mijn
wereldbeeld gevormd'^
„De oorlog heeft
nnalë
r
REGISSEUR VAN FLESH AND BLOOE
ZATERDAG 14 SEPTEM1
v<
scène uit Resh
and Blood met
Rutger HauW
niet erg, want dat gebeurtjd®'-
gels. Bovendien: je kent d<
niet en bij mij ken je ze w
natuurlijk verschrikkelij)
criet. Want stel dat het zc
dat filmgeweld het publi^pe^
daad gewelddadig maakt,®
invloed heeft op het gewa
dan zou je kunnen conclui
het neermaaien van een
mensen die je niet kent j
Uitmaakt. En neerschic
mensen kijk maar
nam-journaals is tochf
misselijks. Als poppetjes vj
ploep - om. Ik laat me(
die geen heilige boontjes i
die toch mensen zijn en dk
't wél iets uit dat ze dood™
is niet niks, want je kei
hebben recht op hun eigej
Vreselijke mensen
„Dat Flesh and Blood
geen Amerikaanse film
ook uit de Amerikaanse r
het ontbreken van een e
en mijn gespletenheid w;
raai aangaat. Het feit da
zwart-wit is. Ik zocht ee
nist voor de film en heb
zien aan James Horner, di
ook de muziek voor Stai
Krull maakte. Die kwam
iets van: „Wat moet ik hit
Er zitten geen goeie
kwaaie karakters in. 't
maal vreselijke mensen,
ik absoluut niet mee uit
Basil Poledouris, een
van Griekse dus Europe:
had geen enkel probleei
gespletenheid van die mi
lukte 't wel. Ik heb nu
voor die film Robocop,
soort robot-politieman i:
bije, nog grijpbare toekoi
het script al niet zo zittei
heb überhaupt m'n twijl
grote voorliefde is toch Ei I
Europese thema's. Ik
ernstiger vraagtekens acl
rika. Jawel, mijn andere
gedraaid, hebben succei
Maar dat was een „succd
te", een succes bij de krill
arthouses. Een intellect!»
dering. De Vierde Man
tweehonderdduizend do
kocht en heeft zeven tot
derdduizend opgebracht. 1
prachtig succes. Maar je d
niet dat het Amerikaans
in Texas of de Mid-West 1
Man wil zien? Of zelfs
daat van Oranje? Dat w|N
dat wil E.T.". nder
Lilke
(tope
Moeilijk met Rutgej^ j
Verhoeven zelf vindt datjen;
niet meer moesten ingaThee
wrijving tussen hem en z^hal
rolspeler Rutger Hauer flcon
Voor de goede orde tfe sj
even. Verhoeven: „Achten W(
blij zijn met het resultjoor
leuk was het niet. Niet v^j r
niet voor hem. Ten eers{Jais
we niet het geld om Rut|unn
Amerikaans te behand(en i
konden geen dure hotels,; Bii
tige caravans betalen. D^os^
joen is helemaal in de filr%en
ten. Kijk naar Ladyhifcj w
Rutger. Die film heeft gir
twintig miljoen dollar ge^ijfti
in beeld zie je niet meer c^de
Minder zelfs. Dus die kofljng
elders. Onder meer in d<& a
vang van de sterren. D^nd.
had het idee dat 'ie een |is 0
deed. Er waren bovendot b
ke verschillen. Rutger h^e R
die studie gekregen die itf^ d,
van Leyden en de Wedei
München in 1534 gemtacti<
Daaruit heb ik elementeferst
voor Flesh and Blood. 1
een drama, een tragedie.ln 1
over zo'n beetje de eerste^ Ve
die in tirannie en dood &COn:
eindigt. Rutger verwachfcest;
diepte daarvan ook in fetoni
Blood zou zitten. Maar <Vd.
