Den Haag) van
Nassau, de „Braziliaan"
naar het vaderland waren ge
remigreerd met hun volbloed
indiaanse schonen. Gehuwd
of niet gehuwd. Kijk morgen
nog naar de trekken van hun
kinds-kintis-kinderen en je
kunt ze herkennen. Ook dat
is iets dat Schelhaas boeit. En
vanuit die optiek, die ge
zichtshoek, kan men de gloei
ende voorliefde van de ge
meentearchivaris voor 's
lands voorvaderen nader ver
klaren.
Al meer dan 35 jaar geleden
werd de Nederlandse Genea
logische Vereniging opgericht.
Mr. Schelhaas: „Dat was beoe
fening van de genealogie op
een georganiseerde manier.
Er was weinig belangstelling
voor. Je ging door voor een
zonderling en je was elitair.
Wie ging er nou zitten gras
duinen in een nauwelijks
meer op te rakelen verleden?
Dan moest je toch wel ge
schift zijn. Een teken met
weinig goodwill. Ook de afde
ling Leiden leidde een kwij
nend bestaan. Amateur-gene
alogen werden door de men
sen van het archief ook een
beetje gezien als lastpakken.
Gezeur allemaal; vooral bij de
rijksarchieven, waar 90 pro
cent van de bezoekers uit
amateur-genealogen bestaat.
Bij de gemeentearchieven is
er een lagere drempel, daar
zit men dichter bij de men-
Na enig touwtrekken en ver
kennen werd een maand gele
den," op initiatief van de ver
stokte heren Van Egmond
(Zoeterwoude), Delforterie te
Leiden en Schelhaas (voorzit
ter van de nieuwe afdeling),
besloten tot heroprichting van
Mr.T.N.Schelhaas, gemeentearchivaris, bij specimina van zijn immigranten-expositie in de „Vliet-
panden„Wie is van vreemde smetten vrij?" Leven met je verleden; dat is het.
een afdeling van de Ned. Ge
nealogische Vereniging die
„Rijnland" is gaan heten.
Schelhaas: „Het bestuur werd
gemakkelijk gevormd, met
uitstekende lieden. Zelfs met
een professor. Nou, dat is wat,
voor een genealogische vere
niging. Man, man! Want de
wetenschap ziet de genealogie
als een wat onbeholpen, onbe
langrijk facet van de familie
geschiedenis. Jammer, want
genealogie is een basishulp
stuk dat helpt bij het bouwen
van de historie. Het verleden:
daar zijn altijd mensen bij be
trokken. De historie is een
menselijk verhaal, net zoals
de genealogie".
Mr.Schelhaas vindt het „heel
verstandig" om mede vanuit
het archief de nieuwe genea
logische activeiten in goede
banen te leiden. „We hebben
inmiddels twee lezingen ge
had, waarvoor verbazingwek
kend veel belangstelling be
stond: ruim zestig bezoekers.
De eerste lezing (na de herop
richtingsvergadering) betrof
„Het Rapenburg en zijn bewo
ners", de bewoningsgeschie-
denis van de huizen aan die
gracht; de tweede lezing hield
verband met de tentoonstel
ling die we op het ogenblik
hebben in onze nieuwe
„Vlietpanden" achter het ar
chief. „Van elders gekomen"
heet die expositie over de im
migratie van buitenlanders in
Leiden de eeuwen door.
Vroeger zag je op zo'n lezing
hooguit ee man of vijftien. Nu
kunnen we zien dat er een
behoefte op dit gebied bestaat,
dat is duidelijk. Ook ik, als ju
rist van huisuit, heb van ge
nealogie een hobby gemaakt".
De afdeling Rijnland van de
Ned.Genealogische Vereni
ging wil ook zaken gaan pu
bliceren. Schelhaas: „We ge
ven al een blad uit; eigenlijk
een slimmigheidje om men
sen, 't liefst leden, te lokken.
Het blad is namelijk uitslui
tend verkrijgbaar op de ver
gadering, hoe interessant het
ook in elkaar zit. En het
werkt ook nog", tot groot ple
zier van de heer Schelhaas.
De Leidse gemeentearchivaris
kan smakelijk vertellen over
„kwartierstaten" die je kunt
zien als de „burgerlijke stand"
der genealogie. Het is de in
ventaris van een familiepopu
latie die zich sterk uitbreidt:
„Het verdubbelt steeds en je
zit zó met je duizenden op
grote vellen papier. Het is bij
de wilde spinnen en de konij
nen af; daar zegt u me wat.
