DE RECLAME-SINT
Sint Nicolaas
schutspatroon
van tallozen
ZATERDAG 30 NOVEMBER 1985
Rechts: Sint Nico laas en zijn
Pieten zien er gelukkig nog net
zo uit als vorig jaar en al die
jaren daarvoor. De computer
had gezegd dat de Sint moest
veranderen. Dat hij de kleren
moest gaan dragen die
tegenwoordig worden verkocht.
Maar als dat was doorgegaan,
hoe hadden de kinderen hem
dan moeten herkennen?
Onder: Sinterklaas komt al
eeuwen naar Nederland, maar
soms heeft hij toch een kaart
nodig om de weg te kunnen
vinden. Geen wonder, want in
Nederland komen er steeds
nieuwe wijken bij om niet te
spreken van wat er allemaal
wordt gebouwd in de nieuwe
provincie Flevoland.
'CcidócGomont
MADRID - Zijn homecomputer, een
Commodore 64, vertelde hem dat de
kinderen in 1985 geen tijd meer hadden
voor het vieren van zijn verjaardag. Er
waren andere zaken die ze belangrijker
vonden. Disco, compact-disc, beeld
plaat, mooie kleren, computers. Sint, al
dus de C 64, ging niet met de tijd mee.
De enige concessie die hij had gedaan
was de aanschaf van de C 64. Kinderen
hebben het niet meer zo op een oude
man met grijze baard, rode mijter en
idem tabberd, vertelde die computer
hem.
Sinterklaas dacht aan al die jaren dat hij
naar Nederland was gekomen met z'n
stoomboot en al die Zwarte Pieten en
dat er duizenden kinderen op de kade
stonden te wachten. Hij kwam op televi
sie en praatte met Vrouwtje Bouw. Dan
stapte hij op z'n schimmel en maakte
een rondrit door de stad. 's Avonds, als
de kinderen sliepen, ging hij met z'n Pie
ten op pad om cadeautjes door de
schoorstenen te laten glijden of bij de
voordeur te leggen. Was dat verleden
tijd? Moesten de kinderen hem niet
meer? Ging hij niet met de tijd mee?
Moest hij daar wat aan doen?
Hij riep een bijzondere algemene verga
dering met z'n Pieten bijeen. Samen
zouden ze beslissen wat te doen. Ru
moerig kwamen de Zwarte Pieten de
grote vergaderzaal binnen.
Image
In het kort vertelde Sint Nicolaas wat er
aan de hand was. „Wat moeten we
doen?", vroeg hij aan zijn Pieten.
Een jonge assistent-Piet (een bekeerd re
clameman) kwam schuchter naar voren.
„We moeten uw image veranderen, Sint.
De kinderen zien u als een oude baas
met uit-de-tijdse kleren, antieke ideeën
en prehistorisch vervoer. Niemand vaart
tegenwoordig nog met een stoomboot of
gaat per paard naar een winkel. Als kin
deren boodschappen moeten doen, stap
pen ze op hun. crossfiets. En als ze op
vakantie gaan, gaan ze met het vliegtuig,
een Boeing 747. Kinderen lopen niet
meer in korte broek met bretels, over-
hempje en pet. Ze dragen modekleren,
hebben eigentijdse ideeën en modern
vervoer. En dat verwachten ze ook van
hun Sinterklaas. Ze willen een moderne
Sinterklaas. Ze willen een Rambo-type.
„Sint is een van ons", dat moeten ze
roepen".
Peinzend had de oude man het Pietje
aangehoord. Die had ongeveer hetzelfde
verteld als de computer. „Als dat moet
gebeuren, zal het gebeuren", sprak hij
uiteindelijk.
De hel brak los in de grote vergaderzaal.
Zwarte Pieten van honderdvijftig en
tweehonderd jaar oud zagen vernieuwin
gen niet zitten, 't Was toch altijd goed
gegaan? Jeugdiger Pieten en assistent-
Pieten daarentegen vonden het een
prachtig idee, helemaal van deze wereld.
Sint hoorde alle voor- en tegenstanders
eens aan en nam een kordaat besluit.
„Ik ga veranderen".
