„Geachte relatie"
weer vetgemest
met presentjes
Mannen en
vrouwen gelijk
in het rijk
van de farao's
CfiidócSouAont
plaats in. Dat huwelijk gold in het oude
Egypte zonder twijfel als het sociale ide
aal. De leeftijd waarop men in het huwe
lijk trad. werd bepaald dool- de financië
le status van dc toekomstige partners,
maar lag in het algemeen zeer laag. Man
nen werd aangeraden op hun twintigste
te trouwen, opdat ze nog jong zouden
zijn als ze een zoon kregen. Niets stond
een huwelijk tussen personen van ver
schillende sociale klassen in de weg. Bui
tenechtelijke verhoudingen waren echter
ongeoorloofd en de kinderen die daaruit
voortkwamen, werden als vaderloos be
schouwd en maatschappelijk niet geac
cepteerd. Overspel werd zwaar bestraft:
van een vrouw werd de neus afgesneden
en de man kon op duizend stokslagen
rekenen. Echtscheiding daarentegen
werd zonder meer toegestaan, van wie
van de partners de eis ook kwam en
zonder dat naar motieven werd ge
vraagd.
Meesteres
Het huwelijk was voornamelijk gericht
op het nakomelingschap en dat alleen al
kende aan de vrouw een belangrijke rol
toe. Kinderen waren immers de vervul
ling van het levensdoel der ouders, want
het was de plicht van de kinderen te zor
gen voor de dodencultus van de voor
ouders en hun op die manier een geluk
kig bestaan in het hiernamaals te verze
keren.
De echtgenoot onderwierp zich in het
huishouden aan de leidende rol van de
vrouw; zij was de meesteres van het huis
en beheerde bovendien het familiekapi
taal. De merkwaardig sterke positie van
de vrouw in vermogensrechtelijke aange
legenheden was kenmerkend voor de al
gemene rechtspositie van de vrouw in de
oud-Egyptische maatschappij. Zij was,
wat beheer van het kapitaal betreft, ge
heel onafhankelijk en ze kon zelfstandig
optreden bij koop en verkoop van on
roerend goed. Ze kon rechtsgedingen
aangaan en ze kon zelfs goederen aan
haar kinderen vermaken zonder dat de
man daar enige zeggenschap in had. Be
halve de lichamelijk zeer zware taken
stonden alle beroepen voor de vrouw
open. Bestuurlijke taken waren vaak
voorbehouden aan mannen, maar door
dat zij dezelfde scholing kregen als de
mannen waren er vrouwelijke secretaris
sen. hoofdambtenaren, rechters en gou
verneurs. Aan de vrouw in het openbare
leven werd ook een functie in de belang
rijke eredienst toegekend. De cultus van
de godinnen Hathor en Neith werd in
hoofdzaak door vrouwen waargenomen.
In haar hoedanigheid van vrouw sloeg
zij een brug tussen mens en god en voer
de het menselijke in zijn meest volko
men gedaante binnen in het rijk der go
den.
Tegenover de koning als hoogste verte
genwoordiger van het mensdorti stond
de koningin als belichaming van het
vrouwelijke. In haar wettelijke positie
als echtgenote van de koning was zij de
belangrijkste raadgeefster en haar in
tjes opereert. Lang niet alle bedrijven
zijn lid van dc Verecla, volgens de secre
taris omdat de meeste kwaliteit van een
zeer laag peil leveren.
Voor bedrijven en instellingen is het ge
ven van cadeautjes anno 1985 een prijzi
ge zaak. Dat begint al met de gratifica
ties die juist in deze dure maand goed
van pas kunnen komen. Een bedrijf dat
de werknemers in de feestmaanden met
een gratificatie van vijfhonderd gulden
wil verblijden, moet erop rekenen dat
voor zo'n nettobedrag bruto tussen de
twaalf- en veertienhonderd gulden voor
neergeteld moet worden, afhankelijk van
het inkomen. Veel firma's zoeken het
dan ook in het geven van feestpakketten
met drank, fruit en delicatessen. Maar
helaas is ook dit niet geheel vrijblijvend,
want vanaf een waarde van honderd gul
den eet de fiscus een hapje mee. Het ge
ven van relatiegeschenken aan de goede
klanten, daar zit nog enige lol in. Bedrij
ven en instellingen die zich hieraan wa
gen. profiteren van de fiscale aftrekbaar
heid van de presentjes. De al dan niet
gelukkige ontvanger blijft buiten schot,
de fiscus laat hem met rust. En het ef
fect? ..Dat moet je altijd maar afwach
ten". zegt Canneman. ..De Nederlandse
zakenman laat zich niet zo gauw beïn
vloeden. Het is en blijft een prijskopcr.
