Tutu dicht bij steun
voor geweld in
bevrijdingsstrijd
fieidóeSou/ta/nj;
HTTITTl
TAFEL
fSSSij"
Origenes: „Bidt dat ik de juiste uitleg geef'
kerk
wereld
„Alleen nieuwe belijdenis
kan gereformeerden uit
crisis halen
Doopsgezinden willen
neergaande lijn doorbreken
>weer
ir
Beurs van Amsterdam
ACHTERGROND
fteidó&Qowant
MAANDAG 7 OKTOBER 1985 PAGINA
iINN
Glemp: Paus in '87 naar Polen
Paus Johannes Paulus II zal in 1987 voor de derde maal in zijn
pontificaat een bezoek brengen aan zijn geboorteland Polen.
Glemp verklaarde dat de paus waarschijnlijk Warschau en
Gdansk zal bezoeken en vermoedelijk ook andere plaatsen aan
de Poolse Oostzeekust zal aandoen.
Het Vaticaan heeft nog niets over de reis meegedeeld.
Johannes Paulus heeft zijn geboorteland twee keer bezocht
sinds hij in 1978 paus werd: in 1979 en in juni 1983. De betrek
kingen tussen de communistische regering en de invloedrijke
roomskatholieke kerk in Polen zijn gespannen door de steun
van de kerk voor het verboden vakverbond Solidariteit.
Drie Spaanse Jezuïeten zalig verklaard
Paus Johannes Paulus II heeft zondag drie Spaanse Jezuïeten
zalig verklaard. De missionaris Diego Luis de San Vitores
(1627-1672), die ook tot martelaar van de katholieke Kerk werd
verklaard, werd tijdens missiewerk op het strand van Tumon,
op de Filipijnen. met een speer vermoord. Giuseppe Maria Ru-
bio y Peralta (1864-1929) werd om zijn werk onder de armen
„de apostel van Madrid" genoemd.
Francesco Garate (1857-1929) werkte 41 jaar als portier van de
Universiteit van Bilbao. Hij was een vertrouweling van de stu
denten en van het universiteitspersoneel. De studenten zeiden
over hem: „Broeder Francesco is een groot heilige, maar hij is
ook zo slim als een vos."
Het moeilijkste in deze
wereld is zichzelf te
blijven
Desmond Tutu, de angli- van de vrede die geen pacifist
caanse bisschop van Jo- kunnae'n ekUeö. ef daar zou"
hannesburg, heeft giste- ^en we wei eens heel dicht bij
ren gezegd dat hij dicht kunnen zijn, dat we moeten
staat bij het ondersteunen zeggen dat het minste van
van geweld als middel twee kwaden de omverwer-
om de blanke minder- Pin& van.djt onrechtvaardige
^reSer*n6 yan Zuid- k"Unnen zeggen hoe lang zijn
-Afrika omver te werpen, niet-gewelddadige strijd jonge
In een televisie-interview zwarten zou blijven aanspre-
op het einde van een be- ken. „De vreedzame optie is
zoek aan Groot-Brittan- onzin als zij in de praktijk
nië veroordeelde Tutu E£chop
het geweld van de rege- .Èen d£, van het probieem .s
ring in Pretoria en van dat degenen onder ons die
haar tegenstanders. vreedzame, niet-gewelddadige
verandering in Zuid-Afrika
Tutu zei: "Ik besef als man hebben bepleit, het zeer grote
i lopen van zeer ernstige
erosie en ondermijning van
onze geloofwaardigheid", zei
hij. Dit zou volgens hem ge
beuren wanneer het westen
geen economische stappen on
dernam om de Zuidafrikaanse
regering te dwingen tot her
vorming. Hij zei om interna
tionale economische druk te
hebben gevraagd in bespre
kingen die hij vorige week
voerde met premier Margaret
Thatcher.
Boesak
Alan Boesak, de oprichter van
het Verenigde Democratische
Front die op borgtocht vrij is
hangende berechting wegens
staatsondermijnende
ten, heeft gisteren de blanke
minderheidsregering de
schuld gegeven van dertien
maanden gewelddadigheid en
bloedvergieten. Hij vroeg om
meer offers.
