Het spel
na Genève
Krokodillehapjes in palmpittensaus
Exotische
eethuisjes
te boek
gesteld
CeidóeSoiwant
Onze verslaggever Leo van Vlijmen woonde deze week in Genève de ontmoeting bij
tussen Ronald Reagan en Michail Gorbatsjov. Hij vond de Geneefse top een
„aantrekkelijk en succesvol schouwspel". In onderstaande analyse komt hij tot de
conclusie, dat de regisseurs van deze theatershow waarschijnlijk zelf nog niet weten
hoe het nu verder moet.
ZATERDAG 23 NOVEMBER 1985
22x421
plan 3
volgensj
:hanen.l
-40. Na
25-30?i
19x17 GENÈVE - De balans van
iop de ërote gebeurtenissen, zo leert
de geschiedenis, kan eigenlijk
J t7""- pas enkele jaren later worden
i gl|6x" opgemaakt. Niettemin is men
7.28xi7 momenteel zowel in
Washington als in Moskou
in doet naarstig aan het cijferen om er
I"'35x^4 achter te komen wat de
geeft, ipolitieke show die in Genève
43...14.is opgevoerd elk van beide
16,47"4I partijen heeft opgeleverd.
>.39-33?Naar gelang het politieke
systeem geschiedt dit in de
En sp^Verenigde Staten openlijk, in
de Sovjet-Unie achter gesloten
8.39x37 deuren.
)e strijd De Amerikaanse president zal de ko-
Zwapt mende dagen en weken duidelijk moeten
6,21,26, maken, dat hij alle mogelijkheden heeft
irzwakt! benut en dat hij zijn doel in Genève
vaardig, heeft bereikt. Dit laatste kan natuurlijk
kracht pas na zeer lange tijd blijken, want me-
49.47- nige topconferentie eindigde ogenschijn-
it staat lijk met concreet uitzicht op pais en
9.38-33 vree. terwijl er kort daarop toch gescho-
1.29x20 ten werd. De op topconferenties gebaar
de „geest" is reeds menigmaal door Sov-
•28 2-8 jetrussische praktische politiek achter-
3.42-38 haald. Een jaar na de Geneefse top van
1 25-30 1955 vielen Sovjettroepen Hongarije
se: ook binnen en een jaar na Glassboro werd
3 19-24 Tsjechoslowakije onder de voet gelopen.
3.28x19 De invasie in Afghanistan, in 1979,
blijvenj vond zelfs al plaats binnen enkele maan-
den na de topontmoeting tussen Leonid
9.39-34 Brezjnev en Jimmy Carter in Wenen,
n remi" Ook Genève-2 zal dus op zijn vroegst
pas over een jaar beoordeeld kunnen
;m dus worden. Ondanks alle optimisme van
rom de president Reagan hebben de Amerika-
te spe- nen dus groot gelijk als zij de verklaring
I van Michail Gorbatsjov dat hij bereid is
i de dialoog voort te zetten, met enige
en om- scepsis bestuderen. Het feit, dat Gor-
n ik in batsjov in Genève als een geheel nieuw
Beide lypc Sovjetleider is opgetreden kan aan
mstand de argwaan van menige Amerikaanse
}f tien. politicus niet veel afdoen. De nieuwe
3.33-28 Sovjetrussische stijl zal zelfs sommigen
3.41-36, in Washington afschrikken omdat het
33, wel Kremlin nu met vaardigheid het wapen
1 9-14 hanteert waarop juist de Amerikanen al-
'.40x29
naar
In het verleden kwam het zelden voor dat de echtgenotes van de politici
in het nieuws kwamen. Zo kwam het Westen bijvoorbeeld pas te weten
dat Andropov een vrouw had, toen deze Sovjetleider werd begraven. Nu
echter stelen de dames, zoals hier Nancy Reagan en Raisa Gorbatsjov,
de show als de heren achter gesloten deuren hun onderhandelingen
tijd als enigen meester zijn geweest: de
publiciteit. In het voorspel van de top
conferentie hebben de Russen de media
in het Westen krachtig bespeeld en de
zwijgplicht die de delegaties zichzelf
- zeer terecht - tijdens de top hebben
opgelegd, heeft in feite vooral ten nadele
van de Amerikanen gewerkt.