De zakenrelatie met de laagste prijs
krijgt de order. Of die nou met Oud en
Nieuw een relatiegeschenk heeft ge
stuurd of niet", denkt Canneman.
Gegevens van de Verecla wijzen uit dat
de meeste bedrijven in Nederland een
relatiegeschenk geven dat tussen de vijf
tien en vijfentwintig gulden heeft gekost,
met uitschieters tot honderd gulden.
Maar wat kan iemand in deze tijd nog
voor vijfentwintig gulden kopen? De op
komst van de goedkope elektronica-prul-
laria uit Hong Kong en Japan bleek een
uitkomst voor de geschenken-business.
Sindsdien is elk frutseltje dat groot ge
noeg is uitgerust met een digitaal quartz-
klokje.
Heel anders dan bijvoorbeeld in West-
Duitsland, waar bedrijven er niet voor
terugdeinzen om zelfs stereotorens, race
fietsen. zilveren schaakspellen en andere
buitenissige, duizenden guldens kosten
De tentoonstelling in de Koninklijke Musea voor
Kunst en Geschiedenis in Brussel is geopend tot en met
28 februari 1986. Gesloten op maandag, geopend op
alle andere dagen van 10.00 tot 17.00 uur (op woensdag
tot 21.00 uur). Op Eerste Kerstdag en Nieuwjaarsdag
is het museum gesloten. Toegangsprijs: 150 franc,
catalogus: 450 franc. In Nederland is het mogelijk een
gecombineerde trein-toegangskaart te kopen. De prijs
daarvan bedraagt vanuit Den Haag 66,10 gulden,
vanuit Leiden 68,60 gulden. Delft 64,30 gulden,
Zoetermeer 68,60 gulden en Rotterdam 61,60 gulden.
DEN HAAG - Kalenders, notitie
blokken, loupes, kurkètrekkers, rij
bewijsetuis, nagelgarnituren, kaar
sen, presse-papiers, autothermome
ters. En barometers, niet te verge
ten. Deze maand stromen ze weer
binnen, die relatiegeschenken
„voor weer een jaar goede ver
standhouding". Maar wat moet je
met al die aardigheidjes als je al
tien barometers hebt? Bovendien:
waar eindigt het schenken van een
presentje en waar precies begint
omkopen? De handelaren maken
zich er niet zo druk om.
Mr. E. W. Canneman. secretaris van de
branche-organisatie Verecla wil van het
woord omkoperij niets horen. ..Alsof het
om iets vreselijk kwalijks gaat. Ik noem
het geven van een relatiegeschenk liever
het uiten van je tevredenheid over de
goede band die je met een zakenpartner
hebt. We waarderen het dat u bij uw be
slissingen steeds aan ons denkt, dat is de
boodschap", vindt Canneman.
Hoewel het geven van een dergelijk pre-
sentje zich al lang niet meer beperkt tot
de decembermaand, blijft het zwaarte-
punt toch op het einde, de afsluiting van
het jaar rusten. Het jaar 1985 maakt
daarop geen Uitzondering. En de PTT
heeft het er maar weer druk mee.
Prijzig
De branche-organisatie gaf een vakgroep
van de Erasmus Universiteit in Rotter
dam een paar jaar geleden de opdracht
de sector aan een onderzoek te onder
werpen. Hierbij kwam aan het licht dat
de verscheidenheid aan bedrijven die in
relatiegeschenken doen. zeer groot is en
dat zeer moeilijk zicht is te krijgen op de
werkelijke omvang van de sector. De
jaaromzet in de branche zou ongeveer
750 miljoen gulden bedragen, maar mis
schien ook wel het dubbele. Er zijn naar
schatting driehonderd bedrijven, waar
van een deel - niemand weet precies
hoeveel - als beunhaas op zolderkamer
de aardigheidjes van de hand te doen.