Boesak, die krachtens de
borgtochtvoorwaarden alleen
het woord mag voeren vanaf
de kansel in zijn kerk in
Kaapstad, zei tegen 3.000 ge
meenteleden. dat
bevrijding dichterbij komt, de
prijs die ervoor betaald moest
worden, steeds hoger wordt.
„Wij hebben niet te maken
met een goedgunstige rege
ring die weet wat rechtvaar
digheid, vrijheid en erbarmen
betekent", aldus Boesak. „Wij
hebben te maken met mensen
die hun hart en geest hebben
afgesloten... Wij hebben te
maken met het beest. Wij zijn
getuigen van de laatste stuip
trekkingen van het beest. Het
einde is nabij".
Hij zei dat God aan de kant
van de bevrijdingsstrijd stond.
„Zolang het bloed dat op
straat vloeit uit de lijken van
onze kinderen niet is opge
droogd. vloeit het naar God in
de hemel.
Pagina 5: Zuidafrikaanse
kranten uiten kritiek op
Botha.
De Zuidafrikaanse dominee Allan Boesak kon gisteren weer prediken in zijn eigen
kerk in Kaapstad.
Kardinaal Simonis nam
titelkerk in Rome in bezit
Kardinaal Simonis. aartsbisschop van Utrecht en voorzitter
van de Nederlandse bisschoppenconferentie, heeft zaterdag
de hem toegewezen titelkerk in Rome in bezit genomen. Het
is de San Clemente, een eeuwenoude kerk die op 10 oktober
1946 door de toenmalige aartsbisschop van Utrecht, kardinaal
De Jong, in bezit werd genomen.
In de jonge kerk werden kardinalen gekozen uit de bisschop
pen van de bisdommen die om Rome liggen, en uit de pries
ters die aan het hoofd stonden van de oude parochie- of titel
kerken in Rome. Ze werden gekozen als persoonlijke raadge
vers van de paus, mede op grond van hun verbondenheid met
Rome als centrum van de universele katholieke kerk. Door
de inbezitneming raakt mgr. Simonis, die eerder dit jaar kar
dinaal werd, ook plaatselijk verbonden met Rome.
De Gereformeerde Kerken
hebben een nieuwe glashelde
re belijdenis nodig, willen ze
uit de crisis komen. Daarin
moeten de relatie tussen God
en mens en de maatschappe
lijke consequenties van het
evangelie kort worden ver
woord. Dan weten de kerkle
den waar ze aan toe zijn en
wordt voorkomen dat ieder
een volstrekt willekeurig met
kernbegrippen uit het evan
gelie gaat manipuleren.
Dat zei drs. K. A. Schippers,
hoogleraar praktische theolo
gie aan de Gereformeerde
Theologische Hogeschool in
Kampen, zaterdag in Lunte-
ren op het jaarlijks congres
van de organisatie van reunis-
ten van de gereformeerde stu
dentenvereniging SSR.
Schippers stelde vast dat de
belijdenis niet meer functio
neert in de Gereformeerde
Kerken: „Daardoor wordt er
soms een ongelooflijk simplis
tisch beroep op de bijbel ge
daan. Iedere ketter heeft zijn
letter", aldus de hoogleraar.
Hij noemde de Gereformeer
de Kerken een „conflictge
meenschap": „het conflict
wordt geïnstitutionaliseerd,
we hebben geen boodschap
meer aan elkaar, kruipen weg
in ons eigen hoekje en gaan
niet meer creatief met con
flicten om".
Schippers wees deze vorm
van pluraliteit van de hand.
Er is wel verscheidenheid van
gaven, maar niet van funda
mentele uitgangspunten. Deze
vorm van pluraliteit gaat vol
gens hem ten koste van de
kwaliteit van de kerk.
Schippers sprak van een ..ge
loofwaardigheidscrisis". Ter
illustratie voegde hij eraan toe
dat de kerk wel verkondigt
dat God een voorkeur heeft
de
dat
tegelijk geen afstand doet
haar eigen welvaart.
Schippers vindt dat de kerk
de werkelijkheid moet leren
zien door het oog van de mar
ginalen. Ze moet daarvoor les
nemen bij de basisbeweging.
