TAFEL
Protestantse synode-adviseurs:
euthanasie-rapport begaanbare weg
Ceidóe Sou/tcu»
STTïïTI
kerk
wereld
Deskundigen in zaak Goeree benoemd
Spanningen tussen
zwarten worden overdreven"
beroepingen
Graan: plastic
of voedselhulp?
uueer
ACHTERGROND
Ceidóeöouofmt
WOENSDAG 21 AUGUSTUS 1985 P,
1
Billy Graham naar Roemenië
De Amerikaanse evangelist Billy Graham zal volgende maand
in zeven Roemeense steden, waaronder de hoofdstad Boeka
rest, preken. Voor de eerste maal tijdens een bezoek van Gra
ham aan een Oosteuropees land zullen de kerkdiensten direkt
door de tv worden uitgezonden. Dit heeft het informatiebulle
tin ..World Evangelization" van het Lausanne-comite voor we
reldevangelisatie bekend gemaakt. Bij de kerkdienst op 8 sep
tember in een Orthodox klooster te Suceava worden 40.000
personen verwacht. Sinds 1977 heeft Billy Graham in vijf
Oosteuropese landen gepredikt, waaronder tweemaal in de
Sovjetunie (1982 en 1985) Verder reisde hij door de DDR. Tsje-
cho-Slowakije. Polen en Hongarije.
Vredeswachten Woensdrecht moeten verplaatst
De Franciscanen bij de vliegbasis Woensdrecht zullen een
nieuw terrein moeten zoeken voor hun dagelijkse vredeswach
ten. Dit houdt verband met het plaatsen van een nieuw hek op
de erfscheiding van het defensieterrein. De twee vredeswach
ten per dag vonden tot nu toe met instemming van de lucht
macht plaats op militair terrein. De Franciscanen is geadvi
seerd hun vredeswachten te verplaatsen van de hoofdpoort aan
het Zandfort naar de poort aan de Vinkenbergseweg. Daar zal
overigens ook een afrastering geplaatst worden, zodat defensie
het volle gebruik over het eigen terrein heeft. Dit vergemak
kelijkt de bewaking, aldus een woordvoerder van de lucht
machtbasis.
De mensen smaden wat ze
niet begrijpen.
Het advies van de staats
commissie dat euthanasie
onder bepaalde voor
waarden straffeloos moet
kunnen worden uitge
voerd, is een „heel be
gaanbare weg" en „komt
aardig overeen" met de
conclusies van het gere
formeerde rapport „Eut
hanasie en pastoraat", dat
in 1984 aan de synode
werd aangeboden. Dat
hebben dr. A. Verkuyl en
dr E. Schroten gisteren
verklaard in reactie op
het advies van de staats
commissie.
Dr Verkuyl. gepensioneerd
revalidatie-arts te Driebergen,
was voorzitter van de com
missie van redactie, die het
gereformeerde rapport heeft
'opgesteld. Dr. Schroten was
ais hervormd adviseur aan de
redactiecommissie verbonden.
In tegenstelling tot de meer
derheid van de staatscommis
sie hebben zij evenwel geen
behoefte aan een wijziging
van de tekst van artikel 294
van het Wetboek van Straf
recht. Daarin wordt euthana
sie zonder meer verboden.
Verkuyl en Schroten vertrou
wen erop dat de op gang ge
komen jurisprudentie (de op
vatting van de rechterlijke
macht, die blijkt uit de gewe
zen vonnissen) de euthanasie
praktijk in ons land in goede
banen zal leiden Dr. Verkuyl
vindt dat „de huidige wets
tekst absoluut gehandhaafd
moet worden. Maar daarnaast
moeten er schulduitsluitings
gronden worden geformu
leerd". Hij vindt de gronden
van de staatscommissie „te
mager" en ziet graag dat zij
haar voorwaarden nader uit
werkt.
De staatscommissie, die drie
jaar geleden werd ingesteld
om de weg voor een nieuwe
euthanasiewetgeving te effe
nen. vindt in meerderheid dat
er sprake moet zijn van een
uitdrukkelijk en ernstig ver
zoek tot euthanasie, dat de pa
tient in een uitzichtloze nood
situatie moet verkeren en dat
de behandelende arts eerst
met een door de minister van
WVC aan te wijzen collega
overleg moet plegen. Volgens
Verkuyl is de magere uitwer
king van de voorwaarden
waaronder euthanasie toelaat
baar is. het gevolg van de ver
deeldheid binnen de staats
commissie.
