Kasimireen Afghaan met problemen
De Slaaghbrug: Bij huize Groenoord en molen De Herder
pÉöis
hond
zoekt
huis
overBruggejJ
mm
pm
Economisch wel en wee
LEIDEN OMGEVING
£etdóc(Sowuvnt
ZATERDAG 2 NOVEMBER 1985 PAGINA 12
Wanneer men over de H
lemmerweg van de Wilier
Zwijgerlaan naar het wi
wagenkamp en de Kw;
brug rijdt, zit er in de wej
het spoorwegviaduet een
te slinger. In het midden
die slinger bevindt zich een
niet erg opvallende brug: de
Slaaghbrug. Deze brug bestaat
ujt een soort koker van gewa
pend beton met een doorvaar-
topening van 3.25 meter breed
en 1.48 hoog. De koker is in
totaal 12 meter lang, hetgeen
tevens de breedte van de weg
ter plaatse is.
Dicht bij de Slaaghbrug be
vinden zich nog twee brug
gen: een éiele grote, te weten
de spoorbrug, eveneens een
betonnen koker met dezelfde
maten, waar voor het eerst
een trein op 4 mei 1953 daver
de over de verhoogde spoor
baan, en een klein houten op
haalbruggetje. dat toegang
geeft tot het terrein van mo
len De Herder. Dit laatste
bruggetje is nog niet zo erg
oud: vóór de omlegging van
de Haarlemmertrekvaart in
1950-1953 was het water druk
bevaren en zou een brug hin
der voor de scheepvaart opge
leverd hebben. Daarom had
het erf van De Herder toen
alleen via de Maredijk ver
binding over land met de bui
tenwereld.
Bij de geweldige spoorweg-
werken moest de Haarlem
mertrekvaart een nieuw tracé
om molen De Herder heen
krijgen, omdat het gevaar van
wegzakken van het dijkli-
chaam inde oude trekvaart te
groot was. Door deze omleg
ging diende ook de Slaaghs-
loot op het eind een iets ander
beloop te krijgen om zijn ver
binding met (een doodlopend
stuk van) de Haarlemmert
rekvaart te behouden. Dit had
als gevolg dat er een nieuwe
Slaaghbrug gebouwd moest
worden, en dat is de brug ge
worden zoals wij hem nu ken-
Haarlemmertrekvaart omge
legd, dit. plan bestond ook al
in de vorige eet^v, zij het dat
de bocht juist de andere kant
uit zou gaan.
Op 3 april 1861 vroeg de Hol-
landsche Yzeren Spoorweg
Maatschappij aan het bestuur
van de Grote en Kleine
Slaagh- of Stadspolder „dat de
Stink- of Slaagsloot nabij den
spoorwegbrug ter vervanging
der tegenwoordige uitmon
ding benoorden den spoor
weg, welke tegenwoordige
uitmonding alsdan vervallen
de, kan worden digtgemaakt",
zodat de spoorbrug over de
Slaagsloot zou kunnen verval
len. Ook al bood de HYSM
aan om langs de nieuwe uit
monding ten zuiden van de
spoorbaan een waterkerende
kade langs de polder te ma
ken, er wordt later nooit meer
iets van gehoord en dus bleef
de Slaagsloot recht.
Als dit plan wèl doorgang ge
vonden had, zou de HYSM
wel niet om het buiten
Groenhoven en de hofstede
Veldzicht heen gekund heb
ben. Dit complex was (afge
zien van een weiland in de
Marendijkse polder) ruim 29
hectare groot en strekte zich
ook ten noorden van het huis
uit. Het huis Groenoord be
stond al in het midden van de
achttiende eeuw. In 1756 ver
Bruggen, we maken er
allemaal gebruik van.
Zeker- in een waterrijke
stad als Leiden zijn het
onmisbare schakels in
het wegennet. Veel aan
dacht is er nooit aan de
Leidse bruggen besteed.