Die biedt met haar grote aan
dacht voor de liturgie en de
gemeenschap en met haar
open vizier op de samenleving
volgens Schippers een veelbe
lovende
kerk-zijn.
„Een poging de neergaande
beweging te doorbreken." Zo
omschreef ds. AG. Hoekema
(Alkmaar) de landelijke ge
meentedag van de Doopsge
zinden, die zondag onder het
motto „Een nieuw lied" in de
Pieterskerk te Leiden is ge
houden. Hieraan hebben 1.000
Doopsgezinden (5 procent van
het totaal) deelgenomen.
„Je hebt bij ons vaak het ge
voel dat alles zo neergaat," al
dus Hoekema, organisator van
deze bijeenkomst. „We wilden
nu laten zien dat er wel iets
kan. In het thema kwam dat
tot uiting. Het gaat om nieuwe
inspiratie, een nieuw elan. We
moeten ons verzetten tegen
verstarring en het zingen van
het oude liedje."
In twaalf verschillende groe
pen konden de deelnemers
spreken over uiteenlopende
onderwerpen als een plurifor
me samenleving, euthanasie
en geloof,
gemeente-zijn, de actualiteit
van de „Martelaersspiegel" en
een eventuele doperse vredes
wacht. Het laatstgenoemde
slaat op een voorstel van fle
Amerikaanse theoloog en pa
cifist Ron Sider, die vorig jaar
op het Doopsgezind Wereld
congres te Straatsburg zijn ge
loofsgenoten opriep een inter
nationale vredeswacht te for
meren, dat in conflictsituaties
zou kunnen bemiddelen.
zaamheden (ziekenhuispastoraat
i Centrum Am-
•s. E. M.PIantier
kandidate te Amsterdam. Aangeno
men de benoeming tot bijstand in
het pastoraat te Spijk,
r Plas te Bergambacht.
Gereformeerde Gemeenten
Beroepen te Vlaardingen. P. Blok te
Capelle a.d IJsel.
Het is moeilijk voor te
stellen, de kerkdiensten
zoals die in Caesarea om
streeks het jaar 230 wor
den gehouden met Orige
nes als voorganger: De
belangstelling van de
volwassenen is maar heel
matig. Velen van hen
verlaten de kerk halver
wege de preek, of zelfs al
voordien, tijdens de
Evangelielezingen.
De uitlegger spreekt niet vrij
moedig over alle geloofsza
ken: kinderen en studenten
van de catechetenschool mo
gen niet alles horen over bij
voorbeeld de eucharistie; die
is alleen voor ingewijden.
Maar ook de betekenis van
bepaalde liturgische gebrui
ken, zoals het knielen, de ge
bedsrichting en de doop houdt
hij verborgen.
Soms, midden in de preek, als
hij een moeilijke tekst moet
uitleggen, stopt Origenes en
vraagt de toehoorders voor
hem te bidden dat de Heilige
Geest hem zal helpen om de
juiste uitleg te geven.
Het verhaal van Origenes,
theoloog uit de derde eeuw,
staat in „Kerkvaders", een
uitgave van Het Boekencen
trum in Den Haag en uitgeve
rij Tabor in Brugge. In het
losbladige boek worden tek
sten van kerkvaders uit de
vroege kerk toegelicht. De
bijdrage over Origenes werd
geschreven door drs. F. Lede
gang, gereformeerd predikant
in Heerenveen. voormalig
medewerker aan de Katholie
ke Universiteit in Nijmegen.
Origenes is een van de be
langrijkste theologen uit zijn
eeuw. Vooral op de theologie
van het Oosten heeft hij zijn
stempel gedrukt, maar ook
had hij veel invloed in de
kerk van het Westen. Hij
werd geboren in Alexandriè,
in een christelijk gezin in het
jaar 185. Zijn vader was een
van de slachtoffers van de
christenvervolgingen door
keizer Septimus Severus. Ori
genes nam de financiële zorg
van het gezin op zich en gaf
lessen in de grammatica. Als
achttienjarige werd hij leider
van de catechetenschool. De
jonge leraar had enorm suc
ces: er kwam een stroom leer
lingen. Waarschijnlijk had de
fanatieke soberheid van Ori
genes veel zeggingskracht.
