TAFEL
Paus tot Togolezen:
verzoen uw cultuur
met de kerkleer
L
PRIESTER-POLITICUS IN ITALIË UIT AMBT GEZET
Katholiek pastoraal werker
wordt gereformeerd predikant
CeidóeSoma/nj"
UïïTl
«r~
kerk
wereld
Oproep om schulden
arme landen te delen
Castro legt nadruk op
relatie met lidkerken
uueer
ACHTERGROND
ftwdoeSoiiAcmt
VRIJDAG 9 AUGUSTUS 1985 PAGINA:
Wereldraad naar Moskou
Voor de eerste maal zal het centraal comité van de Wereldraad
van Kerken een vergadering in de Sovjetunie houden en wel
van 16 tot 27 juli 1989. Tot nu toe hebben alleen kleinere ver
gaderingen van de Wereldraad in de Sovjethoofdstad plaatsge
vonden Dr. Aleksei Boejevski. secretaris buitenland van de
Russisch-orthodoxe kerk. noemde dit besluit van groot belang
voor de kerken in de Sovjetunie. ..Dit zal voor ons en voor de
leden van het centraal comité inspirerend zijn. De gelovigen in
de Sovjetunie zullen direkt in kontakt kunnen komen met
christenen uit andere delen van de wereld. De Wereldraad zal
zelf de spiritualiteit en het leven van de Russische kerken
kunnen meemaken."
Jehova's: Vriendelijker getuigen
..Men vindt ons soms wat irritant. Wij zijn ons daarvan bewust
en we proberen dan ook aan de kwaliteit van de benadering te
werken". Dat verklaarde Jehova-opzichter Steenkamp voor de
NCRV-radio ter gelegenheid van het thans begonnen interna
tionale Rechtschapenheidsbewaarderscongres. De Getuigen
zullen niet meer trachten een voet tussen de deur te zetten als
zij van huis tot huis hun boodschap brengen. Het congres zal de
35.000 Getuigen pogen bij te brengen, dat de manier van rede
neren ook rekening dient te houden met de gevoelens van an
deren. Naar Steenkamp verzekerde is uit gemaakte fouten le
ring getrokken en zullen Jehova's Getuigen pogen een goede
ingang te vinden bij de mensen, op een prettige manier.
Als u de fouten van uw
vriend verdraagt, maakt u
ze tot uw eigen fouten.
Publilius Syrus
Paus Johannes Paulus II
heeft gisteren bij het be
gin van zijn derde reis
door Afrika gezegd dat
christenen de wijsheid
van de inlandse cultuur
moeten behouden en te
gelijkertijd de leer van de
kerk moeten omhelzen.
De eerste plaats die de paus
op zijn 12-daagse reis aandeed
was Lomé. de hoofdstad van
Togo. De paus zei dat de be
langrijkste doelen bij dit be
zoek aan Afrika waren: de be
kering tot het christendom te
bevorderen en een verbete
ring van de relatie met de is
lamieten.
Een teievisiepresentator zei
bij de aankomst van de paus
dat het hele land de paus van
harte welkom heet. ..ook onze
voorouders die diep onder de
grond begraven liggen".
De paus kondigde aan dat hij
bij zijn bezoek aan Togo ook
„protestantse broeders" zal
ontmoeten, alsmede vertegen
woordigers van de islamiti
sche gemeenschap, welke
laatste religie dominant is in
veel Afrikaanse staten. ..Ik
zal ook een groot aantal ande
re mensen ontmoeten die hun
godsdienstige gevoelens in het
raamwerk van traditionele
religies tot uitdrukking bren
gen en ik groet hen uit het
diepst van mijn hart", ver
klaarde Johannes Paulus II.
Hij prees de Togolese cultuur
en zei dat de mensen niet de
voordelen van de wijsheden
uit hun oude cultuur moeten
verwaarlozen. De Afrikaanse
rooms-katholieken hebben de
toestand bereikt waarin hun
geloof is gerijpt en de vruch
ten draagt van Afrikaanse en
christelijke oorsprong, aldus
de paus
Vermenging
Met deze woorden verwees
Johannes Paulus vermoede
lijk naar de pogingen van de
kerk om de vermenging van
oneigenlijke Afrikaanse ge
bruiken met christelijke ge
bruiken tegen te gaan Ver
schillende Afrikaanse ge
woonten zoals het gebruik
van trommels hebben hun in
gang gevonden bij katholieke
kerkdiensten. Maar in Vati
caanse ogen ernstiger is het
verschil tussen de leer van de
kerk en bepaalde Afrikaanse
praktijken, zoals polygamie.
voorouderverering en gebeds
genezing.
