Lummelen
met de
lummels
«De straa
is vooè
jongeren
,een tweede
thuis'1
Roemenië
verwerkt bijbels
totwc-papier
CcidócGouoatit
AMSTERDAM - De meest voor
de hand liggende vraag aan iemand
die in naam van de wetenschap an
derhalf jaar lang tussen straatslij-
pende jongeren heeft verkeerd,
blijkt meteen de moeilijkste. Welke
overkoepelende indruk heeft dr.
Jan Hazekamp van het opgroeien
de deel der natie overgehouden? Is
het er echt zo bar en boos mee ge
steld als de noodkreten over voet
balvandalisme. jeugdracisme, po-
tenrammerij en buurtschennerij
willen doen geloven? Hazekamp is
zojuist aan de Vrije Universiteit te
Amsterdam gepromoveerd op een
proefschrift met de intrigerende ti
tel „Rondhangen als tijdverdrijf'.
Zeshonderd belangstellenden waren sa
mengestroomd om te horen hoe hij zijn
stellingen ter verkrijging van de graad
van doctor in de sociale wetenschappen
zou verdedigen. De aula was te klein,
een grote zeldzaamheid. Daarin weer
spiegelde zich de wankelmoedigheid
waarvan het jeudbeleid in Nederland be
vangen is geraakt - tot op het niveau
van de Directie Jeugdbeleid van WVC
toe. Men weet het niet meer. Zou Haze
kamp de benarde voorbereiders, makers
en uitvoerders van strategieën voor de
toekomst een strohalm te bieden heb
ben?
Als hij terugdenkt aan het succes van
zijn promotie, moet hij glunderen. Over
zichtsfoto's komen op de proppen om te
staven hoe vol die aula wel was. Maar
de vraag naar de overkoepelende eindin
druk die de jeugd van vandaag heeft
achtergelaten, doet hem met lichte ont
reddering terugzinken in de kussens van
het divanbed. De sigaret tussen de vin
gers blijft onaangestoken. „Heel moei
lijk. hoor. De vraag lokt uit tot het op
plakken van etiketten en dat is nu juist
waar ik me in mijn proefschrift tegen
keer. Toch een poging? Vooruit dan.
Mijn indruk is dat de gemiddelde Ne
derlandse jeugd van vandaag bestaat uit
vrij stevige jongens en meisjes die heel
nuchter zijn en heel realistisch omgaan
met de omstandigheden waarmee ze
-thuis, op school, in de maatschappij
worden geconfronteerd. Ze zijn niet ter
neergeslagen, ze lijden niet onder hun si
tuatie en ze gaan zich niet te buiten aan
overtrokken verwachtingen. Ze zijn niet
passief, maar ook niet in verzet. Je vindt
bij hen van alles een beetje, net als bi j
volwassenen. De verschillen tussen jon
geren en ouderen zijn echt niet zo groot.
Hel enige verschil is eigenlijk het leef-
tijdverschil. Daarom moeten we eens
ophouden met dat opplakken van etiket
ten. De jongeren van vandaag spijbe
laars? Ach. hoeveel volwassenen verzui
men niet eens een dag, zogenaamd om
dat ze ziek zijn. maar in werkelijkheid
omdat ze even geen zin hebben om naar
hun werk te gaan?"
Tijdverdrijf
Rondhangen als tijdverdrijf. Die twee
begrippen lijken met elkaar in strijd:
vandaar dat de titel van het proefschrift
zo intrigeert. Tijd verdrijven, dat doet
men door te gaan voetballen of volks
dansen. Tijdverdrijf, daar ziet men de
gezonde geest in het gezonde lichaam
bezig. Maar rondhangen voor een patat
tent of disco? Zulk rondhangen geeft eer
der aan dat men niets heeft of weet om
de tijd mee te verdrijven. Zulk rondhan
gen duidt op verveling. Ledigheid, des
duivels oorkussen. De jonge doctor
moet er smakelijk om lachen. Dan: „La
ten de volwassenen eerst eens naar zich
zelf kijken. Negentig procent van de vol
wassenen hangt toch 's avonds en in de
weekends ook rond, zij het voor de buis?
Wie zul je ooit horen zeggen: gut, zie
tante Truus daar eens zinvol voor haar
televisie zitten? Maar op straat moet al
les ineens zinvol zijn. Hypocriet. Ge
woon een manier van volwassenen om
hun ongenoegen op jongeren te projecte
ren. Meer niet".
Anderhalf jaar lang heeft Hazekamp -
zelf een veertiger die echter weet te
ogen als een basketbalscheidsrechter -
zijn tijd verdreven lussen leerlingen van
twee vierde klassen van een school voor
lager beroepsonderwijs in Zaandam.
