Arbeidsverleden bepaalt
achteruitgang uitkering
Astronauten zijn geen halfgoden
ALS JE EEN
BAAN ZOEKT,
MOETJE
WEL WETEN
WAAR JE 'M
KAN VINDEN
Jeugdige Monopoly-kampioen:
je mag geen pardon kennen
tje
>weer
nt
Emancipatieraad:
verdubbel aantal
vrouwen in leger
Maagverkleining niet
hèt middel om af te vallen
NEDERLANDER VAN DEN BERG NA MISSIE IN SPACELAB:
iS*£eidóe (Bemant
'AGINJI
BINNENLAND
ËeidóeComo/nt
ZATERDAG 19 OKTOBER 1985 PAGINA 3
1,0ok rechter moet
i/l li aansprakelijk zijn
NIJMEGEN De Nederland
se Staat moet aansprakelijk
worden gesteld als door schuld
of opzet fouten worden ge
maakt bij de uitleg van de wet.
Dat vindt de Nijmeegse hoog
leraar prof.mr. S.C.J.J. Kort
man n. Terwijl aan bijvoor
beeld advocaten en notarissen
itrenge eisen worden gesteld
ip het gebied van de zorgvul
digheid. is er volgens Kort-
mann vrijwel nooit sprake van
aansprakelijkheid van een
rechter. Kortmann is het daar-
im oneens met de Hoge Raad
lie zegt dat een rechter niet
lansprakelijk kan zijn. Kort-
rtann aanvaardde gisteren het
ïöogleraarsambt in het bur-
;erlijk recht aan de Katholie
ke Universiteit in Nijmegen,
jij ging in zijn oratie uitvoerig
in op de aansprakelijkheid
voor schade die mensen kun
nen lijden als bijvoorbeeld ad
vocaten, notarissen of rechters
wet verkeerd uitleggen.
5S
er. dat
/estie
>n met
at op
is voi
ig van
en sleehfc|
■winds
•lie vri
Egypte
iet vlie d,
heeft
icheppii
ifat
Ier wee
..O-vert
delegal i,
klaring
aio Liberale jongeren
nodigen PLO uit
het
frusttfp
zich ii
O-hool
ïerpe
de PU
le Laun
i bij hi
ter, doo
invalid :c<
•ieus on unei
i gel
op hu
iten
kan im
[sactii i
JaarcJ»/
reel Ifj
DEN HAAG De internatio
nale liberale jongerenorganisa
tie IFLRY heeft de Palestijnse
bevrijdingsorganisatie PLO
uitgenodigd voor haar jaarlijk-
kabin ïe congres dat het komend
tweekend in Dordrecht wordt
;ehouden. Ook de Arabische
Aga heeft een uitnodiging
ontvangen, zo heeft de Neder
landse liberale jongerenorgani-
JOVD bekend gemaakt.
Voor Nederland zijn de Jonge
iU Democraten van D'66 en de
JOVD lid van de organisatie.
Het congres wordt bijgewoond
n de )ta door liberale jongeren uit 22
"landen, waaronder Nigaragua
'en Amerika. Minister Schoo
8 i'opent het congres. Het CIDÏ,
'J Informatie en Docu-
entatie over Israël, heeft de
'31uitnodiging aan de PLO
,j0 iblamage genoemd
de li-
d al ha;bèrale beginselen-
Nederland steunt
i» „plankton-verdrag'
DEN HAAG De
raad heeft gisteren ingestemd
met toetreding tot het Verdrag
te dwin ninzake de instandhouding van
de levende rijkdommen in de
Antarctische wateren. Het
verdrag wordt in de wande-
hieeoskJ l'ng Krill-verdrag genoemd.
"T V-.'ll
.Krill is de benaming
/dierlijk plankton. Doel van het
5 "Tl verdrag 1S ^et 'n stand houden
?t blo» van het water-milieu in het
1 Zuidpoolgebied.
|jt ^Kamerlid wil zelfde
informatie als pers
DEN HAAG De Tweede
moet net als de parle-
e pers op vrijdag inge
licht worden over de besluiten
van de ministerraad. Deze sug
gestie van het CDA-kamerlid
Van der Sanden wordt op dit
moment besproken in een spe
ciale commissie die onder lei
ding van kamervoorzitter Dol
man de werkwijze van de Ka
mer beziet. De commissie
werd ingesteld naar aanleiding
van de RSV-enquête. Nu krijgt
de Kamer die informatie die
vrijdags aan de pers wordt
verstrekt, vaak pas in de week
daarop in de vorm van wets
voorstellen, nota's of brieven.
