Stemgeluid in
de aanbieding
finale
Bejaarden
stellen
vaardigheden
gratis
ter
beschikking
m
ZATERDAG 14 SEPTEMB E"
Bef]
Een wrange grap: Nadat een tech
nische storing is opgetreden kun
nen twee van de drie mannen in
eèn ruimteschip worden gered. De
derde moet eeuwig in de ruimte
blijven. Ground Control besluit dat
niet het lot, maar een eenvoudige
qüiz moet aanwijzen wie de ge
doemde is. De eerste, een blanke
astronaut, krijgt de vraag: wanneer
verging de Titanic Met het ant
woord „in 1912" redt hij zijn leven.
Aan de tweede, ook een blanke,
wordt gevraagd: hoeveel slachtof
fers vielen er toen Zijn antwoord
„1513" is juist en ook hij hoeft niet
in de ruimte te blijven. Aan de der
de, een neger, wordt tenslotte ge
vraagd: „Geef alle namen van de
slachtoffers".
Zo ongeveer moet ook de positie
van de vrouw worden gezien als
het erom gaat dienst te kunnen ne
men in het Belgische leger. Want
het wordt de vrouw in België wel
uitermate moeilijk gemaakt de wa
penrok te dragen. Al in 1951 dien
de de regering een wetsontwerp in
waarbij het vrouwen werd toege
staan dienst te nemen, maar dat
werd onder druk van de oppositie
schielijk ingetrokken.
In 1957 werd een dergelijke wet
wèl goedgekeurd, maar zij kreeg
geen rechtskracht omdat de uitvoe
ringsbesluiten achterwege bleven.
De wettelijke doorbraak kwam pas
in 1982, toen de Belgische overheid
besloot de anti-discriminatiewet
van 1978 ook toe te passen op de
Nochtans gebeurt het zelden dat
men in België een vrouwelijke mi
litair aantreft Het aantal dames dat
toegelaten wordt tot de officiers-,
onderofficiers- of soldatenopleiding
is uitzonderlijk laag en dat heeft
niets te maken met de geringe be
langstelling. Want die is er, mede
dank zij de werkloosheid, zeker.
Het komt doordat men de fysieke
eisen voor vrouwen en mannen
even hoog stelt. Vandaar dat vij
fentachtig procent van de manne
lijke gegadigden slaagt voor de li
chamelijke toelatingsproeven en
slechts tien procent van de vrou
wen.
Volgens een onderzoeker naar dit
fenomeen, prof. dr. Knops van de
universiteit van Leuven, is dit het
rechtstreekse gevolg van de femi
nistische eis tot volstrekt gelijke
behandeling in het leger.
Tot 1982 hanteerde het leger aan
gepaste testen voor vrouwelijke
kandidaten, hoewel ze toen nog al
leen in aanmerking kwamen voor
administratieve en medische func
ties. Maar toen het leger voor man
nen en vrouwen even toegankelijk
werd, althans leek te worden, gin
gen feministen die meestal niets
van het leger moeten hebben op de
barricaden en eisten dus ook gelij
ke rechten en plichten. De legerlei
ding ging daar, wellicht gretig, op
in en besliste dat het dan ook afge
lopen moest zijn met de aangepaste
tests. Sindsdien moeten de dames
bewijzen „kerels" te zijn. Wat vol
gens de onderzoeker niet kan.
Want, zegt hij, de vrouwelijke con
stitutie is anders. Vrouwen zijn
kleiner dan mannen, hun ledema
ten zijn korter, hun spiervolume is
geringer, hun hart en hun bloedvo-
lume zijn kleiner en dus ook hun
zuurstofopname. Dat is dan ook de
reden waarom vrouwelijke topatle
ten mindere prestaties leveren dan
hun mannelijke collega's: hun we
reldrecords liggen zeven tot vijfen
twintig procent lager.
De Belgische man of vrouw die be
roepsmilitair wil worden, moet bij
voorbeeld een hockeybal dertig
meter ver kunnen gooien. Alleen al
op dat onderdeel vallen vrouwen
massaal af. De hockeybal is voor de
Belgische dames te vergelijken met
de quiz in de ruimte.
Bordjes in het Mozeshuis aan het
Amsterdamse Waterlooplein wijzen
de weg. „Gilde", daar is het „Gilde
betekent twee dingen", zegt Wou
ter van Doornik, de grondvester
van het project „Ten eerste geeft
het aan dat er overdracht plaats
vindt in de oude. beproefde trant
van meester op gezel. Maar bo
vendien ligt erin besloten dat hier
allemaal mensen bezig zijn met
hetzelfde doel. Wanneer de nieuwe
Gildegids uit is, geven we altijd een
feest. Dan denk ik: daar zit dus dat
Gilde En zo voelen ze zich ook.