De stilte is .echter al
flink „verstoord" met in
1983 de verschijning van
het gemeentelijke Brug-
genboek, de onlangs ge
houden tentoonstelling
„De Leidse Bruggen" en
de wekelijkse rubriek
„OverBruggen", die in
middels de 100 heeft
overschreden. Samen
steller en schrijver is de
heer P.J.M. de Baar van
het Gemeentearchief.
Hij put uit materiaal dat
is verzameld door een
werkgroep van histo
risch geïnteresseerden.
Kees van Herpen tekent
voor de eindredactie. De
reprodukties zijn van fo
tograaf Wim van Noort.
Vandaag verschijnt het
108e artikel in deze serie.
zocht de eigenaar, mr. Johan
Aegidius van der Marck,
schout van Leiden, aan het
stadsbestuur van Leiden als
ambachtsheer van Leiderdorp
De huidige Slaaghbrug, in oktober 1985 door Wim van Noort gefotografeerd.
en mede daardoor gerechtigd
om alle bouwwerken binnen
een bepaalde afstand van de
stadswallen te verbieden, om
zijn „zeer aangename buiten
plaats" met fraaie koepel, tim
mermanshuis, visrijke vijver,
park en perzikenkas te mogen
voorzien van een „speelhuis",
hetgeen toegestaan werd.
Deze eigenaar zal zijn speel
huis bewoond hebben, tot hij
ongehuwd overleed.
Zijn erfgenaam, zijn broer
Hendrik, postmeester van
Leiden, was eveneens onge
huwd en zijn erfgenamen
verkochten Groenoord in
1788 aan Catharina Anthonia
Poock, weduwe van Ary
Kraane, voor de werkelijk ka
pitale som van 10.000.
Twaalf jaar later verkocht zij
het complex aan Johannes
Hartevelt. Diens zoon Jaco
bus, behorend tot het geslacht
van distillateurs, stichtte een
wijnhandel onder de naam
Fa. Modderman, Harteveld en
Co zijn vrouw Antonia Etta
Modderman stamde uit een
Amsterdams geslacht van
wijnhandelaars. Na de dood
van Hartevelt in 1872 bleef
zijn weduwe op Groenoord
wonen tot zij zelf in de zomer
Slaechsloot
De oudste Slaaghbrug werd in
1657 gebouwd. Op 23 septem-
dat jaar ontving
brugge
aen de Slaechsloot" en enige
daarenboven verrichte werk
zaamheden. Hij zal dan ook
op tijd gereed geweest zijn om
de eerste trekschuit op 1 no
vember 1657 ruim baan te
kunnen geven. De brug bleef
daarna in beheer bij Leiden,
dat samen met Haarlem eige
naar van alle bezittingen van
de trekvaart was.
De Slaaghsloot is een merk
waardig rechte sloot in een
gebied van allemaal kronke
lende wateringen. Mogelijk is
hij gegraven als scheid ings-
sloot tussen de moerassige ge
bieden die tot Oegstgeest en
Leiderdorp hoorden, maar
wanneer dat dan plaatsgevon
den zou moeten hebben, valt
slechts te gissen. De naam De
Slage is al bekend uit de diepe
middeleeuwen. Juist omdat
het een scheiding tussen twee
ambachten vprmde, is dit wa
ter steeds een boezemwater
gebleven, met polders aan
weerszijden. Is dus in de vijf
tiger jaren van deze eeuw de
rechte uitmonding in de
van 1884 overleed. De erfge
namen verkochten Groenoord
aan een makelaar, die het
eind 1888 door notaris Obreen
publiek liet verkopen in het
Heerenlogement aan de Burg.
Kopers werden de Leiderdor
pers Izaak Imans, poffertjes-
bakker, en Gerrit van den
Berg, kleermaker. Deze
woonden er zelf niet, maar
verkochten de weilanden
rond het buiten voor woning
bouw en het eigenlijke buiten
werd in 1893 verhuurd aan de
beroemde kunstschilder Flo-
ris Verster. Deze beviel zijn
nieuwe onderdak blijkbaar zo
goed dat hij het in november
1897 kocht. Van het uitzicht
heeft hij niet erg lang mogen
genieten: in 1899 werden de
eerste straten bij de Haarlem
merweg al aangelegd. Nadat
op 14 september 1926 zijn
vrouw Jenny Kamerlingh
Onnes (met wie hij op 27 ok
tober 1892 gehuwd was) over
leden was, wilde Verster den
kelijk van zijn bezit af: op 14
december 1926 volgde de offi
ciële overdracht van Groe
noord voor 37.500,- aan de
gemeente Leiden. Kort daar
op, op 21 januari 1927, over
leed Floris Hendrik Verster.