Dat geloof bracht hem er ook
toe de tekst uit Mattheüs 19
letterlijk te nemen. Het gaat
om het twaalfde vers, waarin
o.a. wordt gezegd dat „er ge-
snedenen zijn dié zichzelf ge
sneden hebben, terwiile van
het koninkrijk der hemelen.
Die het vatten kan, die vatte
het": Origenes castreerde
zichzelf.
Deze daad zou hem later in
moeilijkheden brengen: door
zijn onderwijs verwierf hij
zich een naam als theoloog,
maar hij was niet tot priester
gewijd en mocht dus niet pre
ken. Toen hij echter in 215 in
Palestina was, vroegen de bis
schoppen van Caesarea en Je
ruzalem hem te preken. De
eigen bisschop van Origenes,
Demetrius, was het hiermee
niet eens en beval hem terug
te komen naar Alexandrië.
om zijn werk als leraar te
hervatten. Later, toen Orige
nes weer in Caesarea was,
wijdden <de al genoemde bis
schoppen hem tot priester.
Demetrius was furieus. Dit
had nooit mogen gebeuren.
Niet alleen omdat hij er niets
wist, maar hoe konden bis
schoppen een „geschondene"
tot de hoge staat van priester
verheffen? Een speciale syno
de ontnam Origenes het ambt
van leraar en verbande hem
uit de kerk van Alexandrië.
Korte tijd later verklaarde
een tweede synode de pries
terwijding van Origenes on
geldig. Alleen de kerken die
Origenes van diens reizen
kenden, bijvoorbeeld die van
Griekenland, Phoenicië en
Arabië, trokken zich niets
van de ontheffingen aan. Ori
genes nam intrek bij een
vriend in Caesarea en preekte
daar veelvuldig, soms dage
lijks. Van al die preken zijn er
204 bewaard gebleven Deze
documenten vormen, afgezien
van een enkele preek en frag
menten van anderen, het oud
ste monument van christelijke
prediking.
De diensten die Origenes leid
de, konden uitlopen tot enke
le uren. Soms preekte hij een
kwartier, soms een veelvoud
daarvan.
De al genoemde onzekerheid
over de juiste uitleg van be
paalde teksten hangt hiermee
samen dat Origenes zich niet,
zoals theologen nu, kon beroe
pen op een eeuwenoude theo
logische traditie. Bovendien
was hij ervan overtuigd dat
het in de theologie gaat om
een Mysterie. Menselijk spre
ken daarover is ontoereikend.
Dat is de grond van zijn be
schroomdheid in het doen van
uitspraken. Hij weet dat hij
met vuur speelt. Hij be
schouwt zijn opvattingen dik
wijls dan ook niet als „laatste
woord", maar als hypothesen.
Leerlingen hebben dit niet al
tijd begrepen, en trokken
soms onjuiste conclusies, daar
bij tot heel onorthodoxe con
clusies komend. Ook in de
kerkgeschiedenis is dit ken
merk van Origenes' werk niet
altijd herkend, waardoor het
lang niet altijd tot een goede
beoordeling van zijn werk is
gekomen.
In zijn theologie, uiteengezet
in het dogmatisch werk
„Principiis", gaat Origenes uit
van de Openbaring, maar pro
beert daaruit door middel van
de logica conclusies te trek
ken. Hij gaat daarbij in op de
(Griekse) filosofische themata
van zijn dagen en probeert
daar een christelijk antwoord
op geven.
Een van de kenmerken van
Origenes' theologie is te vin
den in diens visie op het
einde van alle dingen": De
mogelijkheid om, uit vrije Wil,
tot God terug te keren, is er
niet alleen gedurende dit le
ven, maar ook daarna in het
komende leven. Er zijn zoveel
achtereenvolgende werelden,
dat de gehele redelijke wereld
de kans krijgt vrij tot haar
Schepper terug te keren.