Een broeder- en zusterschap. Heel
saamhorig".
Wouter van Doornik is vormings
werker van professie. Dat wil zeg
gen: hij zet zich beroepsmatig in
voor de ontplooiing van het indivi
du, geplaatst tegen de achtergrond
van maatschappelijke verande
ringsprocessen. Als zodanig is hij
betrokken bij de cursussen van
Pensioen in Zicht, zijnde een breed
project dat afzwaaiende werkne
mers klaar moet stomen voor een
arbeidsloze levensavond. „Ik doe
dat nu zes jaar. Toen ik begon,
kreeg ik te maken met mensen van
vijfenzestig. Inmiddels is die leef
tijd gezakt tot zestig jaar of lager.
Zulke mensen pikken de verhaal
tjes over hobby's en vakantiereisjes
niet meer. Ze willen in de maat
schappij staan. Erbij horen".
Ontdekking
Vormingswerker Van Doornik
proefde de noodzaak bij die behoef
te, aan te haken. „Ik ben me gaan
oriënteren bij de vrijwilligerscen-
trales waarvan er verspreid over
hét hele land zo'n vijftig draaien.
En toen ontdekte ik iets geks. Als
we eerlijk zijn en de kaartenbak
doorkijken, kreeg ik te horen, zit er
eigenlijk niets voor ouderen bij.
Heel de sector van het vrijwilli
gerswerk, ontdekte ik, is doortrok
ken van de heersende jongerencul
tuur. In dat sfeertje van kratten
bier en popmuziek past een werk
loze academicus van dertig natuur
lijk beter dan een vut'er of een ao-
w.'er. Wat voor de ouderen over
bleef. dat was het verzorgen van
gehandicapten of het bezoeken van
zieken, want daar hebben de jonge
ren geen zin in. Nou vind ik dat
verre van minderwaardig werk,
hoor, en het moet ook gebeuren,
maar ik dacht: zou er misschien iets
te_verzinnen zijn dat meer op het
lijf van ouderen geschreven is
AMSTERDAM Eigenlijk is de tijd van het
spreekuur om, maar de jongeman met de
baard mag nog binnenkomen. Hij drukt zich
uit in stenografisch Nederlands en dat nog
met een zwaar Amerikaans accent. Of hij hier
terecht kan voor iemand die hem helpt bij het
schrijven van sollicitatiebrieven „Zeker",
zegt Wouter van Doornik, terwijl hij een geel
formulier trekt. „Ik hoop alleen dat u niet te
veel haast hebt. Veel ouderen gaan in septem
ber met vakantie. Gelijk hebben ze". Of het
iets kost „Nee, het kost niets. U hoeft hoog
stens eventuele reiskosten te vergoeden". Oh.
Of er dus niet per woord betaald dient te
worden „Nee. De ouderen doen het omdat
ze het leuk vinden. En omdat ze iets van hun
kennis of ervaring door willen geven. Ze
doen het uit een soort van hobby. Soms ko
men mensen uit dankbaarheid'aanzetten met
een taart. Dat mag. Mensen zijn nu eenmaal
niet meer gewend dat er gratis iets voor ze ge
daan wordt. Daar weten ze geen raad mee".
De jongeman vertrekt met een naam en een
telefoonnummer. „U moet zelf maar zien of
het klikt".
Vormm.
Wouter vaj
Doornik:
plan is zo
eenvoudig!
kan op de
achterkanf
een
luciferdooi
hun diensten niet betaald
luidt een steeds terugkJ
vraag. Maar ook: zijn hun 1
loze diensten niet een
oneerlijke concurrentie
het eerste te beginnen", zed
Doornik, .juist doordat alles j
geloos gaat, is de sfeer zo
rend. Geld schept verplicht*
en het is nu eenmaal de gij
verworvenheid van gepensié
den dat ze helemaal niets!
hoeven. Doen ze toch iets,
het met hart en ziel. En w<
concurrentie betreft, tja. mogf»
deren alsjeblieft misschien oo|
beetje Waarom moetf
muis- en muisstil zitten eii
mand voor de voeten lopenj,^
vendien gaat het allemaal h<
formeel. Het schitterendste d--
vind ik dat van een man d-
meubelfabriek heeft gehad1^
schaapjes zijn al lang op het f
maar hij is zo verslaafd aai
vak dat hij in die oude f?