Lokkertje
Het succes dat Ronald Reagan in Genè
ve heeft behaald, ligt vooral in het feit
dat de Sovjetrussische delegatie zijn
voorstel heeft overgenomen deze top
conferentie als een nieuw begin te be
schouwen. De „fresh start" waarover de
Amerikaanse president al lang voor hij
naar Genève reisde sprak, heeft gestalte
gekregen in de persoonlijke gesprekken
tussen Ronald Reagan en Michail Gor
batsjov en in de afspraak dit contact van
man tot man volgend jaar en het jaar
daarop voort te zetten. Genève-2 heeft
zich nu dan ook reeds bij de geschied
schrijvers aangediend als de herbegon
nen Oost-Westdialoog. Doch anderzijds
is het de Amerikaanse president abso
luut niet gelukt Gorbatsjov ervan te
overtuigen dat SDI het middel bij uit
stek is om tot wapenbeheersing te ko
men. Hoe zou hij ook? Ronald Reagan
is er trouwens zelfs niet in geslaagd zijn
Sovjetrussische gesprekspartner vast te
pinnen op de uitspraak die hij in zijn in
terview met het Amerikaanse weekblad
„Time" had gedaan, namelijk dat weten
schappelijk onderzoek met betrekking
tot SDI eventueel getolereerd zou kun
nen worden. Aan de vooravond van de
Geneefse top had de Sovjetrussische
Amerika-deskundige Georgi Arbatov
nog woorden van gelijke strekking ge
sproken. Tijdens en na de topontmoe
ting in Genève is echter gebleken dat het
standpunt van het Kremlin onveranderd
luidt: SDI is en blijft in zijn totaliteit een
struikelblok voor een akkoord over wa
penbeheersing. Dat geldt ook wanneer
het goede voornemen van Reagan en
Gorbatsjov om nieuwe impulsen te ge
ven aan de Geneefse onderhandelingen
wordt uitgevoerd. En zelfs Reagans lok
kertje, dat de Sovjet-Unie mag delen in
de resultaten van het onderzoek naar
SDI, is zonder uitwerking gebleven. SDI
is in de slotverklaring van Genève dan
ook zorgvuldig vermeden. In plaats
daarvan wordt wel nog eens de formule
ring van 8 januari 1985 herhaald volgens
welke „de wapenwedloop in de ruimte
verhinderd en op aarde beèindigd" moet
worden. Doch zolang de uitgangspunten
van Washington en Moskou zo verschil
lend blijven als ze nu zijn, lijkt elk voor
nemen om de ontwapeningsonderhande
lingen te bespoedigen het papier waarop
het geschreven wordt nauwelijks waard.
Revisie
De eerste indruk van de topconferen
tie kan echter zowel voor het Witte
Huis als voor het Kremlin tamelijk gun
stig zijn. De Amerikaanse president
heeft een goed figuur geslagen en hij
heeft met zijn persoonlijke charme onge
twijfeld een belangrijke bijdrage geleverd
aan de vriendelijke atmosfeer die van de
eerste tot de laatste minuut de topconfe
rentie heeft gekenmerkt. Michail Gor
batsjov op zijn beurt, zonder veel erva
ring op het gebied van de buitenlandse
politiek en vergezeld door een minister
van buitenlandse zaken die ook een
nieuwkomer is, heeft in Genève getoond
dat hij zich uitstekend op het gladde di
plomatieke parket kan bewegen. Boven
dien brengt hij iets mee naar huis wat
van groot gewicht is: de erkenning door
de Amerikaanse president dat de Sovjet-
Unie een gelijkwaardige parner van de
Verenigde Staten is. Over „het rijk van
de duivel" zal voorlopig niet meer ge
sproken worden, want Gorbatsjov heeft
door zijn optreden duidelijk gemaakt dat
het traditionele vijandbeeld dat men in
het Westen van de Sovjet-Unie heeft aan
revisie toe is. De koers lijkt dus richting
ontspanning te gaan. De NAVO-partners
die in Brussel door president Reagan
werden ingelicht en de leden van het
Warschaupact die deze blijde boodschap
van partijleider Gorbatsjov in Praag kre
gen meegedeeld, toonden zich gelijkelijk
optimistisch. Geen van hen had meer
verwacht; menigeen waarschijnlijk min
der gevreesd. De kracht van Genève-2 is
echter tegelijkertijd haar zwakte. Het
was natuurlijk verstandig bij deze eerste
topontmoeting - na zes jaar stommetje
spelen - zich te beperken tot een globale
verkenning. Wat de komende maanden,
met name bij de Geneefse onderhande
lingen, bij de besprekingen in Stockholm
en in de bilaterale beraadslagingen tus
sen Washington en Moskou evenwel
node gemist zal worden zijn duidelijke
richtlijnen. Die konden nu ook niet ge
formuleerd worden omdat de oevers te
ver van elkaar liggen om ze in zo korte
tijd te overbruggen. De Geneefse top zelf
is een aantrekkelijk en succesvol
schouwspel geweest doch hoe het nu
verder moet na deze theatershow weten
de regisseurs waarschijnlijk zelf niet.