..Daar zijn ze veel verder dan hier",
klinkt het overigens zonder al te veel
vreugde uit de mond van mevrouw Rit
selaar. directeur van een relatiegeschen-
kenbedrijf in Soest. ..Maar laten we wel
wezen, welke vertegenwoordiger in Ne
derland zou erg in z'n sas zijn met zo'n
buitensporig cadeau? Niet een toch? Hij
zou zich totaal niet meer op z'n gemak
voelen bij een volgend bezoek aan het
bedrijf dat hem zo'n duur geval in de
maag heeft gesplitst", denkt mevrouw
Ritselaar, die uit eigen ervaring weet dal
een te gulle gever zichzelf kan tegenko
men: ..Duur cadeau. Je hebt dit jaar ze
ker goed aan me verdiend", hoorde zij
eens van een zakenpartner die zij had
verrast met een iets te dure pen.
Iets creatiefs
Jaarlijks worden alleen al in eigen land
drie beurzen over ..cadeautjes" gehou
den en in de ons omringende landen
zelfs een veelvoud daarvan. Daar zoeken
de handelaren zich suf naar iets aparts,
iets creatiefs, waarmee ze klanten tot ex
tra aankopen kunnen bewegen.
In deze wereld is het een wet van Meden
en Perzen dat wie temidden van de
moordende concurrentie z'ji aandeel in
de markt wil houden, elk jaar moet zor
gen voor een klapper. Het moet gezegd,
dc safari-helm met een ingebouwde, op
zonnecellen werkende ventilator is wat
duurder dan de pen met het quartzklok-
je. maar indruk maken doet het nieuwe
snufje wel degelijk. „Och", verzucht me
vrouw Ritselaar. ..soms heb je eens iets
echt aparts in de collectie. De klant
vraagt ernaar en ik heb het in de koffer.
Gaal de koffer open. dan blijkt bij nader
inzien dat hij dat toch niet aan al z'n
clienten durft te sturen. En bestelt ver
volgens, net als het jaar ervoor, zoveel
pennen, zoveel paperclipstandaards en
zoveel barometers". De praktijk wijst
dus uit dat de meeste gulle gevers zich
ondanks het uitgebreide aanbod maar
nauwelijks losmaken van het idee dat al
leen pennen, papierblokkcn en agenda's
bij de geachte relaties in de smaak zullen
vallen. „Obligate pennetjes, papier, ka
lenders, ze blijven het goed doen", con
stateert mevrouw Ritselaar. „Maar het
zijn wel de gebruiksvoorwerpen die de
ontvanger het-hele jaar door zal blijven
gebruiken. En of hij nu wil of niet, elke
keer als hij die pen pakt. wordt hij eraan
herinnerd dat hij het ding van de firma
Zo en Zo heeft gekregen. En dat is toch
wel een beetje waar het om gaat Anders
dan in het dagelijks leven wordt elk ca
deau in de relatiegeschenkensfeer gege
ven met een bepaalde bedoeling", aldus
mevrouw Ritselaar.
Feestpakket
Dit is dan ook precies het nadeel aan het
geven van éen feestpakket met drank en
etenswaren. Een goede fles Chateauneuf
du Pape wordt uiteraard algemeen ge
waardeerd als een gift waarmee de nodi
ge goede smaak is gemoeid, zeker als aan
de verpakking (meestal een fraai houten
kistje) de nodige aandacht is besteed.
Maar wat gebeurt er mee? Het geschenk
wordt in dank aanvaard, in de kelder ge
zet en na jaren eens opgemaakt. Als de
fles leeg is. gaat hij in de vuilnisbak en
denkt niemand meer aan de firma Zo en
Zo. Het zelfde verhaal gaat uiteraard op
voor de kalkoenen, de blikken ananas,
de Franse kaas, de corned beef en de da
dels.
„Video-spelletjes waren vorig jaar ook in
ZATERDAG 7 DECEMBER*
BRUSSEL - In het Egyptische Rijk was
de gelijke behandeling van man en
vrouw een dusdanige vanzelfsprekend
heid dat men er geen woord aan vuil
maakte. Vandaar dat er geen teksten
over de rechten van de vrouw in het
tijdperk van de farao's bestaan. Maar
heel duidelijk en wellicht ook objectie
ver blijkt die volkomen gelijkheid uit de
tentoongestelde archeologische stukken,
beeldhouwwerken en gebruiksvoorwer
pen op de magnifieke tentoonstelling
..De vrouw in het Rijk van de Farao's"
in Brussel.
Met bijna honderd beelden, reliefs, ju
welen en gebruiksvoorwerpen geeft de
expositie een beeld van drieduizend jaar
(vrouwelijke) Egyptische geschiedenis.