„Maar dat had ook Zoetermcer kunnen
zijn. Zwolle of Zwartewater. De uitkom-
Hazekamp: Ze worden helemaal niet het
huis of de school uitgejaagd door
conflicten met ouders of leerkrachten. Ze
willen gewoon een eigen plek voor zichzelf
en dat kan het gemakkelijkst op straat
want die is betrekkelijk vrij.
sten zouden, denk ik, hetzelfde zijn ge
weest want wat ik gedaan heb. is een zo
genaamd leefwereldonderzoek. Mensen
van vlees en bloed observeren in hun ei
gen situatie. Dit soort onderzoek komt
ZATERDAG 21 SEPTEMBER li
pel v;
ovot
nee:
ilder
er)
inze
vrie
ha
jddi
Ildel
ïgie.
WASHINGTON - In Washington
is Roemeens toiletpapier aangetrof
fen waarin hier en daar nog leesba
re fragmenten van bijbelverzen te
vinden zijn. Het toiletpapier wordt
zeer zorgvuldig bewaard om te be
wijzen dat de Roemeense regering
bijbels aan het recyclen is in het
kader van president Ceausescu's
beleid religieuze activiteiten te on
derdrukken.
De Roemeense leider heeft lang een be
voorrechte positie gehad in de Verenigde
Staten vanwege zijn pogingen een onaf
hankelijker koers te varen in zijn buiten
landse beleid dan de andere landen van
het Warschaupact. Maar hij is zijn kre
diet aan het verspelen, aangezien er aan
het Amerikaanse Congres steeds meer
bewijzen worden voorgelegd van syste
matische schending van de mensenrech
ten in Roemenië.
Het tekort aan papier, met name toilet
papier, in verscheidene Oosteuropese
landen is berucht en het hergebruik van
papier is dan ook een normale gang van
zaken. Maar in Polen bijvoorbeeld zou
den de autoriteiten nooit religieuze pu-
blikaties voor dit doel durven te gebrui
ken. Laat staan dat zij een confrontatie
met de machtige katholieke kerk zouden
aandurven door de miljoenen Poolse bij
bels te recyclen.
De Polen maken toiletpapier van afge
dankte regeringspapieren en partijbladen
en de autoriteiten hebben zelfs een wis
selkoers vastgesteld voor bundels oud
papier en opnieuw verwerkte rollen:
Misschien hopen zij dat de mensen wer
kelijk de partijliteratuur zullen doorle
zen en dat ze het niet alleen kopen voor
een zekere persoonlijke hygiëne.
Geschonken
Het is mogelijk dat Roemenië, dat te
kampen heeft met ontmoedigende tekor
ten, uit pure nood niet alleen officiële
propaganda opnieuw gebruikt maar ook
religieuze geschriften. Westerse diploma
ten geloven evenwel dat de sporen van
bijbelverzen die op het toiletpapier ge
vonden zijn, afkomstig zijn van een zen
ding van twintigduizend bijbels die een
paar jaar geleden naar Roemenië ver
scheept werden door de Amerikaanse
Hervormde Wereldbond.
De Roemeens autoriteiten gaven toen
toestemming voor de invoer van deze
bijbels in een poging de kritiek op de
schending van de mensenrechten in het
land te doen ophouden. De bijbels wa
ren bedoeld voor de Hongaarse minder
heid in Transylvaniê, maar er wordt
aangenomen dat er maar weinig zijn
aan zien komen. Willen we de vcrhiL r
dingen normaliseren, dan zullen we e,;;„
voorbeeld moeten nemen aan
vijftig jaar geleden toen de
sen onvolwassenheid en
veel vager waren. Laten we ophoud^'eu
met het aanwijzen van excessen bij 3S"
jeugd. Ook onder volwassenen kon^ ^i
excessen voor. Ze zitten in de hele ej
menleving. De excessen onder de
wasscncn - laat ik alleen maar ljaai
drankprobleem noemen - komen hofe Z]
stens minder naar buiten. Maar als
aan al die ontslagen mannen denk. dncj(
is dat ook niet zo'n vrolijke boel". S|
Wat is dus de les die de maatschappij ier
Hazekamps proefschrift over rondh&je
gen als tijdverdrijf kan trekken? „Dat fj te
niet met ons vingertje naar de jongerngr,
moeten wijzen, maar dat we de fcjt i
moeten zoeken bij onszelf', komt »r
prompt uit. „Dat wc geen leuke dingjt r
voor de jongeren moeten doen - q 5,
maatregcltje verzinnen, een voorzienir^eni
je treffen en ze voor de rest laten gaan pa
maar dat we eens moeten kijken hoe iee,
het als volwassenen zelf doen. En dat ven
op elke plek waar we functioneren, iecf jr
op zijn eigen wijze, moeten nagaa
waarom toch zien we de jeugd als ii
geïsoleerds? Jongeren hebben er in mfj/-
visie recht op dat ze niet alleen sociai
cultureel, maar ook maatschappelijk e
volwassen leefstijl als jongere kunn j
ontwikkelen. Compleet met publiekelL j
rondhangen, wanneer ze daar zin in h^.-
ben. Als motto heb ik mijn proefschrtstJ.