een avonturenfilm. Er fere'n
sporen van Jan van Lejn(j
wezig. Maar zo serieus k< den
worden, anders kun je mfe <je
meer uit schoorstenen 1<4 he
gen, of andere Floris-a<£ien|
menten gebruiken. Mijn-. 0f
veel lichter. Ik denk dat jallei
af een goede balans hebh de
den en dat we allebei onian
ben gekregen". (teit
gen
Tijdens het gesprek gaafebb
foon: Of Paul Verhoevtr d
voelt bij Adriaan van Dfcimr
tv-programma te komefc ge
Verhoeven weigert op dJverv
pertinent. Hij licht het tcfec „v
echt geen zin mezelf twi»toe
ten te gaan zitten verdfeuw<
genover een man die kleel
tóch niet ziet zitten. Via-^alza
al gehoord dat hij gezfteit
„Eep vervelende film", lit. V(
dat hij Spetters wèl leukere
ja. Nee, ik ben er nu va) vaó
ingetrapt. Rond een prefen, 1
je al heel kwetsbaar en zfebbc
toch de baas in zijn progflijk
bent altijd in een nadelh de
dus laat die beker maa"
voorbij gaan. Ik ben innfreon:
noeg gepest". bcht
BERT
LEIDERDORP Precies een week geleden haalde regisseur Paul
Verhoeven de stapel kritieken die hij op zijn eerdere films in Neder
land had gekregen te voorschijn en is die aan zijn kinderen (10, 11 en
13 jaar) gaan voorlezen. Verhoeven: „Uit Venetië was al door Neder
landse kranten bericht dat Flesh and Blood was uitgefloten, dat het
een vuile film was, oppervlakkige rommel, dus ik dacht: M'n kinde
ren zijn inmiddels in de leeftijd dat ze alles volgen, laat ik ze maar een
beetje voorbereiden voor ze zich te pletter schrikken. Daarom heb ik
die stapel gepakt en dan weet je echt niet wat je leest. Ik dénk niet
alleen dat ik al tien jaar aangevallen word, het is zo. „Ranzig", „vuil",
„smerig", „decadent". In grote lijnen zijn de reacties ontzettend nega
tief geweest. Alleen bij De Vierde Man was er een wat positievere
stemming. Maar ook voor films in mijn werk die ik zelf hoog aansla,
zoals Soldaat van Oranje: „Karakters van niks, ongeïnteresseerde
film".
Het werd deze week dus tijd op de
diverse kranten te letten. En jawel.
De Volkskrant prijst de film tech
nisch. maar vindt Paul Verhoeven
„behalve een vakman, een warrige,
moralistische, provocerende, discu
tabele. pessimistische en weerstand
oproepende maatschappijbeschou
wer". De Telegraaf schrijft: „Para
de van grofheden". Trouw: „Heden
heden, wat een herrie" en de criti
cus bekent „vaak te hebben zitten
kokhalzen". Dat liegt er dus niet
om. Vanuit het filmfestival in Ve
netië waar de film in de categorie
.Jong Venetië" te zien was, kwa
men via de Nederlandse pers al de
eerste negatieve reacties binnen.
Verrassend is het dan ook dat bij
de persinformatie die Flesh and
L Blood begeleidt een stel letterlijk
vertaalde Italiaanse recensies zit uit
grote kranten als de Corriere della
Sera, L'Unita, II Giorno, La Stam
pa. En die zijn zeker niet negatief.
