Zaligverklaring
Titus Brandsma
groots gevierd
TAFEL
Braziliaanse bisschoppen
lijken koers te wijzigen
BTïïTl
kerk
wereld
Evangelisch-Luthersen gaan meedoen in Samen op Weg
„Geen gelegaliseerde
echtscheiding"
Lutherse
vredescommissie
blijft toch bestaan
£eicL>e£omaTit
>weer
ACHTERGROND
Cctdoe Sou/uiiit
MAANDAG 4 NOVEMBER 1985 PAGINA 2 3IN
„Kerkelijke top" over Zuid-Afrika
De Wereldraad van Kerken organiseert volgende maand een
kerkelijke topontmoeting over de situatie in Zuid-Afrika. Van
4 tot 6 december zullen in Harare, de hoofdstad van Zimbabwe,
kerkleiders uit het Westen met collega's uit Zuid-Afrika ge
meenschappelijke acties bespreken. Tijdens een recent bezoek
aan de Wereldraad had ds. C. F. Beyers Naudé, secretaris van
de Zuidafrikaanse Raad van Kerken, voorgesteld zo'n bijeen
komst te houden. De hervormde synodepraeses ds. H. Huting is
van plan op de uitnodiging in te gaan. Deze „spoedvergade
ring" moet onder meer de solidariteit van de kerken met de
slachtoffers van de apartheid tot uiting brengen, aldus dr. Emi-
lio Castro, secretaris-generaal van de Wereldraad, in zijn uitno
diging.
Kardinaal Casaroli uit ziekenhuis
Kardinaal Agostino Casaroli, voorzitter van de Raad voor
Openbare Betrekkingen van het Vaticaan en na de paus de
machtigste man van de rk kerk, is zaterdag ontslagen uit het
Cabrini-ziekenhuis. Hij was daar opgenomen na op 23 oktober
van de trap te zijn gevallen in de ambtswoning van de pauselij
ke vertegenwoordiger bij de Verenigde Naties. Die dag had de
kardinaal nog juist een toespraak kunnen houden tot de Alge
mene Vergadering ter gelegenheid van het veertigjarig bestaan
van de VN.
De kardinaal, die een scheur had opgelopen in de milt, waar
door deze operatief moest worden verwijderd, zal nog enkele
dagen bij de pauselijke vertegenwoordiger blijven alvorens
naar Rome terug te keren.
De eigenlijke grootheid
van de mens bestaat
erin dat hij niet berust
in zijn ellende.
W. Kasper
..Een groot feest voor de
kerk". Zo noemde de
paus gisteren tijdens de
plechtige eucharistievie
ring in de St.-Pieter de
zaligverklaring van Titus
Brandsma, „de beroemde
van het Hollandse
land en van de orde der
Karmelieten".
Het was gisteren inderdaad
groot feest in het Vaticaan.
Niet alleen gisteren, ook za
terdag was er rond het St.
Pietersplein al feestgedruis te
bespeuren. Vandaag zijn de
De basiliek van St. Pieter was tijdens de zaligverkla
ring onder meer versierd met deze poster van Titus
Brandsma.
feestelijkheden voorgezet
met een audiëntie van de
paus voor alle Titus Brands-
ma-pelgrims.
De (ongeschoeide) Karmelie
ten hebben hun uiterste best
gedaan om van Titus' zalig
verklaring niet alleen een
stemmige maar ook heuglijke
gebeurtenis te maken. En in
die opzet zijn ze volledig ge
slaagd. Maar de zaligverkla
ring is dan ook op een „Ame
rikaanse" manier aangepakt,
met een Titus Brandsma-ex-
positie voorzien van video,
met stickers, Titus-badges,
Titus-draagtassen, Titus-s-
jaals en een stortvloed van
drukwerk met Titus als on
derwerp. De hele Via della
Conciliazione, de „oprijlaan"
van het St. Pietersplein was
voorzien van portretten
waarop tegen een achter
grond van prikkeldraad het
hoofd van Titus Brandsma
zichtbaar was.
Lofprijzingen
De paus roemde in zijn preek
Titus Brandsma als hoogle
raar in de wijsbegeerte aan
de Nijmeegse Katholieke
Universiteit. De paus zei:
„Pater Titus Brandsma be
perkte zich niet tot het over
dragen van abstracte begrip
pen. Hij hield van zijn leer
lingen, en daaro n voelde hij
zich verplicht hen de waar
den mee te geven die zijn ei
gen leven inspireerden en
ondersteunden".