In Togo is ongeveer 27 pro
cent van de drie miljoen in
woners christelijk. Daarvan is
weer 20 procent katholiek. De
overgrote meerderheid hangt
natuurgodsdiensten aan en de
voodoo-cultuur.
Honderduizenden Togolezen
stonden langs de kant toen de
paus in zijn speciale auto door
de straten van Lomé reed.
Woensdag, aan de vooravond
van zijn vertrek, heeft de
paus de Zuidafrikaanse apart
heidspolitiek veroordeeld en
hij zei te bidden voor de Afri
kaanse slachtoffers van hon
ger en geweld
Op de vraag van een verslag
gever of hij ook naar Zuid-
-Afrika zou gaan. antwoordde
de paus: Vele Afrikanen ra
den mij aan om te gaan. maar
ik moet er over nadenken. De
beste oplossing voor het Afri
kaanse probleem is er niet al
leen over te spreken, maar
ook in te spelen op gewone
menselijke gevoelens.
De paus bezoekt op zijn reis
behalve Togo ook Kameroen,
de Centraal Afrikaanse Repu
bliek. Zaïre. Kenia en Marok
ko.
Boven: Bij
aankomst in
Lomé werd
Johannes
Paulus II
verwelkomd
door in
traditionele
kledij gestoken
stamhoofden.
Links: Tal van
Togoleze
Vvrouwen
hadden ter
begroeting van
Johannes
Paulus
speciale robes
aangeschaft
met daarop
gedrukt het
motto van de
paus „Totus
get-Bozzo lid van het Euro
pees Parlement, is afkomstig
uit het bisdom Groningen.
Bisschop J.B. Möller heeft
hem wel op de onverenig
baarheid van priesterschap en
politieke activiteiten gewezen,
maar tot dusver nog geen
stappen ondernomen om hem
te suspenderen.
Giovanni Baget-Bozzo, pries
ter en socialistisch lid van het
Europees Parlement, is uit
zijn ambt gezet. De aartsbis
schop van Genua, kardinaal
Giuseppe Siri, is tot deze ker
krechtelijke maatregel over
gegaan. omdat de betrokken
priester in strijd met de gel
dende voorschriften zijn poli
tieke activiteiten niet wil
beëindigen. In het daarover
uitgegeven communiqué van
het aartsbisdom staat dat de
priester ongehoorzaam is ge
weest tegenover zijn bisschop.
Baget-Bozzo heeft verklaard
het vonnis naast zich neer te
leggen en dan maar in onze
kerheid voort te leven wat
zijn positie aangaat. Het ker
krechtelijk proces tegen hem
werd al in juni 1984 aange
spannen, toen de priester zich
voor de socialistische partij
kandidaat had gesteld voor
het Europees Parlement.
Haast werd er niet mee ge
maakt en in augustus vorig
jaar werd het zelfs helemaal
op de lange baan geschoven.
Maar omdat de priester ook
als journalist voor een Itali
aanse krant ging schrijven en
het waagde kritiek op de paus
te oefenen, werd het proces in
juli van dit jaar ijlings hero
pend en afgesloten.
Baget-Bozzo had in „La Repu-
blica" geschreven, dat de paus
eerder een politiek dan een
geestelijk leidsman van de
Rooms-Katholieke Kerk is.
De 'bekendste politieke pries
ter uit Nederland. PPR-lid
Herman Verbeek, evenals Ba-
Van Nederlands Her
vormde komaf via de
Röóms-Katholieke Kerk
naar de Gereformeerde
Kerken; van katholiek
pastoraal werker tot gere
formeerd predikant in
het Friese Akkrum: Die
opmerkelijke kerkelijke
weg heeft mevrouw A.
van der Pers afgelegd.
