Voorbeelden van Rembrandt
in een helder perspectief
Elisabeth Leonska ja geeft groots pianorecital
TOT 5 JANUARI IN REMBRANDTHUIS
KUNST
EcidócSouatmt
MAANDAG 11 NOVEMBER 1985 PAGIN1
20.00. METROPOLE 1 (Carrj
gielaan. tel. 456756): Legd
(al); 14.00. 18.45, 21.30. M
TROPOLE 2: La luna (16); I
Nine to five (al); di. Ladyhaw
(al); wo. dag. 14.00. 18.45. 2ll
METROPOLE 3: Cocoon (J
14.00. 18.45, 21.30. MET»
POLE 4: De droom (al); 14.11
18.45. 21.30. METROPOLEI
King David (12); 14.00, 18.J
21.30. OOEON 1 (Herengrad
13. tel. 462400): Gotchal (i
13.45, 18.45..21.30. ODEON]
Fletch (al); 13.45. 18.45. 21.1
ODEON 3: Traffic school (d
13.45, 18.45. 21.30. ODEON]
The purple rose of Cairo (d
18.45, 21.30. ma. di. 14.00. j
PARIS 1 (Kettingstraat 12b. H
656402): Baby d'amour (1
12.00 tot 22.30. LE PARIS]
Nasfy girls (18); 12.15 tot 22.d
LE PARIS 3: Jonge tongetU
(18); 12.30 tot 23.00. PASSj
GE (Passage 63. tel. 46097]
First blood, part II (12); 14.d
18.45. 21.30. HAAGS FILl
HUIS (Denneweg 56. n
459900): Zaal 1: The year of t|
quiet sun; 14.00. 19.30, 21.Ï
Zaal 2: Savanna bay; 16.1
19.30. 21.45. Zaal 3: Beginn d
Ier schrecken ist liebe; nj
14.00, 19.30. Hungerjahre; m
16.15, 22.00. Meshes of the d
ternoon - at land - ritual]
transfigured time; di. 14.(1
19.30. Naplo; di. 16.15, 22.(1
Die BUchse der Pandora; d
14.00, 19.30. Das tagesbuch d
ner verlorenen; wo. 16.1
22.00.
Voor een uitgebreid
agenda, ook voor de kd
mende dagen, raadplet
men „UIT", de gratis w
kelijkse bijlage van dei
krant.
pnisse
iben j
ALPHEN AAN DEN RIJN E "den
ROCINEMA I (Van Boetzela rop h
straat 6. tel. 01720-20800): Du^en c
(12); 18.30. 21.15. wo. ook 14. n
EUROCINEMA II: Desperat l°- u
seeking Susan (al); 18.30. 21.1 Z'Jn a
wo. ook 14.00. EUROCINEI ling
III: The purple rose of Cairo akste
18.45, 21.00 EUROCINEI 28, ei
De Russische pianiste Elisabeth Le-
onskaja speelt Schubert, Brahms en
Moussorgsky in Diligentia. Zondag.
Elisabeth Leonskaja, afkom
stig uit Rusland, maar tegen
woordig in Wenen woonach
tig, maakte haar debuut met
orkest al op elfjarige leeftijd.
Sedertdien maakte zij via de
nodige concoursen een zo
langzamerhand indrukwek
kende carrière. In Nederland
trad zij eenmaal eerder op, na
melijk in 1984 met het Con
certgebouworkest. Diligentia
zag haar voor het eerst in de
internationale pianoserie op de
zondagmiddag, die eigenlijk de
Russisch-Nederlandse serie
zou kunnen heten, gezien de
achtereenvolgens optredende
pianisten.
Haar traditionele programma
opende zij met de sonate in A
op. 120 van Schubert, de laat
ste in zijn eerste pianosonates
periode. Deze sonate is vooral
bekend door zijn vrolijke
hoofdthema, dat regelmatig te
rugkeert. Dit onbekommerde
vroege werk van Schubert
werd gevolgd door een van de
late pianowerken van Brahms,
diens Fantasieën op. 16 waarin
hij in zekere zin terugkeert
naar zijn geliefde improvisa-
tievorm uit zijn jonge jaren. Er
wordt gezegd dat in de drie
stormachtige capricio's en de
vier lichte meditatieve inter
mezzi, de componist evenzove-
le al dan niet bekende trekken
van zijn karakter onthulde.