De unieke stukken, waarvan een groot
deel nog nooit buiten Egypte te zien is
geweest, zijn afkomstig uit het Egyptisch
Nationaal Museum in Rairo. De stuk
ken werden voor een Europese toernee
uitgeleend teneinde gelden te vergaren
voor de bouw van een nieuw museum
voor de Egyptische beschaving in Rairo.
Na Brussel gaat de expositie nog naar
Barcelona. Madrid en Genève. Getoond
worden onder meer grote en kleine beel
den uit tempels en graven, attributen
van priesteressen, dagelijkse gebruiks
voorwerpen van de Egyptische vrouw en
sieraden van koninginnen en prinsessen,
waaruit blijkt dat de vrouw niet de on
dergeschikte plaats innam die hen na
dien werd toebedacht.
Zo nam de vrouw in het huwelijk een
belangrijke, zo niet de belangrijkste
De PTT heeft het er weer druk mee.
Relatiegeschenken verblijden de
ontvanger, maar de gever verwacht er,
zonder het met zoveel woorden te zeggen,
in het komende jaar wel iets voor terug.
BU
is a
bet
Stu
boeiende expositie in brussel
de giftcnwereld een rage", zegt mevrouw
Ritselaar. „Totdat iedereen in de gaten
kreeg dat de begunstigde het apparaatje
bij thuiskomst meteen aan zoonlief gaf
en er na korte tijd niet meer naar omge
keken werd".
Dc waarde,"het uiterlijk en het doel van
het relatiegeschenk kunnen zeer bepa
lend zijn voor dc'toekomstige houding
van dc ontvanger ten opzichte van de
gever. Secretaris Canneman van dc Ver
ecla: „Een relatiegeschenk is in Neder
land al gauw te duur. Een fiets? Nee, zo
vaak zal die niet gegeven worden Het
zal in ons land nooit zover komen als in
het Midden-Oosten. Daar zeggen zaken
lieden tegen elkaar: „Laten we eerst
vrienden worden, dan komt er vanzelf
wel overeenstemming over de prijs van
de transactie. Rijk, ik heb een cadeautje
voor je meegebracht". Onbestaanbaar in
Nederland. Hier gaat het zo: „Eerst zul
len we het eens hebben over je bod in
die en die kwestie. Als we het eens zijn,
en we liggen elkaar, dan gaan we mis
schien nog wel ergens een hapje eten".
Een heel andere manier van zaken
doen", aldus Canneman.
ARJEN VAN DER SAR
FOTO: TJERR HERINGA
BIJ DE FOTO'S:
Links: Een dubbel
lijkbeeld van een
man en vrouw,
daterend uit
omstreeks 1250
voor Christus.
Dergelijke beelden
werden begraven
met de doden.
Achterliggende
gedachte was dat
de beelden de
erediensten in het
hiernamaals
konden doen, op
momenten dat de
overledenen daar
geen zin in
hadden.
Hiernaast:
Graanmaalster,
omstreeks 2250
voor Christus.
vloed ging nog verder, want zij was bo
vendien de opvoedster van de troonop
volger. In die rol kwam het meermalen
voor dat zij rqoest optreden als regentes.
In de lagere klassen, waarin zich het alle
daagse leven afspeelde, had de vrouw
niet de hulp van dienaars en dienares
sen. Gezien haar belangrijke rol binnen
het huwelijk mag aangenomen worden
dat zij weinig mogelijkheden had een be
roep buitenshuis uit te oefenen, behalve
als zij nog zeer jong was of inderdaad
zich omringd zag door een schare van
hulpverleners.
In de beeldende kunst beïnvloedde de
vrouw in het oude Egypte in aanzienlij
ke mate de artistieke produktie. Tijdens
de Armarna-periode, toen de vrouw in
het staatsbestel de hoogste posities be
kleedde, spiegelde een hele generatie
zich aan de bijzondere schoonheid van
koningin Ncfcrtete. die algemeen be
schouwd wordt als de mooiste vrouw uit
de geschiedenis.
Op de schitterende tentocjnstelling in
Brussel vormt de kunstuiting dan ook
zonder meer het bewijs voor de gelijk
waardige rol, die de vrouw in het oude
Egypte vervulde. De reden dat Neder
landers voor de expositie naar Belgie
moeten en niet bijvoorbeeld naar het
Rijksmuseum voor Oudheidkunde in
Leiden, is dat het laatste museum nog
niet is berekend op een dergelijke groot
schalige tentoonstelling. Momenteel vin
den er werkzaamheden plaats om de ex
positieruimte te vergroten.
