Inspiratiebron voor ondernemende vrouwen
E5E
KEER
Ooitgedicht" biedt uitstekende poëzie voor jongere lezers
Meesterwerk van
Isaac Bashevis Singet
r
Johan de Witt: een
staatsman doorgelicht
Record voor nieuw
Guinness Record Boek
BOEKEN
Ccklaeöomewt
VRIJDAG 8 NOVEMBER 1985 PAGINA
99
Na „Nooitgedacht" van twee jaar geleden,
waarin zo'n leuke keuze aan verhalen bijeenge
bracht was, kwam „Ooitgedacht", ook een na-
jaarsboek voor jongere lezers, dat doorging op
deze gedachte. Goedkope, eenmalige, goed
doordachte bundels, waar het Ministerie van
W.V.C. zijn medewerking aan verleende en die
werd uitgegeven door de Stichting Collectieve
Propaganda van het Nederlandse Boek. De se
rie wordt nu voortgezet met „Ooitgedicht", dat
deze week uitkwam, en dat je een prima poë-
zie-boek voor jongere lezers kunt noemen.
„Een groot aantal gedichten verzameld in een
boek" zo kondigt Willem van Toorn de door
hem samengestelde reeks van tegen de 150 ge
dichten aan. Uitleg of verantwoording over de
uitgangspunten van de keuze van juist deze
teksten geeft hij niet; in elf zeer korte, maar
heldere inleidinkjes, waarin telkens een be
paald thema wordt aangekondigd, treedt de sa
mensteller als een mijmerend commentator op.
die wat gedachten over menselijke gevoelens,
gedragingen en ervaringen noteert. Zo leidt hij
de afdeling met gedichten over de creativiteit
van de dichter in met de volgende zinnen:
„Woorden zijn vreemde dingen. Je kunt ervan
maken wat je wilt. En soms doen dichters dat:
werelden maken die eerder niet bestonden, om
dat de woorden daar zin in hebben".
Zo komen er thema's als oorlog, dood, reizen,
dieren, angst en verdriet aan de orde, natuur
lijk ook familie, liefde en de school (of het
werk). De eerste reeks van gedichten is gewijd
aan de vraag wat poëzie nu eigenlijk is, waarin
een gedicht van Remco Campert is geplaatst,
dat je ook op de omslag van „Ooitgedichtterug
vindt en dat voor samensteller en uitgever dus
kennelijk wat te zeggen heeft:
Hoe duidelijker ik 't wil zeggen
hoe slechter ik uit mijn woorden kom
dit lijkt me een typisch verschijnsel
van het een of ander".
In „Ooitgedicht" staan vooral gedichten van
hedendaagse dichters. Opvallend is de duidelij
ke voorkeur voor een wat licht soort poëzie,
waarmee ik niet alleen het oog heb op de op
vallende manier waarop de nonsenspoëzie van
iemand als Daan Zonderland vertegenwoordigd
is. Ook lees je Buddingh's en Bernlefs verras
sende gedichten over sandwich-spread deksel
tjes, voetballende Eskimo's, de Blauwbilgorgel
of het ongelooflijke déjé-vu, dat voor Bernlef
geen toeval meer zijn kan. Uiteraard ontbreekt
K. Schippers niet, verder vind je opmerkelijk
veel van Pierre Kemp, wat mij nogal plezier
doet. Rutgèr Kopland met zijn aansprekende
poëzie, en zowaar een en ander en dan niet
het voor de hand liggende van Gerrit Ach
terberg. Teveel om hier op te noemen: achter in
de bundel vindt de lezer een uitvoerige „biobi-
bliografie" over alle in deze bundel opgenomen
auteurs. Daaronder ook niet-Nederlandse
schrijvers (in vertaling), zoals Kurt Schwitters
en Dylan Thomas, maar ook auteurs die wer
ken aan de „rand" van de literatuur of De Poë
zie, zoals Bruce Springsteen en Paul Simon.
Het is een uitstekende keuze, waaruit vooral
blijkt, dat poëzie voor schrijvers en dus ook
voor lezers een heel natuurlijk, heel eigen,
spontaan en wezenlijk levensgebied is. Daarom
is dit boek een werkelijk uitstekende introduc
tie voor jonge en oudere lezers tot de wereld
van gedichten. Om er voor zichzelf in bezig te
zijn en ontdekkingen in te doen, maar je kunt
je voorstellen dat veel leraren op allerlei scho
len heel blij zullen zijn met dit boek. En dan
ziet het er ook nog zo feestelijk uit!