„De studenten vormden ech
ter slechts een klein deel van
de veel ruimere nationale
realiteit. Het hart van pater
Titus kon niet onverschillig
blijven voor de vele broeders
buiten de academische instel
lingen die ook behoefte had-
Op de plaats van de barak van het concentratiekamp Dachau waar Titus Brands
ma zijn leven gaf, legde een Duitse vrouw gisteren een boeket bloemen neer.
den aan een verhelderend
woord. Voor hen werd hij
journalist." De paus herin
nerde eraan dat de bron van
inspiratie en de stuwende
kracht van Brandsma's „ver
rassend veelvuldige" activi
teiten gelegen waren in het
gebod van de liefde „tot in
zijn uiterste consequenties".
De verschillende aspecten
van Titus Brandsma kwamen
naar voren toen de cadeaus
aan de paus werden overhan
digd, een gebeurtenis die tra
ditiegetrouw voor de uitrei
king van de communie plaats
heeft. Namens de journalis
tiek presenteerde Louis Fre-
quin, emeritus-hoofdredac
teur van de krant waaraan
Titus voor de oorlog zijn me
dewerking had verleend, De
Gelderlander uit Nijmegen,
de paus enige in leer gebon
den biografieën van Titus
Brandsma.
KU-rector magnificus Gies-
bers gaf de paus enige boe
ken en een ingelijste foto van
het standbeeld van Titus
Brandsma dat vrijdag op het
KU-terrein wordt onthuld.
Vier leerlingen van de (33)
naar Titus vernoemde scho
len in Nederland deden de
paus enige schooluniformen
„met Titus Brandsma-ins-
criptie" cadeau.
Titus' familie was vertegen
woordigd en zijn vaderland
Friesland in originele kleder
dracht en voorzien van bloe
men en kaas. De enige verte
genwoordiger van de Neder
landse regering was de am
bassadeur bij de Heilige
Stoel, jonkheer Beelaerts. Bij
de zaligverklaring van Peer-
ke Donders was de heer Van
Agt die toen premier was,
privé aanwezig.
Zaligverklaring
De eigenlijke zaligverklaring
was slechts een klein onder
deel van de plechtige eucha
ristieviering. Aan Mgr Ter
Schure, bisschop van Den
Bosch (het diocees van Titus
Brandsma) viel de eer te
beurt de paus officieel om de
'beatificatie' van 'servo di
Dio' Titus Brandsma te vra
gen. De paus sprak daarop de
formule uit: „Wij ingaand op
het verzoek van onze broeder
Gerardus Ter Schure verkla
ren met onze apostolische au
toriteit dat de eerbiedwaardi
ge dienaar Gods Titus
Brandsma voortaan zalig ge
noemd kan worden". Daarna
dankte Ter Schure de paus
en de gewone orde van de
Mis werd voortgezet met het
Gloria.
De paus werd geassisteerd
door twaalf concelebranten.
Onder hen waren kardinaal
J. Willebrands, president van
de congregatie voor de een
heid der christenen, kardi
naal J. Ratzinger, hoofd van
de congregatie voor de ge
loofsleer en de aartsbisschop
van Utrecht, kardinaal A. Si-
monis. Voorts waren concele
brant bisschop J. G. ter Schu
re van Den Bosch, pater
John Malley, generaal-over-
ste van de Karmelieten,
diens voorganger, de Neder
lander Falco Thuis en pas
toor Jacques Stolk uit Bols-
ward.
De eerste lezing uit het
derde hoofdstuk van het
(apocriefe) Boek der Wijsheid
van Salomo werd gehou
den door mevrouw Greta
Hettinga, achternicht van Ti
tus Brandsma.
Behalve kardinaal Simonis
en mgr. Ter Schure woonden
ook mgr. Bar, mgr. Möller,
mgr. Bomers en hulpbisschop
Niënhaus de plechtigheden
in de Sint Pieter bij.
Publiciteit
Dank zij de publiciteitscam
pagne is er de afgelopen da
gen heel wat over Titus
Brandsma gesproken in Ita
lië, in de kranten en op de tv.
