Massale arrestatie
apartheids-activisten
Blanke regime beste promotor communisme
Onenigheid
over agenda
topontmoeting!
ACTIVIST SIETSEBOSGRA OVER ZUID-AFRIKA:
fi
BUITENLAND
EeidóeSowicmt
ZATERDAG 26 OKTOBER 1985 PAGINA DQ
„Weg naar het communisme
is onverbiddelijk"
MOSKOU Het kapitalisme is gedoemd ten onder te gaan; de
weg naar het communisme daarentegen is oneffen, complex en
controversieel, maar onverbiddelijk. Dat staat in de ideologische
blauwdruk voor de 21ste eeuw, die de communistische partij in
de Sovjet-Unie gisteren heeft gepubliceerd. Het 109 paginia's tel
lende programma is een herziene versie van een blauwdruk die
in 1961 onder Kroetsjov werd uitgegeven.
Volgens het nieuwe programma is het bereiken van een militair
strategisch evenwicht tussen de Sovjet-Unie en de VS en het
Warchaupact en de Navo een „historische prestatie" van het so
cialisme en „het vernietigde de hoop die leefde in imperialisti
sche kringen om een wereld-kernoorlog te winnen". Het enige
verstandige doel van de buitenland politiek, moet volgens het
Sovjet-programma zijn, de vreedzame samenleving tussen lan
den met een verschillend systeem.
Eerst aids-test, dan
pas levensverzekering
SAN FRANCISCO Een van de grool-
ste Amerikaanse levensverzekerings
maatschappijen, Transamerica Occiden
tal Life Insurance, eist van haar aspi
rant-verzekerden in vijf staten een aids-
test. De maatschappij is tot dit beleid ge
komen, nadat was gebleken dat drie
procent van de claims die dit jaar bij
naar zijn ingediend, verband houdt met
sterfgevallen van aids-slachtoffers. De
maatschappij zei dat het er niet toe doet
of de aspirant een man of een vrouw is
of behoort tot één van de risicogroepen:
homoseksuele of biseksuele mannen,
druggebruikers en lijders aan bloeder
ziekte.
Schietpartij
kantoor Duarte
SAN SALVADOR Bij een schietpartij voor
het kantoor van de Salvadoraanse president
Jose Napoleon Duarte zijn gisteren twee doden
en tien gewonden gevallen. Een woordvoerder
zei dat de aanval was gericht op de twee
hoofdingangen van het gebouw. Getuigen zei
den dat de politie had geschoten op vermeende
dieven. De presidentiële garde zou vervolgens
het vuur hebben geopend op een bus, van
waaruit men dacht dat werd geschoten. Zeven
passagiers en twee agenten raakten gewond.
Een van de vermeende dieven zou zijn gedood
en één zwaar gewond. Een vrouw werd in
haar woning gedood door een verdwaalde ko
gel. De verantwoordelijkheid voor de actie is
niet opgeeist.
VN: wereldwijd
inentingsprogramma
NEW YORK Vóór het jaar 1990
moeten alle kinderen ingeënt zijn te
gen de voornaamste besmettelijke
ziekten. Hiertoe hebben de lidstaten
van de Verenigde Naties gisteren be
sloten. De inentingsactie wordt geor
ganiseerd door de Wereldgezond
heidsorganisatie (WHO) en het kin
derfonds van de VN, Unicef.
Kinderen in ontwikkelingslanden
zouden vooral legen mazelen, kink
hoest, kinderverlamming, tuberculo
se, tetanus en difterie ingeënt moe
ten worden. Aan deze ziekten samen
overlijden elk jaar vijf miljoen kin
deren. De campagne gaat 1,5 miljard
dollar kosten.