JAN VERSTAPPEN
„Ooitgedicht" een groot aantal gedichten
verzameld in een boek, samengesteld door
Willem van Toorn. Een uitgave van de
Stichting Collectieve Propaganda van het
Nederlandse Boek. Prijs ƒ7,90.
Blaman
Anna Blaman leek langzaam
in de vergetelheid te geraken,
nadat zij toch wel indrukwek
kend haar plek in de litera
tuur scheen te hebben be
reikt. Zij doorbrak 'na de oor
log menig taboe en wist met
grote somberte in haar verha
len en romans het thema
„eenzaamheid" te exploreren,
hetgeen niet zonder navolging
zou blijven. Merkwaardig ge
noeg is zij daarna nauwelijks
ingelijfd tot de rangorden der
feministische schrijfsters, uit
die hoek kwam niet veel
steun of wezenlijke belang
stelling voor haar werk. Haar
boeken zijn de laatste tijd niet
herdrukt.
Meulenhoff vestigt nu op
nieuw de aandacht op Anna
Blaman, door in de reeks „Li
terair Möment" haar beroem
de roman „Op leven en dood"
uit 1954 opnieuw uit te bren
gen, in een verzorgde maar
heel goedkope editie, begeleid
door een klein informatie
boekje, zoals in deze reeks ge
bruikelijk. Dat kleine boekje,
dat maar een rijksdaalder
kost, bevat herinneringen aan
Anna Blaman, die eigenlijk
Anna Vrugt heette. Koss-
mann, Adriaan van der Veen,
Dolf Verroen, Josepha Men-
dels en Martin Mooij dragen
hier aan bij, terwijl het boekje
opent met een paar kantteke
ningen bij „Op leven en
dood" en Blamans existentia
lisme.
Bovendien verschijnt bij Meu
lenhoff een boek met zeven
verhalen van Anna Blaman,
waarvan er vijf nog nooit ge
publiceerd zijn, terwijl de
twee andere bijna onvindbaar
waren. Dit boekje, „Droom in
oorlogstijd", is samengesteld
door Aad Meinderts en het
opent met een fragment, dat
hier is opgenomen onder de
titel „Een autobiografie" en
dat iets beschrijft van de er
varingen van een meisje, dat
ontdekt lesbisch te zijn. Ooit
is het verschenen in een boek,
„De Homosexuelen", uit 1939,
dat door Benno Stokvis was
samengesteld om iets te berei
ken op het gebied van maat
schappelijk begrip en accepta
tie. De 35 bijdragen bleven
anoniem, pas later heeft, men
vastgesteld dat ook Anna Bla
man haar deel geleverd had,
waarin ze overigens meer van
zichzelf prijsgaf, dan later
vaak mogelijk was.
Koeck
Paul Koeck beschrijft in zijn
nieuwe roman, „De gigolo",
een man van rond de vijftig
op een heel moeilijk moment
in zijn bestaan. Hij ligt in het
ziekenhuis om zich te laten
ontdoen van zijn mannelijk
heid, omdat een kwaadaardi
ge ziekte hem heeft getroffen.
Dat geeft deze heer, die de
voornaam Do draagt, natuur
lijk nogal stof tot nadenken,
vooral ook, omdat het be
dreigde orgaan zo'n grote rol
in zijn leven heeft gespeeld.
In de nacht voor de operatie
en tijdens de ingreep, wan
neer hij volgestopt is met ver
dovende, slaapverwekkende
middelen, komen de herinne
ringen aan allerlei erotische
Anna Blaman
belevenissen of sexuele avon
turen soms meer, dan weer
minder gedetailleerd naar bo
ven. De lezer is getuige van
die constante verslaggeving
van het levensbelang dat het
„mannetje staan" kennelijk
voor Do had. De dames met
wie de rondedans wordt uit
gevoerd, blijken bijna zonder
uitzondering Do's belangstel
ling slechts te wekken om een
louter lichamelijk deel van
hun bestaan, zoals Do's eigen
identiteit op den duur met
een luttel anatomisch deel
blijkt samen te vallen. Verder
niets aan de hand.