„U zult het niet geloven, kij
kers, maar zondag wordt er
een journalist zalig ver
klaard" zo kondigde de
nieuwslezer vrijdag de zalig
verklaring aan. Zaterdaga
vond was er een persconfe
rentie georganiseerd door de
katholieke journalisten van
Italië. Daar werd uitvoerig in
gegaan op het leven en werk
van Titus Brandsma. De Ita
liaanse journalisten vragen
de paus Titus Brandsma offi
cieel tot de tweede patroon
heilige van hun vak te ma
ken, na Franciscus van Sales.
De moderne journalistiek
heeft een moderne patroon
heilige nodig, zo redeneren
zij.
De Evangelisch Lutherse
Kerk in ons land wil meedoen
in het proces van eenwording
van hervormden en gerefor
meerden, Samen op Weg. Dat
bleek op de synode van deze
kerk, toen zaterdag het be
sluit werd genomen aan de
Samen op Weg-kerken te vra
gen de Lutherse kerk te ac
cepteren als participant.
Het besluit viel na uitvoerige
discussie. Daarbij werd opge
merkt dat de Lutherse eigen
heid niet verloren mag gaan.
Er was wat dat betreft de
overtuiging dat levende Lu
therse gemeenschappen in het
grote verband van Samen op
Weg niet zullen vervluchti
gen, maar een eigen plaats,
inbreng en samenhang zullen
behouden.
Prof. dr. S. E. Hof vond het
geen goed uitgangspunt als
men zegt dat andere kerken
niet op de Lutherse Kerk zit
ten te wachten: „Wij kunnen
evengoed tegen de andere
Kerken zeggen: wij hebben
jullie nodig. We moeten niet
.gering
wij hebben als Lutherse Kerk
heel wat te bieden".
Dr. J. M. R. Diermanse, die
aanwezig was namens de ge
reformeerde synode, merkte
op dat de Lutherse Kerk een
geweldige traditie heeft. Men
moet niet bang zijn voor een
grotere kerk: zo gaan wij niet
met elkaar om in de Kerk.
Met elkaar moeten we in Ne-
A. W. Berkhof, die de her
vormde synode vertegen
woordigde, wees erop dat de
Nederlandse Hervormde
Kerk een veelkleurige Kerk
is met een ruimte die soms
wel als lastig wordt ervaren,
maar vele hervormden toch
dierbaar is. „De vleugels zijn
ons lief", aldus drs. Berkhof.
Ds. W. Bleij noemde „Samen
op weg" de enige mogelijk
heid voor de lutheranen in
ons land. Maar de praktische
aanhaakmanoeuvre zal nog
het moeilijkst worden, meen
de hij. „We moeten er con
creet en goed op toezien dat
we geen ruzie krijgen met
onze eigen lutherse kerkleer".
MILDERE HOUDING JEGENS REGERING
Na een onderhoud tussen
de top van de Braziliaan
se bisschoppenconferen
tie en staatspresident
José Sarney over de pro
blemen waarmee het
land worstelt, komen
van die top ineens veel
mildere geluiden ten op
zichte van de regering
dan voorheen.
Was tot voor kort de leiding
van de CNBB nog ernstig ge
kant tegen het gebrek aan
daden en een teveel aan goe
de woorden van de Brazili
aanse overheid, na vrijdag
verklaarde voorzitter mgr.
Ivo Lorscheiter van de
CNBB, dat het niet de taak is
van de bisschoppenconferen
tie de regering verantwoor
ding te vragen voor haar da
den. Tot ieders verrassing
voegde hij hieraan ook nog
toe, dat het eveneens geen
zaak van de kerk is of er al
dan niet een grondwetgeven
de vergadering bijeen wordt
geroepen.
De conservatieve vleugel
binnen de bisschoppenconfe
rentie toonde zich al geruime
tijd uiterst ongelukkig met
het sociale engagement van
de vooruitstrevende leiding.
Aartsbisschop Claudio Col
ling van Porto Alegre heeft
zelfs in het openbaar Ver
klaard schoon genoeg te heb
ben van het feit „dat de
CNBB voortdurend hamert
op materiele zaken". Naar
zijn mening moet voor de
kerk de evangeliserende taak
voorop staan, „maar lijkt het
erop dat de CNBB daaraan
voorbijgaat".