Neem als voorbeeld Australië,
daar was in de vorige eeuw
nog geen konijn te bekennen,
totdat op een schip twee ko
nijnen noem ze maar
Adam en Eva vanuit Enge
land naar Australië werden
uitgevoerd. Als je nu een ko
nijnenkwartierstaat zou ma
ken komen alle Australische
konijnen op die Adam en Eva
uit. Leuk is ook die befaamde
Habsburgse onderlip, die zich
in vorstelijke kringen almaar
uitbreidde en zich versterkte.
Men trouwde er uitsluitend
binnen de familie, van neef
tot nicht. Noem het inteelt,
maar het was geen ramp
Op zoek naar de
wortels
Langs z'n neus weg vertelt
mr.Schelhaas, dat prins Bern-
hard om er nou maar 'ns
één te noemen „wel een
keer of vijf van Willem de
Zwijger afstamt. Juliana wel
tientallen keren. Maurits,
graaf van Nassau, waar veel
Nederlanders van afstammen,
zou het toch wel geappre
cieerd hebben als hij geweten
had dat nagenoeg al Zijn na
komelingen in de adel bleven
hangen. Dat is nou op; alle
takken der Nassau's zijn weg.
De familie is de vorige eeuw-
uitgestorven. Dat napluizen is
een boeiende aangelegenheid.
Ieder mens wil wel z'n roots
kennen, z'n wortels, z'n her
komst. De meesten doen daar
niets mee, maar we leven in
een tijd waarin de maatschap
pij je zo opslokt dat je je hier
in wil terugtrekken. Mis
schien is het een soort
„vlucht" voor het dagelijks le
ven, het zien los te komen
daarvan. Dan ga je het verle
den bestuderen, je zoekt ban
den met wat eens was".
De archivaris noemt zijn hob
by „niet duur; het kost hoog
uit reisgeld als je voor je on
derzoek op stap moet. Het
kost wel tijd, maar alia, daar
is het je liefhebberij voor.
Men is tegenwoordig ook
meer geschoold dan vroeger
en beschikt over meer vrije
tijd. Mede daardoor is deze
hobby (die vroeger in een
slechte reuk stond: amateur-
genealogen waren vreemde
lieden met een boekje in een
hoekje, duf en muf) nu veel
populairder (geworden: onge
veer 40.000 Nederlanders heb
ben actieve belangstelling
voor genealogie!" Mr.Schel
haas (met zo'n naam móet je
automatisch wel achter je
voorgeslacht aan gaan; dan
wil je weten wie allemaal je
met die naam hebben opgeza
deld) stelt het zo: „Je hebt
succes met je onderzoek, je
vindt steeds wat nieuws, en je
nieuwsgierigheid wordt be
vredigd. Historisch onderzoek
duurt maar voort, tot in eeu
wigheid amen. Locomotiefjes
verzamelen houdt eens op,
dacht u niet?"
Vreemde smetten
Toch wel een aardige gedach
te, die gemeentearchivaris
Schelhaas ontwikkelt: „Als je
Leidenaar bent, kun je feite
lijk nooit dat liedje zingen:
„Wien Neerlands bloed door
d'aderen vloeit, van vreemde
smetten vrij..." Minstens 50
procent van alle rechtgeaarde
Leidenaars stamt af van im
migranten uit de 16e en 17e
eeuw. Maar goed, onze vere
niging gaat de genealogische
belangen een beetje stroomlij
nen. Uiteraard staan we dege
nen die zich op het genealogi
sche vlak willen begeven met
raad en daad terzijde. Banden
des bloeds hebben onze war
me belangstelling, zeg ik
maar. Als introducee is men
van harte welkom bij onze
(gratis toegankelijke) lezingen
die steeds geannonceerd wor
den in de dagbladen. En dan
maar lid worden hè!" „Goede
contactuele eigenschappen":
van welke gesproten tak zou
deze niet geheel „Hollandse"
Schelhaas die hebben „over
geërfd"? Een vriendelijke
grijns laat dit alles in het mid
den. „Het jongt wel aan", zegt
hij nog eens, bij het afscheid.