Schabracq
Vorig jaar verscheen „Een
man van de wereld", waarin
een jongeman op zoek was
naar het leven en de beteke
nis daarvan en zijn sentimen
tele opvoeding kreeg van een
lerares, Julia. Daarbij speelde
zijn vriendinnetje Claudia ook
nog een rol. Dat nog wat on
uitgewerkte en vage gebeuren
heeft kennelijk veel voor de
auteur, Mare Schabracq, bete
kend, want dat debuut-ver
haal wordt nu vervolgd in
zijn tweede roman, „Het ver
beelde leed", waarin het re
laas over Stefan, Claudia en
Julia wordt voortgezet. Dat
gebeurt op nogal zwaarwichti
ge wijze - het volwassen wor
den van een puber is natuur
lijk niet zo'n simpele zaak,
maar vraagt toch ook weer
niet om zoveel grote woorden
en beschouwingen. Die wor
den overigens wel afgewisseld
met beschrijvingen van avon
tuurtjes die Stefan met andere
vrouwen en meisjes beleeft,
waarbij hij zich dan afvraagt
of ze het van elkaar weten. Er
valt te vrezen dat er nog een
derde deel komt.
Een jaar boek
„Een jaar boek" wordt aange
kondigd als een jaarlijks uit te
brengen boekwerk, waarvan
het eerste verschenen is: on
der redaktie van Aad Nuis en
Robert-Hertk Zuidinga wordt
in dit eerste deel van de nieu
we serie het Nederlandse lite
raire leven tussen juli 1984 en
juli 1985 beschreven. De in
deze periode verschenen lite
raire werken worden daarin
vermeld, van veel boeken is
bovendien een uitvoerige be
spreking opgenomen. Debu
tanten en prijswinnaars vind
je er in, en als slot is een com
plete bibliografie van alle
nieuwe Nederlandstalige lite
raire werken uit deze periode
opgenomen. Zo is een letter
kundig jaar in kaart gebracht,
van „Cirkel in het gras" tot
„Somberman's aktie", „Hedo-
nia" tot „Havinck", „Winter
licht" tot „In Nederland". Een
nuttig en bruikbaar uitgaafje,
zeker ook voor scholieren.
Boeventucht
„Galeien roeien", of „duinen
in meren werpen", raadt
Dolf de Vries
Coornhert (de zestiende-
eeuwse humanist) aan als al
ternatieve bestraffing van
misdadigers. In zijn boekje
„Boeventucht", uitgegeven
door Coutinho, staat het: „Het
tweede middel is dat men dit
slechte volk goed land laat
maken van de schadelijke
duinen en meren. Dit lijkt
niet bezwaarlijk, als men de
misdadigers, met kettingen of
ijzeren bouten paarsgewijs
aan elkander gekoppeld, het
zand in en weer uit de schui
ten laat scheppen onder het
toeziend oog van de opzich
ters van de werkende misda
digers, die zowel bij de meren
en venen als de duinen moe
ten worden aangesteld om on
der de schurken orde te hou
den en de werkzaamheden
van afgraving en landwin
ning te regelen." Dergelijke
nuttige arbeid is veel geschik
ter om de „ledige brassers"
weer op het rechte pad te
brengen, dan de methoden die
zo rond 1550 kennelijk wer
den aangewend.
Coornhert schreef zijn betoog
over het bestraffen van boe
ven, nadat hij aan den lijve
kennis gemaakt had met de
gevangenis, omdat hij in 1567
als slachtoffer van Alva's
schrikbewind in de Haagse
Gevangenpoort verbleef. Al
lijkt het uit bovenstaande
maatregel niet zo voor de
ANNA BLAMAN
OP LEVEN EN DOOD
Renate Rubinstein
hand te liggen: Coornhert
heeft met dit boekje toch
mede de stoot gegeven tot
verbeteringen van het straf
stelsel.
In deze nieuwe uitgave veel
toelichting, commentaar en
een volledige „hertaling" van
de oude tekst, zodat je naast
het origineel een eigenlijke
versie kunt lezen.
Wagenpraatjes
In de achttiende eeuw leefde
een merkwaardig schrijver in
de Nederlanden, de beruchte
en geliefde Jan Campo Wey-
erman, een broodschrijver,
die het publiek vermaakte
met allerlei spotternij, waar
door hij uiteindelijk in de ge
vangenis belandde, waar hij
ook zou sterven. Een van zijn
beroemdste teksten was „Het
vermakelijk wagenpraatje",
waarin het geklets was geno
teerd dat een dame en twee
heren voerden in de postkoets
tussen Breda en Vianen. Al
lerlei aspecten van de maat
schappij in die dagen worden
daarbij van commentaar voor
zien: De artsenij of kwakzal
verij natuurlijk, maar ook de
„Heeren Boekhandelaren".