een regel uit het werk van de Fran^
dichter Arthur Rimbaud meegegeven. me
ben jong. reik mij de hand. Dat is de lj
Over rondhangen voor de televisie hc^
je niemand, maar over rondhangen q
straat wordt schande geroepen. Zo'n v^r(j
schillende benadering spreekt toch bon
delen?" .pi
PIET VAN DIEMET
aangekomen. Het lijkt erop dat in platal
daarvan de bijbels in beslag zijn gemt
men, tegelijk met vele andere religieur.
publikaties. tes
Het opduiken van het toiletpapier m 1
verspreide bijbelteksten lijkt niet allo,
te bevestigen dat genoemde bijbels ncal
hun bestemming hebben bereikt, mn
er valt ook uit af te leiden dat het Rrai
meense recyclingproces alles behan.
perfect is. Het is immers zeer de vrior
of de Roemeense autoriteiten met oped
de teksten leesbaar hebben gehouden t g
zodoende laten zien wat hun overtuigjui
is ten aanzien van godsdienstzaken. z<
HELLA PItdi
Copyright The Guardfct
idc
in Nederland weinig voor. Maar veel
van wat ik heb gevonden, kun je herken
nen in studies uit de ons omringende
landen. Ik durf dus, al heb ik me beperkt
tot Zaandam, te zeggen dat het algemene
geldigheid heeft. Vijfenzeventig procent
van de jeugd is zoals ik het beschreven
heb. Iedereen die zijn oogjes open heeft,
kan het zien".
Rondhangen
Nadat de doctor in spé. door aan het
normale klasgebeuren deel te nemen, ge
noegzaam vertrouwen bij de leerlingen
had gewekt, introduceerden ze hem in-
hun kring van vriendinnen en vrienden
buiten de school. Zo kon hij zich uitein
delijk vrij bewegen binnen de kaders
van een aantal cliques (zeg maar: geslo
ten gemeenschapjes met een eigen ge
dragspatroon), die hun trefpunten had
den op straat, in uitgaansgelegenheden
of in een eigen onderkomen. Hij ging,
kortom, rondhangen met de rondhan-
gers. Lummelen met de lummels. En
hem viel het volgende op. „Die 16-, 17-
jarigen zoeken helemaal niet uit balorig
heid eikaars gezelschap op straathoeken
of voor de deur van de snackbar. Ze
worden helemaal niet het huis of de
school uitgejaagd door conflicten met
ouders of leerkrachten. Ze willen ge
woon een eigen plek voor zichzelf en dat
kan het gemakkelijkst op straat want die
is betrekkelijk vrij. Rondlummelen heet
het dan. maar ik zeg: wat is er meer in
herent aan het leven dan dat? Stel je
voor dat je niet zo maar wat zou mogen
staan en zitten en gekheid maken. Wat
doen volwassenen anders in hun stamca
fé of bij de barbecue?"
Rondhangen van jongeren, wil Haze
kamp erin hameren, moet niet gezien
worden als een zich afzetten of verzetten
binnen gezin, school of arbeidssituatie,
maar als een zelf gekozen vorm van om
gang waarin de tijd en de ruimte actief
gestructureerd worden. De eigen plek -
of het nu een straathoek is, een disco of
een jeugdhonk - wordt door jongeren
opgevat als een tweede thuis, een pied-a-
terre dat altijd beschikbaar is en waar
geen rekening gehouden hoeft te worden
met optreden van ouders, schoolmee^
ters of chefs. Daarnaast biedt de eigen
plek mogelijkheden om zich duidelijk te
onderscheiden van andere groepen, om
die desgewenst te kunnen mijden en dus
om potentiële botsingen te voorkomen.
Het gaat om de schepping van een zóne
van vrijheid ten opzichte van volwasse
nen en van andere groepen leeftijdgeno
ten die gestalte krijgt met behulp van
een symbolische bezetting van straathoe
ken, tafels in de snackbar, voetgangers
tunneltjes, muren van een schoolge
bouw.