Een soort serie zelfportretten
dus, die heel gepast gevolgd
werd door de schilderijenten
toonstelling van Moussorgsky.
Dit was helaas reeds de derde
keer dat ik dit seizoen deze
ballade mocht aanhoren en
dus meer uit een oogpunt van
vergelijking interessant dan
uit enig ander. De pianiste
toonde zich op dit hele roman
tische terrein een meester in
de ware zin des woords. Iedere
melodie, iedere
iedere muancering krijgt van
haar muzikaal en doorvoeld
aandacht. Niets wordt over
dreven, ook al worden sterke
contrasten in dynamiek en
tempi niet uit de weg gegaan.
Alle muziek zong en er was ei
genlijk geen moment waarop
de eenvoudige in een lang
blauw gewaad gestoken pianis
te de nobele romantische prin
cipes van de vorige eeuw ver
loochende. Een waarlijk groots
recital in al zijn eenvoud.
BESIER
(ADVERTENTIE)
lekker kokkerellen? Even Mary bellen!
f6e week... een verrukkelijke1
1, wintersalade...
Elke weck een heerlijk 'f!'
recept-plus tip- met Californische W
rozijnen via Mary Schuurman's
receptenlijn. Dus pak pen en papier.
En bel: 020-65 2212.
Californische rozijnen. Frisseren Fruitiger van smaak.
ADVERTENTIE
Honderdduizendste
bezoeker voor „De Droom""
FRANEKER De Friestalige speelfilm „De
Dream" heeft in zes weken tijd 100.000 bezoe
kers getrokken. De 40-jarige Geert Nagel uit
het Friese Minnertsga, was de 100.000ste die
zaterdagavond in bioscoop Amicitia te Frane-
ker werd begroet door onder anderen regisseur
Pieter Verhoeff en hoofdrolspeler Peter Tuin
man. De gelukkige kreeg onder andere een
boek aangeboden over de Hoogerhuis-zaak, die
in ..De Dream" is verfilmd. De Friese film
trekt vooral in Friesland, waar ook de opna
men hebben plaatsgevonden, avond aan avond
volle zalen. Maar de cijfers vertonen ook el
ders in het land een gunstig beeld, aldus acteur
Tuinman die voor zijn rol in „De Dream" eer
der al werd onderscheiden met „het Gouden
Kalf", de hoogste filmonderscheiding in ons
land.
NCRV staat serie
„Miami Vice" af
HILVERSUM De NCRV
heeft besloten de Amerikaanse
politieserie „Miami Vice" niet
aan te kopen en het eerste koop
recht over te dragen aan Veroni
ca. Hoewel de serie is beladen
met Emmy's, acht de NCRV
deze politieserie te gewelddadig
voor uitzending op zondagavond.
In plaats van „Miami Vice"
wordt de serie „St. Elsewhere'.'
gekocht, die beter op de vaste
zondagavond van de NCRV past.
„St Elsewhere" speelt zich af in
een ziekenhuis en vertoont wat
betreft realisme en verhaalstruc
tuur overeenkomsten met Hill
Street Blues.
NIEUWE PRUS VOOR
VROUWENLITERATUUR
AMSTERDAM Tijdens de slotbijeenkomst van de eerste lande
lijke vrouwenboekenweek heeft zich zaterdag in Amsterdam de
Anna Bijns-stichting gepresenteerd. Doelstelling van de stichting is
de bevordering van de erkenning van de vrouwelijke stem in de
Nederlandstalige literatuur. De stichting wil daartoe eens in de
twee jaar een literaire prijs van 10.000 gulden uitreiken in afwisse
lend de categorieën proza en poëzie. De prijs moet een alternatief
zijn voor de PC Hooftprijs. „De PC Hooftprijs is nu 35 keer uitge
reikt waaronder vier keer aan vrouwen. Dat strookt niet met de
literaire kwaliteiten van vrouwen", aldus dichteres Elly de Waard,
een van de initiatiefneemsters. Als norm voor de toekenning van
de prijs zal naast kwaliteit en originaliteit het laten horen van een
speciaal vrouwelijke geluid gelden. „Vrouwen hebben het dan over
hun eigen wereld. Een wereld die meestal voor onbelangrijk, ba
naal en in elk geval minder versleten wordt. Zij onttrekken zich
daarin aan de rol die hen door mannen wordt opgelegd", aldus Elly
de Waard. De stichting zal een onafhankelijke jury benoemen die
de prijs moet gaan toekennen.