De dame in de koets weet
haar opmerkingen erg vaak
een nogal dubbelzinnig ka
rakter te geven. Haar aandeel
is overigens, hoe kan je in die
Mare
Seliabr;nx|
Het,
verbeelde
leed
Roman
Renate
Rubinstein
Nee heb je
VRIJHEID
IN DE STEIGERS
GR AA BOOMS MA
tijd anders verwachten, van
zeer ondergeschikt belang.
Ook een interessante uitgave
van Coutinho.
Vaderland
De aardige, kleine boekjes in
de Vaderland-reeks blijven
verschijnen. Men vindt er
teksten in uit oude jaargangen
van het dagblad Het Vader
land, teksten die op een of an
dere manier literair van be
lang zijn. „Letterkundig inter
mezzo" is alweer het tiende
deeltje. Een keuze van be
schouwingen van diverse au
teurs (waaronder Kloos en
Emants) óver diverse onder
werpen: kunstkritiek, het
subjectieve en objectieve in
kunst, boeken van en over
vrouwen, pathologie in de li
teratuur, dit alles uit 1916 en
1917.
Curieus is ook deel 9 van deze
reeks met als hoofdpersoon de
I9e-eeuwse Russische auteur
Leo Tolstoi. Het begint met
een interview van de Engelse
correspondent van de krant
met Tolstoi en het tweede
deel bevat de Vaderlandse be
richtgeving over Tolstoi's
laatste levensdagen, zijn over
lijden en de nasleep daarvan.
Ziek zijn
Renate Rubinstein vecht al ja
ren met e,en ernstige ziekte en
het was dan ook niet onver
wacht, dat ze die strijd tot on
derwerp van een reeks per
soonlijke beschouwingen
maakte, zoals ze eerder deed
met haar echtscheiding in
„Niets te verliezen en toch
bang". Wat betekent de wor
steling met een ernstige ziekte
voor een moedig, intelligent
mens, dat zich niet tot slacht
offer wil laten maken, zonder
eerst eens goed te hebben na
gedacht? Eigen emoties, maar
ook de reacties uit haar omge
ving, het medelijden, de goede
raad, zijn voor haar aanlei
ding de gang van zaken kriT
tisch te blijven observeren. In
dit boekje, „Nee heb je", geeft
zij ook haar oordeel en opvat
tingen over (alternatieve) me
dische deskundigen, over an
dere aspecten van gezond
heidszorg, artsen, medisch
personeel. Daarbij bouwt ze
inzicht in haar situatie op:
„Tijd is mijn kapitaal gewor
den, ik ben me ervan bewust
dat het opraakt, met elke mi
nuut minder wordt en nooit
meer terugkomt. Vroom be
denk ik dat dit altijd al zo was
en voor alle mensen geldt.
Dominees zeggen het, de mid
deleeuwen wisten het, maar
ik vind alleen daarom al zo'n
digitaal horloge dat je het ver
lopen van de minuten zo ze
nuwachtig, dwangneurotisch
inpepert, onverdragelijk".
Reizen en ander
ongemak
Dolf de Vries is met de Trans-
Siberië-spoorweg dwars door
Rusland en Azië getrokken.
Graa Boomsma permitteerde
zich een literaire zwerftocht
door Amerika en Ronald Hoe
ben bleef gewoon thuis, waar
hij het ook niet gemakkelijk
had. Alle drie leggen ze van
die avonturen verslag af in
een nieuw boekje. Dolf de
Vries, de acteur-schrijver,
heeft al over andere reizen
verslagen gepubliceerd, zoals
„Het mes van de Andes", over
een jaar verblijf in Zuid-Ame-
rika. Informatie uit de reis
gids, observaties van de reizi
ger, alles wat er zo komt kij
ken bij zo'n lange reis is in
„Trans-Siberië" op aardige
manier genoteerd, zonder
veel diepgang.
Graa Boomsma had zich een
heel wat duidelijker doel op
gelegd, toen hij enige maan
den door de Verenigde Staten
ging reizen. Hij trok daar
naar de adressen van allerlei
auteurs, die „door het grote
publiek (nog) onderschat wor
den, maar die in de geschiede
nis van invloedrijke betekenis
zullen blijken te zijn." In
„Vrijheid in de steigers" tref
je o.a. James Purdy aan, Ri
chard Brautigan, Alice Wal
ker, William Gaddis, Indiaan
se auteurs.