„Het is erg verdrietig dat de
commissie er niet in is ge
slaagd overeenstemming te
bereiken. Het nu gepresen
teerde rapport zit duidelijk
vol compromissen. Maar dui
delijk moet worden dat het in
ons land mogelijk moet zijn
onder zeer uitzonderlijke om
standigheden euthanasie te
plegen". Verkuyl en Schroten
sluiten aan bij de minderheid
van de staatscommissie met
hun wens het begrip „ster
vensfase" in de regelgeving
van de euthanasiepraktijk te
handhaven. Schroten: „Ik zou
het woord euthanasie willen
beperken tot die situatie
waarin het overlijden van een
patient onafwendbaar is. In
een ander stadium is er spra
ke van hulp bij zelfdoding".
Nader invullen
Het gereformeerde rapport
„Euthanasie eh pastoraat", dat
voor de hervormden aanlei
ding vormde zich daarbij aan
te sluiten en dus niet met een
eigen rapport te komen, ge
bruikte het begrip „ondraag
lijk lijden" als norm waaron
der euthanasie toelaatbaar
wordt geacht. Schroten ver
klaart dat ook dit begrip na
der moet worden ingevuld,
maar dat geldt zijns inziens
ook voor het door de staats
commissie gebruikte begrip
„uitzichtloze noodsituatie".
„Is dat een toestand waarin de
patiënt veel pijn lijdt, of valt
daar ook een situatie onder
waarin het lijden de geestelij
ke draagkracht van een pa
tiënt te boven gaat? En dan is
het nog zo dat de geestelijke
draagkracht van de een veel
groter is dan die van de an
der. De ene lijdende patiënt
groeit tot grote hoogte, de an
dere stort in. Daarom moet de
patiënt de uiteindelijke bepa
lende factor zijn aldus
Schroten
Hij deelt niet de vrees van or
ganisaties als de Nederlandse
Patiëntenvereniging, dat een
ruimere euthanasiewetgeving
kan leiden tot onvrijwillige
euthanasie. Dr. Verkuyl deelt
die vrees wel: „Daar ben ik
ontzettend bang voor. Die ge
dachten komen al op en zul
len in de toekomst misschien
nog meer gaan opkomen.
Maar we moeten dat met goe
de jurisprudentie voorkomen,
anders zouden we tot barbarij
vervallen", aldus dr. Verkuyl
Bisschoppen
De rooms-katholieke bis
schoppen van Nederland heb
ben naar aanleiding van het
uitkomen van het advies van
de betrokken staatscommissie
inzake toelaatbaarheid van
euthanasie hun bekende
standpunt herhaald, dat een
actieve levensbeëindiging
moet worden afgewezen. Zij
herinneren aan hun in maart
van dit jaar gepubliceerde uit
voerig herderlijk schrijven
waarin dit is verwoord. Wel
zijn zij van mening dat me
disch zinloze handelingen mo
gen worden gestaakt of zelfs
niet behoeven te worden on
dernomen. „Het sterven hoeft
niet kost wat het kost te wor
den verlengd", aldus hun
schrijven „Lijden en sterven
van zieken"
Het RK Kerkgenootschap
heeft thans de volledige tekst
vrijgegeven van de bijdrage,
die de bisschoppen aan de
staatscommissie hebben ver
leend. Ter ondersteuning van
hun oproep tot nadenken, be
zinning en bemoediging in
hun brief is de tekst nu in
brochurevorm uitgegeven.
Ook uit wat de bisschoppen
de staatscommissie lieten we
ten. blijkt opnieuw hun be
zorgdheid over een dreigende
uitholling van de bestaande
wetgeving inzake hulp bij
zelfdoding
BEKLAAGDEN KUNNEN GEEN ADVOCAAT VINDEN
De officier bij de Zwolse rechtbank heeft als des
kundigen in de zaak van het evangelistenpaar Lu
cas en Jenny Goeree aldaar benoemd de rabbijn
van de Liberaal Joodse Gemeente te Den Haag,
Amsterdam en Rotterdam. Awraham Soetendorp
(42), en dr. Hans Jansen (53) te Eemnes, bekend
geworden door zijn standaardwerk „Christelijke
theologie na Auschwitz".