Vier avonden
poppenspel in
Gemeentemuseum
DEN HAAG De komende we
ken biedt het Haags Gemeente
museum in de aula van het Muse-
on vier avonden Aziatisch pop
pentheater. De eerste voorstelling
met het schimmenspel Tholu
Bomalata afkomstig uit Andhra
Pradesh in Zuid-Oost Azië, wordt
vanavond gegeven. Daarna zijn
voorstellingen op 20 november
door Wayang Gedek, 23 novem
ber door Kathputli en op 27 no
vember door Yakshagana. De res
pectieve poppenspelers zijn af
komstig uit verschillende streken
en zullen de grote verscheiden
heid van Aziatisch poppenspel
voor het publiek zichtbaar maken.
Brinkman wil
vaste boekenprijs
DEN HAAG Minister Brinkman
(WVC) is bereid de eerstkomende vijf
tien jaar een vaste boekenprijs te laten
gelden. Als de boekhandels daarom vra
gen zal hij maatregelen nemen tegen de
boekverkoop tegen dumpprijzen door
een vaste prijs te verordenen, zo liet de
bewindsman zaterdag voor de radio we
ten. Brinkman heeft al overeenstem
ming hierover bereikt met zijn collega
Bolkestein (Economische Zaken). De ge
organiseerde boekhandels protesteren te-
fen het toenemend verschijnsel van boe
enverkoop in supermarkten tegen lage
prijzen. Zij zijn al op de hoogte gebracht
van de bereidheid van de minister een
vaste prijs te handhaven en hoeven er
alleen nog maar om te vragen.
KATWIJK CITY THEATEI
(Badstraat 30. lel. 01718-740)
lei:
hale
PHijfcaiii
Rambó"12)"'wo. "14.45,19.(1 Aral
21.15. ma. dl. 19.00. 21;lden
CITY THEATER II: Superd T
(al); tijden zie City I. Cq t
THEATER III: Ninja III (16); tijdè len
zie City I. CITY THEATER ,oor
Breakdance II (al); tijden zie q zeer
i. ma
KINDERVOORSTELLINGEN
CITY THEATER: Pipo en I meri
praten Van toen; wo. 14.45. beZC
I buit
Jen
sche
KINDERVOORSTELLINGEN
Vol gas met Herbie; i
DEN HAAG* ASTA 1 (Spui i
tel 463500): Prizzi's honor (if juist
14.00. 18.45. 21 30 AST/J'
(Spui 27. tel 463500): Mrs. S| Proi
tel (12); 14.00. 19.00. 21.) COUI
ASTA 3: Paul Chevrolet enl vplp
ultieme hallucinatie (16); 14.J VC1"
19.15. 21.15. BABYLON Spri:
(naast Centraal Station. I heel
471656): Kis ol the spider*
man (12); 14.00, 19.00. 21.1
BABYLON 2: The break» Het
club (al); 14.00, 19.00, 21,moei
BABYLON 3: Year ol the <4 WOrc
gon (16); 14 00. 18 45. 2lj deau
CINEAC 1 (Buitenhof 20. -
630637): Mad Ma* in de dt het
derkooi (12); 14.00. 18.45. 21.' de P
CINEAC 2: Lifeforce stam
16.45. 21.30. ma. di. 14.00. reiki
NEAC 3: A view to a kill (f ZQnd
14.00. 18.45. 21.3. EUROl ff"?