Kerkmusicus
Heinrich Wismeyer
overleden
De Westduitse rooms-katho-
lieke kerkmusicus monseig
neur professor Heinrich Wis
meyer is woensdag - naar pas
zaterdag werd bekendge
maakt - op 87-jarige leeftijd
in Miinchen overleden. Hij
was hoogleraar voor orgel
aan de Musikhochschule van
Miinchen en hij verwierf
zich grote bekendheid door
zijn orgelavonden in de Lieb-
frauendom.
Wismeyer was in 1961 be
noemd tot erekapelaan van
de paus en hij had de Beierse
Orde van Verdienste. Als
kenner van de Westduitse re
ligieuze liederenschat had hij
een groot aandeel in de tot
standkoming van het gebe
den- en gezangenboek "Got-
teslob".
STEMADVIES ARGENTIJNSE
BISSCHOPPEN:
De Rooms-Katholieke Kerk in Argentinië heeft de bevolking
opgeroepen geen stem uit te brengen op partijen die echt
scheiding willen legaliseren. De Argentijnse RK bisschoppen
worden als de meest conservatieve prelaten van Latijns-Ame-
rika gezien.
De echtscheidingskwestie moet bij het uitbrengen van de
stem de hoogste prioriteit hebben, aldus de verklaring van de
bisschoppenconferentie. De kiezers, die zondag naar de stem
bus gingen, moesten ook letten op abortus en godsdienstvrij
heid, aldus de „criteria voor politieke partijen die een rooms-
-katholieke stem waardig zijn". In deze verklaring wordt ver
der gewezen op de vrije schoolkeuze.
Voor deze verkiezingen, de eerste sinds twee jaar geleden een
burgerregering de militaire dictatuur afloste, hebben alleen
kleine partijen een pleidooi gevoerd voor het legaliseren van
de echtscheiding. De grote partijen, de radicale regeringspartij
van president Alfonsin, zowel als de Peronistische oppositie
partij, hebben in de verkiezingscampagne zorgvuldig dit the
ma gemeden.
Lefebvre: Rome
is op weg naar
zelfvernietiging
Met het bijeenroepen van de
bijzondere bisschoppenconfe
rentie heeft paus Johannes
Paulus II de tweede fase in
geluid van de revolutie die
met Het Tweede Vaticaanse
Concilie is begonnen.
Dat is het oordeel van de ge
suspendeerde aartbisschop
Marcel Lefebvre over de be
oogde evaluatie van het
tweede Vaticaanse concilie,
nu twintig jaar geleden. Le
febvre, die zich verzet tegen
de door dit concilie voorge
schreven liturgische vernieu
wingen, meent dat deze revo
lutie leidt tot zelfvernietiging
van de rooms-katholieke
kerk.
Lefebvre dreigt enkele van
de priesters die behoren tot
zijn Pius X-broederschap in
het Zwitserse Econe, tot bis
schop te zullen wijden als het
Vaticaan zich niet van de
huidige „dwaalweg" afkeert.
De synodale commissie (het bestuur) van de Evangelisch-Lu-
therse Kerk moet overleg plegen met de leden van de bege
leidingscommissie vredesvraagstukken, die door grote ver
deeldheid in een bijna onwerkbare situatie is geraakt. De
voorjaarssynode van 1986 zal dan een beslissing over voort
zetting van de werkzaamheden van deze commissie nemen.
Dit besloot de Lutherse synode bijeen in Bennekom. De basis
voor gemeenschappelijke eensgezinde actie lijkt binnen de
commissie niet meer aanwezig, zo schreef ssecretaris J. H.
Emck in het jaarverslag, dat door de synode werd behandeld.
Emck is lid van het IKV-beraad, terwijl de ICTO-voorzitter
mr. J. L. Janssen van Raay, ook deel van deze commissie uit
maakt.
Ds. W. Bleij (Amstelveen) stelde voor de commissie op te hef
fen. „We moeten die commissie maar vergeten, zei hij, en met
andere mensen eens gaan praten, bijvoorbeeld met de gewone
gemeenteleden. De deskundigen moeten nu maar eens zwij
gen". Daarentegen was prof. dr. S. E. Hof van mening dat de
commissie niet zo gemakkelijk kan worden opgeheven. Zij is
nog een van de weinige platforms waar IKV en ICTO elkaar
nog spreken. Terwille van de communicatie moet de commis
sie blijven. Wel is de opdracht die ze heeft, volgens prof. Hof
niet te realiseren.