OORWAARDELUKE STRAF
:n al OOR 19-JARIGE AANRANDER
BndejlDEN/DEN HAAG Een 19-jarige Leidenaar is dinsdag
"orduf,r de Haagse rechtbank veroordeeld tot 150 dagen cel,
er pofarvan 92 voorwaardelijk met een proeftijd van drie jaar.
lat to) jongen heeft meermalen vrouwen „betast". M. is zwakbe-
oop <fefd en kampt met seksuele impulsen die hij tot voor kort
)urg Jt kon beheersen. Volgens de psychiater verloopt de be-
pdeling van M. echter voorspoedig. M. heeft de 58 dagen
nu. Voorwaardelijke gevangenisstraf al in voorarrest doorge-
n. Dacht,
ien ei
helpi
giHgUn krant ontvangen Bel tussen 18.00 en 19.00 uur, zater-
Jbestfgs tussen 14.00 en 15.00 uur, telefoonnr.071-122248 en uw
teg%nt wordt nog dezelfde avond nabezorgd.
nog
ii
plezi
Klaf <3uartz klokje in de vorm
i oneen mini-huiscomputer
eire grootte 5 cm.).
or vi. i
i begft is voor u als u een
uur 5UWe abonnee aanbrengt.
n nieuwe abonnee krijgt
wel i krant de eerste
ital
if,
jfee weken gratis.
jloteer als nieuwe abonnee ingaande.
(aam:
«dres:
|ostcode/plaats:_
elefoon:.
itróle bezorging)
Deze ontvangt de krant de eerste twee weken gratis.
Daarna wordt het abonnement betaald per:
J maand (per automatische betaling)
kwartaal per acceptgiro
Stuur als dank het computerklokje aan:
[Postcode/plaats
jluur de bon ingevuld aan de Leidse Courant, Antwoordnummer 998,
f500 VD Den Haag (postzegel niet nodig).
TTr
Pianist Herman Uhlhorn is uitgenodigd
deel te nemen aan het Festival in Praag,
waar hij volgend jaar Mozart's Pianocon
cert in C KV 467 zal vertolken. Ook uit
Finland en IJsland heeft hij invitaties ge
kregen voor het geven van meestercur-
sussen, respectievelijk in Helsinki en
Reykjavik. Door zijn veelzijdigheid
kreeg hij grote bekendheid. Zo maakte
hij drie grote toernees door Japan met de
violist Takaya Urakawa. Als vaste bege
leider van Ëlly Amcling bezocht hij met
haar enige keren Amerika. In eigen land
trad hij op met alle grote orkesten, waar
onder achtmaal met het Concertgebouw
orkest. In de komende tijd krijgt Uhl
horn het druk met recitals, en met zijn
optredens in kamermuziekensembles.
Herman Uhlhorn is president van de Ne
derlandse afdeling van de EPTA (Euro
pean Piano-Teachers Association). Hij is
hoofdleraar piano aan het Utrechts Con
servatorium. Binnenkort zal hij in Lei
den enige keren te horen zijn. Op 30 de
cember in een trio met Roseline Piveteau
en Herre Jan Stegenga, in de Kapelzaal
van K&O. Op 8 januari geeft hij een
nieuwjaarsrecital met een Mozartspro-
gramma, eveneens in de Kapelzaal. Op 9
februari staat een koffieconcert voor
K&O op zijn programma in de foyer van
de Stadsgehoorzaal in Leiden.
LEIDEN/ROTTERDAM
Stationsrestauraties zijn
in veel gevallen wel de
meest praktische trefpun
ten voor een vraagge
sprek, maar lang niet al
tijd de meest ideale, zoals
's middags om vijf uur in
Rotterdam. Op dat tijdstip
lijkt zo ongeveer half Eu
ropa met elkaar te hebben
afgesproken, en het kost
dan ook heel wat moeite
om een tafeltje te verove
ren, waarachter Herman
Uhlhorn, pianist van grote
faam kan plaats nemen.
Drukte en geroezemoes
deren hem niet in het
minst.
Het spel van Uhlhorn was
vroeger virtuoos en daarin is
veel veranderd. Is deze groei
zo ongemerkt over hem heen
gegaan?
