„Ik vraag niet
van het CDA dat
M het de raketten
p? weer afzweert
Okay
Raketten
'£eicUe6ounant
finale
DEN UYL IS „TEN VOLLE"
BEREID TOT COMPROMIS
DEN HAAG - Voor dr. Joop den
Uyl zijn het vreemde tijden. Ener
zijds is er het feit dat hij de Partij
van de Arbeid naar een nog nooit
zo hoge top heeft gevoerd: rond de
zestig zetels in de opiniepeilingen.
Maar anderzijds is het ook een feit
dat binnen diezelfde PvdA nog
nooit zoveel kritiek op hem is uit
geoefend. In de onlangs verschenen
biografie „Politiek als hartstocht"
worden vermeende (karakterfou
ten van Den Uyl breed uitgemeten
$n dat door intimi als Ed van
Thijn en Bart Tromp.
Daarnaast zijn er de Tweede-Kamerle
den Relus ter Beek en Jacques Wallage
die kritiek hebben op de manier, waarop
Den Uyl de kwestie van de kruisraketten
behandelt. Hij zou de PvdA opnieuw uit
de regering houden door de feiten - een
meerderheid in het parlement is voor
plaatsing - niet te willen erkennen. De
66-jarige econoom uit Buitenveldert, die
nu al zo'n achttien jaar leiding geeft aan
de PvdA, zal er met vrolijker op wor
den, veronderstellen wij.
Den Uyl is het slechts zeer ten dele met
die stelling eens. „Natuurlijk, ik vind dat
niet prettig, stel je voor. Maar ik trek me
er ook niet al te veel van aan. Kijk? het
is dit maal begonnen met dat stukje in
het PvdA-blad Voorwaarts naar aanlei
ding van het interview in dat boek met
Van Thijn. Dat is het startschot geweest
en dan komen er meer soortgelijke din
gen. Maar ik relativeer dat toch sterk,
hoor. U moet niet vergeten dat ik zoiets
in mijn politieke loopbaan al eerder heb
meegemaakt. In 1970 was er de bewe
ging die André Kloos tot minister-presi
dent wilde maken. En in 1978 na het
mislukken van de kabinetsformatie was
er ook veel kritiek, evenals in 1982, toen
het tweede kabinet-Van Agt was geval
len. Zo gaat dat nu eenmaal: hosanna en
kruisigt hem. Daarom kan ik er ook niet
echt warm of koud van worden".
Maar bij de presentatie van Politiek als
hartstocht" heeft hij er toch een venijni
ge opmerking over gemaakt. „Ja, dat
was omdat de indruk gewekt was dat ik
geen andere mensen naast mij duld en
dat ik daardoor alle goeie mensen weg
jaag. Welnu, als ik eerder plaats had ge
maakt, wat zou er dan gebeurd zijn? Zou
Schelto Patijn dan geen commissaris van
Zuid-Holland geworden zijn. Van der
Louw geen voorzitter van Rijnmond,
Van Kemenade geen voorzitter van het
bestuur van de universiteit van Amster
dam, Peschar geen voorzitter van de Al
gemene Rekenkamer, Van Thijn geen
burgemeester van Amsterdam, Duisen-
berg geen president van de Nederland-
sche Bank? Ik denk nu juist dat ik erin
geslaagd ben die mensen persoonlijk te
binden en bovendien te behouden voor
het werk van de partij. Want vergis u
niet: ze doen en ze denken mee, alle
maal. Ik heb dus helemaal niet het ge
voel dat ik de top heb uitgedund. Inte
gendeel, zou ik zeggen".
Over naar de kritiek op de houding van
de „baas", zoals velen in de PvdA-frac-
tie hem aanduiden, in de kwestie van de
kruisraketten. Den Uyl: „Ik veroordeel
die mensen niet. Want er is helemaal
niet zoveel verschil tussen hen en mij.
We zoeken allemaal naar een oplossing
van het probleem. Het kan alleen niet zo
zijn dat wij onder bepaalde omstandig
heden met de plaatsing van een aantal
raketten akkoord gaan. Dat kan gewoon
niet. Het is onredelijk zoiets van de
PvdA te vragen. Dat mag men niet ver
wachten na al die jaren strijd en daar is
de zaak ook veel te belangrijk voor".