Gevangenis
of boete
voor leden
Greenpeace
PAPEETE Tegen de be
manningsleden van de „Vega"
die gisteren bij een protestactie
tegen de Franse kernproef bij
het atol Mururoa zijn gearres
teerd, worden mogelijk gevan
genisstraffen van zes maanden
en boetes van ongeveer 3.000
gulden geëist. Dat heeft het
bureau van de Franse hoge
commissaris op Tahiti bekend
gemaakt. Een woordvoerder
verklaarde dat binnen drie da
gen een besluit wordt geno
men over de straffen. Eerder
had het bureau van de hoge
commissaris verklaard dat de
Greenpeace-leden uitgewezen
zouden worden. Het zou de
eerste keer dat mensen ge
straft of beboet worden voor
het binnendringen van de ter
ritoriale wateren nabij Muru-
Arafat ontkent
sluiting
PLO-kantoren
MANAMA PLO-leider Jas-
ser Arafat heeft ontkend dat
de Jordaanse regering enkele
PLO-kantoren in Amman ge
sloten heeft en een aantal
PLO-leiders de toegang tot het
land ontzegd. Dit meldt een
dagblad in Bahrein, waar Ara
fat op dit moment verblijft. De
sluiting van de PLO-kantoren
was gisteren gemeld door het
Arabische dagblad Al-Quds in
Oost-Jeruzalem, dat goede
contacten heeft met Jordanië.
Volgens Arafat opereert onder
meer de Jordaans-Palestijnse
Commissie nog steeds vanuit
Araan.
NA RELLEN: NOODTOESTAND IN KAAPSTAD, ZUID-AFRIKA
JOHANNESBURG De
Zuidafrikaanse politie
heeft gisteren in de omge
ving van Kaapstad ten
minste 85 vooraanstaande
activisten tegen apartheid
opgepakt. De meeste van
hen zijn leden van het
Verenigd Democratisch
Front, het UDF. De rege
ring heeft de noodtoe
stand afgekondigd in het
district Kaapstad, nadat
jongeren uit kleurlingen-
wijken, als reactie op de
arrestaties, rellen uitlok
ten.
Het UDF noemde de razzia
onder haar leiders „een open
lijke oorlogsverklaring die de
mensen alleen maar kwader
maakt". Regeringsgebouwen,
banken, winkels en auto's
werden het doelwit van ste
nengooiers en in de woonwij
ken werden brandende barri
cades opgericht. In een blanke
wijk nabij Kaapstad werd een
meubelzaak met een benzine
bom in brand gestoken. De po
litie dreef de menigten met
traangas en hagelschoten uit
een. De hevige rellen kostten
ten minste acht zwarten het
leven.
Oliver Tambo, de voorzitter
van het African National Con
gress (ANC) heeft gisteren tij
dens een bezoek aan Londen
gezegd dat de Amerikaanse
president Reagan niets van
Zuid-Afrika begrijpt. Volgens
Tambo wekt Reagan de in
druk de regering-Botha nog
steeds te steunen, ondanks en
kele sancties zoals de
dering van leningen en
beperking van de verkoop
de gouden Krugerrand. Tambo overigens geweldig
drong aan op een algehele
boycot tegen het apartheidsbe
wind.
De rockplaat „Sun City" die in
Amerika is uitgebracht, blijkt
slaan bij het publiek. Aan de
lp tegen de apartheid werkten
vijftig bekende popzangers
mee, onder wie Bruce Springs-
FC V\
'67-SC
J-FC Gi
Bpoi
Wflië
De Amerikaanse minister Shultz van buitenlandse zaken (link»
ontmoet zijn Russische gesprekspartner Sjevardnadze.
(Vervolg voorpagina)
MOSKOU/WASHINGTON In Moskou groeit de irri
tatie over de wijze waarop de Amerikanen de komend
top tussen Reagan en Gorbatsjov benaderen. Dat blijfj
uit de Sovjet-reactie op Reagans rede tot de Verenigd
Naties en uit een hernieuwde oproep van Gorbatsjof
tot een ontwapeningsakkoord.
Reagans verklaring dat regionale geschillen boven aan de agenj
da moeten staan bij de topontmoeting in Genève staat haaks c
het bekende standpunt van Moskou dat de top zich moet
centreren op het probleem van de bewapening. Gorbatsjov heil
haalde dit standpunt tijdens zijn bezoek aan Sofia, terwijl he|
persbureau Tass Reagans pleidooi voor een nieuw begin in
Soviet-Amerikaanse betrekkingen een leeg gebaar noemde.