Het is de kamerleden al lang
een doorn in het oog dat zij al
lerlei nieuws uit de zaterdag
kranten moeten vernemen of
vrijdagavond om commentaar
worden gevraagd over zaken
waar zij nog niets van weten.
Overigens vergadert de Ka
mer op vrijdag niet en zijn de
meeste kamerleden thuis.
\Pcriodcn met zon
t)E. BILT (KNMI) Het ho-
gedrukgebied dat de afgelopen
dagen voor somber bewolkt
weer zorgde, is naar het zuid
oosten weggetrokken. Een
nieuw maximum, dat gisteren
nog bij Ierland lag zorgt het
weekeinde voor de aanvoer
van drogere lucht. Het blijft
hierdoor droog en bij perioden
met zon zal de middagtempe-
ratuur ongeveer 13 graden be
dragen.
In de nacht kan het bij opkla
ringen flink afkoelen. De mi
nimumtemperatuur wordt een
graad of 3 en bij weinig wind
is plaatselijk nachtvorst niet
uitgesloten. Eventuele mist
kan in dit jaargetijde zeer
hardnekkig zijn, maar het ziet
er naar uit dat we 's middags
van een zonnetje kunnen ge
nieten. De wind waait van
daag uit de noordwesthoek en
neemt af tot zwak.
I
I
Vijftien procent
rijdt onverzekerd
VEENDAM Tien tot vijftien
procent van de motorrijtuigen in
Nederland rijdt onverzekerd over
de weg. Dat blijkt uit diverse steek
proeven die in het verkeer zijn ge
nomen, aldus staatssecretaris
Scherpenhuizen bij de ingebruik
name van de nieuwe telefooncen
trale van de Rijksdienst voor het
Wegverkeer (RDW) in Veendam.
De staatssecretaris zei dat in toene
mende mate een beroep moet wor
den gedaan op het Waarborgfonds
dat schade vergoedt indien de auto
mobilist die niet bij een verzeke
ringsmaatschappij kan verhalen.
Doodvonnis
voor twee
kraaien
NIJMEGEN De poli-
tie in Nijmegen heeft
twee kraaien doodge
schoten. De twee be
zorgden in een buiten
wijk al geruime tijd
veel overlast. De politie
kreeg sinds enkele da
gen klachten van ou
ders die hun kinderen
binnenhielden omdat
de twee vogels de kin
deren aanvielen. Na
overleg met de dieren
bescherming werd be
sloten de vogels te do
den.
Actiegroep
verbrandt'schip'
Actievoerders hebben gisteren
bij het bezoek van de Franse
ambassadeur J. Gaultier de la
Ferrière aan Groningen een
scheepje verbrand dat het tot
zinken gebrachte Greenpeace-
-schip Rainbow Warrior moest
voorstellen. Verdere incidenten
deden zich niet voor. De Fran
se ambassadeur was in Gro
ningen om daar de tentoon
stelling Hugenoten in Gronin
gen te openen.
VOORSTELLEN BIJ KAMER INGEDIEND
DEN HAAG In hoever
re uitkeringstrekkers er
door de herziening van
het sociaal stelsel er netto
op achteruitgaan is afhan
kelijk van hun arbeids
verleden, de vraag of zij
gedeeltelijk arbeidsonge
schikt dan wel volledig
werkloos zijn en van de
vraag of zij alleen- dan
wel tweeverdiener zijn.
De gisteren bij de Tweede Ka
mer ingediende wetsvoorstel
len stellen ten aanzien van het
arbeidsverleden de eis dat
men voor een ww-uitkering in
het voorafgaande jaar 26 we
ken moet hebben gewerkt.
Naast deze eis moet men in de
laatste vijf jaar voorafgaand
aan de werkloosheid tenmin
ste drie jaar een baan hebben
gehad van tenminste acht uur
per week.