„Maar voor het overige zijn Ter Beek en
ik het eens. Het is zeker niet zo dat ik,
zoals vaak gedacht wordt, van het CDA
vraag dat het de raketten na de verkie
zingen weer afzweert. Ik begrijp best dat
de christen-democraten niet van de ene
op de andere dag van standpunt kunnen
veranderen. 2^e zullen heus niet zeggen:
we hebben de verkiezingen verloren, al
les vergeven en vergeten, wij zijn nu ook
weer tegen de raketten. De PvdA reali
seert zich dat en is ten volle bereid daar
rekening mee te houden. Dat geldt trou
wens ook voor de VVD, met welke par
tij wij eventueel ook een coalitie zouden
willen vormen".
U bent dus tot een compromis bereid.
Maar tegelijk zegt u: er mag niet in
Woensdrecht gebouwd worden, waardoor
plaatsing in elk geval onmogelijk is. Dan
is er toch geen basis voor een compro
mis?
„Nee, nee, ik heb daar geen aperte uit
spraken over gedaan. Ik heb heel voor
zichtig alleen dit gezegd: als je nader met
de VS gaat spreken, dan lijkt het me ver
standig de bouw op te schorten. Maar ik
wil me daar niet op vastleggen. Dat is nu
juist iets wat in het licht van de verkie
zingsuitslag nuchter moet worden beke
ken. Dat er daar problemen liggen, is
duidelijk. Maar het zijn geen onoplosba
re problemen, mits je het maar eens
wordt over de hoofdzaak. Die hoofdzaak
is: wil het CDA samen met de PvdA na
gaan welke wegen er zijn om te bereiken
dat er alsnog niet geplaatst behoeft te
worden. Anders gezegd: wil het CDA
een eigen verantwoordelijkheid voor Ne
derland aanvaarden in de strijd tegen de
kernwapenwedloop?".
LONDEN - Het wordt elke dag miljoe
nen keren gebruikt, maar raakt toch niet
uit de mode. Vrijwel iedereen kent het,
want oke is een internationaal begrip.
Van herkomst Amerikaans, maar je
hoeft er geen Engels voor te kunnen spre
ken. Okay (zoals het in de taal van Sha
kespeare wordt geschreven) is overal
bruikbaar.
Wij zaten eens in een Londens restau
rant, waar de Italiaanse kelner telkens
„hokay" zei, met een sterk aangeblazen
h. Hij noteerde de bestelling en riep
daarna tevreden uit hokay!". Onze kin
deren vonden dit bijzonder grappig. Bij
ons thuis werd nadien nog wekenlang
vaak zonder enige aanleiding hokay!"
geroepen.
De Britten en Amerikanen maken van
hun „okay" zowel een tussenwerpsel als
een werkwoord of een uitdrukking die ge
woon „in orde" betekent. Zij gebruiken
„okay" heel vaak in de vragende vorm.
Vandaag de dag zijn er Britten, die geen
drie woorden kunnen zeggen zonder deze
te laten volgen door een vragend
„okay?". Het betekent dan gewoon „snap
je?".
Papegaaien
Wij vastelanders hebben als echte pape
gaaien het overdadige gebruik van oke
overgenomen van Engelse of Amerikaan
se filmdiva 's, militairen en - last but not
least - tv-sterren. Geen enkel ander En
gels woord is zo goed ingeburgerd in bij
na alle talen. Wij zeggen nagenoeg ge-
dachtenloos „okay" in de betekenis van
„in orde". Het is een modewoord met
een grijze baard.
Merkwaardig genoeg weet eigenlijk geen
mens precies waar „okay" vandaan
komt. Zelfs de Britten zitten in dat ver
band met grote twijfels. Hun befaamde
Oxford English Dictionary geeft een hele
uitleg. Achter de hoofdletters Ö.K., die in
het Engels in een adem als „okay" wor
den uitgesproken, zegt hij: „Van oor
sprong Amerikaans. Het zijn de voorlet
ters van Old Kinderhook (bij Albany), ge
boorteplaats van een democratische ver
kiezingskandidaat, Martin Van Buren,
van Hollandse of Vlaamse origine, die
eerst werden gebruikt als slogan en later
in het Amerikaans werden opgenomen
als een goedkeurende uitdrukking. Men
beschouwde de voorletters O.K. als zijnde
deze van de dialectwoorden oil korrect"
(all correct; alles in orde)".
Maar dit is lang niet de enige verklaring
die aan okay wordt gegeven. Telkens als
een krant zoals de Londense Times of de
International Herald Tribune het pro
bleem van de herkomst van O.K. aan
roert, krijgt de redactie af te rekenen met
een ware stortvloed van brieven. Deze
zijn dan allemaal afkomstig van lezers
die menen te weten hoe de vork precies
in de steel zit. De ene uitleg is nog mooi
er dan de andere.