Diplomaten in Moskou zeggen dat de Sovjet-Uhie de toespraak
van Reagan in verband zal brengen met andere recente AmerijJ
kaanse daden die door de Sovjets zijn gehekeld als zijnde
bewijs dat de VS zich niet serieus voorbereiden op de top van
en 20 november. In Moskou wordt in onder meer verwezen n
de Amerikaanse proef met een anti-satellietwapen (ASAT)
de weigering van Washington de Sovjet-Unie te volgen i
bevriezing van de kernproeven. In een paginagrote advertentifi
in de Amerikaanse kwaliteitskrant Washinton Post deed d«t
Russische ambassade gisteren bovendien een felle aanval op hel""
Strategisch Defensie Initiatief („Star Wars") van Reagan.
Reagan verklaarde deze week dat hij de jongste ontwapening^'v
voorstellen van de Sovjet-Unie ernstig neemt, maar als het aai*—
hem ligt zullen de regionale spanningshaarden in Afrika, Azij
en Midden-Amerika het belangrijkste onderwerp vormen op dfl
Geneefse top. In Washington is de algemene opinie dat Reagar
hiermee de tegenaanval heeft geopend nadat hij en zijn mede'
werkers zich de afgelopen weken steeds meer gestoord hadde
aan het succesvolle optreden van Gorbatsjov die op het vlak v»/
de public relations het ene na het andere punt scoorde
■Tif
;Du
AMSTERDAM In 1988
is de apartheid in Zuid-
Afrika aan een jubileum
toe: veertig jaar gelegali
seerde discriminatie van
zwarten en kleurlingen.
Maar anno 1985 is de in
ternationale druk om de
apartheid af- te schaffen
groot geworden, terwijl de
dagelijkse rellen in het
land zelf het vieren van
eéii feestje ook niet be
paald rechtvaardigen. Het
regime-Botha weigert
hervormingen door te
voeren, hervormingen die
door de publieke opinie in
de wereld hoogstnoodza
kelijk worden geacht. De
roep om hardere maatre
gelen tegen Zuid-Afrika
wordt steeds sterker.
Apartheid, hoe lang nog?
Een gesprek met dr. Sietse
Bosgra van het Komitee
Zuidelijk Afrika.
In een van de vele kamers van
een Amsterdams grachten
pand zit een bebaarde jonge
man achter zijn personal com
puter. Onophoudelijk lopen
jonge mensen in en uit. Het
Komitee Zuidelijk Afrika
(KZA), dat twintig betaalde
medewerkers telt, is inmiddels
een professioneel apparaat,
met subsidie van de overheid.
In 1961 begonnen als Angola
Comité, heeft het nu duidelijk
de wind mee. Zuid-Afrika
staat in het middelpunt van de
belangstelling.
Sietse Bosgra (49) heeft het er
druk mee. Bosgra is natuur
kundige en gepromoveerd op
een proefschrift over elemen
taire deeltjes (neutronen en
protonen), maar al een kwart
eeuw actief als „beroepsacti
vist" voor de rechten van
zwarten in zuidelijk Afrika.
„En ik zie voor mezelf voorlo
pig ook geen alternatief, er is
nog zoveel te doen, zelfs als de
apartheid is afgeschaft".
Ook aan andere dingen kun je
merken dat het Komitee al
lang niet meer
tivisten bestaat. Nog maar net
is het bericht binnengekomen
dat het Eerste-Kamerlid pro
fessor Zoutendijk (VVD) het
KZA beticht van chantage of
het Komitee is al doende een
gepeperde reactie aan het pa
pier toe te vertrouwen. Het
gaat om de „fruitboycot"; het
Komitee heeft een aantal Ne
derlandse bedrijven gevraagd
de verkoop van Zuidafrikaans
fruit stop te zetten. Als ze dat
niet doen gaat het Komitee ac
ties in de bedrijven zelf hou
den. V D, Ahold en 23 ande
re bedrijven hebben de toezeg
ging inmiddels gedaan. „Ik
schat dat tachtig procent van
de bedrijven in ons land mee
gaat doen", aldus een optimis
tische Bosgra.