De gemeente Leiden bleef het
huis verhuren tot het in de
weg bleek te staan van de
nieuwe Willem de Zwijger
laan. In 1961 werd het oude
buiten met de grond gelijk ge
maakt.
Verster zal als hij eens een
stukje ging wandelen om
nieuwe inspiratie voor zijn
schilderijen op te doen, vaak
over de Slaaghbrug gelopen
zijn. Op de brug was een mooi
uitzicht op de molen aan de
overkant van de Haarlem
mertrekvaart. Deze houtzaag
molen De Herder stond daar
sedert 1884 in zijn huidige ge
daante. Voordien stond iets
dichter bij de trekvaart een
andere houtzaagmolen van
het zogenaamde paltroktype,
die op 5 september 1883 tot de
grond afbrandde. Hoewel een
krantenverslag meldde dat de
gebroeders Mulder, de eige
naars van de molen, laag ge
assureerd waren, kochten
deze in Amsterdam de te slo
pen zaagmolen De Kat (date
rend uit 1753) en bouwden
deze op de plaats van hun
oude molen weer op.
De gebroeders Mulder hadden
de oude De Herder verwor
ven van de familie Brons
geest, die vele tientallen jaren
de zaagmolens De Hooiberg
en De Herder exploiteerde.
Dat dit bedrijf zeer floreerde
en er grote kapitalen omgin
gen, moge blijken uit de
schikking die op 24 juni 1793
getroffen werd tussen Trijntje
Jansdr. Meerburg, weduwe
van Cornelis Jansz. Brons-
feest, met Jan Cornelisz.
ironsgeest „exercerende de
houtnegotie op de firma van
de weduwe Cornelis en Jan
Bronsgeest", en Jan Baptist de
Groot, meestertimmerman,
ook bekend uit de bruggen
bouw. Deze had aangenomen
het zesjarig onderhoud van
een aantal stadseigendommen
en in 1791 zoveel hout daar
voor gekocht, dat daarvan
4552 onbetaald gebleven
was. Toen daar in 1792 nog
eens 1234 bij kwam, kreeg
hij geen verder hout meer.
Onder toezicht van het stads
bestuur werd een afbetalings
regeling overeengekomen,
maar het tekent het bedrijf
wel dat zomaar bijna 6000 gul
den van één afnemer te vor
deren kon hebben.
Deze paltrokmolen had al een
lange geschiedenis achter de
rug, evenals de plaats waarop
hij stond. Rond 1630 floreerde
de lakenindustrie en dus de
vollerij. Voor voetvollerijen
was geen personeel aan te sle
pen en de paardenvolmolens
molens, bovendien van een
grote capaciteit, was dus de
leus en ofschoon de stad zelf
een paar molens bouwde en
op 14 maart 1631 een premie
van 600 uitloofde voor ieder
een die een volmolen zou
bouwen, bleef de capaciteit
nog te gering. Daarom kocht
de stad op 11 september 1632
voor 500 een gedeelte uit
een grotere kavel land, die
aan de Universiteit toebe
hoorde.