Er zijn Britten die vast geloven, dat O.K.
ondanks alles een echte Engelse uitdruk
king is. Zij zou vorige eeuw zijn ontstaan
tijdens een bijzonder hete Engelse zomer,
aie op zichzelf al een rariteit was. De
snikhete zon had de akkers letterlijk ver
schroeid. Om het vee te kunnen voeren,
verzamelden de boeren eikebladeren. Dit
surrogaat beviel de dieren zo goed, dat
men het „oak hay" (letterlijk: hooi van
eikebladeren) begon te noemen. Het ge
wone volk liet de h van hay vallen sprak
dus van oak 'ay". Later werd dit O.K.
en gebruikt voor alles wat men bevredi
gend vond.
Sommige Amerikaanse academici geven
O.K. echter een Griekse oorsprong. Het
komt van O/a Kala" zeggen ze. Dat be
tekent „alles is in orde". Hetzelfde
woord, „kalos", ligt aan de oorsprong
van de naam Californië, waarvoor het
werd gecombineerd met het Griekse
werkwoord „phernei" (goede dingen dra
gende).
Schotten
Maar volgens de Schotten is het volsla
gen onzin in O.K. oud Grieks te zoeken.
Deze gerokte heren zijn de vaste overtui
ging toegedaan, dat okay een Ameri
kaanse verbastering is van hun „och
aye", een veel gebruikt Schots tussen
werpsel dat min of meer „och ja" bete
kent en in Amerika werd overgenomen
van de vele Schotse inwijkelingen. Als we
die versie mogen geloven, is er tussen het
Schotse „och ave" (uitgesproken: „och
aai") en het Amerikaanse O.K. seman
tisch bijna geen verschil.
Taalkundig kijken de meeste Britten
neer op de Amerikanen. Zij vinden dat
hun Amerikaanse neven niet eens bij
machte zijn goed Engels te spreken.
Maar dit laatste is eigenlijk geen wonder.
Na de Amerikaanse Revolutie
(1775-1783) scheelde het immers niet
veel of de gewezen Britse kolonie kreeg
het Duits als officiële voertaal. Toen het
eerste Amerikaanse Congresover de taal
keuze stemde, kwam tot grote veront
waardiging van Londen het Engels met
een meerderheid van maar twee stem
men als overwinnaar uit de bus.
ROGER SIMONS
BIJ DE
FOTO'S: De
dat nu eenmaal:
hosanna en i
Niet wegkruipen
Minister De Koning heeft gezegd dat het
CDA dat wel wil maar alleen in het ka
der van de NA VO.
„Ja, dat is essentieel voor het verschil in
opstelling. Ook de PvdA wil het verdrag
met de VS respecteren, maar ziet daarin
geen enkele reden te berusten in de
komst van de kruisraketten. Ten eerste
duurt het nog drie jaar eer die wapens
geplaatst zouden moeten worden en ten
tweede worden er weer onderhandelin
gen gevoerd door de VS en de USSR.
Daarin zijn belangwekkende dingen aan
de hand, juist ook wat de middellange-
afstandswapens betreft. Er is dus geen
enkele reden waarom Nederland nu na
zes jaar zou ophouden met het nemen
van zijn eigen verantwoordelijkheid. Ik
vind het onbegrijpelijk dat het CDA het
hoofd in de schoot legt. Ja, ze zijn moe
en ze zijn het zat. Ze willen er van af en
dat roepen ze ook heel hard. Maar die
kernwapenwedloop gaat door: het CDA
kan daar niet voor wegkruipen".
Maar als we ervan uitgaan dat het CDA
dat wel doet, hoe moet u het dan met die
partij eens worden over regeringssamen
werking?
„De onderhandelingen met de VS zullen
niet alleen gaan over kruisraketten. Die
zullen gaan over het gehele veiligheids
beleid, de bijdrage van Nederland aan
het westelijk bondgenootschap. Men
doet weieens of dat laatste valt of staat
met de plaatsing van kruisraketten.
Maar er is uiteraard veel meer. Er zijn
de kerntaken van onze krijgsmacht, de
conventionele bewapening, de opslag
van munitie, de geografische positie van
ons land met Rotterdam als belangrijke
aanvoerhaven, onze financiële bijdrage
aan de NAVODe PvdA wil daar
ook geen wezenlijke verandering in
brengen. We aanvaarden onze verant
woordelijkheid als lidstaat van de
NAVO ten volle".