Ronald Hoeben, die ooit heel
leuke stukjes over afschuwe
lijk voedsel in wegrestaurants
en meer van dat soort be
schouwingen over modernere
manieren van leven schreef,
heeft het weer eens gepro
beerd in een boekje dat de ti
tel „Kleine ongemakken"
draagt. Kennelijk moet het de
in het hedendaagse bestaan
verstrikte en zo wanhopig ge-
voorden lezer even aan het la
chen maken over allerlei pro
blemen, die een van zijn tijd
genoten ervoer. Hoeben wor
stelt met zaken als kamperen,
de verbouwing, de wasemkap,
het vegetarisch eethuis, het
woonerf en afvallen. Dat is
allemaal natuurlijk best leuk
te vinden, maar telkens wordt
een probleem louter en alleen
om er leuk over te doen opge
klopt tot onzinnige proporties.
Dat is op den duur niet leuk
meer.
Anna Blaman: „Op leven en
dood", uitgave Meulenhoff,
ƒ16.90 begeleid door infor
matie-boekje, 2.50 in reeks
Literair Moment.
Anna Blaman: „Droom in
oorlogstijd", uitgave Meu
lenhoff. Prijs ƒ19.50.
Paul Koeck: „De gigolo",
uitgave Manteau. Prijs
ƒ19.90.
Mare Schabracq: „Het ver
beelde leed", uitgave Man
teau. Prijs 24.90.
„Een jaar boek" - 1984-1985,
onder redaktie van Aad
Nuis en Robert-Henk Zuid-
inga. Uitgave Araminth.
Prijs ƒ15.-.
D. V. Coornhert: „Boeven
tucht", uitgave Coutinho,
ƒ22.50.
J. C. Weyerman: „Het ver
makelijk Wagenpraatje",
uitgave Coutinho. Prijs
f27.50.
„Een bezoek bij graaf Leo
Tolstoi" - en andere teksten,
deel 9 van de Vaderland-
reeks; Marcellus Emants
e.a.: „Letterkundig inter
mezzo", deel 10 van de Va
derland-reeks, uitgaven van
uitgeverij „Vriendenlust" te
Nijmegen. Prijs per deel
ƒ9.50.
Renate Rubinstein: „Nee
heb je", uitgave Meulen
hoff. Prijs ƒ22,50.
Dolf de Vries: „Trans-Sibe
rië", uitgave Nijgh Van
Ditmar. Prijs 22,50.
Graa Boomsma: „Vrijheid
in de steigers", een literaire
zwerftocht door Amerika.
Uitgave In de Knipscheer.
Prijs ƒ29,50.
Ronald Hoeben: „Kleine on
gemakken". Uitgeverij Con
tact. Prijs 18.90.
Steeds,meer vrouwen be
ginnen een eigen bedrijf,
ook al moeten ze daarvoor
meer barrières doorbre
ken dan mannen. Met dat
idee in het achterhoofd
hebben Maijolein Houwe-
ling en Bernadette de Wit
elf vrouwen geïnter
viewd, die allen een zelf
standig bedrijf hebben op
gezet. In navolging van
„Originele ideeën voor
het starten van een be
drijf", heeft uitgeverij
Aramith deze interviews
onlangs gebundeld uitge
bracht in „Ondernemende
Vrouwen
Het gaat in het boek niet zo
zeer om de vraag hoe een on
derneming van de grond is te
krijgen, maar het dient meer
als inspiratiebron voor vrou
wen die met soortgelijke plan
nen rondlopen. Dat neemt niet
weg dat in de interviews uit
gebreid wordt ingegaan op de
opzet van het bedrijf, de finan
ciering en winstverwachting,
de ondernemersfilosofie en -
toekomst. Aan het woord ko
men onder anderen een zog-
genboerin, mode-ontwerpster,
uitgeefster, marktvrouw en di
rectrice van een opleidings
centrum voor soft-ware.
Eén van de geïnterviewden is
Dorine de Vos. Zij opende 30
september 1984 „Schlemmer"
een cultureel café annex res
taurant in Den Haag, dat eer
der had gediend als officiers
mess. Na een afweging van za
ken als huur, geschiktheid van
de plaats voor een café en de
huidige outillage, nam ze de
uitdaging aan.