Vriendelijk, zonder het in acti
vistenkringen gebruikelijke
fanatisme, legt Bosgra uit dat
Zoutendijk fout zit. „Het gaat
om nette acties. Die brieven, ja
daar gaat wel enige dreiging
van uit, maar in strijd met de
wet is het niet. En onze acties
tegen de inmiddels uitge
bannen Krugerrand, die la-
SMIDJE VERHOLEN EN DE KNAP-MUTATOR
1119) „Ach lieve help! Een drijfnatte schipbreu
keling! Dat is allerafschuwelijkst!" sprak de be
jaarde heer medelijdend. „Past U maar op, dat
U geen kou vat! Gauw die natte spullen uit,
waarde vriend. Hier..., trek die warme kamerjas
aan en ga gezellig bij het vuur zitten. En wat
dacht je van een bordje aardappelen met lekke
re worst? Dat zal er wel ingaan, dacht ik zo."
Bedrijvig ging de oude baas aan het werk en zo
kwam agent 009 voorlopig dus veilig on
der dak. De straling van het gezellig knetteren
de houtvuur doorgloeide hem en de oude heer
omringde hem met een werkelijk roerende
zorg.... „Was het nu niet een beetje dom, dat
U daarbuiten zo wild aan het schieten ging en
„leve de Koning" riep...? vroeg Sjeems langs
zijn neus weg. De martiale heer keek zijn gast
even onderzoekend aan en antwoordde: „Ik ge
loof, dat ik U kan vertrouwen, vreemdeling.
Daarom zal ik open kaart spelen. Men kent mij
hier als Janos, de woeste houthakker. Maar in
werkelijkheid ben ik de Graaf van Lmborg
Strom. Ik diende Koning als adjudant en opper
houtvester en ik ben altijd een trouw dienaar
van Zijne Majesteit gebleven". „Ja, da's waar
ook," zei Sjeems Pond. „Nicolagonië was vroe
ger een welvarend Koninkrijk." „En dat zou
den we nóg zijn als een zekere Bernard Polnyck
de zaak niet in het honderd had gestuurd," ver
volgde de graaf grimmig. „Ik zie nóg voor me
hoe dit muffe jongmens ongeschoren en onge
wassen op een wit fietsje door de stad reed.
Student noemde hij zichmaar zijn enige ar
beid bestond uit agentje pesten en rookbom-
metjes gooien. Maar moet je diezelfde Bernard
Polnyck nü zien! Geknipt en geschoren als een
kapitalist en gekleed in een keurig diplomaten-
pak. Hij heeft zichzelf een doctorstitel aangeme
ten en bekleedt een hoge regeringsfunctie. En
als U het mij vraagt, wil-ie zélf Koning worden!"
gen toch in dezelfde lijn? Die
acties hebben toch ook weinig
weerstand ondervonden? Bo
vendien gaat het maar om een
paar procent van de fruit
markt. Nederlandse bedrijven
ondervinden er niet of nauwe
lijks schade van".
Het is niet toevallig dat Zou
tendijk zich bemoeit met de
fruitboycot tegen Zuid-Afrika.
Op gezette tijden bewijst de se
nator niet tot de critici van het
regime te horen, zie ook zijn
reizen naar het land. „Kenne
lijk heeft Zoutendijk begrip
voor het regime, hoewel ik
niet geloof dat hij achter het
racisme staat". Zoutendijk is in
elk geval wel degene die, in
een onbewaakt ogenblik, eens
wat dubieuze ideëen over
zwarten heeft geventileerd. De
professor kwam vorig jaar in 't
nieuws door zijn omstreden
stelling dat zwarten niet lo
gisch kunnen denken.
Fruitboycot
Sietse Bosgra geeft toe dat een
fruitboycot op zichzelf niet
veel voorstelt en het rijke
Zuid-Afrika (platina, diaman
ten, chroom en andere grond
stoffen en produkten) niet in
de problemen brengt. „Maar
alle maatregelen samen halen
wél wat uit". Hij denkt daarbij
ook aan een olieboycot (die
Zuid-Afrika heeft genoopt
grote olievoorraden aan te leg
gen) en een wapenembargo.