Desondanks zult u niet om de kruisraket
ten heen kunnen. U wilt dat ook niet,
maar hoe moet u dan met het CDA tot
overeenstemming komen?
„Allereerst wil ik iets rechtzetten. Bert
de Vries heeft gezegd dat ik een regeer
akkoord bepleit zoals in 1981, met een
voetnoot waarin staat dat de PvdA-mi-
nisters uit het kabinet stappen als de ra
ketten geplaatst zouden worden. Dat heb
ik helemaal niet gezegd. Ik vind juist dat
zoiets niet voor herhaling vatbaar is. Er
zijn andere methoden".
„Kijk, de PvdA heeft gestemd voor de
motie van de heer Engwirda (D66),
waarin gezegd wordt dat aan de voora
vond van plaatsing eind 1988 de Kamer
zich alsnog moet uitspreken. Dat is een
voor de hand liggende gedachte. Dat is
in andere landen ook gebeurd. Ik meen
dus dat ook die mogelijkheid in het for
matie-overleg onder ogen moet worden
gezien. De essentie is dat er na de ver
kiezingen een beleid wordt overeengeko
men dat leidt tot het niet plaatsen van
de kruisraketten. En dat is toch ook wat
volgens Lubbers het CDA graag wil".
Maar als de Tweede Kamer eind 1988
zegt dat de plaatsing moet doorgaan,
aanvaarden de eventuele PvdA-ministers
dat dan?
„Nee, dat zullen zij niet doen. Dat wil
echter niet zeggen dat de PvdA-ministers
het kabinet moeten verlaten. Er is dan
een politieke crisis en die kan op ver
schillende manieren worden opgelost:
door kamerontbinding en nieuwe verkie
zingen of door het optreden van een
minderheidskabinet. Maar eigenlijk is
die vraag niet zo interessant. Want als
het tussen de partijen in een kabinet
stuk loopt op het punt van het streven
naar wapenbeheersing, dan gebeurt dat
al in een vroeger stadium. Want het is
van tweeën één: of je werkt serieus aan
de eigen bijdrage van ons land in de wa
penbeheersing of je doet het in feite niet.
Dat is ook de keuze waar het CDA
straks voor staat. Wil men de lijn volgen
van De Vries en Bukman, die het hoofd
in de schoot leggen, of in de lijn van
Lubbers, die zo graag naar Moskou wou,
de strijd voortzetten, zonodig ook afwij
kend van de NAVO?".
Bent u het met uw partijgenoten Max
van den Berg en Marcel van Dam eens
dat CDA en VVD met elkaar doorgaan
als ze minimaal 75 zetels halen en dat
de PvdA er dan dus niet aan te pas komt?
„Nee, ook als CDA en VVD de meerder
heid behouden, zijn er zeker kansen
voor de PvdA. Kijk, CDA en VVD be
ginnen zich van elkaar te verwijderen. Je
ziet de spanningen, de frustraties, de irri
taties met de dag toenemen. Stel dat zij
76 zetels halen, dan verliezen ze er toch
vijf, wat niet gering is in Nederlandse
verhoudingen. Bovendien zal de PvdA
Mag D66 van u meedoen in een nieuw
kabinet? Veel PvdA'ers lijken daar niet
voor te voelen, ook al omdat Van Mierlo
de kruisraketten in feite wil aanvaarden.
„Dat laatste is zeker zo, al blijft Van
Mierlo op dit punt mistig. Ook is het
een feit dat de sfeer tussen PvdA en D66
wel anders geworden is, zeker vergeleken
met die in de jaren zeventig. Dat heeft
twee oorzaken: Het aanvaarden door
D66 van Van Agt als premier in 1981 en
het kiezen van de zijde van het CDA bij
de kabinetscrisis in 1982. De kiezers
hebben dat gedrag toen ongènadig afge
straft. Daarom denk ik dat D66 die fout
niet opnieuw zal maken. Maar ik vind
het nu nog te vroeg om al stellige uit
spraken te doen over het toelaten van
-D66 tot het nieuwe kabinet".
RIK IN 'T HOUT
FOTO'S: MILAN KONVALINKA
dan fors gewonnen hebben en komt dus
automatisch de vraag aan de orde of het
verantwoord is die partij nog langer bui
ten de regering te houden. Mij dunkt
van niet, omdat een venijnige tweede
ling in de samenleving dan niet meer te
vermijden zou zijn, met alle gevaren van
dien".