Volmolens
Deze strook weiland aan de
zuidzijde van de Poelwatering
tussen de Maredijk en de
Mare (Haarlemmertrekvaart)
bood plaats voor twee wipvol-
molens: een tegen de Mare
dijk aan (de „Grauwe Mun-
nik") en een tegen de Mare
aan (de „Suykerkist"). Deze
laatste molen werd op 27 april
1632 voor 4800 (inclusief
heiwerk en leverantie van
materialen) aanbesteed aan
Jan Allart, meestertimmer
man. Zijn werk werd op 21
juli 1633 opgenomen en op
een paar kleinigheidjes na
goedgekeurd; wegens zijn
„merkelijke schade kreeg hij
op 25 juli nog ƒ50 extra be
taald. De molen was al veel
eerder gereed om te malen: op
17 januari 1633 tekende Jan
Claesz. van Leeuwen, mole
naar, een huurcontract, waar
bij een regeling getroffen
werd over de kosten van de
molenzeilen (per stuk 74 ellen
canvas, hetgeen in totaal bijna
230 gulden kostte).
Vanaf dat moment werd de
molen telkens voor een ter
mijn van een paar jaar ver
huurd. Zo waren in 1663 voor
450 per jaar huurders Jan
Gerritsz. en Jan Cornelisz.
van Leeuwen. In dat jaar ging
de stad tot publieke verkoop
over en voor 4200 werden
de huurders eigenaars. Slechts
moesten ze ieder jaar 4 gulden
aan windrecht betalen. Dank
zij die jaarlijkse betaling is be
kend dat de laatste eigenaar.
Arent van der Top, deze niet
meer betaalde, volgens een in
het register ingeplakt snipper
tje papier: „deese moolen is
door ongeluck in januari 1723
geheel afgebrant, soo dat de
recognitie cesseert" (de erken
tenis ophoudt). Het erf van de
molen werd op 1 maart 1724
door gemachtigden van de
burgemeesters van Leiden
publiek verkocht voor 420.
Een stuk zuidelijker tussen de
Mare en de Maredijk had in
1632 Michiel Gerritsz. uit
Zaandam twee paltrok-hout-
zaagmolens gebouwd. Deze
waren een eeuw later in han
den gekomen van Jan Corne
lisz. Bronsgeest, die het stads
bestuur verzocht om de oude
zaagmolen en zekere schuur
te mogen verplaatsen op de
plaats van de vroegere volmo
len De Suikerkist, en molen
De Hooiberg op de molenwerf
een weinig te verzetten. Het
stadsbestuur gaf daartoe op 24
januari 1754 toestemming; vijf
dagen later werd de akte op
gemaakt waarbij hij toezegde
ieder jaar drie gulden aan de
stad te betalen voor deze toe
stemming. Aldus is hier de uit
1632 stammende paltrokmo
len gebouwd, die later bekend
echt. Windvol- stond als De Herder.
r
LEIDEN De hond van
deze week is een hond
met problemen. Het is
een mooi beest, maar erg
lastig in het gebruik. Een
leuk verhaaltje over alle
aardige kanten van Kasi
mir zal dit dus niet wor
den, maar wie geïnteres
seerd is in Afghanen
moet toch maar even
doorlezen.
Kasimir is een reu van drie
jaar. Hij kwam begin augustus
in het asiel terecht. Mensen
hadden hem zwervend in Lei
den aangetroffen. Kasimir
vond echter al snel weer een
nieuwe baas. Een mevrouw
uit Katwijk aan Zee, die al
een Afghaan had. wilde Kasi
mir er wel bij hebben. Helaas
behoorde de hond. die de me
vrouw uit Katwijk al had, tot
het vrouwelijk geslacht en
Kasimir kon zijn ogen en po
ten niet van haar afhouden.
De hond raakte helemaal
overstuur en had alleen nog
maar aandacht voor de ande
re Afghaan ,van de vrouw.
Dat was niet echt de bedoe
ling en Kasimir werd weer te
ruggebracht naar het asiel. In
het asiel werd de overreactie
van Kasimir resoluut aange
pakt. Hij werd gecastreerd en
nu is Kasimir een stuk rusti
ger.
Maar Kasimir bleef in het
asiel. Hij heeft nogal een ei
genzinnig karakter. Hij is erg
eenkennig en vertoeft het
liefst in gezelschap van da
mes. Vrouwelijke baasjes heb
ben dus Kasimirs voorkeur.