Tegen het echtpaar Goeree heeft in april van dit jaar de
Stichting tot bestrijding van het anti-semitisme STIBA
een strafklacht ingediend. Naar het oordeel van de STI
BA hebben Lucas en Jenny Goeree in hun kwartaal
blad de indruk gewekt, dat de joden zelf schuldig zijn
geweest aan de jodenvervolging omdat zij Jezus hebben
verworpen. Bij het artikel waren foto's afgedrukt van
de klaagmuur te Jeruzalem, een synagoge en een goede
renwagon met kinderen op weg naar het concentratie
kamp.
Naar het echtpaar dinsdag liet weten is het niet gemak
kelijk gebleken een advocaat bereid te vinden hun zaak
te verdedigen, zodat dit nog open blijft, evenals even
tuele benoeming van een deskundige, die namens hen
de gegevens van de rechtbankdeskundigen moet uit
pluizen. Voorlopig ziet het ernaar uit dat de zaak eind
september voor de Zwolse rechtbank zal dienen.
Naar mevrouw Goeree verklaarde heeft het evangelis
tenpaar op 20 maart van dit jaar een open brief gericht
tot rabbijn Soetendorp. Daarin getuigt het van zijn lief
de voor het joodse volk als „volk van God" en verklaart
het geenszins goed te keuren, wat andere volken de jo
den hebben aangedaan door de eeuwen heen. Volgens
mevrouw Goeree is op deze brief nooit antwoord geko
men.
Lucas en Jenny Goeree: Moeilijk een advocaat te vinden
Geen
buitenlands
geld naar
Indonesische
kerkleiders
De afscheidsgelden voor oud-
deden van het dagelijks be
stuur van de Gemeenschap
van Kerken in Indonesië
(DGI) zijn gefinancierd met
inkomsten uit Indonesië zelf.
Hierbij was geen geld ge
moeid uit projecten en even
min uit het buitenland. Bo
vendien zijn het besluit en
uitvoering daarvan gebeurd
in overeenstemming met de
procedures en het systeem
van toezicht binnen de Ge
meenschap van Kerken Dit
zegt de Raad van Toezicht op
de financiën van het DGI in
een verklaring, die 17 augus
tus in Jakarta is uitgegeven.
Kort geleden werd bekend
dat enkele aftredende leden
van het dagelijks bestuur zich
een oudedagsvoorziening had
den toegedacht, waarbij in to
taal een bedrag van omgere
kend ongeveer een half mil
joen gulden was gemoeid.
Uit de verklaring blijkt dat
het oorspronkelijk besluit
reeds in 1981 is genomen Het
centraal comité van de Ge
meenschap van Kerken heeft
in april van dit jaar deze zaak
opnieuw besproken. Daarbij
werd het verlenen van af
scheidsgelden niet als een
probleem ervaren, aldus de
verklaring.
SECRETARIS ZUID AFRIKAANSE
Minister Van den Broek en
zijn collegas moeten in Zuid-
-Afrika de leiders opzoeken,
die door de zwarte bevolking
worden geaccepteerd. Zij
moeten daar met tegenstan
ders van het apartheidssys
teem spreken. Hun program
ma moet een uitdaging voor
de Zuidafrikaanse regering
zijn. Als ze alleen met voor
standers van apartheid pra
ten. dan is hun reis niet de
moeite waard
Dit zei de secretaris-generaal
van de Zuidafrikaanse Bis
schoppenconferentie. de
zwarte priester Smagaliso
Mkhatswha, dinsdag op een
persconferentie te Oegstgeest.
Pater Mkhatswha zat van ok
tober 1983 tot maart 1984 ge
vangen, nadat hij in Ciskei
was gearresteerd. De vorige
bisschop van Utrecht, kardi
naal Willebrands, was een
van de mensen die toen voor
zijn vrijlating hebben gepleit
De pater beschrijft zichzelf
relativerend als een kerkelij
ke bureaucraat. De secretaris
van de Zuidafrikaanse bis
schoppenconferentie is een
van de vaders van het UDF.
het gematigde zwarte opposi
tiefront in Zuid-Afrika waar
in kerkelijke leiders domine
ren. Sommigen zien hem als
de drijvende kracht achter
het Zuidafrikaanse katholieke
episcopaat, die als herders van
drie miljoen gelovigen lange
BISSCHOPPENCONFERENTIE:
tijd afkerig waren van de po
litiek.