Ze werd geboren in Rotter
dam, in de crisisjaren. Met
name de daarop volgende oor
logsjaren in de Maasstad wa
ren voor haar zo traumatisch,
dat ze jaren nodig heeft gehad
om die gruwelijke ervaringen
te verwerken. Haar leven was
ontwricht. Ze had behoefte
aan zekerheid en warmte, ge
voelens die in de oorlog ka
potgemaakt waren.
De Rooms-Katholieke' kerk
kon in de beleving van die
gevoelens tegemoetkomen.
Daar was ruimte voor een
mystieke benadering van
God. die ze in haar eigen her
vormde kerk nooit had ge
kend. Ze ervaarde "hoe je
verliefd op God kon zijn en
hoe je daar in een kerk uit
drukking aan kon geven". In
de geborgenheid en de stiltes
van de eucharistieviering
konden haar opgejaagde emo
ties uit de oorlog enigszins een
rustplaats vinden.
In de tweede helft van de
veertiger jaren hield me
vrouw Van der Pers zich in
tensief bezig met theologiestu
die. De duidelijk afgebakende
theologie van de rooms-ka-
tholieke kerk bracht enige
lijn in de kapotgeschoten
overtuigingen uit de nazi-tijd.
De rooms-katholieke theolo
gie gaf 'een sluitend systeem,
waar antwoorden werden ge
geven op alle voorkomende
vragen. Dat sprak haar na de
chaos van de oorlog aan; ze
liet zich dopen in de katholie
ke kerk.
Kerkgevoel
Als katholiek vrijwilliger was
ze al direct actief in het jeugd
werk van Rotterdam. In pro-
gessief katholiek Rotterdam
voelde mevrouw Van der
Pers zich als een vis in het
water. Terwijl ze actief was in
het onderwijs, bleef de theolo
gische belangstelling. Na de
opleiding MO-theologie. volg
de de pastorale opleiding in
Tilburg. Daarna kon ze als
pastoraal werkster aan de slag
in Rockanje op Voorne. Het
was de eerste kennismaking
met gewoon pastoraal kerke
lijk werk.
Het ontaardde in een heilloze
confrontatie met de starre,
dogmatische structuren van
een "genadeloze" kerk De
Voornse pastorale werkster
voelde zich niet langer thuis
in deze kerkvorm en ze ging
op zoek naar een andere ge
loofsgemeenschap.
Het gereformeerde kerkge
voel sprak haar aan. De be
langstelling en de overgave
die ze binnen deze kerken
aantrof, drukten naar haar
gevoel iets wezenlijks uit van
het kerk-zijn. Ze waardeert
de offervaardigheid van de
gereformeerden voor hun
kerk. „Ik snap niet hoe de
mensen het allemaal opbren
gen: tijd, energie en geld.
Mensen die zoveel voor hun
kerk over hebben moeten
dierbare gevoelens voor hun
kerk koesteren".
De aanstaande predikant van
Akkrum heeft een gepronon
ceerde mening over de 'kerk'.
"Kerk dat ben jezelf. Het
Volk van God: we moeten be
seffen dat we zelf drager zijn
van deze grote woorden".
Hoewel mevrouw Van der.
Pers geen lid meer is van de
katholieke kerk, meent ze,
dat de inbreng vanuit deze
traditie voor de oecumene
niet te verwaarlozen is. Naast
de geschetste diepe beleving
van de kerkdiensten, wijst de
voormalige pastorale werkster
op de gebedstraditie. Daar
kunnen ook protestanten hun
voordeel mee doen. Iedere
ochtend en avond maakt me
vrouw Van der Perstijd tijd
voor het gebed. Een half uur
bidt ze het kerkelijk formu
liergebed, waarin de psalmen
zo'n grote rol spelen met de
lofprijzing van God centraal.
De voorbede voor medemen
sen wordt niet vergeten en
het gebed wordt afgesloten
met een zegenbede.
Eigenlijk zouden de protes
tanten allemaal hun getijden
weer moeten ontdekken,
vindt ze. De hervormden en
gereformeerden hoeven hun
kerkboek enkel open te slaan
om de formuleringen te vin
den. De gereformeerden heb
ben het zogenaamde 'Katern',
bij de hervormden heet het
'Onze Hulp'.