Onder het nieuwe stelsel
wordt de grootste categorie
van de uitkeringsgerechtigden
gevormd door werklozen die
wel aan deze eis voldoen (66
procent), zo blijkt uit de toe
lichting op de voorstellen. Het
grootste deel van hen is al
leenverdiener (39 procent),
terwijl 27 procent tweeverdie
ner is. Van de alleenverdie
ners ondervindt 20 procent
degenen op het minimumni
veau netto geen nadeel van
de stelselherziening, terwijl 20
procent die met een modaal
inkomen er gedurende vijf
jaar ongeveer 59 gulden per
maand netto op achteruit gaan.
Bij de hogere uitkeringen van
de alleenverdieners kan de
netto-achteruitgang tot 800
gulden per maand oplopen.
Van de tweeverdieners gaat
een kwart met een uitke
ring op het minimumniveau
er vijf jaar netto niet op
achteruit, terwijl zij er daarna
aanzienlijk op vooruitgaan.
Tussen minimum en modaal
kan de achteruitgang de eerste
vijf jaar per maand naar leef
tijd en per jaar variëren van
41 tot 401 gulden. Na die vijf
jaar gaat het inkomen weer
vooruit.
Alleenverdieners die voor de
helft arbeidsongeschikt zijn en
voor de helft werkloos, maken
17 procent uit van het totale
bestand aan werklozen. Op het
niveau van het modale inko
men leveren de meesten van
hen 59 gulden netto per
maand in. Bij elke halfjaarlijk
se stap gebeurt dat nog eens.
Voor degenen op het mini
mumniveau, bijna de helft in
deze categorie, treedt in de
netto-uitkering in vergelijking
met de huidige situatie gêen
verschil op. Voor de inkomens
boven modaal kan dat verschil
oplopen tot 800 gulden netto
per maand.
Ook bij tweeverdieners die
voor de helft arbeidsonge
schikt en voor de helft werk
loos zijn, zijn de gevolgen be
langrijk. Op het minimumni
veau wordt de netto-uitkering
na enkele jaren voor jongeren
448 gulden lager dan thans,
een effect dat later ook op
treedt voor mensen tot 54 jaar.
Bij de modale inkomens in
deze categorie kan het netto
achteruitgang oplopen tot 621
gulden.
Volgens de PvdA kunnen de
voorstellen de toets der kritiek
niet doorstaan en is de uit
voerbaarheid twijfelachtig. De
VVD zal de voorstellen eerst
grondig bestuderen. Het CDA
was niet bereikbaar voor com
mentaar. De FNV zegt dat de
Kamer nu moet kiezen tussen
de strop en de kogel.
DEN HAAG De Emancipatieraad vindt dat er; in
1993 ruim tweemaal zoveel vrouwen in het leger mpe-
ten werken als nu. Dit staat in het advies van de raad
aan staatssecretaris Hoekzema (defensie) over zijn
voorstellen om de integratie van de vrouw in de krijgs
macht te bevorderen. De staatssecretaris heeft zijn
voorstellen gepresenteerd in de ontwerp-beleidsnota
Vrouw in de Krijgsmacht.
De Emancipatieraad stelt in haar advies aan de staatssecretaris
voor streefcijfers op te stellen. Op dit moment bestaat 3,5 pro
cent van het krijgsmachtpersoneel uit vrouwen. De raad stelt
voor te streven naar vijf procent vrouwen in het leger in 1989
en acht procent in 1993. Om de toetreding van vrouwen te ver
gemakkelijken pleit de raad voor de mogelijkheid van kortyer-
band-contracten van twee tot drie jaar, in plaats van vier tot^es
jaar. Ook de functie-eisen moeten naar de mening van de raad
herzien worden. In een advies dat de Maatschappelijke raad
voor de Krijgsmacht vorig jaar publiceerde, werd gesteld dat de
huidige functie-eisen leiden tot discriminatie. De Emancipatie
raad vindt dat de staatssecretaris op dit advies in had moeten
gaan.