Maar hij luistert slecht en kan
Wekelijks verschijnt in de Leidse Courant de rubriek
„Hond zoekt huis". In deze rubriek wordt een hond (of
soms ook wel een kat) beschreven die in het asiel ver
blijft om daar een zekere dood tegemoet te gaan... ten
zij het dier een goed tehuis vindt. De in de rubriek be
schreven honden zijn óf gevonden óf door hondenbezit
ters naar het asiel gebracht. Ze worden om uiteenlopen
de redenen afgestaan, vaak begrijpelijk, maar soms ook
volslagen onzinnig. De in „Hond zoekt huis" beschreven
dieren zijn alle goed gezond, hebben een wormenkuur
ondergaan en zijn volledig ingeënt. Tegen betaling van
circa 80 gulden (voor katten is dat 45 gulden) ten bate
van zwerfdieren zijn ze af te halen. Adres: Nieuw Leids
Dierenasiel, Besjeslaan 6b, Leiden. Tel.: 411670. Geo
pend di. t/m vr. 10-12 en 14-16 uur. Zondag en maandag
gesloten.
Kasimir voelt zich slecht op zijn gemak in het asiel.
daarom moeilijk los buiten lo
pen. Hij zou echt niet meer te
rug komen. Heel misschien is
dit hem op den duur wel te
leren, maar voorlopig zit dat
er nief in. Om de hond enigs
zins in toom te kunnen hou
den, moet de toekomstige baas
zeer veel overwicht hebben.
Een gehoorzaamheidscursus is
zeker aan te raden. Een baas,
die al eens eerder een Af
ghaan heeft gehad, weet wel
licht hoe het dier het beste
aangepakt kan worden.
Een ander probleem is, dat
Kasimir helemaal niet van
katten of kleinvee houdt. Ka
simir vliegt deze dieren direct
aan en bijt ze dood. Ook is de
Afghaan niet geschikt voor
een gezin met kinderen. Kin
deren kunnen Kasimir niet
de baas en dus is Kasimir de
baas over hen. Verder heeft
de hond flink de ruimte no
dig. Het beste zou zijn als de
hond in een grote tuin, van
een stevige afrastering voor
zien, rond zou kunnen lopen.
Hij heeft veel lichaamsbewe
ging nodig omdat hij daarbij
zijn energie kwijt kan. Veel
uitlaten, waarbij hij goed kan
hollen, is dus echt nodig.
Ondanks al deze nadelen,
want eerlijk is eerlijk: Kasi
mir is geen makkelijke hond,
zou het toch wel fijn zijn als
hij binnenkort een nieuwe
baas krijgt. Afghanen kunnen
helemaal niet tegen het be
staan in een asiel. Natuurlijk
is geen enkele hond dol op
het asiel, maar van Afghanen
is bekend dat zij echt lijden,
wanneer zij worden opgeslo
ten. Om deze reden bemoeit
de Oosterse Windhondenclub
zich ook met het lot van Kasi
mir en andere Afghanen in
asiels. Zij probeert dan zo snel
mogelijk een nieuw tehuis te
vinden. Helaas heeft de be-
i deze club nog
geen vruchten afgeworpen
voor Kasimir. Daarom vult
het dier deze week deze ko
lommen.
Anco
Anco, de herder met de grote
oren, die vorige week in deze
rubriek werd beschreven,
woont thans bij een jong gezin
in Den Haag.
BURGERLIJKE STAND
Geboren: Marieke Helena dv. A. W. Jansen e
bee en M. W. A. Aben, Jolan Maria Martins
Teresa Martins, Jos zv. T. J. C. de Krijger en I. S. Koster, Leuntje
Erades en L. J. van Duijn, Rama Putra Indrayono zv. A. I. Mahar en E. S. InJ
drayono Mahar, Hellen Louise Annette dv. L. A. J. van Berge Henegouwen
i Egmond, Laurens Lamber-
A. D. M. van Loon, Willem
tus zv. H. O. ten Cate
Barendsma en R. A.
Plas, Louise Theadora dv. A. H. van der Niet en C. Teske. Johannes Adrian
zv. C. J. M. Wolvers en G. D. Raterman, Sharony Marcella Martine dv. J. J. B
en M. J. A. van der Drift, Sabine Cornelia Hillechina dv. W. J. Deenen en E.