Griekenland
Drukke dagen braken aan. Besloten was
om Spanje te verruilen voor een popu
lairder vakantieoord: Griekenland. Sint
had nog een grote villa op het eilandje
Korfoe en" daar zouden ze heen gaan. De
stoomboot werd volgestouwd en de reis
naar Griekenland kon beginnen. De Pie
ten genoten van het vooruitzicht dat ze
een nieuw huis zouden krijgen. Als je
eeuwen in hetzelfde gebouw hebt ge
woond, wil je wel eens wat anders. Sint
kreeg een krachtsportinstallatie (halters,
trekveren, hometrainer) op het dek en
begon zijn figuur te hervormen. Korfoe
kwam in zicht, met z'n mooie stranden
en blauwe water. Ze hadden besloten het
eilandje via een achterafgelegen baai te
benaderen, want het was juli en de stran
den waren overvol. Sint zag wat de
jeugd een populaire sport vond: wind
surfen. Dat knoopte hij in zijn oren. Als
hij eens per surfplank naar Nederland
kwam? Nu was het tijd voor deel twee
van het plan „Sint is een van ons".
Er kwamen enkele meneren die een hele-
Op de vraag wie Sinterklaas, beter ge
zegd wie de heilige Nicolaas was. wordt
hel vaak stil. De meesten weten nog wel
dat de bisschop van Myra in Klein-Azië
wordt bedoeld, maar met die constate
ring houdt de kennis omtrent de goedhei-
populairste heiligen die met name in
Rusland als schutspatroon van de zeelie
den en bakkers op een bijzondere wijze
vereerd wordt. En wel op 6 december,
zijn sterfdag.
Rond de figuur van de heilige Nicolaas,
van wie wordt aangenomen dat hij om
streeks 270 na Chr. is geboren in het
plaatsje Patara bij Myra, zijn ontelbare
legenden in omloop. Zo zou hij drie jon
gens weer tot leven hebben gewekt, die
door een wrede herbergier waren ver
moord. in stukken gesneden en in de pe
kel gezet. Ook zou hij drie jonge meisjes
gered hebben, die voorbestemd waren
hun leven in een bordeel door te brengen.
Hij gooide drie goudstukken in hun ka
mer. Daardoor beschikten zij over een
behoorlijke bruidsschat en konden zij een
oirbaar leven tegemoet gaan. Feit is dat
Nicolaas op de zesde december van het
jaar 343 stierf als bisschop van Myra en
dat men hem spoedig na zijn dood als
heilige ging vereren. Zijn graf werd door
vele pelgrims bezocht.
Ikonen
De heilige Nicolaas wordt veelvuldig af
gebeeld door de ikonenschilders van de
oosters-orthodoxe kerk die in totaal zo'n
twaalfduizend heiligen kent. Maar ook
schilders uit West-Europa hebben hem
afgebeeld. In het Utrechtse Catharijne-
convent hangt een triptiek van Gerrit Pie
terszoon Sweelinck, waarvan het buiten
ste luik de heilige Nicolaas voorstelt, met
aan zijn voeten een kuip met drie kinde
ren. Deze kinderen herinneren aan de le
gende van de vermoorde jongens, terwijl
verder van Nicolaas bekend is dat hij ook
ooit drie hoge militairen van de dood
redde, nadat zij valselijk waren beschul
digd. Het getal drie wordt ook genoemd
bij de redding van schipbreukelingen, die
ook op het conto van Nicolaas wordt ge
schreven, terwijl de drie gouden ballen op
zijn bisschoppelijk gewaad de drie goud
stukken voorstellen, die hij de drie doch
ters van de verarmde edelman toewierp.
Later zag men deze goudstukken overi
gens aan voor broden, waardoor Nico
laas patroonheilige werd van de bakkers.
Van het feitelijke leven van de populaire
bisschop is nauwelijks iets bekend, of het
moest net gegeven zijn, dat hij ooit deel
nam aan het eerste Concilie van Nicea.
Er wordt van hem verteld dat hij in hoog
aanzien stond bij keizer Constantijn. Er
is een Griekse ikoon bekend met daarop
Nicolaas en andere conciliegangers, die
de priester Arius veroordelen vanwege
zijn beweringen over' Christus als zoon
van God.
Doorgaans echter wordt Nicolaas heel
anders afgebeeld door de ikonenschilders.
In negen van de tien gevallen is hij een
vriendelijk uitziende heilige in het ge
waad van een bisschop, die in de ene
naast een graffiti-look bandplooibroek,
merk Lorenzo Calvetti en Adidas-sport-
schoenen met verende zool. Een kapper
kwam de baard er af scheren en de bril
maakte plaats voor contactlenzen. De
mannen bekeken het resultaat; er ont
brak nog iets. Het hoofd! De Pieten en
Sinterklaas hadden nu opeens niets meer
op hun schedeldak. Iedereen kreeg een
honkbalpet op. De Pieten een blauwe,
Sint een rode.