NEMA (Leyweg 910. tel. 66708
Mad Max in de donderkooi (11 ond€
Bedrukte zijden jersey
100% Polyester. Uitstekende kwaliteitsstof met
schitterende dessins. Ideaal voor korte en lange
japonnen en rokken. Een feestelijke stof voor
een feestelijke prijs. 150 cm breed.
Tweed
Heerlijke warme stof, ideaal
voor blazers, rokken en panta
lons. Keuze uit donegal, visgraat
en diverse fancy-dessins in
modische tinten. 150 cm breed.
p. mtr. 2Q_
Uni plissé jersey
Een ideale stof voor de zelfmaak-
mode. Uitstekend te combine
ren met jacquard jersey. Ideaal
voor rokken. In zwart, fuchsia,
groen en kobalt 135 cm breed.
AMSTERDAM De gro
ten uit de kunst vonden
navolgers en vonden dat
prettig; de allergrootsten
hadden daar geen behoef
te aan en wilden hun
werk tegen gebruik door
anderen beschermen;
Rembrandt was daar één
van. Al maakt de expositie
in het Rembrandthuis in
Amsterdam „Rembrandt
en zijn voorbeelden", tot 5
januari volgend jaar, af
doende duidelijk dat ook
onze grootste Hollandse
meester naar hartelust
van voorbeelden gebruik
maakte. De tentoonstel
ling voegt in een helder
perspectief iets groot-
menselijks aan Rem-
Lucas van Leyden: Rust op de vlucht naar Egypte,
gravure, ca. 1506.
voorbeeld. Maar als dan toch
moet worden vergeleken, dan
blijkt het voorbeeld uitnemend
te zijn, waar het werk van
Rembrandt echter toch steeds
bovenuit steekt.
Beoordelen
Gebrek aan vakmanschap kan
men Rembrandts voorbeelden
bezwaarlijk toedichten; hoewel
de tentoonstelling en de uitste
kende catalogus het praktisch
onmogelijk maken de voor
beelden als zelfstandige kunst
werken te beoordelen, is een
poging daartoe wel voldoende
om dit op te kunnen merken.
Zeker wanneer men de tijd
van ontstaan in aanmerking
neemt, valt het niet moeilijk
de voorbeelden op hun waarde
te schatten.
Er is steeds sprake van toege
wijde kunst, met eerbied voor
stout duft te zijn, afwijkt van
wat behoorlijk is; dat zijn aan
pak niet alleen werd getole
reerd, maar ook tot navolging
leidde, moet hij te danken
hebben gehad aan zijn schitte
rende techniek waarvoor
Rembrandt ook in zijn tijd er
kenning ondervond.
hij in een kommervolle situa
tie is beland. En de omstan
ders lijkt te zijn opgedragen
in droefheid mee te spelen, de
vader ontvangt zijn jongste
zoon eveneens met gepaste
deernis. En dat was het dan.
Rembrandt kwam wel vooruit.
Hij liep ook niet altijd na,
maar hield, wanneer hem een
voorbeeld ten dienste stond,
maar een half oog op dat voor
beeld gericht. Nooit meer dan
dat, eerder minder, om vervol
gens op zijn geheel eigen wijze
aan de slag te gaan.
Tamelijk eenvoudig, maar ui
terst sprekend voorbeeld vor
men de uitbeeldingen van „De
terugkeer van de verloren
zoon". De tentoonstelling biedt
over dit onderwerp een hout
snede van D.V. Coornhert -
naar Maarten van Heemskerk
- en een ets van Rembrandt.
Het gaat om dezelfde voorstel
ling, dezelfde bijbeltekst en
zelfs een gelijke invalshoek.
En dan gaat men kijken
Coornhert en Van Heemskerk
geven een vèrloren zoon weer,
een barmhartige vader en be
langstellenden. Het staat er al
lemaal goed op, een moment is
vastgelegd. Men zou .er geen
enkel bezwaar tegen kunnen
aanvoeren, als die plaat van
Rembrandt er niet was ge
weest; iri diens versie staat
vanalles te gebeuren.