Bezet
„Door regelmatig met elkaar bijeen te
komen op dezelfde plek", aldus Haze
kamp, „door er bijeen te staan, te pra
ten, te gebaren, lawaai te maken, brom
fietsen neer te zetten, maakt een groep
jongeren duidelijk dat ze een plek sym
bolisch hebben bezet. Het in beslag ne
men van zo'n ruimte versterkt de eigen
heid, het gevoel van bij elkaar te horen
en iets voor te stellen in de openbaar
heid". Alles goed en wel, zullen volwas
senen mokken die balen van het brom-
mergeknetter, het uitglijden over de res
ten van croquetten en het gekalk met
spuitbussen, maar kunnen de jongeren
die eigenheid, dat gevoel van bij elkaar
te horen en iets voor te stellen, niet ver
sterken in hun eigen clubhuis of keet in
plaats van bij mij voor de deur? „Uit er
varing blijkt", werpt Hazekamp deze
sputteraars tegen, „dat de verschansing
van de groep achter de eigen muren na
enige tijd de kans op buitensporige ver
veling aanzienlijk doet toenemen. Jonge
ren blijken behoefte te hebben aan vaste
plekken die hun groep een strategische
positie verschaffen in het openbare le
ven. waar het een komen en gaan is van
voorbijgangers. Het is juist de potentiële
wisselwerking tussen de groep enerzijds
en de omwonenden of passanten ander
zijds die de aantrekkelijkheid van het
rondhangen op straat uitmaakt. Er moe
ten altijd mogelijkheden aanwezig zijn
dat er iets kan gebeuren, of men daar nu
actief aan meewerkt of niet".
Doorn
Het neemt niet weg dat dit schijnbaar
zinloze rondlummelen menige volwasse
ne en pedagoog een doorn in het oog is.
Bij veel ouderen bestaat bovendien de
indruk dat er steevast probleemjongeren
in het geding zijn: druggebruikers, van
dalen, spijbelaars, drop-outs, ontwortel
den. „Terwijl dat rondhangen juist een
zeer positief tijdverdrijf is dat hoofdza
kelijk wordt uitgeoefend door jongeren
die weinig problemen kennen en die er
niet op uit zijn de omgeving te choque
ren", blijft Hazekamp hameren. „Het
probleem is eerder dat het rondlumme
len in het denken van de volwassenen
zo'n buitensporig accent is gaan krijgen.
Daarmee worden de jongeren in een be
paalde hoek gedrukt. Krijgen ze een eti
ket opgeplakt. In de jaren zestig stond er
op dat etiket: de jeugd is progressief en
wil wat. Nu staat er: de jongeren zijn al
lemaal rechts en lamlendig. Het is zo
makkelijk. Maar in wezen betekent het
dat je de jongeren niet voor vol aanziet.
Eerst was de jeugd de hoop voor de toe
komst. Nu is de jeugd een bron van
zorg. Nooit worden jongeren eens nuch
ter bekeken".
Met instemming haalt Hazekamp een
Franse vakbroeder aan, de socioloog Gé-
rard Lutte. „Die zegt: laten we de ado
lescentie afschaffen. Dat vind ik een
vondst. Het idee van de adolescent is ge
groeid in de tweede helft van de negen
tiende eeuw. Daarvoor werd de opgroei
ende jeugd nooit als een aparte, geïso
leerde groep gezien. Toen haalden de
jongeren ook rottigheidjes uit. maar het
was allemaal veel meer geïntegreerd in
de samenleving. Het was veel meer een
gebeuren van jongeren en volwassenen
samen. De manier waarop de adolescen
ten tegenwoordig sociaal georganiseerd
zijn, is uiterst gebrekkig. Dan kun je ex
cessen verwachten. Het komt doorrde
buitensluiting. Heel merkwaardig vind
ik dat: enerzijds worden 16-. 17-jarigen
'overdonderd door de ingewikkelde ver
schijningsvormen van de moderne
maatschappij en moeten ze daarop rea
geren. Maar tegelijk zijn ze niet opgeno
men in die maatschappij. Wanneer we
allemaal de mond vol hebben van de
jeugdproblematiek, dan zou het wel eens
kunnen gaan om een maatschappelijk
probleem dat we zelf creëren. En dan
zou de oplossing wel eens kunnen lui
den: geef de jongeren een volwaardiger
plaats".
Excessen
Zo niet, dan gaan de jongeren zelf hun
rechten wel opeisen, voorspelt Haze
kamp. „Op het ogenblik zitten we in zo
verre in een dal dat de jongeren zich niet
laten horen. Maar twintig jaar geleden
had ook niemand verwacht dat Provo de
maatschappij op zijn kop zou zetten.
Het Maagdenhuis, dat had ook niemand
„Stel je voor dat je niet zo maar wat zou mogen staan en zitten en gekheid maken.
Wat doen volwassenen anders in hun stamcafé of bij de barbecue?".