Daarop stelde synodepresident ds. A. Burghoorn voor de sy
nodale commissie op te dragen met alle betrokkenen overleg
te plegen en dan met een voorstel te komen.
Nederlandse Hervormde Kerk
Beroepen te Zetten-Andelst. H.Roseboom te Oene. Aangeno
men naar Koekange, L.de Ronde kandidaat te Houten. Toe
gelaten tot evangeliebediening en beroepbaar: C. G. Graaf
land, Noordhoek 20, Gouda; E. J. Rietveld, Waldeck Pyr-
montlaan 1, Goes; mevrouw M. J. Wisse, Kloetingseweg 22,
Goes; A. Van Wijk, Giessenstraat 3, Hardinxveld Giessendam.
Gereformeerde Kerken
Benoemd per 1 jan. 1986 door de particuliere synode Drenthe
ten behoeven van jeugd- en jongerenpastoraat, parttime,
J. L. Bakker, pastoraal assistent te Hardegarijp parttime.
Reis naar Moskou nuttig
De mededeling zaterdag van Blatov, de Russische ambassa
deur in ons land, dat premier Lubbers alsnog welkom is in
Moskou om te praten over wapenvermindering, kan eerder
verbluffend dan verrassend worden genoemd. We zijn ver
keerd begrepen, zo reageerde Blatov op de conclusie dat
Lubbers slechts naar Moskou was uitgenodigd op voorwaarde
dat er vrijdag in Nederland geen plaatsingsbesluit zou vallen.
Een misverstand dus volgens de Russen. Maar wie het tele
gram uit Moskou er op naleest, kan slechts tot de conclusie
komen, dat dit misverstand geheel gezocht moet worden bij
de opstellers van de tekst, de Russen.
SlNDS het plaatsingsbesluit vrijdag en de officiële onderte
kening van het plaatsingsverdrag met de VS, die voor van
daag op het programma stond, heeft Nederland niet veel
meer te onderhandelen met de Sovjetléiding. Ons land loopt
weer volledig in de pas met de overige NAVO-landen. Aan
de uitzonderingspositie die we zes jaar lang hebben ingeno
men, is een eind gekomen. De rechtstreekse verbindingslijn,
die Nederland op 1 juni vorig jaar met Moskou instelde door
het aanbod niet te plaatsen indien de Russen hun SS-20-arse-
naal niet zouden uitbreiden, is nu ook vervallen. Nederland
kan de Sovjet-Unie nu geen enkele eigen concessie meer
doen. Dat kan alleen in overleg met de NAVO-partners.
Er zijn niettemin twee redenen waarom Lubbers serieus op
de uitnodiging van Moskou zou moeten ingaan. De eerste is
de belangrijkste: vanuit de NAVO moet iedere kans op welk
niveau dan ook, worden aangegrepen met de Sovjetleiding in
gesprek te zijn en te blijven. De bereidheid, die Lubbers de
afgelopen weken steeds heeft getoond voor een dialoog met
Sovjetleider Gorbatsjov, steekt gunstig af bij de havikachtige
houding, die veel andere NAVO-leiders aan de dag leggen.
Wellicht is voor Nederland nog een kleine bemiddelende rol
weggelegd tussen de beide grootmachten, de Verenigde Sta
ten de Sovjet-Unie, in hun stroeve gesprekken over wapen
beheersing. Zo'n kans mag Lubbers in het belang van de we
reldvrede niet laten liggen.
De tweede reden is van binnenlandse politieke aard. Van
Mierlo, de nieuwe leider van D66, wees er gisteren in het
Capitool-programma van de NOS weer eens op. Vergaande
beslissingen in het belang van de veiligheid van ons land,
zoals het plaatsingsbesluit van afgelopen vrijdag, werken uit
sluitend goed als een ruime meerderheid van de bevolking
daar ook achter staat. Momenteel is ongeveer een derde fel
tegen plaatsing, een derde is er duidelijk vóór en de rest
heeft geen uitgesproken mening. We kunnen ons echter
voorstellen, dat er bij velen achteraf twijfels ontstaan door de
ogenschijnlijke bereidheid van de Sovjet-Unie verder te pra
ten.