Het leger van Zuid-Afrika is
overigens ijzersterk, daar ligt
ook niet de achillespees van
het land. Bosgra: „De zwakke
kant van Zuid-Afrika is z'n af
hankelijkheid van het wes-
Dat bleek in augustus, toen er
berichten kwamen dat Zuid-
Afrika in financiële proble
men was geraakt. Bosgra: „Het
land heeft toen gezegd: „We,
betalen de aflossing op lenin
gen vier maanden lang niet te
rug". De banken zijn daar on
der protest mee akkoord ge
gaan. Belangrijker is dat er,
door internationale druk,
maar ook door de chaos in het
land, een klimaat ontstaat
waardoor banken Zuid-Afrika
geen nieuwe leningen geven.
Dan komt het regime écht in
de problemen en dan moet het
hervormingen gaan doorvoe-
Economische sancties schaden
ook de zwarten in Zuid-Afri
ka, dat geeft Bosgra wel toe.
ynen.
t|S J1):Z
JS 5 (2):'
j, vnbea
i
■US!1.,
Sietse Bosgra van het Komitee Zuidelijk Afrika: „Alles in de Zuidafrikaanse maatschappij is geba
seerd op apartheid. Dat schaf je niet zomaar af, daar gaan jaren overheen. De overgang zal moei
lijk zijn".
ory. l
•fi
Maar: „Er moet helaas bloed in
Zuid-Afrika vloeien. Er is nie
mand die een weg kan aange
ven die niet met lijden xge-
paard gaat. De meeste zwarten
zijn voor boycots, als een sig
naal van mensen die bereid
zijn om nóg meer te liiden, met
de bedoeling iets te bereiken:
de afschaffing van de apart
heid. Dit regime gaat niet uit
zichzelf weg".
De internationale druk en de
dreiging met economische
sancties heeft Botha er al toe
gebracht veranderingen aan te
brengen. Veel is 't niet, maar
niet alle hervormingen zijn
een wassen neus, aldus Bosgra.
„Het luchtkasteel dat zwarten
niet de Zuidafrikaanse natio
naliteit hebben, is inmiddels in
elkaar gestort. Het blanke re
gime heeft toegegeven dat de
zwarten ook Zuidafrikaan zijn.
Daar schieten die zwarten ver
der niks mee op, maar het
geeft wel aan dat de blanken,
vooral als gevolg van die in
ternationale druk, toch conces
sies doen".
Niet alleen internationaal
groeit de weerstand tegen
apartheid, ook in eigen land
stijgt het water Botha tot aan
de lippen. En niet alleen zwar
ten protesteren. De (blanke)
oppositiepartij PFP van Van
Zyll Slabbert neemt nog een
gematigde middenpositie in,
maar blanke studenten en an
dere blanke jongeren hebben
al geprotesteerd tegen het op
treden van leger, politie en re
gering. Zuidafrikaanse bedrij
ven lieten onlangs eveneens
waarschuwende woorden ho
ren, een gevolg van de inter
nationale roep om sancties te
gen apartheid.
De vraag is dan: Apartheid,
hoe lang nog? „In de toekomst
kijken is altijd gevaarlijk",
meldt Bosgra voorzichtig. „Er
zijn zoveel ontwikkelingen,
die kun je tóch niet voorspel
len. Met alle internationale
druk en met de binnenlandse
chaos kan het echter niet vee)
langer dan tien jaar duren. En
dit regime, toch een fel tegen
stander van communisme, is
juist de beste promotor van dat
communisme. Het Westen zou
alleen al daarom moeten zeg
gen: „Botha moet eruit".
Er gaat letterlijk geen dag
voorbij of er zijn rellen en
schietpartijen, waarbij mensen
meestal zwarten om het
leven komen. „Het wordt ook
niet meer rustig voordat er be
langrijke veranderingen zijn
gekomen. En dit regime is niet
in staat voor een vreedzame
oplossing te zorgen. Met Botha
kom je niet verder. Zelfs als
het regime hervormingen zou
willen doorvoeren lukt het
niet. Botha mist het vertrou
wen van de zwarte bevol
king".