M. van der Meijden, Kelly dv. R. Csorba en S. Devilee, Simone dv. G. C.
Arbouw en S. Kikkert, Daniëlle Maria Aaltje dv. C. Barnhoorn en M. J. Ouds-
hoorn, Ilse Maria dv. G. Q. W. A. Vermeulen en E. W. M. de Kok, Rianne Elisa-
beth dv. G. Q. W. A. Vermeulen en E. W. M. de Kok, Maaike Lianne
Nagtegaal en A. M. G. Boom, Wesley Paul zv. J. F. A. Blommerde
G. Mink en L
Zantvoord.
Overleden: J. van Erk, geb. 8-4-1927,
ir, Jeffrey Maria zv. A. W. M. van o
Burg
I, J. J. M. Betgen, geb 5-6-1970,
man, n. j. ae Blanken, geb 9-7-1984, man, A. J. G. M. Verschuuren, geb 19-3-
1912, vrl., echtgen. van W. J. H. Hübben, P. W. Chan, geb 25-8-1973, man, W.
J. Smit, geb 31-3-1923, man, C. Visser, geb 20-5-1907, vrl., geh. gew.
A. M. Aalbersberg, J. M. Smeets, geb 21-5-1921.
Gehuwd: L. G. van Willigenburg en A. L. M. Duindam, J. Onvlee en J. R. A.
Hooimeijer, K. Groenewegen en N. Laurens, F. M. Meesters en P. G. M. Guide-
"Q-tips B.V.", adv. bureau
best.- en kwaliteitssystemen
en „Beheermij. Fam. Hilver-
dink—Ernst B.V." Vuurbloem
34, zijn verplaatst naar Saf-
fraantuin 3.
„Holland Info Systems",
comp. software bureau. Klik-
spaanweg 46, is verplaatst naar
Niels Bohrweg 11-13.
„Tacoyo", adem-, conditie
training en yoga, Oude Rijn
36, is verplaatst- naar v.d.
Waalstraat 3a.
P.-J. Hartevelt", amb. han
del met vaste standplaats in
cons.ijs, is verplaatst naar A.
M. van Schuurmanstraat 28.
Aan Apothekersdijk 32 is
gevestigd: „Altin Kasabi", Isla
mitische slagerij.
De Handelsnaam „Planta
ge Beheer B.V.", dienstverle
ning t.b.v. de vrije beroepen,
Plantage 12, is gewijzigd in:
„Sprey Advocaten B.V." uitoe
fening advocatenpraktijk.
De Handelsnaam „Mrs.
Sprey c.s., Advocaten B.V.",
advocatenpraktijk, Plantage 12
is gewijzigd in „Plantage Hol
ding B.V.", dienstverlening
t.b.v. vrije beroepen etc.
„De Zilveren Schaar", kit
dingrep. bedrijf, Breestraat L
is opgeheven.
„Techno-Time B.V., uil
zendorg. tenchn. pers., Gange
tje 1, heeft als tweede handel
naam erbij gekregen:* „Stal
time".
Aan Lange Mare 67 is gt
vestigd: „Jesco Boekenkasten'
detailhandel in boekenkasten
Uitgeverij „De Zonnewij
zer" B.V., Schutterstraat 9
is opgeheven.
Aan van den Brandelerka
de 29 is gevestigd: „Sonar", he
org. van cultureel maatscf
projecten.
„Yonca Confectie", Ni<
Beetsstraat ld, confectie-ate
lier is verplaatst naar Leidei
dorp.
De Handelsnaam „Bloem
sierkunst Decora" is gewijzig
in: „Bloemenmagazijn Deco
ra", kleinh. in bloemen, plan
ten etc.
Filiaal „Modesprint
kleinhandel in schoeisel, K
permolen 25, is voortgei
door Th. W. W. Verheijen.
Aan Schelpenkade 14
gevestigd: „Taste Design", re
lamebureau.