Horecapapieren gehaald, be-
drijfsadvies gevraagd aan Job
Creation, geld van eigen ver
mogen en de bank. Het groot
ste probleem waarmee Dorine
na de opening te maken kreeg
was niet het lokken van klan
ten, maar hoe ze de enorme
klandizie het hoofd kon bie
den. Andere moeilijkheden in
het eerste jaar dat Schlemmer
(Duits voor Smulpaap) draai
de, waren het aantrekken van
het juiste personeel, het hand
haven van het specifieke (cul
turele) karakter, de boekhou
ding en de inrichting van het
gebouw. Of het eindelijk toch
een succes-story wordt, moet
over twee a drie jaar nog blij
ken, maar het begint erop te
lijken.
Dat geldt overigens ook voor
de andere bedrijven die in het
boek „Ondernemende Vrou
wen" worden vermeld. Onder
nemingen die nog lang niet
„binnen" zijn, maar die door
een behoorlijk portie wils
kracht van de vrouwelijke ini
tiatiefnemers, bepaald niet ge
doemd zijn te mislukken. Een
hart onder de riem dus, dit
boekje, voor alle vrouwen die
iets zouden willen onderne
men, maar nog niet alle moed
bij elkaar hebben geraapt.
JOOS PERSOON
Marjolein Houweling en
Bernadette de Wit: „Onder
nemende Vrouwen". Ara
mith Uitgevers Amsterdam.
128 pag. Prijs ƒ19,50.
3D
De Pools-joodse schrijver Isaac
Bashevis Singer (acht iaar ge
leden kreeg hij de Nobelprijs)
schrijft consequent in het Jid
disch en daarmee voor een be
trekkelijk klein lezerspubliek.
Zijn romans worden daarom
(door hemzelf met hulp van
een vertaler) in het Engels
overgezet. Het nu bij De Ar
beiderspers verschenen boek
„De slaaf" is dan ook niet uit
het jiddisch vertaald maar uit
het Engels - op een overigens
uitstekende manier (door Ber-
tho Kriek).
Het verhaal speelt in het ze
ventiende eeuwse Polen, een
vrijwel continu door oorlogen
geteisterd land waar de joden
nu weer door de ene invaller,
dan weer door de andere wor
den vervolgd en er tussendoor
door de Polen zelf worden
verdrukt. In dat doorlopende
gevecht te overleven verkeert
de uit zijn stad verdreven Ja
kob, een ontwikkeld man, als
boerenknecht tussen de „hei
denen". Hardnekkig houdt hij
vast aan zijn geloof en de jood
se voorschriften waarmee hij
tot een zonderling in de primi
tieve gemeenschap wordt.
Langzaam groeit er een liefde
tussen hem en Wanda, een
niet-joods meisje, onontwik
keld maar intelligent en het is
die liefde welke Jakob voort
durend in twijfel doet verke-
op 1
elde
•fcalbe
in ei
ren in hoeverre en hoezeer ^a|
de joodse wetten overschrijf .e
Als hij later wordt vrijgekoi
en terug kan keren naar 2
stad, neemt hij Wanda mee
zijn vrouw: een zogenaan
doofstomme, opdat ze niet p
kan geven dat zij niet-joods
Het wordt een leven dat 1 e
meer lijden teweeg brengt d jb{
nodig zou zijn, maar Jal f
blijft de berustende.
„De slaaf" is niet alleen evjsc|
indrukwekkend boek door tv
prachtige milieuschilderi
van het zeventiende eeuv
Polen en dan vooral van
Joodse nederzettingen dar—
maar vooral is het ontroerei
door de diepmenselijke kar*
ters. Singer schrijft over lief*
en haat, de klassieke gegevé
voor het drama, met zovk
nuanceringen en hij weet Li
magnifiek de sfeer te schepri
dat zijn werk zonder twijfel L
de wereldliteratuur gerekejf
moet worden. De meeslepen
stijl, heel zorgvuldig geconl
pieerd, de aandacht voor ÜK<
kleine dat in feite de waai
iken
van het leven bepaalt en
venal zijn toch altijd nuchk»
blijvend mededogen, ook rtarov
de onderdrukkers, tilt deze joli 1
man torenhoog uit boven Igd
middelmaat. 12-11
JAN LOUWJarov
De Slaaf, door I.B. Sing) laai
Uitgever De Arbeiderspepkke
Amsterdam. Prijs 39,50. |en s
Helemaal in New Jersey
schreef de Amerikaan Herbert
H.Rowen een zojuist vertaalde,
zeer heldere studie over Johan
de Witt, de staatsman die op 20
augustus 1672, samen met zijn
broer, schandelijk vermoord
werd nabij de Haagse Gevan
genpoort. Rowen beschrijft
hem als de staatsman van de
„ware vrijheid". Dat wilde
voor hem en zijn aanhangers
zeggen: de vrijheid van de
verenigde provinciën, Holland
voorop, om zich bestuurders te
kiezen die men zelf wenste.