Het ANC (Afrikaans Nationaal
Congres) en het UDF (Vere
nigd Democratisch Front) ver
tegenwoordigen de zwarte
meerderheid in Zuid-Afrika.
Het ANC schuwt het gebruik
van geweld niet, zij het dat
mensen daarbij niet het doel
wit vormen. Bosgra stelt dat
het ANC wel geweld moét ge
bruiken. „Het ANC kan niet
vanachter het bureau opere
ren. Het moet rekening hou
den met de gevoelens die bij
de zwarten leven. Het verzet
heeft daden nodig, moet zich
kunnen manifesteren. Het is
een teken van hoop voor de
onderdrukten, 't Volk heeft 't
nodig, het komt uit de mensen
zelf voort".
Bosgra gaat verder: „Eigenlijk
moet je eerst praten over het
geweld dat het regime ge
bruikt. Dat lokt weer nieuw
geweld uit. En het geweld dat
het Nederlandse verzet in de
Tweede Wereldoorlog tegen
de Duitsers gebruikte, dat
keurt toch ook niemand af?
Het ANC-geweld is net zo legi
tiem. Bovendien: Als het ANC
geen geweld had gebruikt
het er toch geweest".
Het Zuidafrikaanse regimt
denkt héél anders over he
ANC-geweld. Het wil ANC
leider Nelson Mandela pa
vrijlaten als hij belooft gee[
geweld te gebruiken. Mandek^cjfée
geeft niet toe en is hu vooi
zwarten in Zuid-Afrika
symbool geworden, Zo'n 80^5):^
•procent van de zwarte bevol-
king wil Mandela als nieuwe Vn Ti
president van Zuid-Afrika, zqïES
blijkt volgens Bosgra uit en-eber.
quêtes onder de zwarten in den^
steden.
De zwarten krijgen in Zuid-
Afrika echter niet de kansj_
hun stem uit te brengen,
Vraag aan Sietse Bosgra: Alge^L
meen kiesrecht en het onge-l
twijfeld daarop volgende I
zwarte bewind, wordt het dan f
niet een nóg grotere chaos? Nu.
al zijn er grote tegenstellingen -
onder de zwarten. „Er zijn ge-; Je
noeg zwarte mensen die 't land
kunnen leiden. Blanke Zuida-
frikaanse zakenlieden hebben T
al gezegd dat zij verbaasd wa- p?*}
ren over het hoge niveau van 'JSC
de leiders van de zwarten, In-
diërs en kleurlingen. En de re- blII
gering moet sowieso gevormd "T*
worden door mensen die het ™ig
volk vertegenwoordigen". °e 1
„Mensen als dominee Alan tet>(
Boesak, bisschop Desmond &fsl
Tutu en de blanke domineej^e
Beyers Naudé zijn de enigen) sc"1
die de verziekte Zuidafrikaan-j
se maatschappij kunnen oplap-| "et
pen. En verder vormt samen- ec
werking tussen ANC en UDF i>?r'
een goede basis voor Zuid- zjcl
Afrika. De PFP van Van Zyll
Slabbert ligt bij de zwarten
niet zo goed. Ze zeggen dat die
partij de gevangenissen alleen
wat comfortabeler wil maken
en hen geen gelijke rechten
wil toestaan. De jonge blanke
intellectuelen, daar valt wel 1
makkeliiker mee
werken'
Sietse Bosgra realiseert zich
maar al te goed dat afschaffing
van de apartheid nogal wat
consequenties heeft. „Alles in
de Zuidafrikaanse maatschap
pij is op apartheid gebaseerd.
Dat schaf je niet zomaar af.
Het moet ook goed voorbereid
worden en daar gaan jaren
overheen. Als je meteen alle
op apartheid gebaseerde wet
ten afschaft, dan heb je hele
maal geen rechtsstaat meer.
Nee, de overgang zal moeilijk
ook
zijn
MARTIN VOORN
H