De raad stelt verder voor horizontale instroming binnen de
krijgsmacht mogelijk te maken. Dat wil zeggen dat mannen* en
vrouwen van buiten de krijgsmacht een van de hogere randen
binnen de krijgsmacht moeten kunnen vervullen. De Emancipa
tieraad denkt daarbij aan managerfuncties op het gebied van ge
zondheidszorg, techniek, administratie en automatisering.
UTRECHT
ning bij overmatig dikke pa
tiënten leidt niet altijd tot het
gewenste gewichtsverlies. Ook
doen zich nogal eens complica
ties voor. Het effect op lange
termijn is nog niet bekend en
het is de vraag of de risico's
van operatieve behandeling
opwegen tegen de gevaren van
overmatige vetzucht, aldus een
team uit het Nijmeegse
St. Radboudziekenhuis in het
Nederlands Tijdschrift voor
Geneeskunde. Van ziekelijke
vetzucht is sprake bij i
met een overgewicht ^an
meer dan 80 procent. De be
handelde Nijmeegse patiënten
wogen gemiddeld 133 k£Io.
Van 33 patiënten is het ge
wicht een jaar na de operatie
bekend. Dat was gemiddeld
91,4 kilo. Per patiënt yarieerde
het gewichtsverlies echter
enorm, van 9 tot 81 kilo, en bij
een kwart was het onvoldoen
de. Bovendien is er na het be
reiken van het laagste gewicht
weer sprake van een stijging
van gemiddeld 7,2 kilo.
„Loedwik" van
den Berg in
astro
nautenkostuum
bij het
aanbieden van
de Zeeuwse
ruimtevlag aan
commissaris
Boertien.
Tussen beiden
twee zusters van
Van den Berg.
DELFT „Wij zijn maar ge
wone mensen. Er wordt zo
vaak gedacht dat astronauten
supermensen zijn, halfgoden
en meer van dat gedoe. Maar
we zijn gewone mensen, die in
de ruimte hun best doen alles
wat ze op aarde geleerd heb
ben, zo goed mogelijk in prak
tijk te brengen. Een moeilijke
baan, keihard werken en voor
de rest niets. Je wordt door
Mission Control (vluchtleiding
in Houston red.) permanent
op de vingers gekeken. In fei
te doe je niets zonder hun toe
stemming".
De ruim twintig jaar geleden
vanuit Nederland naar de
Verenigde Staten vertrokken,
en naderhand tot Amerikaan
genaturaliseerde scheikundige
Lodewijk van den Berg (53), is
ondanks al zijn levendigheid,
zijn aparte humor, een uiterst
bescheiden man gebleven. In
FRIEMELS
Mj LyKr HÉT sewaoG DM
ÊSN SJÖK TEZIJN. STEL
vcc£: 25" \JdÖU\J£N \XXA
MAN. LM KrJ6 OfffNOU
JZCMT Hlte?
Dr. Lodewijk van den Berg houdt maandag op de TH in
Delft een lezing over zijn ervaringen als bemanningslid
van de Challenger/Spacelab-combinatie tijdens een
ruimtereis van 29 april tot 6 mei 1985. De scheikundige
Van den Berg studeerde in 1961 af in Delft en promo
veerde in 1975. Hij werd geboren in Sluiskil en woont
thans in Goleta in Californië. Tijdens zijn ruimtereis ver
richtte hij experimenten op het gebied van de kristal
groei.
Gisteren was hij in Zeeland waar hij commissaris van de
koningin de Zeeuwse vlag overhandigde, die hij heeft
meegenomen tijdens zijn ruimtetocht. Vandaag wordt
Van den Berg in zijn geboortedorp ontvangen.
de eerste helft van november
is zijn tijdelijk contract met
NASA, het Amerikaanse bu
reau voor lucht- en ruimte
vaart, voorbij. „Dan ga ik ge
woon weer naar het laborato
rium van ons bedrijf", zegt
Van den Berg, wiens voor
naam in Amerika onverander
lijk als „Loedwiek" wordt uit-
gsproken.
Dat bedrijf is EG&G in het
Californische Goleta, waar
Van den Berg zich ontwikkel
de tot één van 's werelds
meest vooraanstaande „kristal
lenkwekers". Op grond van
deze kwalificatie werd hij ook
voor twee jaar uitgeleend aan
NASA. Die kristallen, die in
gewichtloze toestand sneller
en tot grotere omvang groeien
dan onder aardse zwaartek
racht, spelen onder meer een
belangrijke rol bij de produk-
tie van nieuwe geneesmidde
len en de vervaardiging van
zeer nauwkeurige meetinstru
menten.