Mkhatshwa is een keurige, in
tellectueel ogende, breeduit
lachende man aan wie het
niet te zien is dat hij nog niet
zo lang geleden een half jaar
in gevangenschap heeft door
gebracht en ook nu een actie
ve rol speelt in het verzet te
gen het blanke apartheidsbe
wind. Twee jaar eerder was
hij ook in Nederland. Eind
vorige week was hij te gast
van de Verenigde Naties in
Genève Van de katholieke
ontwikkelingsorganisatie Ce-
bemo in Oegstgeest kreeg hij
gisteren een niet nader ont
huld bedrag voor hulpprojec
ten van de katholieke kerk in
Zuid-Afrika. Als een soort te
genprestatie ziet hij het als
zijn taak te verduidelijken
wat er in zijn land aan de
hand is.
Hij meent dat de wraakacties
tussen zwarten onderling te
veel nadruk krijgen in de bui
tenlandse pers. „Niemand is
er in onze kring op uit om ze
te vergoelijken. Maar men
moet niet vergeten dat het
aantal mensen dat geplunderd
en gemoord heeft, bijzonder
klein is. Er is bovendien geen
bewijs dat volkomen onschul
dige mensen zijn gedood bij
de wraakacties. Men moet be
grijpen dat de woede en frus
traties zeer hoog zijn opgelo
pen in de zwarte gemeen
schap jegens degenen die met
Smangaliso Mkhashwa: „Van
den Broek moet zwarte leiders
opzoeken"
de blanken collaboreren".
Ook de conflicten tussen de
zwarten en de Indiërs in Na-
tal wier verhouding in het
verleden nooit problemen
heeft opgeleverd, komen hem
overtrokken voor. „Het is
geen ethisch conflict. Men
moet niet vergeten dat vele
Indiërs tijdens de geweldda
digheden juist beschermd
werden door de zwarte Afri
kanen om erger te voorko-
Tenslotte ontkent hij niet dat
er spanning bestaat tussen het
gematigde UDF en de veel ra
dicalere zwarte AZAPO-orga-
nisatie. maar ook deze tegen
stelling wordt volgens hem
overdreven.
De uitroeping van de staat
van beleg door president Bot
ha noemt hij geen verrassing.
„Apartheid brengt nu een
maal geweld, onderdrukking,
economische onderdrukking
en vijandschap tussen de ras
sen voort." Hij neemt het Bot
ha kwalijk dat hij de ver
wachtingen rond zijn toe
spraak van vorige week zo
hoog heeft laten oplopen.
„Het was naïef en onverant
woord. Zijn gehoor bij de
zwarten heeft hij verspeeld.
Als het hem er om te doen is
de apartheid af te schaffen,
had hij als gebaar van goede
wil de noodtoestand moeten
opheffen, de politieke gevan
genen vrijlaten en echte on
derhandelingen moeten aan
kondigen met gekozen zwarte
leiders.
Over de resultaten van het
gesprek tussen kerkelijke lei
ders, onder wie „zijn" katho
lieke aartsbisschop Hurley,
met president Botha en de
magere uitkomst ervan ver
baast hij zich allerminst.
„Zo'n bijeenkomst staat niet
bovenaan in mijn agenda. Er
zijn belangrijkere dingen te
doen. Maar je moet niet ver
geten dat de bisschoppen ook
een pastorale taak hebben".
Hij vindt het ook verre van
realistisch na zo'n gesprek
concrete plannen voor de her
vorming van het bestaande
politieke bestel te verwach
ten. „Het gaat er om dat je
ziet hoe iemand denkt en
handelt. „Je moet echter vast
stellen, zoals ook mgr. Hurley
deed, dat er tussen de ge
sprekspartners geen gemeen
schappelijke grond meer is.
De waarden die de heer Bot
ha erop nahoudt vind ik ver
werpelijk."
Hij is overigens geen voor
stander van een boycot van
gesprekken de blanke leiders.