Het gaat bij hem al lang niet
meer om de verloren zoon al
leen. Die van Coornhert is een
gespierde tobber van wie we
maar moeten aannemen dat
Opgebrand
Rembrandt is er echt voor
gaan zitten. Diens verloren
zoon is echt alles voorgoed
kwijt en volledig opgebrand;
zijn vader heeft het allemaal
doorzien en is al halverwege
in zijn troost. Belangstellenden
hebben het bericht van de te
rugkeer zojuist vernomen en
komen toegesneld, in haast,
maar nauwelijks bekomen van
de verbazing die nog op hun
gezichten te lezen valt.
Nog afgezien van techniek en
vakmanschap is Rembrandt in
zijn werkwijze verder dan zijn
tijdgenoten: enerzijds is hij
kind van zijn tijd, door naar
hartelust werk van anderen
tot voorbeeld te nemen, zoals
werd toegestaan en zelfs werd
aanbevolen, mits de kunste
naar het niet al te dol maakte.
Treffend is in dit verband de
uitspraak: „Maer die altijts
naeloopt, zal nimmer voor uit
komen".
Vergelijkend
De expositie in het Rembrand
thuis, waar eerder vergelijken
de tentoonstellingen zijn inge
richt, maakt een en ander af
doende duidelijk, met een ver
rassend groot aantal afbeeldin
gen. En niet alleen dat. Door
het grote aantal en de diversi
teit van de voorbeelden, is een
tijdsbeeld tot leven gebracht,
waarin Rembrandt zijn per
soonlijke aandeel had. Boven
dien wordt ook duidelijker,
hoe Rembrandt zich ontwik
kelde, van een groot talent dat
het aanvankelijk nog van zijn
leermeesters moest hebben, tot
een kunstenaar van formaat
die midden in het leven stond,
maar daarin een eigen koers
had ingeslagen. Daardoor
wordt duidelijk dat Rem
brandt wel zeker keek naar
grote voorbeelden, maar daar
steeds iets aan toevoegde; niet
een onsje meer, maar tenmin
ste een pond.
FRITS BROMBERG
Ribjersey
100% Polyester. De mode-troef
van dit seizoen. Een elastisch
breisel dus ideaal voor de nieuwe
skipantalon. Ook geschikt voor
blazers en rokken. In zwart, groen,
fuchsia en kobalt. 150 cm breed.
Jacquard jersey met lurex
100% Acryl. Dé nieuwste mode
trend. Voor blazers, rokken en
pantalons. In zwart/wit, zwart/
groen, zwart/kobalt en zwart/
fuchsia. Extra breed, 170 cm.
p. mtr.
brandt toe en zet hem ge
lijktijdig met beide voeten
op de grond.
Dit gebeurt niet alleen door
wat wordt geëxposeerd, maar
ook hoe. Heel doeltreffend zijn
originele prenten van Rem
brandt opgehangen, naast
werk van anderen dat Rem
brandt tot voorbeeld heeft ge
diend. Waardoor wordt be
reikt. dat de bezoeker Rem
brandt ook gaat zien als een
zoekende schilder die niet echt
alles kreeg aangewaaid. Maar
hoe relativerend de expositie
ook kan uitpakken, het voet
stukje waar Rembrandt nu
eenmaal op staat, krijgt er een
laklaag bij. Rembrandt heeft
zijn voorbeelden werkelijk
niet onder de minsten gezocht;
Pieter Lastman, Lucas van
Leyden, Albrecht Dürer, bij
Jacques Callot: Pantalone, ets en burijn, Rembrandt: Pantalone, pen en bruine inkt,
ca. 1618. ca. 1635.
het onderwerp, zeker wanneer
het gaat om historische, dus
doorgaans bijbelse voorstellin
gen. Maar wat onmiddellijk bij
elk voorbeeld opvat, is een
voor onze hedendaagse ogen
gemis aan persoonlijke ziens
wijze; er wordt een gebeurte
nis zichtbaar gemaakt. Zo
goed, zo vakkundig als maar
kan. Maar wanneer Rem
brandt zich met het onder
werp bemoeit, toont hij zich
een nieuwlichter, iemand die
kleur en fleur en medemense
lijkheid aan zijn onderwerpen
toevoegt.
Aanpak
Rembrandt is de eerste die