Fellowship
Deel drie van het actieplan was het ver
voer. Langdurig vergaderden de Sint en
de Pieten, bespraken een idee en ver
wierpen het weer. Sint in een luchtbal
lon, aan een windglider, aan een para
chute 't Was allemaal niks want hij
bleef ten slotte een oude man van 1632
jaar.
Ze hadden het: ze zouden op Schiphol
aankomen met een luxe Fokker Fellow
ship en daar overstappen op hun andere
voertuigen: de Sint ging in een nieuwe
Mercedes 300 D met open dak en trek
haak en de Zwarte Pieten zouden vol
gen, de helft op BMX-crossfietsen, de
rest skeelerend. De Pieten zouden geen
snoep meer uitdelen, maar reclamepre
sentjes. Want de kledingsponsors moes
ten ten slotte ook tevreden worden ge
steld. Dus kwamen er hele hoeveelheden
buttons, stickers, posters, pennen en bal
lonnen.
Het volgende onderdeel was het uitnodi
gen van de pers van Nederland. Sint en
Pieten zouden zich presenteren aan ra
dio, televisie en kranten. Er zouden gro
te advertenties in de kranten komen met
de kreet: „Sint komt naar je toe, deze
winter". Toppunt van de reclamecam
pagne was een videoclip van Sint die sa
men met Mick Jagger en David Bowie
„Dancing on the roofs" zingt.
Stop
Het werd half november. Er kwam een
hand een boek vasthoudt en de andere
opheft in een zegenend gebaar. Reeds in
de zesde eeuw werd Nicolaas als heilige
vereerd in zijn geboortestreek. Omstreeks
het- jaar 1000 drong zijn roem ook door
tot over de Alpen, hetgeen tot gevolg had
dat gelovige vreemdelingen zijn gebeente
roofden en het in 1087 overbrachten naar
hei Zuiditaliaanse Bari. Daar werd de
grote basiliek gebouwd, die tot op de dag
van vandaag een van de belangrijkste
pelgrimsoorden is van het christendom.
Overigens verliep die graj'roof niet onop
gemerkt. Vier monniken die de sarcofaag
met het stoffelijk overschot van de bis
schop bewaakten, verzetten zich legen de
Italiaanse kooplieden. Dezen wisten zich
echter gesterkt door de opvatting dat
christelijke relikwieën niet onder het ei
gendomsrecht van personen of kerken
vielen. Het stelen van de sarcofaag werd
in die tijd dan ook niet als misdaad oj
zonde gezien.
Zo werd Nicolaas ook bekend in het
christelijke avondland, zij het dat hij de
nationale heilige van Rusland bleef.
Jaarlijks bezoeken zo'n tweehonderddui
zend pelgrims zijn graf in de Nico laas
basiliek in Bari. Daarnaast is Nicolaas
vrijwel ieders schutspatroon geworden:
niet alleen van zwangere vrouwen, die
hopen op een gemakkelijke geboorte,
maar evenzeer van kinderen. Verder is
Nicolaas de beschermheilige van advoca
ten, van scheepsbouwers en -bevrachters,
van wijnhandelaren en kleermakers, van
slagers en pandjesbazen. Leden van vrij
wel alle beroepsgroepen roepen hem aan
als zij in moeilijkheden verkeren. Zelfs
telegram. Sint las het en verbleekte. Hij
riep al z'n Pieten in spoedvergadering
bijeen en las het telegram voor: „hierbij
deel ik u mee - stop - dat u geen zend
tijd krijgt - stop - op radio en televisie
- stop - u overtreedt op alle fronten
- herhaal - op alle fronten de reclame
regels - stop - ik heb alle omroepor
ganisaties - stop - verboden om aan
dacht aan uw aankomst - stop - ver
blijf en activiteiten in nederland te be
steden - stop - ster-minister brinkman
- stop
De hele zaal was stil. Sint zat onderuit
gezakt op zijn Ikea-stoel. De Pieten gin
gen verzitten op de Sanders-Meubelstad-
banken. De jonge Hoofd-Piet - dezelfde
die met het idee „Sint is een van ons"
was komen aandragen en daarom was
bevorderd - nam het woord. Hij
schraapte de baard uit zijn keel en zei:
„Ik denk dat we niks anders kunnen
doen dan het laatste halfjaar helemaal te
vergeten en weer net te doen als andere
jaren". Sint knikte, er zat inderdaad
niets anders op.