HET staat wel vast dat de Russen nauwelijks materiële con
cessies van zins zijn, maar de indruk van het tegendeel die
sommigen hebben zal toch moeten worden weggenomen. Al
leen daarom al moet Lubbers er alles aan doen duidelijk te
maken, dat de Russen in alle stadia van de dialoog serieus
genomen zijn en ook nu nog serieus worden genomen. Des
noods zou hij daarvoor op korte termijn naar Moskou moeten
gaan, ook al is het vooruitzicht op enig direct nut van zo'n
reis niet heel erg groot.
Regen
DE BILT (KNMI) Er staan
ons een paar regenachtige da
gen te wachten. Een depressie
ten noordwesten van Ierland
trekt uitdiepend naar het
noordoosten en wordt morgen
middag met een kerndruk van
970 millibar boven zuid-Noor-
wegen verwacht. De regenzo
ne. die bij dit lagedrukgebied
hoort, bereikt vanavond of
vannacht ons land. Naar het
zich laat aanzien valt het aan
vankelijk met de hoeveelheid
neerslag wel mee, maar mor
gen later op de dag kan het
langdurig regenen. De lucht
die het komend etmaal over
Nederland stroomt, is afkom
stig uit zuidelijke regionen.
Dat blijkt ook uit de tempera
tuur: vannacht ligt het mini
mum in de buurt van de tien
graden, en morgenmiddag
loopt het kwik zelfs op tot een
graad of dertien. De wind is
eerst zuidelijk. In het binnen
land is hij krachtig, langs de
kust hard tot stormachtig. La
ter op de dag draait de wind
naar het zuidwesten. De de
pressie-activiteit blijft de hele
week groot: het onbestendige
weer houdt daarom aan, met
na morgen wat lagere tempe
raturen.
Zuid-Scandinavië: Half t
wolkt. vooral donderd;
Middagtemperatuur tuss
Ma* Min Neer-
Hachee met rode
kool en
aardappelen
abrikozenflip
Voor twee personen hebt u
nodig: 200 g runderpoelet
of hacheevlees, 3 dl water,
zout, grote ui, stukje wor
tel, peterselie, laurierblad,
2 kruidnagels, 5 peperkor
rels, tijm, 25 g margarine,
15 g bloem, azijn, aroma,
worcestersa us;
500 g rode kool, zout,
kruidnagel, 1 zure appel, 1
lepel rozijnen, suiker,
azijn, 5 g margarine, (aard
appelmeel);
V2 tot 1 kg aardappelen;
50 g gedroogde abrikozen,
ca. 25 g suiker, 2,5 dl choco
ladevla (2,5 dl melk, 10 g
cacao, 22 suiker, 12 g maï
zena), 2,5 dl yoghurt.
Breng het water aan de kook
met zout, een stukje ui en
wortel, takken peterselie,
laurierblad, kruidnagels, pe
perkorrels en weinig tiim.
Leg er het vlees in en laat
het mengsel twee a drie uren
trekken (zacht kokentot het
vlees gaar is. Zeef de massa.
Bak de rest van de ui, grof-
gesneden, in de margarine
lichtbruin. Voeg de bloem
toe en bak het mengsel al
roerende nog een paar minu
ten. Doe er vervolgens een
derde van de bouillon bij,
roer de massa glad en voeg
de rest van het vocht toe.
Zoek het vlees uit de zeef en
leg het in de saus. Laat de
hachee nog tien minuten
zacht koken en maak hem al
met zout, azijn, aroma en
worcestersaus.
Kook de rode kool gaar in
weinig water met zout,
kruidnagel, stukjes appel en
gewassen rozijnen. Reken
een kooktijd van een kwar
tier. Maak de kool af met
zout, suiker, azijn en marga
rine. Bind eventueel het
kookvocht met aardappel
meel.
Was de abrikozen, zet ze net
onder water op en laat ze
twintig minuten zacht ko
ken. Maak de vruchten met
vork of mixer fijn, doe er
suiker bij en laat het mengsel
koud worden. Doe de vla in
hoge glazen, leg er de yog
hurt op en bedek die met het
abrikozenmoes.
JEANNE