Daarmee redt Origenes Gods
liefde en de menselijke vrije
wil. Alleen blijft de vraag of
vanwege die menselijke vrij
heid niet de mogelijkheid be
staat dat mensen voortdurend
terugvallen. Origenes lost dit
probleem op door de filosofi
sche stelling dat het kwade
eindig is. Tenslotte zal de
Zoon. die niet de vrije wil had
om ook het kwade te kiezen,
maar uitsluitend het goede
kon doen, alles aan de Vader
teruggeven en zal God alles in
allen zijn.
De uitgave „Kerkvaders" is
bedoeld voor mensen of groe
pen die zich willen verdiepen
in leven en betekenis van de
geestelijke leiders in de eerste
eeuwen van de kerkgeschie
denis. In het godsdienstonder
wijs, catechese is de stof goed
bruikbaar, maar ook in ge
spreksgroepen, liturgiekrin
gen en dergelijke.
Behalve informatie over de
betreffende persoon, diens le
ven en werk, geven de bijdra
gen ook inzicht in het (geeste
lijk) klimaat van die tijd. Cen
traal staat in iedere bijdrage
een kortere of langere tekst
van de hoofdfiguur.
De uitgave is losbladig; de zes
afzonderlijke deeltjes kunnen
ook los worden besteld. De re-
daktieleden zijn voor het me
rendeel van protestantse hui
ze. Van katholieke zijde doen
onder andere mee de Zusters
Benedictinessen van de Belgi
sche abdij Behtlehem in Bon
heiden, evenals dr. M. F. G.
Parmentier van de KTH Am
sterdam.
Tot nu toe verschenen bijdra
gen over de Didachè, een
werkje uit de joods-christelij
ke gemeenschap van de eerste
eeuw; over Irenaeus, bisschop
van Lyon aan het einde van
de tweede eeuw; Origenes;
Cyrillys van Jerusalem in de
vierde eeuw; de eveneens
vierde-eeuwse Gregorius van
Nyssa en Augustinus (diens
„De catechizandis rudibus",
een handleiding voor de cate
cheet).
Het is de bedoeling dat in ie
der geval nog eens zes afleve
ringen verschijnen.
LÜTSEN KOOISTRA
„Kerkvaders", teksten met
toelichting uit de vroege
kerk is een uitgave van Het
Boekencentrum en uitgeve
rij Tabor. De prijs is 55,-.
Ambtelijke molens
'lij it
yiNSCi-
ek en e
Ïtter Y.
ndse
iNDO).
AMBTELIJKE molens blijken nog steeds langzaam te dijersorgai
en. De vereniging Eigen Huis, een organisatie die de betuCohol
gen behartigt van de (kleine) huiseigenaar, heeft mot Van
constateren, dat bij de koop van nieuwbouwwoningeityrecteu
maar liefst twaalfduizend gevallen de kopers hun subsidfcclame
laat ontvangen. ver het
|ame op
een aar
IN deze groep gaat het om mensen, die slechts tot de kirankgel
van een huis over kunnen gaan, wanneer zij kunnen r^iderste
nen op een premie of een subsidie. Financiële tegenvalp ..stati
kunnen nauwelijks worden opgevangen. Volgens Eigen 1
kan de boeterente bij de bank als gevolg van het uitbliji
van de subsidie oplopen tot meer dan 400 gulden. Dat is
de meeste betrokkenen bepaald geen gering bedrag.
HiET ministerie heeft toegegeven, dat er inderdaad ver,
ging is opgetreden. In de loop van deze maand zal de ach
stand worden ingelopen, zo is toegezegd. Van een schadel|
stelling kan echter geen sprake zijn, „omdat de beschiklj
betreffende de premiebetaling daarin niet voorziet",
ondertussen komt door deze formele benadering een
kleine huiseigenaren flink in de kou te staan.
Normale
temperaturen
DE BILT (KNMI) Met het
mooie nazomerweer is het af
gelopen. Gisteren kon het nog
op diverse plaatsen 20 graden
worden bij redelijk zonnig
weer. De regen, die vanmor
gen vroeg het westen van ons
land bereikte, is de voorbode
van koeler en wisselvalliger
weer. De komende dagen
komt de temperatuur niet veel
hoger meer dan een graad of
16, de normale middagtempe-
ratuur voor begin oktober. De
eerstkomende dagen kunnen
er bovendien enkele buien
vallen. Later in de week zal
het met de neerslag meeval
len. Maar de aanvoer van oce-
aanlucht gaat wel door. Veel
zon mogen we deze week dan
ook niet verwachten.