mensen wil gaan opleiden totu|
belmaker. Hij start met een rrj
zes. Concurrentie De meubef
school neemt niemand aan dl
der is dan twintig en ze hebb^
wachtlijst van hier tot ginder
Volgeboekt
Een bloemlezing uit de Gilt
tenslotte om de critici te late*—
hoe onschuldij het allema
Verre landen. De heer en me'
De Lange maken al jarenlang
reizen naar alle delen van dwa.
reld. Ze zijn bereid adviezen die
ven aan oudere mensen diu^
hun vakantie wat meer wilier7
ken dan de bekende busreisje!
de bekende plaatsen Schake^0
schaker met ruim vijftig jaarrorl
ring wil wel eens schakeifi
mensen die geen schaakpjjjj
hebben; hij denkt hierbij
aan mensen die moeilijk op_
komen. Jordaan. De heer
veld heeft het eerste kwank
deze eeuw in de Amsterdamink
daan gewoond en er van allesuit
gemaakt, bij voorbeeld het a*uvv
peloproer van 1917 en het opt
van legendarische figuren alqï
de Waterduiker. Hij wil daar"k(
op scholen over vertellen. H)
radepaard uit de stal van Zo'n
deze heer Westerveld „Hij isiarb
tachtig, maar we hebben eeik vi
sticker op zijn kaart moeten mil
ken", zegt Van Doornik. ,>n v
voorlopig volgeboekt". 'e tv
PIET SNOld k
inde
Het Belg- TH
leger hec*-^
vrouwen'
geledere
maar het
de dame
moeilijk
gemaakti
baan in
armee t«
bemacht»
Dat werd dus Gilde. En nu het eer
ste proefjaar zijn laatste kwartaal
nadert, begint bij Van Doornik het
blije vermoeden post te vatten dat
hij raak in de roos geschoten heeft.
De twee studiedagen die hij over
het Amsterdamse project heeft ge
organiseerd, mochten zich verheu
gen in een landelijke belangstelling
van vormingsdeskundigen. Op veel
plaatsen broeit sindsdien het plan
naar hoofdstedelijk model een ei
gen Gilde te stichten. De VARA en
de KRO willen ermee op de televi
sie komen, het tweede Duitse net
heeft interesse en er is zelfs een
groep Italianen in het Mozeshuis
wezen kijken. „Terwijl het toch al
lemaal zo eenvoudig is", grinnikt
Van Doornik. „Het kan op de ach
terkant van een luciferdoosje.
Wanneer je vroeger iets over je
fiets wilde weten, stapte je naar de
gepensioneerde rijwielhersteller
aan de overkant. Het verschil is dat
er momenteel op veel plaatsen geen
overkant meer bestaat. Door de in
gewikkeldheid van de moderne
maatschappij verliezen de mensen
elkaar uit het oog".
Overkant
Gilde wil de overkant weer in ere
herstellen, daar komt het op neer.
En zo staat het ook met grote, rode
letters bovenaan in de Gildegids
waarvan binnenkort het derde
exemplaar verschijnt. „Voor ieder
een die iets wil weten of kunnen
en die daarbij de ervaring en ken
nis van een ander goed gebruiken
kan". Van Doornik achteraf: „Het
spannendste is eigenlijk dat het
werkt Je verzint zoiets achter de
vergadertafel, maar dan kom je
thuis en denk je: hoe kom ik aan
vijftig ouderen die zich aanbieden
Want met vijf kun je geen gids ma
ken. En verdraaid, net voor het
sluiten van de eerste gids meldt
zich de vijftigste aan. Vervolgens
de angst: zullen de mensen wel ge
bruik van het aanbod maken
Nou, de eerste gids was uit en het
leek wel of de telefoon onder
stroom stond. Dan krijg je de derde
fase. Beleven beide kanten plezier
aan elkaar Tot onze grote vreugde
we doen dit met zes bejaarde
vrijwilligers; ik ben de enige snot
neus bleek er op de dag die we
hadden uitgetrokken om het pro
ject te evalueren, alle reden te zijn
een paar flessen wijn uit de kast te
halen. We hopen nog dit jaar de
honderdste bejaarde in de aanbie
ding te hebben. Aan de vraagkant
komen we boven de duizend uit.
En beide partijen zijn blij met el-
kaar".
Concreet Waar komt de jongeman
met de baard en het Amerikaanse
accent terecht Van Doornik blijkt
legio mogelijkheden uit de mouw te
kunnen schudden. „Een dame met
grote administratieve ervaring wil
mensen behulpzaam zijn, die moei
te hebben met het schrijven van
brieven. Hier, de heer Cornelissen
heeft ruime ervaring met het
schrijven van sollicitatiebrieven,
verzoekschriften en dergelijke. Hij
wil graag behulpzaam zijn. In okto
ber wordt het helemaal mooi. Dan
krijgen we een gepensioneerde
dame die haar hele leven op een
personeelsafdeling heeft gewerkt.