Ontbijt
Wat de mensen van NASA al
lemaal niet hebben moeten be
denken om van het eten en
drinken aan boord van een
ruimteschip geen al te grote
troep te maken, is niet gering.
„En toch kan het voorkomen,
dat er een stukje van je ontbijt
afbreekt en wegzweeft. Als je
er niet meteen achteraan gaat,
zie je het misschien nooit meer
terug. Weet je trouwens wat
óók heel leuk is? In gewicht
loosheid proberen een strik in
een veter te maken. Het lukt
je nooit!".
„Wij zijn maar een week in de
ruimte geweest en dan valt het
allemaal nog wel mee, maar de
Russen hebben met hun heel
langdurige vluchten (van meer
dan een half jaar) wel andere
ervaringen. Wij hebben de in
druk, dat van één van de laat
ste Russische bemanningen
twee leden nog altijd in een
sanatorium zitten. Het is niet
uitgesloten dat ze nooit meer
normaal zullen kunnen lo
pen", zegt Van den Berg.
Trouwens, ook na die korte
Spacelab-missie van een week
hadden Van den Berg en zijn
collega's het moeilijk om weer
aan de aardse zwaartekracht
te wennen. „Toen we waren
geland, zijn we nog ruim drie
kwartier aan boord gebleven.
Niet omdat we dat zo leuk
vonden, maar omdat het niet
anders kón. In die drie kwar
tier hebben we heel hard aan
onze aanpassing moeten wer
ken. Je bloed zakt weg uit de
hersenen en je wordt duizelig.
Dat bloed trekt ook weer naar
je benen en dat is helemaal
niet zo'n leuke ervaring. Je
voeten beginnen enorm te tin
telen".
„Intussen wordt je gecontro
leerd door artsen en verpleeg
sters en je komt niet eerder
naar buiten dan wanneer de
dokters hebben vastgesteld,
dat je in staat bent om redelijk
veilig langs het trapje naar de
begane grond te lopen. Het
moet er toch een beetje goed
uitzien, voor de tv-cameÈa's.
Maar let maar eens op hoe de
meesten zich heel stevig vast
houden aan de leuning langs
dat trapje".
Van den Berg zegt ervan over
tuigd te zijn, dat het kunstma
tig opwekken van zwaarte
kracht tijdens langdurige
ruimtevluchten van levensbe
lang zal zijn. Als Amerika in
de jaren negentig over een ei
gen ruimtestation zal beschik
ken, waarin bemanningen
maanden achtereen moeten
werken, kan de conditie van
de astronauten naar zijn oor
deel alleen maar op peil wor
den gehouden door ze dage
lijks enige tijd in een soort
centrifuge te laten doorbren
gen, waarin ze kunstmatige
zwaartekracht ondergaan.
Gewichtloosheid aan de ene
kant, G-krachten aan de ande
re kant. „Je wordt bij de lan
cering behoorlijk in je stoel ge
drukt en leuk is dat niet. Laat
zelf maar eens iemand van
zo'n 150 kilo op je borst zitten.
Niet éven, maar twintig minu
ten achter elkaar. Na een mi
nuut of tien kun je al haast
geen adem meer halen en
krijg je het steeds benauwder.
Niet voor niets krijg je zuivere
zuurstof toegediend via je
ruimtehelm", zegt Van den
Berg. „Vraag straks maar eens
aan Wubbo Ockels hoe hij het
vond".
AMSTERDAM Ver
dien geld als water, knijp
je buurman uit, schud
hem leeg, reken buiten
sporig hoge huren tot-ie
z'n laatste honderdje
kwijt is, zorg dat hij er
geen gat meer in ziet en
zo gedesillusioneerd het
strijdperk verlaat. En
vergeet bij dit alles voor
al niet een kapitalistische
grijns op te zetten.