De komende ontmoeting tus
sen hen en drie ministers uit
de EG. onder wie minister
Van den Broek, acht hij zin
vol. niet omdat er grote ver
anderingen uit voort zullen
komen. „Nee, dat is niet rea
listisch. Maar ze kupnen in
die drie dagen zien wat er aan
de hand is".
Ondanks de sombere dagen
die in het verschiet liggen
acht hij een vergelijk tussen
blanken en zwarten mogelijk.
„Dat is een politieke realiteit
die haalbaar is", zegt hij breed
lachend en op een toon alsof
hij daarmee een nog somber
der toekomst voor zijn land
wil bezweren. „De blanken
zullen hun geprivilegieerde
positie moeten opgeven. Dat
zal veel pijn en moeite geven,
maar het is voor hen ook niet
prettig voortdurend in angst
te leven."
PAUL VAN VELTHOVEN
Predikant op
de motor
De 47-jarige predikant Rein-
hold Hintze geniet in Hamburg
en omgeving al jarenlang gro
te bekendheid vanwege zijn
sportieve rijgedrag. Per motor
koerst hij dag in dag uit langs
Hamburgs dreven en vormt al
dus een opvallende verschij
ning. Hij trok ook de aandacht
van de Hamburgse politie, die
hem vroeg nader te komen
kennis maken. De gesprekken
die hierop volgden, leidden er
toe dat Hintze nu de vaste
geestelijk adviseur van de
Hamburgse politie is gewor
den.
Nederlandse Hervormde
Kerk
Beroepen te Stedum, A. N-
Rietveld kandidaat te Woer
den. Aangenomen naar Zwol
le tot predikant voor buiten
gewone werkzaamheden, ten
dienste van de Vereniging
Kinderzorg, C. M.van Endt te
Velp. Bedankt voor Poortvliet
toezegging, S. de Jong te Kat
wijk aan Zee.
Gereformeerde Kerken
Beroepen te Borger, H. Peper
te Amsterdam-West.
Vrije Evangelische Gemeen
ten
Beroepen te Nieuwvliet,
L. Mietus, kandidaat te Am
sterdam.
->r
on
Ier.
De Europese Commissie (van de EG) wil uit het
graanoverschot plastic maken. De opslag van het grfer
de Europese gemeenscnap een miljard gulden per jaaij'
is veel te veel. vindt de indiener van het plan. EuropT"
missaris Karl Heinz Narjes. Actiegroepen verzettenr
gen dergelijke graan-raffinaderijen. Het is een schair
gen organisaties voor voedselhulp, eten te verwet
plastic terwijl de honger in de wereld toeneemtfioc
wordt als schrijnend voorbeeld genoemd. Leden vanp"
ropees Parlement zeggen begrip te hebben voor dj^
punt. Ook zij vinden het in principe onjuist voédslU
trieel weg te werken, terwijl miljoenen mensen wel
brek aan voedsel sterven. Tegelijkertijd wijzen ze
distributie van het graan onder de hongerenden de[
kosten van voortdurende opslag maar in beperkte rrL|
neemt.
Pk<
HET appèl van de actievoerders kan ieders sympf
wekken. Maar in feite blijft de oproep steken op de 1
het verhaal. De wereldeconomie zit zo in elkaar dat o
en de EG-landen willens en wetens te veel graan i
ren. Die overp'roduktie kost niet alleen aan opslag \L
ook de verwerving ervan heeft miljoenen gekost, r^
voor het graan is uiteindelijk zelfs zo hoog, dat het*13!
EG goedkoper was graan op de wereldmarkt te k<r\
de eigen voorraden aan te spreken voor de voedself01
Afrika. >1
yoc
Het appèl om het overtollige graan als voedselhu v
bruiken is alleen maar geloofwaardig als tegelijkertijd
geprobeerd de oorzaken van overschot en tekort wi
men. Het weggeven van het overschot zónder die |ej
een goedkope liefdadigheid. De afhankelijkheidsreLjj
het westen continenten van macht, melk en honijaa
hongerend Afrika wordt er door bevestigd. ei
kei
ALS actievoerders, Europarlementariërs en burget^n
lijk willen helpen, moeten ze meewerken aan eeajss
waarin geen geld wordt verspild aan overtollig graaj I
is geholpen met een beleid waarbij het continent
voedselbehoefte kan voorzien. Het gelaat van de hol"!'