„Moeilijk om dit over jezelf te
zeggen. De weg naar de kunst-
met-een-grote-K (want dat be
doel je toch met je vraag?) is
een eindeloze. Je begint eraan,
maar niemand weet van tevo
ren waartoe die zal leiden. Je
streeft naar een kern, maar je
weet nooit of je die al hebt be
reikt, of dat je verder moet. In
het algemeen kun je stellen
dat dergelijke ontwikkelings
stadia heel complex zijn en in
gebed liggen in iemands per-
soonljkheidsstructuur, in zijn
creativiteit en zijn gedreven
heid. Het heeft ook maar wel
zijdelings te maken met vak
bekwaamheid. Van groter be
lang vind ik de contactuele in
stelling naar anderen en naar
hèt andere. Voor mezelf heb
ik het de moeilijkste opgave
gevonden om je te leren los
maken van jezelf. Eigen emo
ties kunnen heel remmend
werken. Je moet de balans le
ren vinden tussen gevoel en
verstand. En dat is veel moei
lijker dan je denkt".
„Waarom ik vakbekwaamheid
niet het belangrijkste uitgangs
punt vind? Het is me opgeval
len hoeveel tijd we besteden
aan het studeren van driek
lanken en toonladders in alle
mogelijke variaties. Het zijn
automatismen die kant en
klaar worden ingepakt in het
grote repertoire. Ik heb dit al
tijd gevoeld als een vervlak
king. We zijn er ons niet meer
van bewust dat elke noot bete
kenis heeft. Denk bijvoorbeeld
eens aan het begin van Bee-
thovens „Mondscheinsonate".
De drieklanken daar hebben
een emotionele geladenheid,
die nogal eens vergeten
wordt".
Hij zegt het te betreuren „dat
er zoveel contacten met het
verleden verloren zijn ge
gaan". „Ik bedoel de overleve
ringen over uitvoeringsprak
tijken die lange tijd hebben
bestaan. Ritmiek en tempo wa
ren niet vast te leggen en daar
moeten we naar raden, ook al
heeft onderzoek wel veel,
maar niet alles opgeleverd".
Hij wijst op het handschrift
Bach. „Als je dat bekijkt, zie je
dat de verbindingsstreep bo
ven een groepje bij elkaar ho
rende noten (dus die de noten
waarde aangeeft) bij hem altijd
gebogen is. Volgens mij heeft
hij daarmee een aanwijzing
bedoeld over de uitvoering,
iets dat men toen algemeen
wgI wist, maar waarvan de
overlevering verloren is ge
gaan. Onze muziekdrukkunst,
waar deze verbindingslijnen
recht zijn, heeft onbedoeld
meegewerkt aan een vervlak
king, aan een automatisme.
Overigens geloof ik dat het
tempo in de Barok vroeger ho
ger lag dan wij nu denken".
Behalve interpretator is Uhl
horn ook pedagoog; hoofdle
raar piano aan het Utrechts
Conservatorium, en president
van de Nederlandse afdeling
van de EPTA (European Pia
no-Teachers Association). Vol
gens de pianist zijn al die be
zigheden met elkaar te vereni
gen: „Voorop gesteld dat ik
graag les geef, maar het heeft
wel twee kanten. De winst
voor jezelf is dat je als peda
goog je steeds bewust moet zijn
van het 'waarom', wil je iets
kunnen overdragen. Maar de
andere kant heeft het gevaar
dat je je 'sound' verliest. Ik
kan het niet anders uitdruk
ken: de karakteristiek van het
eigen ik kan dit niet uitleg
gen. Ik moet oppassen dat ik
mezelf blijf".
Uhlhorn zegt niet benauwd te
zijn voor maatschappelijke
ontwikkelingen als bezuinigin
gen met als gevolg dat mu
ziekscholen worden opgehe
ven. En muziekscholen zijn
toch de doorgeefluiken naar
de conservatoria.
„Ik geloof niet dat een maat
schappelijke ontwikkeling de
muziekcultuur kan tegenhou
den. Zelfs als alle conservato
ria verdwenen zouden zijn,
dan blijven er nog altijd kuns
tenaars en zal er ook altijd
muziek gemaakt worden. Dat
is niét tegen te houden".
BEP RIJNDERS
Herman Uhlhorn: „Je begint aan een lange weg. maar niemand
weet waartoe die zal leiden".
LEIDEN Ondertrouwd: J. H. van
Tilburg en C. Siebert; J. Wildschut en
M. J. van der Hout; A. van Delft en D.
J. Brace; M. C. J. van der Donck en
E. A. M. Cleerdin; P. J. Koomen en
W. M. E. van Oudeniel.
Geboren: Demet dv. A. Arikan en F.