Vooruitzichten voor diverse
Europese landen, geldig voor
woensdag en donderdag:
Zuid-Scandinavië: Wisselvallig
weer met buien. Middagtem-
peratuur van 14 graden.
Britse Eilanden: Wisselvallig
met af en toe regen. In het
zuiden ook zonnige perioden.
Middagtemperatuur van 13
graden in het noorden tot 17
graden in het zuiden.
Italië, Joegoslavische 1<)EN H
Zonnige perioden, maar Uom*»r
enkele lokale regen- of
weersbuien. Middagtemp^0^P0
tuur van 20 graden in noorjit vo<
talië tot 25 graden meer m het l
het zuiden toe. |trechl
lestaat
M"Mi",5an k
jen he
nmidd
Brussel
Gepv'e"
Kopenhagen
Zui
on
ran
ulti
taal
Middagtemperatuur rond 16
graden.
Midden- en zuid-Frankrijk:
Overwegend droog en zonnige
perioden. Middagtemperatuur
van 17 graden aan de westkust
tot 24 graden aan de zuidkust.
Zuid-Duitsland, Alpenlanden:
Droog en zonnige perioden.
Een middagtemperatuur in de
dalen rond 16 graden. Nul-
graad-celsiusniveau rond 2000
meter.
Spanje, Portugal: Droog en
zonnig. Middagtemperatuur
van 22 graden in het noord-
on
•RETC
rikaar
erdag
iaar d
natiek
leid o
>ude
«de, i
~}Iederl
Spekschnitzel met
pompoen-ratjetoe
en aardappelen
yoghurt met
geraspte peer
Nodig voor twee personen:
250 g speklappen, ei, pa
neermeel, zout, 30 g marga
rine, peper, mespunt
bloem, paprikapoeder, aro
ma;
1 ui, knoflook, 1 lepel olie,
1 paprika, stuk pompoen
(courgette of komkom
mer), 1 tomaat, zout, ket
jap, peterselie, selderij;
Vt tot 1 kg aardappelen;
2 handperen, 1 lepel ci
troensap, 0,5 liter yoghurt,
basterdsuiker naar smaak,
jam.
Snijd of knip de speklappen
in hanteerbare stukken.
Klop het ei los met een lepel
>leek
jespre
gratis ake woensdag de vlederl
>Jer le:
leur i
Wijnae
rikaai
puiten
bijlage bil uw krant met of „Pi
informatie over films.muzie
theater, recreatie,expositie,
en een complete agenda ?retori«
•en Ne
iracht.
lot ha
koud water. Haal het
door het ei en vervolgbederh
door paneermeel met ^Mjnsda
Bak de speklappen in fiüniste
margarine lichtbruin, /i<lultaat
daarbij het deksel zo Mprekin
mogelijk schuin op de Iver de
om de spatten op te vangteide
Temper vervolgens het vwen.
en bak het vlees na tot 1
gaar is. De totale baktijiHet hot
twintig minuten. Leg ifvaard
speklappen op een bordilgemei
houd dat warm. Strooi pexaendu
over het vlees. Bak in Icher t
overblijvende vet de bld*n wc
lichtbruin, voeg weinig t
ter toe en maak de jus
smaak met zout, paprikap
der en aroma. Fruit de klNtMT
gesneden ui en gepe|M J
knoflook lichtbruin in Kj
olie. Voeg stukjes paprikJBM
blokjes geschilde pomp
toe en smoor de gr oer
tien minuten. Laat de laa 7 okt
twee minuten stukjes toni Prins
meesmoren. Maak het Haag
recht op smaak af met z ter
ketjap, fijngeknipte pete tienja
lie en selderij. b"re<
Rasp de geschilde peren a°°P
meng ze direct met citrc werel
sap. roer de yoghurt dooi
vruchten en breng het me
sel op smaak met basten
ker. Garneer het toetje
een paar schepjes jam.
JE Ah
8 oki
Prins
Euro|
120,00« Wessanen