In de oecumene kunnen ook
protestantse tradities een ver
rijkende rol spelen. De her
vormde kerk heeft een schat
aan ervaring in het bijeen
houden van drie totaal ver
schillende modaliteiten. Dat
kerkgevoel heeft de oecume
ne in deze tijd nodig, aldus
mevrouw Van der Pers.
Ondanks haar rooms-katho-
lieke ervaringen, is ze in één
opzicht altijd reformatorisch
geweest. Het betreft hier het
onderscheid tussen natuur en
genade, tussen ervaring en
openbaring. "Ik geloof niet
dat het Godsbesef kan op
bloeien uit menselijke erva
ringen, zoals de rooms-katho
lieke kerk leert. Hij moet het
geloof als gave aan je geven".
De geschiedenis heeft haar
geleerd dat het (nog) niet mo
gelijk is één oecumenische
kerk te bouwen. Toch blijft de
straks gereformeerde domi
nee geloven in één kerk.
Voorwaarde voor het ontstaan
is wel, dat de mensen open
staan voor elkaar, bereid zijn
om veranderingen aan te
brengen. Het is de vraag of
mensen deze "pijn willen lij
den om het verlies van ver
trouwde dingen".
Aan mevrouw Van der Pers
zal het niet liggen. In Ak
krum staat de oecumene bo
ven aan haar werklijstje.
KLAAS VAN DER KAMP
WERELDRAAD VAN KERKEN:
Een 157 leden tellende commissie van de Wereldraad van ker
ken die elf dagen in Buenos Aires vergaderd heeft, heeft de
rijke landen oproept de buitenlandse schuld van de arme lan
den te delen en zelfs een mogelijke afschrijving van de schul
den te overwegen.
De commissie doet ook een beroep op de leden van de Wereld
raad van Kerken zich te wenden tot hun regeringen, econo
men en de publieke opinie om de schulden onmiddellijk te re
valueren, het rentepeil te beperken en de terugbetalingsperio
des te verlengen. De kerken zouden ook moeten praten over
een mogelijke directe afschrijving van de schulden van de
minst ontwikkelde landen.
Bij de vergadering in Buenos Aires heeft de commissie eerder
verklaringen uitgegeven waarin men de Amerikaanse politiek
in Midden-Amerika bekritiseert en de recente noodtoestand in
Zuid-Afrika veroordeelt.
secretaris-generaal van de Wereldraad van Kerken,
dr. Emilio Castro, lijkt een andere koers te willen varen dan
zijn voorganger, Philip Pitter. Castro noemde de tijdens zijn
eerste vergadering van het Centrale Comité de Wereldraad
herhaaldelijk een „instrument van de lidkerken". Potter pleit
te er steeds voor dat de Wereldraad indien nodig een voortrek
kersrol moet kunnen vervullen.
De opdracht van de Wereldraad is gehoorzaam te zijn aan het
Evangelie, meende Potter, meer dan aan de lidkerken.
Emilio Castro liet ook in beleid blijken nauwe aansluiting te
willen zoeken bij de aangesloten kerken. Zo zei hij in de kwes
tie van een eventuele amnestie voor degenen die schuldig zijn
aan de terreur van de dictatuur in het gastland Argentinië dat
deze vraag in eerste instantie door de Argentijnse kerken moet
worden beantwoord.
Tijdens de vergadering van het Centrale Comité is de Wereld
raad op diverse wijzen geconfronteerd met de gigantische
prblemen in Argentinië. Er waren de Dwaze Moeders van het
plaza de mayo, de strijd van de Indianen voor hun oorspronke
lijke grondrechten en de sociale en economische problemen,
waaronder de loodzware schuldenlast aan de rijke landen.
Het Centrale Comité heeft, in het bewustzijn dat de Wereld
raad geen problemen kan oplossen, wegen aangegeven welke
de kerken in het land kunnen bewandelen.
Castro, liet zijn Latijnsamerikaanse temperament eenmaal blij
ken toen hij het opnam voor de bevrijdingstheoloog Leonardo
Boff, die van het Vaticaan een zwijgbevel heeft gekregen. Deze
zaak is schadelijk voor de verkondiging van het evangelie in
Latijns-Amerika en voor de oecumenische betrekkingen met
Rome, zei hij. Weliswaar tikte de vertegenwoordiger van het
Vaticaan, mgr. Basil Meeking, hem op formele gronden op de
vingers, maar Castro hield in tweede instantie zijn kritiek
staande.