Wreed? Welnee, 't is
maar een spelletje dat in
het jubileumjaar 1985 al
een halve eeuw Monopo-
ly heet. De vijftienjarige
Laurens Sinaasappel uit
Laren geldt sinds giste
ren als de gierigste, uit
gekooktste en heel mis
schien ook wel een beet
je de gemeenste speler
van Nederland. Hij won
immers op de Speelgoed
beurs in de Amsterdam
na vijf speelrondes het
Nederlands kampioen
schap en toucheerde
daarmee in totaal maar
liefst 3500 echt geld.
Laurens, de op één na jongste
deelnemer, verkreeg zijn titel
door korte metten te maken
met 192 merendeels volwas
sen mededingers. „Ik speel
het spel bijna nooit, want
niemand in de familie wil
het tegen me opnemen", al
dus de middelbare scholier.
De reden achter de afzijdig
heid van die familie wordt
misschien nog het best gety
peerd door het commentaar
van de oorspronkelijke favo
riet en één van Laurens' laat
ste slachtoffers, de 29-jarige
horecaman Henk Knepper
uit Apeldoorn: „Hij heeft ge
woon vreselijk veel geluk.
Deze jongen ziet kans om op
een domme manier deals te
sluiten over „Ons Dorp" en
toch nog aan het eind van de
partij het meeste geld over te
houden. Dat vind ik knap".
Monopoly werd in de crisisja
ren in de VS bedacht door de
werkloze en straatarme elek
trotechnicus Charles Darrow.
Het werd binnen de kortste
keren een geweldig succes,
volgens velen omdat het de
arme sloeber van die tijd
voor een paar uur een gewel
dig gevoel van macht en rijk
dom kan geven. Nu, vele ja
ren nadat Darrow zelf multi
miljonair werd, zijn maar
liefst tachtig miljoen spellen
verkocht. Vele malen is ge
poogd in het spel modernise
ringen aan te brengen, maar
evenzovele malen is men
daarvan terug gekomen: Mo-
nopoly-minnenden waren te
zeer gehecht aan de regels
waarin a-sociaal gedrag en
kapitalistische honger naar
geld op een onschadelijke
wijze kan worden gebotvierd.
Deze kenmerken zijn er te
vens de reden van dat de
Sovjet-Unie vrijwel het enige
land ter wereld is, waar Mo
nopoly niet mag worden be
oefend.
Goed in geld
Wat maakt naast hebzucht
iemand tot een goed Monopo-
ly-speler? Volgens de jonge
Nederlands kampioen (die
overigens naar eigen zeggen
slechts vijf gulden zakgeld in
de week krijgt) moet je ge
woon „goed in geld" zijn.
Een goed speler betaalt nooit
te veel voor zijn onroerend
goed, luidt een andere waar
heid. „Als je denkt te kunnen
winnen moet je keihard zijn,
zaken kunnen doen zonder
pardon. Het is de kunst om
bijvoorbeeld zo goedkoop
mogelijk het Haagse Plein of
de Rotterdamse Coolsingel te
kopen en er zoveel mogelijk
winst op te halen. Dat bete
kent onderhandelen met het
mes op tafel. Wie een ander
een voordeeltje gunt, heeft in
feite het spel al verloren".
Toekomstige spelers dienen
wel rekening te houden met
één kleine wijziging. Een
speciaal voor het jubileum
uitgeschreven wedstrijd heeft
gisteren een nieuwe naam
opgeleverd voor „Ons Dorp",
de enige plaats op het spel
bord die in Nederland niet
echt bestaat. De nieuwe Mo-
nopolyspellen die vanaf he
den in de winkel liggen, heb
ben nu als goedkoopste vesti
gingsplaats „Het Dorp", ge
noemd naar het gelijknamige
Arnhemse revalidatieoord
voor invaliden waar Mies
Bouwman zich ooit zo succes
vol voor heeft ingezet. Want
de woekerwinsten, de toren
hoge huren en de onafwend
bare faillissementen mogen
het spel dan beheersen, de
deelnemers moeten blijven
beseffen dat er belangrijker
dingen op de wereld zijn. In
de woorden van een lid van
één van de Monopolie-clubs:
„Aan tafel maken we elkaar
af, maar na afloop drinken
we weer gezellig een pilsje".
ARJEN VAN DER SAR