Een paar zinnen: „Ik weet niet of
dit Verhoevens beste film is: het is
in elk geval een van de bloederig
ste, granietharde en meest onder-
houdende fresco's van een chaoti
sche en fascinerende periode",
„moet als een vitamine worden in
genomen tegen de langdradigheid
van verhalen waarin niets ge
beurt", „fonkelende, stevige vulga
riteit, waarin Verhoeven afstand
neemt van zowel de hoofse ridder
gedichten als de abstracties van Co-
nan de Barbaar". Paul Verhoeven:
„We hebben besloten de pers die
kritieken te verstrekken, omdat we
echt het idee hebben dat er uit Ita
lië tendentieus is bericht. Natuur
lijk was er ook kritiek en er is ge
floten aan het slot van de film. Dat
had vooral te maken met het feit
dat de hoofdpersoon, toch min of
meer de held al teken ik hem niet
V zo, het meisje niet „krijgt". Maar
2 tijdens de film is er ook diverse
'r: malen geapplaudisseerd. Dus
Visie
- Ikzelf zag Flesh and Blood vorige
week en ik wist zeker dat de kritie-
j»; ken slecht zouden uitvallen, met
een poging tot nuancering in de
richting van het inmiddels ook bui
ten Nederland erkende vakman-
4 schap van Paul Verhoeven. Mijn
eigen reactie was er een van: „Mijn
soort film is dit niet, maar hij is
prima gemaakt". Je verveelt je
geen moment, al worden de vond
sten van Verhoeven je soms wel
eens te veel. En ik heb geprobeerd
de film te waarderen op wat hij wil
zijn: Een avonturenfilm die nèt iets
hoger mikt dan dat, die iets meer
visie heeft op een tijd en op men
sen. Die visie op de werkelijkheid
(die net zoveel van scenarioschrij-
v ver Gerard Soeteman is als van
Paul Verhoeven) wordt ,de laatste
n~ nu verweten: mensen zijn niet zo,
de Middeleeuwen waren niet zo.
Het merkwaardige is dat er ettelij-
*7 ke buitenlandse regisseurs (van
Fellini tot en met Marco Ferreri,
zonder Verhoeven meteen naast
die twee te zetten) zijn aan te wij
zen die juist geprezen worden om
zo'n eigen visie op de menselijke
aard en de werkelijkheid waarin
1 we leven. Over die visie beginnen
we het gesprek met Paul Verhoe-
ven, om de tafel bij hem thuis in
Leiderdorp, met in het midden de
L Belgische bonbons die hij bij elke
- nieuwe film krijgt van de Ant-
n- werpse theaterexploitant Heylen.
- Extravagantie
Paul Verhoeven: „Ik heb laatst
naar Turks Fruit zitten kijken op
de televisie. Dan denk ik: goed dat
dat maar een jeugdwerkje is. Bij di
verse scènes had ik nu iets van: Dat
had ook best wat tegengehouden
kunnen worden. Soms is het zó
overduidelijk aangezet. Al zit die
extravagantie wel degelijk in mijn
karakter. Mijn belangstelling voor
historische onderwerpen heeft te
maken met het feit dat ik graag
contrasten aanbreng. Niet beslist de
Middeleeuwen. Want tussen Floris
en Flesh and Blood zit maar even
vijftien jaar. Maar geschiedenis, ja.
Ik vind het heel prettig een andere
tijd binnen te gaan. Twee jaar gele
den ben ik bezig geweest met de
enige historische thriller van Agat
ha Christie, Death comes at the
End. Die zou toen door Columbia
gemaakt worden. Dat speelt in
Egypte in de tijd van de farao's. Ik
zou ontzettend graag boeken als
Couperus' Berg van Licht en Is-
kander verfilmen. Of Flauberts Sa-
lammbö. Ik vind het heerlijk met
publiek en al in een andere wereld
te duiken, die op te roepen. Met
Soldaat van Oranje heb ik m'n best
gedaan niet alleen maar mensen in
situaties te filmen, maar ruimte in
de film te brengen. De SS ook over
het Binnenhof zien marcheren. Zo
dat het publiek kan zeggen: dat
was die tijd. Het allermeest ben ik
geïnteresseerd in die Tweede We
reldoorlog. Die tijd heb ik als klein
jongetje, tussen m'n tweede en m'n
zevende jaar, in Den Haag beleefd.
En die tijd heeft mijn wereldbeeld
gevormd. Zonder dat je er zwaar
aan tilde, maakte je de vreemdste
dingen mee. Op straat trap je bijna
op een lijk, omdat de Duitsers net
drie gijzelaars hadden neergeknald.
Je zit te eten met je ouders, er
klinkt een knal en alle ruiten lig
gen op je bord omdat er buiten een
bom ontploft is. Om de haverklap
onder de trap gaan staan of op de
grond gaan liggen omdat er een
Duitse jager naar beneden komt. Ik
denk dat je dat niet kwijt raakt.