De leiding van de Wereldraad wekte de indruk alles te willen
vermijden om de positie van president Alfonsin in gevaar te
brengen. Castro en voorzitter dr. Heinz Joachim Held ontbra
ken tijdens de stille tocht van de Dwaze Moeders, hoewel er in
de agenda ruimte voor was vrij gehouden. Tijdens een demon
stratie, die de Dwaze Moeders met linkse partijen en maat
schappelijke organisaties hielden, mochten de leden van het
centrale comité hun naamkaartjes niet dragen, aldus de Cana
dese mevrouw Lois Wilson, een van de presidenten van de
Wereldraad.
Internationale schulden
tic
ia;
n F
L/RIE jaar geleden raakte de financiële wereld hevig inpr
roering door wat sindsdien bekend staat als de „schulden#*1*
blematiek". Latijnsamerikaanse landen als Brazilië, Argefë^
nië en Mexico bleken als gevolg van de steeds duurdere droj,
lar en de almaar stijgende rente niet meer in staat aan m
torenhoge financiële verplichtingen te voldoen. Hoewel t(t 1
een financiële crisis mede als gevolg van het térughoude )I1C*
optreden van westerse met name Amerikaanse ban
werd voorkomen, zijn de oorzaken voor de buitenis
schuldenproblematiek niet weggenomen. Latijns-Ameia
heeft al een schuld van ruim duizend miljard gulden aan rdt
buitenland. t h;
ér d
TN Pu's
UIT probleem heeft duidelijk gemaakt dat de economii
van de geïndustrialiseerde landen en de Derde-Wereldlf
den van elkaar afhankelijk zijn geworden. Het direct opeij
door de westerse banken van schulden die uitstaan in de a
wikkelingslanden is een onhaalbare zaak geworden. De
nomische groei in de Derde Wereld is te zwak om afl
van de schulden binnen de overeengekomen termijnen
voldoen. Zouden ze in het geheel niet worden voldaan, i
zou dat tot het faillissement van diverse bankinstellingen I
den. En juist een internationale bankcrisis moet koste i_
kost worden voorkomen om het broze herstel van de werTB
economie niet ongedaan te maken. j J[
Het voorstel dat de Cubaanse president Castro deze wt
deed om de schulden van de Latijnsamerikaanse landen
de westerse banken maar helemaal niet meer na te komev
daarom onzinnig. Op papier zou daarmee de schuldenkweA
wel zijn opgelost, maar de onvermijdelijke economischeV
ruggang in de westerse landen zal als een boemerang werf
op de economieën in Latijns-Amerika, hetgeen de betrok)
landen nog afhankelijker van het geïndustrialiseerde Wes
zou maken.
EEN kant en klare oplossing voor het internationale
denprobleem lijkt tot dusverre niemand voorhanden Ie b
ben. Radicale oplossingen zouden voor zowel de westi
banken als de onder schulden gebukt gaande landen i
averechts effect hebben, zodat gezocht zal moeten woifST
naar een afbetalingsvorm die een economische groei iifekk
Derde Wereld niet dwarsboomt. De groei-mogelijkheden fc-de
de Derde-Wereldlanden verschillen onderling sterk, zt\ va
rekening gehouden zal moeten worden met de specif|ste
economische kenmerken van elk land afzonderlijk. mt
me
MEER dan voorheen zullen oplossingen het resultaat ng v
ten zijn van intensieve contacten tussen arme en rijke r^ei
den, al dan niet door tussenkomst van internationale inj spi
lingen als het Internationale Monetaire Fonds en de Wert00*
bank. Just
DE dreigende bankcrisis van enkele jaren geleden heeft I
delijk gemaakt, dat een hervatting van de Noord-ZuiddiaTenl
meer dan ooit voorwaarde is geworden om het zwakke
nationale financiële stelsel niet in elkaar te laten va(je j.