En dat was maar goed ook. Want er
stonden, ondanks de voorspelling van de
computer, toch weer duizenden kinderen
met hun vaders en moeders op de kade
en in de stad te wachten op de enige ech
te Sint Nicolaas. Ze konden hem weer
zien aankomen in z'n stoomboot, com
pleet met mijter, tabberd en staf. Wat ze
misschien ook hebben gezien is dat zijn
baard (voor één keertje maar) was aan
geplakt. Sint had weer z'n praatje met
dat alleraardigste Vrouwtje Bouw en
maakte een rondrit door de stad op zijn
witte schimmel. De Zwarte Pieten, com
pleet met pluimen op hun baret, strooi
den weer kwistig met snoepgoed. En
sommige kinderen (maar alleen als ze er
niet om gevraagd hebben en zelfs dan
nog niet altijd) krijgen opmerkelijke ca
deaus: Cool-Catbroeken, Lacoste-shirts,
Nike-sokken en -schoenen; de Zwarte
Pieten hadden er toch niets meer aan.
En de Sint? Hij heeft zijn Commodore
64 de deur uit gedaan. En alles is weer
zoals het eeuwenlang geweest.
dieven en gevangenen. Geen wonder dat
er zoveel ikonen bestaan met de beeltenis
van Nicolaas van Myra, die in geen en
kel Russisch huis ontbrak toen dat land
nog geregeerd werd door de tsaren.
Andere vorm
Allengs heeft de verering van Nicolaas in
West-Europa echter een andere, profane
vorm aangenomen. Een en ander hing
nauw samen met de opkomst en viering
van het Kerstfeest. Nicolaas werd in
protestantse kringen meer en meer een
goede gever van geschenken, wiens naam
elders verbastera werd tot Santa Claus.
Samichlaus, Santi Klaus. Hier en daar
nam hij de gestalte aan van de Kerstman
(father Christmas en père Noël), maar in
ons land bleef hij Sint Nicolaas of Sinter
klaas, die op 5 december van zich doet
spreken, samen met zijn knecht, wiens
komst in verband wordt gebracht met
oude Germaanse tradities en riten. De
vele legenden, die rond zijn figuur zijn
geweven, zijn in de-meeste gevallen in de
vergetelheid geraakt. Zoals het verhaal
dat Nicolaas de bevolking van Myra van
de hongersdood redde, door een scheeps
kapitein ertoe te bewegen honderd maten
tarwe af te staan van een lading die voor
de keizer bestemd was. Aldus geschiedde,
maar toen de zeeman bij de keizer
kwam, bleek er geen gram aan de lading
te ontbreken, hoewel de bevolking van
Myra zich nog twee jaar met de tarwe
van Nicolaas kon voeden
KLA.4S GOÏNGA
boel van mode wisten. Om de Pieten
modern te kleden was een fluitje van een
cent. Ze kregen een jack van Emanuelle,
een shirt van Lacoste, een broek van
Cool Cat en sokken en schoenen van het
merk Nike. Voor de reis naar Nederland
kregen ze allemaal ook nog een walkman
van Sony. Toen was de Sint aan de
beurt. „Die baard moet er af', zei een
van de modemeneren genadeloos. „Die
mijter en die tabberd gaan de vuilnisbak
in", sprak een ander oneerbiedig. „En
die staf is voor de open haard", vulde
een derde aan. „Waar ben ik aan begon
nen", kreunde Sint Nicolaas. Hij raad
pleegde nog eens z'n homecomputer-
Maar die gaf slechts één woord aan op
het scherm: doorgaan!
De drie modemannen trokken hun kof
fers open om de Sint in nieuwe kleren te
steken. Hij kreeg een Robe di Kappa
button-down shirt, daarover heen een
Grand Prix oversized sweatshirt, daar-
Er bestaan veel ikonen van de Sint Nicolaas. Geen wonder,
want hij is de nationale heilige van Rusland en in geen enkel
huis ontbrak in de tsarentijd een ikoon met zijn afbeelding.
De hier afgebeelde ikoon echter is van Cypriotische herkomst
en dateert van de zestiende eeuw. Hij hangt in het
aartsbisschoppelijk paleis in Nicosia. Opmerkelijk detail zijn
de-figuren onderin. Zij schonken de ikoon aan de kerk van
de de Heilige Maagd van Chrysaliniotissa in Nicosia. De
mecenassen dragen Vlaamse hoeden, waaruit blijkt dat de
Nederlanden en Cyprus in de zestiende eeuw handelsbanden
onderhielden.