Dat je met de paplepel hebt inge
kregen dat dat de werkelijkheid is.
En dat je daar, ondanks latere cor
recties op dat beeld, in je creatieve
werk toch steeds weer bij uitkomt.
Dat jouw wereldbeeld er in wezen
een van chaos is, nog sterker: van
acceptatie van chaos. Je ging
's morgens vroeg naar de neerge
storte Duitse jager kijken waar de
lijken uitgehaald werden. Dat is
een ander uitje dan de kermis. Op
straat zit je met vriendjes op een
hek te praten en een auto met
Duitsers stopt, geweren in de aan
slag en ze roepen: we schieten jullie
dood. Goed, dat was dan een niet zo
geslaagd grapje, maar toch. Mijn
beste vriendje z'n ouders waren
Piet Rienks en Ceesje Speenhoff
van het Zondagmiddagcabaret.
NSB'ers. dus die aan het eind van
de oorlog achter het behang zaten
van angst. Die jongen werd geme
den als de pest. Mijn eerste ver
liefdheid later gold een meisje Zon
dervan, dochter van het hoofd van
de WA in Holland. Vader in de ge
vangenis. En ik mocht niet met
haar omgaan. Belachelijk natuur
lijk. Wat hebben kinderen daar
mee te maken? Zulke dingen heb
ben mijn verhouding ten opzichte
van goed en kwaad getekend, denk
ik. Gerard Soeteman, met wie ik
steeds samenwerk, is van dezelfde
generatie. Die kent dat ook".
Gruwel
„Ik wil niet zeggen dat dat een ex
cuus is voor bruutheid en geweld,
maar als ik zoek naar een verkla
ring, kom ik daar terecht. Ik kan
er ook niet aan ontkomen dat ik
beelden van brandende steden in
Europa gegeven. In Italië hebben
ze de film erin gepusht, in Neder
land hebben we een groot budget
(volgens het gezaghebbende blad
Variety 125.000 dollar) en in Enge
land zit er een hele staf aart de film
te werken. Het is veel meer dan ik
dacht tóch een Europese film. Het
kon Orion ook verder geen bal
schelen bij de onderhandelingen,
als we maar een „R-rated version"
zouden leveren. Dat stond in het
contract (de Amerikaanse keuring
kent de adviezen G voor general,
voor iedereen dus; PG, parental
guidance, alleen met begeleiding
van ouders; R, restricted, zeg maar
boven de zestien; en X-rated, een
categorie waar ook porno ondervalt
en waar niet voor geadverteerd
mag worden. BJ). De Europese ver
sie is in Amerika X-rated. Dat kon
dus niet, ook al omdat de film aan
de „cable" verkocht is en ik ben
vier keer heen en weer geweest om
met het keuringscomité te praten.
Dat heeft twee maanden geduurd.
Het was van af het begin duidelijk
dat we problemen zouden krijgen,
dus een aantal scènes had ik al met
twee camera's gedraaid. De een gaf
bijvoorbeeld een volledig beeld, de
ander fotografeerde een naakt
meisje alleen tot de borsten, op die
manier. Een aantal sex-scènes
moesten sowieso bekort worden,
omdat er te veel in bewogen wordt
en dat mag niet in Amerika. Ter
wijl dit keer alles meer suggestie
dan werkelijkheid is, eerder 10-
mantisch dan wat anders. En dan
natuurlijk de geweldscènes. Die
doorboring met die speren en de
bazooka die in een oog terecht
komt. Dan weer tien beeldjes eruit,
dan weer vijf beeldjes, dan nog
eens twee. In totaal anderhalve mi
nuut. Ik heb het wel eens eerder
gezegd, maar die problematiek
heeft te maken met de ongelooflij
ke hypocrisie in Amerika wat ge
weld aangaat. Ik heb Rambo ter
verdediging aangevoerd, want daar
worden de mensen bij twintig, der
tig tegelijk neergemaaid. Nee, dat is
„Niet dat ik voor
oorlog ben of voor
gewelddadigheid,
absoluut niet. Maar
als filmer kan ik niet
van zulke dingen
afblijven".