Waarbij er dan geen sprake
van kon zijn, dat prinsen van
Oranje een vanzelfsprekend
recht zouden hebben om tot
stadhouder te worden be
noemd.
De Witt heeft na de dood van
Willem II in november 1650
krachtens diens visie als
machtig raadspensionaris
stand weten te houden tot het
debacle van 1672, toen de roep
om Oranje bij de inval van
vooral de Fransen hem te
sterk werd en Willem III (21)
de macht in zijn jonge handen
kreeg geworpen. Een onver
mijdelijk gebeuren, want de
Oranje-partij was altijd sterk
gebleven en zag haar kans
schoon, toen het politi«t/U
kunstwerk van een Europ
evenwicht, door de Wittl-pi-
naarstig gewrocht, uit balfA A.
raakte.
Hoe de draden geweven
den en wie er aan trok,
door Rowen voortreffef
'en wr|
k, woK 1
treffei
ge geschiedschrijving, nimn
dor, want verlucht met al jDEN
details, die levende meniands
weer doen opstaan uit het #d, n
der eeuwen. prese
Persoonlijke tragedie (zijn Üe u
der kwam bij een machtsgrélen".
van Willem II tijdelijk in |n Er
gevang gerecht) bracht lamp
Witt op zijn koers, persoon) var
drama sloot zijn leven af. jkam
tuurlijk maakte hij fouten; de
was een kampioen van i tijd»
vloot maar verwaarloosde als
leger. Tegenwerking was 3 Ra<
deel, hooghartigheid aere
zwakte, populair werd fvezij
nooit, maar kundig was hij rdhal
venmate. Men leze Rowen: flg.
aanwinst. ge^
JAN ONSTEÏ I
„Johan de Witt. Staatsiri insi
van de „ware vrijheid", d< onda
Herbert H.Rowen, 284 lijzig<
geill. ingen. Uitg. Martiiier zi
Nijhoff, Leiden, 44,50.
bloec
begi
met
schaj
daar:
den
Het meest verkochte boek al
ler tijden waarop auteursrecht
berust is het Guinness book of
records. De totale verkoop in
24 talen bedroeg tot medio
1985, 30 jaar na de eerste uit
gave, ruim 51 miljoen. Overi
gens is dit aantal niets vergele
ken met de verkoopcijfers van
de bijbel. Daarvan werden er
al 2,5 miljard afgezet in 286 ta
len.
Deze en duizenden andere zin
nige en onzinnige cijfers zijn
nu bijgewerkt tot medio 1985
en gebundeld tot de Neder
landse editie van het van oor
sprong Engelse werk: Het
Groot Guinness Record Boek.
Met daarin opgenomen de Ne
derlandse records die onder
invloed van het tv-programma
„De eerste, de beste", nogal
veranderd zijn.
Hoewel het boek in grote lij
nen niet verschilt van vorige
uitgaven, blijft de uitgever
toch op zoek naar tenminste
één grote verrassing. Die vond
hij door de prijs van het boek
in vergelijking tot de vorige
editie met een tientje te ve:
gen. Dit gegeven zal dan
in het volgende Groot Guini
Record Boek te vinden zijn.
Het Groot Guinness Reco,
Boek. Samenstelling
McWhirter. Uitgever
tingh, Utrecht. Prijs ƒ24,
jjlSSl
Nor el
(ADVERTENTIE)
BOEKHANDEL
LEIDEN - LEIDERDORP
OEGSTGEEST - KATWIJK
VOORSCHOTEN
:rel
de
pur
ilian
jva c
.9 damt
ipioe
ntrea.
seelsi
lderi
•verc
rspro
n R<
lentil
de 5
Ome
ie ei
jaa
tijn v
jjia J