LEO VAN VLIJMEN
Reagan zorgde met zijn charme dat de ontmoeting ontspannen is verlopen; Gorbatsjov
heeft bereikt dat de Sovjet-Unie als een gelijkwaardige partner van de Verenigde Staten
wordt beschouwd en dat zinnen als „het rijk van de duivel" voorlopig niet meer gebezigd
zullen worden.
27-
1.43-38
17-21
3,5,x?7 DEN HAAG - Het was in een Ar-
nz re- EentÜns restaurant, in een achteraf-
straatje in de Boliviaanse hoofdstad
32x41 La Paz. Op de kaart stonden „ge-
16-21 grilde specialiteiten". Maar de visi
oenen van grote biefstukken én de
trek verdwenen in één klap bij het
opdienen van de eerste „lekkernij":
gebakken darm en gegrilde uier.
beste
J-28 9-1 "Nou nee. Zoiets zal je in Nederland
37-31, niet direct gebeuren", zegt Kees Kom-
22x24] mer, een van de schrijvers van het deze
-20 en week gepubliceerde boekje „Vreemd uit
29x40 Eten, Derde-Wereldrestaurants in Ne
derland en Vlaanderen". Het boekje is
!8 (40- een uitgewerkte bundeling van de restau-
ie ma- rant-besprekingen van Kees Kommer en
10 ge- Albert Stol, zoals die de afgelopen twee
en een half jaar verschenen in het
19x30 maandblad „Onze Wereld". De oor-
4.2x30 spronkelijke verhaaltjes zijn aangevuld
eind- met algemene informatie, interviewtjes
met de restauranthouders, recepten en
vooral veel adressen. Een culinaire rond-
34 18- reis langs de Derde Wereld in de Neder
landen.
actie
37x28,
-22.
igische
of 3-9
24-30
heeft
Ingeburgerd
Wat is dat eigenlijk, vreemd eten? Itali
aanse en Chinees-Indische gerechten zijn
inmiddels zo ingeburgerd in de vader
landse keuken, dat nauwelijks meer van
„vreemd" kan worden gesproken. Vrij
wel elk Nederlands gezin heeft de ingre
diënten voor een macaronischotel of een
ld dat portie nassi in de koelkast staan. Ook
;ansen Griekse, Turkse, Mexicaanse en Argen-
ïl niet tijnse eethuisjes mogen zich verheugen
idrijke in een almaar toenemende populariteit,
om van shoarma-tenten niet te spreken.
Desondanks bestaat er volgens Kees
Kommer bij veel Nederlanders nog
steeds een drempelvrees als het erom
gaat „het avontuur" van een echte uit
heemse keuken te ondergaan. Waar
schijnlijk heeft hij gelijk. Want wie heeft
ooit Cambodjaanse gestoomde goudbra
sem, Pakistaanse gosht saag-e-bahar
(lamsvlees, spinazie en kruiden), Peru
aanse pisco sour (de nationale drank) of
Rwandese gemarineerde krokodillehap-
jes in palmpittensaus gegeten en gedron
ken?
Wie in Nederland exotisch wil eten, kan
daarvoor zonder meer het beste terecht
in de Randstad, met name in Amster
dam. Maar ook in andere delen van het
J5,e6. jand hebben zich de afgelopen jaren bui
tenlanders gevestigd die hun geluk in de
horeca hebben beproefd. De een met
meer succes dan de ander. Want on-
Zaki Darwish, afkomstig
uit het land van de
Bedoeinen, is een van de
buitenlanders die met
succes een restaurant
drijven in Nederland. Hij
serveert Arabische
lekkernijen in zijn zaak
aan de Laan van Nieuw
Oost-Indië in Den Haag.
Hier toont hij een van
zijn specialiteiten:
Garouf Mahshi,
gemarineerd geite- of
lamsvlees.
danks de toegenomen interesse voor uit
heems eten blijft het voor een buitenlan
der extra moeilijk een goed restaurant
op poten te zetten.
Voor sommige vreemde keukens geldt,
dat hun verschijnen in culinair Neder
land alles te maken heeft met politieke
gebeurtenissen in het land van her
komst. Zo tref je in veel Latijnsameri-
kaanse restaurants mensen aan, die na
de militaire staatsgrepen uit het begin
van de jaren zeventig als politiek vluch
teling naar Europa zijn gekomen.