Nederlands
bekendste
film
regisseur
voelt zich
tien jaar
lang
„gepest"
door
de kritiek -
Paul
Verhoeven
heeft
zijn
twijfels
over
Amerika
bijvoorbeeld journaal opnames fas
cinerend vind. Het trekt me op een
rare manier, al zie ik ook de gru
wel ervan in. Ik moet er niet aan
denken dat zoiets gebeurt. Tenslot
te heb ik ook kinderen. Maar toch.
In de film Patton, geschreven door
Coppola, zit een scène waarin Pat-
ton te laat op het slagveld komt, en
een gigantische vlammenzee van
brandende tanks voor zich vindt.
Hij zegt dan vanaf de heuvel waar
hij staat: „May God forgive me, but
I love this". Een heel interessante
„statement", die misschien naar het
fascistische neigt, maar ik begrijp
die rare fascinatie. Niet dat ik voor
oorlog ben of voor gewelddadig
heid, absoluut niet. Maar ik kan me
er niet van losmaken. Ik kan als
filmer niet van zulke dingen afblij
ven. Net of ik terugval in m'n ei
gen jeugd. Ik heb toch een soort
woede, of beter, verdriet, dat je dat
niet echt kunt. Dat dat voorbij is,
dat je die vierde dimensie niet kunt
overbruggen. Ik zou ontzettend
graag terugstappen en dat ver
klaart misschier: dat ik graag histo
rische films maak. Dat elke historie
een soort surrogaat is voor die ene
tijd in het verleden waar je niet
meer bij kunt. Ik denk dat als ik
tijd van leven heb, er nog aardig
wat historische films van me ko
men. Er zijn nog steeds de plannen
voor de Scheepsramp van de Bata
via en een van m'n favoriete on
derwerpen blijft Het leven van Je
zus Christus".
Niet Amerikaans
Flesh and Blood wordt Engels ge
sproken, is met grotendeels Ameri
kaans geld gemaakt." Met zijn bud
get van 7,5 miljoen dollar is het de
duurste film van een Nederlandse
regisseur. In diverse reacties is op
dat Amerikaanse in de film terug
gekomen. Niettemin verbijt Paul
Verhoeven zich over de manier
waarop zijn film in Amerika gepre
senteerd wordt. „Moet je die poster
zien", zegt hij over een zoet affiche
waarop het meisje Agnes centraal
staat. „Te vreselijk voor woorden.
Het Nederlandse affiche is al niet
briljant, maar daar zit nog iets in.
De film wordt in Amerika uitge
bracht op een manier waar de hon
den geen brood van lusten. Nauwe
lijks enige publiciteit. Ik heb daar
via m'n agent tegen geprotesteerd.
Maar Orion (de produktiemaat-
schappij. BJ) blijkt helemaal niet
geïnteresseerd in Amerika. „We
hebben Paul geld gegeven voor een
film die in Europa uit z'n centen
moet komen", zeiden ze. Het blijkt,
dat ze mijn film al van tevoren
overal verkocht hadden, tot en met
Korea toe. Vandaar dat ze ook zo
hamerden op het budget. Dat ik zo
ontzettend heb moeten zaniken om
honderdduizend dollar extra. „Wat
die film doet in Amerika", zegt
Orion „maakt niet zoveel uit. We
hebben onze waardering voor Paul
toch getoond door hem een nieuwe
film (Robocop) van negen miljoen
dollar aan te bieden? Dat moet een
Amerikaanse film worden en daar
moet Paul dan maar voor overko
men".
„Orion heeft zo'n 6,6 miljoen dollar
geïnvesteerd. Die zijn al binnen.
Uit Nederland komt vijfhonderd
duizend dollar, uit Spanje (waar de
film is opgenomen met vele Spaan
se technici en figuranten) drie- tot
vierhonderdduizend. Het hele ad
vertentiebudget heeft Orion aan