Arme en rijke landen zijn van elkaar afhankelijk gewon Cr
en alleen economische groei in de Derde Wereld is de batié
garantie dat schulden ooit kunnen worden afgelost en
gro
vocht. Meng een saus i bel
azijn, zout, peper, s|a
olie en zure room met stuene2
ui of sjalot en fijngeknim oi
verse of gedroogde baen u
cum. Schep de aardappd wc
en bonen met stukjes pi
ka, perzik of si/iaasappefeven
blokjes komkommer of rfchij;
gette door de saus. Maai de
salade op smaak af mei de
gebruikte toevoegsels echt
schep er zoveel bonePn&
door dat het mengsel let 1
smeuïg is. Leg de bonen/
de op een schotel waarvsT
rand is bedekt met m
blaadjes sla of ijsbergsla.
Pel de eieren, snijd er
kapje af en haal de dooie
uit. Prak het eigeel
mayonaise, zout en pepei
een smakelijk mengsel
strijk dat in de eiwi\
Snijd van de tomaten aai
kroontjeskant een derde
hol wat overblijft uit en
dat op de eieren, versie)
paddestoelen met stukjes
kookt eiwit (vastplakken
rauw eiwit) en zet ze o\rm.
salade.
Breng de melk aan de k m
schenk een paar lepels
bitterkoekjes en laat in VI
rest de rijst in een half
gaar worden. Voeg de suVeI
toe. Prak vier koekjes fij
meng er de helft van d«5-d
stepap door, leg daar de ^33
rijstepap op en garneer
met stukjes van het la>§\Q
koekje en met jam.
Bonensalade met
namaak-
vliegenzwammen
bitterkoekjesrijst
vegetarisch
Nodig voor twee: 500 g
aardappelen, half blik of
glas witte bonen, 3 lepels
azijn, zout, peper, mosterd,
1 lepel olie, half bekertje
zure room, ui of sjalot, ba
silicum, 1 rode paprika, 1
perzik of sinaasappel, stuk
komkommer of courgette,
sla of ijsbergsla;
4 hardgekookte eieren, 4
niet te grote tomaten, 2 le
pels mayonaise, zout, pe
per, rauw eiwit;
Vt liter melk, 5 bitterkoek
jes, 50 g rijst, 30 g suiker,
jam.
Kook nieuwe aardappelen in
de schil gaar, laat ze lauw
worden. Snijd de afgekoelde
aardappelen klein. Laat de
witte bonen op een zeef uit
lekken, bewaar wat van het
Mogelijk een bui
DE BILT (KNMI) In de
nacht en ochtend trekt een
wolkenzone over het land. In
deze zone komen stapelwolken
voor die hier en daar het bui
enstadium bereiken. Sommige
buien kunnen vergezeld gaan
van onweer. Na het passeren
van dit gebied gaat in de mid
dag en avond de zon weer
schijnen.
De met zuidwesten wind aan
gevoerde lucht is dan iets koe
ler dan die van vandaag. Deze
zuidweststroming wordt in
stand gehouden door een goed
ontwikkelde depressie ten
westen van Schotland. Dit la
gedrukgebied verplaatst zich
maar zeer langzaam naar het
oosten. Voor de komende da
gen is daarom weinig verande
ring in het weer te verwach
ten.
Vooruitzichten voor diverse Europe
se landen, geldig voor zondag en
maandag:
Scandinavië: Half tot zwaar bewolkt
en af en toe een bui. Middagtempera-
tuur van 17 graden in het westen tot
20 graden elders.
Britse eilanden: Perioden met buien
Vol
Prij:
MiddagtempelSlGC
Benelux, Noord- en West- FraiL^
Zonnige perioden, ook af en uLl6C
bui. Middagtemperatuur van 2x
den in de kustgebieden tot rd
graden in het binnenland.
Ann
Duitsland: Zonnige periode», e
slechts een enkele regen- of oni» J
bui. Middagtemperatuur
den in het noorden tot 27
Alpengebied: Een enkele 1
onweersbui. Middagtempera Ui
de dalen 23 tot 27 graden. Vorl 1
boven 3000 meter 'Ur'01
Spanje, Portugal: Flinke zc
rioden en in het noorden e
bui. Middagtemperatuur rond i
den in het noordwesten ti
30 graden in het zuiden, in lHB_.
nenland van Spanje tot 3S gra||PI
Zuid Frankrijk. Italië. Ad rit
kust: Droog en zonnig. Tempd
in de middag meest 27 tot 33 g
infBUS
1 Min
iptemp
w.bew. 21 13
w.bew 18 12
w bew. 20 15