Mizrak; Peter zv. P. van Wijk en R.
van Andel; Eva Leonora dv. J. Koster
en L. N. Koornneef; Denise Elisabeth
Jacoba dv. H. Rolloos en A. M. J.
Spierenburg; Ronald zv. J. C. C. Vink
en S. de Haas; Frederique dv. B. L.
Schut en N. T. Bal; Lennart Mat|ijs zv.
V. L. Gijsen en K. M. Kuijpers; Geer
tje Johanna dv. G. Pronk en J. Kuijt;
Annemieke dv. E. H. van der Plas en
C. K. Minnee; Bryan zv. H. J. Nulkes
en M. J. Heijkoop; Maaike Johanna
dv. J. E. van Naerssen en M. E. J.
Heijnders; Hilde Afra Margaretha dv.
T. Kooistra en D. A. M. Twisk; Patri
cia dv. G. van Zeist en C. J. H. Ie
Mair; Maarten Jan Willem zv. W. C.
Ouwehand en L. M. Hoek; Nadine
ELize dv. A. J. de Lange en I. Rom-
bouts; Caspar Adriaan zv. L. G. Kien-
jet en J. M. L. van den Hout; Eefje
Arianna dv. W. E. Zalm en H. M. P.
Heus; Wouter zv. F. van der Reijd en
E. M. van Hoekelen; Silvia Anna dv.
Z. Gawronski en W. Kromolicka; Ab-
del Jalil zv. M. El Fakih en H. Ben-
said; Sophie Hèlène dv. L. de Goeij
en H. A. W. A. Vonk; Gianpaolo zv. B.
Camiletti en L. J. Schaefer; Anne dv.
R. P. van der Plicht en M. J. Wattel;
Miranda Cornelia dv. J. W. J. van
Haaster en P. Guijt; Jacoba dv. G.
Harteveld en M. K. van der Plas; Go
ran zv. Z. Jovanovska.
Overleden: G. van Egmond, geb. 13-
2-1917, man; A. Kuijper, geb. 15-2-
1913, vrl., echtgen. van B. J. W.
Beunders; M. Sierat, geb. 6-12-1934,
man; A. Mol, geb. 17-8-1896, vrl.,
geh. gew. met A. Ham; W. Haasnoot,
geb. 21-9-1907, man; N. Messema-
ker, geb. 16-12-1915, man; F. P.
Smit, geb. 10-11-1903, man; T. Prins,
geb. 26-4-1914, man; A. J. van Ees,
geb. 26-1-1900, vrl.; W. C. Serlie.
geb. 20-4-1905, vrl., geh. gew. met A.
Gijzenij; J. J. J. B. van Beek, geb.
geb. 24-1-1908, man; A. E. Meeuwe
noord, geb. 14-4-1914, vrl., echtgen.
van W. F. H. Karstens; Z. N. J. van
Briemen, geb. 29-12-1911, man; W.
A. E. Uiterdijk, geb. 28-5-1901, vrl.,
echtgen. van J. J. Bernard; J. Wol-
ters, geb. 28-7-1928, man; E. Hansen,
geb. 18-3-1914, vrl., echtgen. van J.
Vogelenzang; W. Jansen, geb. 12-5-
1906, man; M. van Adrighem, geb.
19-1-1906, vrl., geh. gew. met G.
Hendrikse; H. J. W. Aniba, geb. 23-1-
1916, man;
T. Geerligs, geb. 8-5-1922. man; J. Hand
graat. geb. 22-12-1912, man; J. Glasbergen,
geb. 22-12-1921, man; J. M. E. Tuerllngs.
geb 10-10-1926, vrl., geh. gew. met C. J. P.
H. Snijhorst; A. Taoutaou. geb. 1920, man;
M. de Heus, geb. 5-6-1923, man; C. J.
Schrijver, geb. 21-10-1906, man; A. Blok.
geb. 3-11-1908, man; H. Roozendaal, geb.
23-1-1892, man.
n c. van Strien; P. L. Bom en H.
r; R. Bhikhie en M. H. Oeveling; A. J.
Ien Hogen; J. M. Ro-
n Zandwijk.
3 Arribas en G. M. S.