Vietnamese restaurants deden pas hun
intrede in Nederland, nadat ons land
bootvluchtelingen had opgenomen. Ook
buiten de restaurants boeken zij succes.
Zo heeft de vaderlandse kroket-met
mosterd inmiddels grote concurrentie
gekregen van de Vietnamese loempia
met-sambal, die vooral op markten gre
tig aftrek vindt.
Maar lang niet iedere buitenlandse res
tauranthouder heeft zo'n „politiek verle
den". Aan het Noordeinde in Den Haag
runnen Amaijit Singh en zijn Neder
landse; vrouw Frederick Singh-Knotten-
belt sinds een jaar of drie het Indiase
restaurant Maharani. „Waarom we dit
restaurant zijn begonnen? Vooral omdat
mijn man koken zo leuk vond", zegt
mevrouw Singh. „Indiaas eten heeft de
naam dat het heel sterk is gekruid. Maar
dat is veel te algemeen gesteld. Je hebt
in India wel vijf verschillende keukens.
In het zuiden is het eten veel heter dan
in het noorden. Wij voeren de noordelij
ke keuken, waarin bijvoorbeeld voor de
marinades veel gebruik wordt gemaakt
van yoghurt. Het koken en grillen ge
beurt op een uit India geïmporteerde
klei-oven, die met houtskool wordt ge
stookt en zorgt voor de perfecte smaak",
aldus mevrouw Singh.
In Den Haag zit ook een van de weinige
Arabische restaurants in Nederland. Het
is gevestigd aan de Laan van Nieuw
Oost-Indiè en Zaki Darwish, een Pales
tijn uit Oost-Jeruzalem, zwaait er de pol
lepel. Voor hij zijn specialiteiten-restau
rant begon - inmiddels een trefpunt
voor Arabische diplomaten en zakenlie
den - werkte hij bij de officiële verte
genwoordiger van Koeweit in ons land.
Het Amsterdamse eethuisje van de Pe
ruaan Manuel Delgado. La Cabana, is
vernoemd naar de boerenhuisjes op het
Peruaanse platteland, waar je als gast al
tijd uit de pot mag mee-eten. Omdat
aardappels en bonen de voornaamste in
grediënten zijn van de Peruaanse keu
ken, kost het Manuel Delgado niet veel
moeite de benodigde produkten in huis
te halen. Sommigen van zijn collega's
hebben het wat dat betreft heel wat
moeilijker. Zij moeten hun spullen vaak
rechtstreeks uit hun vaderland importe
ren. Zo gebruiken de Argentijnen bij
voorkeur Argentijns vlees. Brazilianen
kunnen niet zonder hun speciale zwarte
bonen. Amarjit Singh neemt uitsluitend
genoegen met echte Basmati-rijst. En
niet elk Arabisch of Noordafrikaans res
taurant kan zijn gasten elke avond een
optreden van een buikdanseres garande
ren.
Erwtensoep
In „Vreemd uit Eten" laten de schrijvers
een twintigtal uitheemse restaurants de
revue passeren. „Maar ik kan niet pre
cies zeggen welk land het lekkerste eten
heeft", aldus Kees Kommer. „Iedereen
heeft zo zijn specialiteiten. En als het in
Nederland heel koud is, vind ik erwten
soep met verse worst ook heerlijk".
„Mensen die in het buitenland een be
paald gerecht hebben gegeten, vinden
datzelfde eten in Nederland vaak lang
niet zo lekker. Het is voor een restau
ranthouder de kunst, die sfeer weer terug
te halen, onder meer door de aankleding
van zijn zaak, de muziek en de gerech
ten die hij voorzet".
Maar wie louter in een uitheems restau
rant gaat eten om vakantieherinneringen
op te halen, laat een uitstekende kans
voorbij gaan om nader kennis te maken
met „de Derde Wereld in Nederland".
Kees Kommer: „De vriendelijkheid van
de restauranthouders, die graag de tijd
nemen om uitleg te geven over hun ge
rechten en het land waar zij vandaan ko
men, het vaak verrukkelijke eten en de
confrontatie met andere, soms heel op
vallende eetgewoonten, maken „vreemd
uit eten gaan" al tot een avontuur op
zichzelf'.
JOS TIMMERS
FOTO: TJERK HERINGA
..Vreemd uit Eten'' is een gezamenlijke
uitgave van uitgeverij Bruna en de Novib
en kost 19,50 gulden.