Afrikaan blijft ons aankijken, ook als onze overscKre
voedselhulp worden verscheept. de
$oc
Saté babi met
pindasaus, atjar
van komkommer en
rijst chokosvla
Voor twee personen hebt u
nodig: satéstokjes, 200 g
hamlap, knoflook, ui, ke
toembar, djinten, djahé, 1
theelepel citroensap, 1 le
pel ketjap, olie;
3 volle lepels pindakaas,
knoflook, sambal, 1 dl heet
water, zout, suiker, azijn;
komkommer, zout, ui,
koenjit, knoflook, sambal,
djahé, 1 lepel olie, 2 lepels
water, 2 lepels azijn, sui
ker;
250 g droogkokende rijst,
4,5 dl water, zout;
Vz liter chocoladevla, 2 le
pels gemalen kokos.
Leg houten satéstokjes enige
uren in water. Uerjjn
vlees in blokjes vafrs
centimeter. Meng f°°
knoflook, fijngesner
ketoembar, djinten,
troensap en ketjap
er het vlees door.
mengsel enige ure. u
Rijg aan elk satéstc
enige tussenruimte
jes vlees en bestrijk g
olie. Rooster de sa té ret.
der een hete grill tao'
barbecue of gaar ba st£
een koekepan met oir e
Meng pindakaas, J 1<
knoflook, sambal e, di
en maak het sausjéan
zout, suiker en azijn1^'
Snijd de geschilde j(eai
mer in blokjes en zep11
zout bestrooid weg. ®J\st
kleingesneden ui mr
ste knoflook, sambai w
en djahé op een kiek d
de olie goudgeel. Vo{ m
azijn en suiker toe in r
de komkommer dootm q
hete sausje, zet de W;
een uurtje weg om g z
ken er goed te' lata i
trekken. tch
Meng de chocoladè
driekwart van de yg|
kokos, strooi de res\
cocos als garnering
vla.
Enkele buien
DE BILT (KNMI) In het
onbestendige weer komt de
eerste dagen weinig of geen
verandering. Morgen is het
half tot zwaar bewolkt weer
en er kunnen enkele buien
vallen De minimumtempera
tuur ligt komende nacht rond
de 15 graden. Morgenmiddag
wordt het ongeveer 20 graden.
Er staat een matige, aan de
kust af en toe vrij krachtige
zuidwestenwind, kracht 4 a 5.
Tot en met het weekeinde blij
ven oceaandepressies het weer
bij ons bepalen. Weertype en
temperatuurverloop blijven
daardoor ongeveer eender als
vandaag en morgen: Perioden
met meest buiige regen wor
den afgewisseld door enkele
opklaringen en de middagtem-
peratuur schommelt rond de
20 graden.
Vooruitzichten voor diverse Europe
se landen, geldig voor vrijdag en za-
Zuid-Scandinavie: Vrijdag enkele
buien afgewisseld door opklaringen,
zaterdag perioden met regen. Mid-
dagtemperatuur van 14 graden langs
de Noorse westkust tot 20 graden in
Denemarken en zuidoost-Zweden.
Britse eilanden. Ierland: Eeist perio
den met regen, later ook enkeie op
klaringen. Middagtemperatuur van
14 graden in Schotland tot 21 in zuid-
oost-Engeland
Benelux, noord-Duitsland Half- tot
zwaar bewolkt en vooral zaterdag
kans op regenbuien Middagtempera
tuur tussen 18 en 23 graden
Midden- en zuid-Duitsland, Alpenge
bied: Perioden met zon en vrijwel
overal droog. Middagtemperatuur
tussen 21 en 26 graden
Frankrijk Vrijdag droog en perioden
met zon, zaterdag enkele buien Mid
dagtemperatuur van 20 graden langs
•nt<
onl
de Normandische en B rédei
tot 30 langs de Middellarnjpg
Spanje. Portugal: Droog f'
langs de golf van Biskaje"1'*1
terdag enkele buien MiddlSH
tuur van 22 grden in hei Ke
tot 31 in het zuidengr.
hoogvlakte
se
Italië. Joegoslavische kusf^
meest zonnig, langs de kle
Adriatische Zee ook een va
Middagtemperatuur tussel f-,
graden.
!ikz!
20 »en
22 ofd
5? gel
30 Ml
Ml
1/