Duizenden sollicitatiegesprekken
heeft ze gevoerd. Die biedt zich aan
om gegadigden letterlijk alle fijne
Het geheim van de vormingswer
ker „Op die studiedagen waren er
ook vertegenwoordigers van be
jaardenbonden. Je'gaat zeker weer
iets opzetten voor ouderen, zeiden
ze met vies gezicht. Ik zei: krijg het
zuur, ik ga helemaal niks voor jul
lie opzetten. Jullie zijn met je ken
nis en ervaring onmisbaar voor de
maatschappij. Schitterende verha
len kan ik erover vertellen. Oude
ren die hier wat stilletjes binnenko
men timide, lijkt het wel en
die je als het ware helemaal op ziet
bloeien. Uiterst bezige bijtjes wor
den ze soms. Dan is het opeens van:
als je me wilt bereiken, moet je 's
avonds bellen, want overdag ben ik
op pad. Ze hebben een eigen plek
gevonden voor hun laatste levens
fase. Steeds belangrijker zie ik dat
worden. Je ziet toch geen bouw
vakker van boven de vijftig meer
Nou, stel dat zo'n uitgerangeerde
bouwvakker vijfentachtig wordt.
Dan heeft hij nog meer dan een
derde van zijn leven voor de boeg".
De filosofie achter Gilde is dus:
waarin zijn ouderen even goed als
jongeren of misschien wel beter
Niet zoeken naar „wat kunnen ze
nog", maar naar „wat kunnen ze
juist". De kennis en ervaring die bij
ouderen ligt opgeslagen, mag niet
als een stuk kaalslag in een sane-
ringswijk braak blijven; er moet
Een bejaarde dame biedt zich aan
om te vertellen over haar ervarin
gen met yoga. Meer dan honderd
gegadigden vragen bij Gilde naar
haar adres. „Dan denk ik: wat raar.
In de Gouden Gids barst het van
de instituten die yoga geven. Het
Het gaat niet
om de vraag
„wat kunnen,
bejaarden
nog", maar om
„wat kunnen
ze juist". En
die kennis en
vaardigheden
willen ze gratis
ter
beschikking
stellen van een
ieder die
daarin is
geïnteresseerd.
komt, denk ik, doordat ouderen
vertrouwen inboezemen. Het een
trekt het ander ook aan. Je krijgt
samenwerkingsverbanden. We
hebben een heer Tettero die ama
teur-boekbinder is. Hij heeft een
meisje boekbinden geleerd en nu
wil ze daar een bedrijfje mee begin
nen. Nou, dan kan de heer Tettero
haar doorsturen, want we hebben
ook een gepensioneerde registerac
countant die bereid is weinig
draagkrachtige mensen financiële
en zakelijke adviezen te geven. Zo
werkt dat dus bij Gilde. Het kan al
lemaal erg goedkoop, want je draait
met vrijwilligers. Wat je nodig
hebt, is een kamertje, een kaarten-
bakje en een telefoon. Met tiendui
zend gulden per jaar kom je een
heel eind. Bovendien wil ik er be
langstellenden op wijzen dat het
ministerie van WVC een speciaal
potie voor flankerend ouderenbe
leid heeft waarin de nodige miljoe
nen zitten. De ambtenaren geven
dat geld liever uit aan een Gilde-
project dan aan een bustochtje voor
bejaarden naar de Flevohof".
Van Doornik verheelt nie't dat Gil
de bloot staat aan twee soorten kri
tiek die merkwaardig genoeg nog
eikaars tegengestelde zijn ook.
Waarom mogen die ouderen voor
kneepjes v
brengen".
het solliciteren bij te
Onmisbaar
mee gewoekerd worden. Onver
wachte vormen kan dat aannemen.
Zo biedt de Gildegids stemgeluid
aan. Van Doornik: „Dat is een me
vrouw van in de zeventig die een
conservatoriumopleiding heeft ge
had en lang zangeres is geweest.
Als zodanig weet ze alles over het
gebruik van het strottehoofd of de
borstkas, alles over ademhalings
technieken. Ze zit nu eenzaam in
een klein woninkje en wil adviezen
geven aan mensen die hun stem
willen bijschaven of een spraakge
brek hebben. Het wonderlijke is
dat ze zelf een beroerte heeft gehad
waaraan ze een spraakstoornis
heeft overgehouden. Maar dank zij
haar techniek is ze relatief heel
goed verstaanbaar. Ze kwam in de
gids en na vijf dagen had ze al elf
klanten".
