Stuwdam-ramp
in Nederland
denkbeeldig
7;
Commando's
ingezet tegen
Californische
hasjboeren
Mei
1943:
Nederland
bleef
gespaard
voor
vloedgolf
uit
Duitse
stuwmeren
'1
&so
ZATERDAG 3 AUGUSTUS 1
Als ergens een stuwdam be
zwijkt, zoals onlangs weer in
Italië, wordt ons land over
spoeld door een golf van pu
bliciteit. Na de begrafenis van
de slachtoffers vaagt een in
tredende eb de herinneringen
snel uit het geheugen. De
vraag of zo'n catastrofe hier
echt sporen zou kunnen nala
ten, klinkt te retorisch om
haar serieus te nemen.
Toch had het maar weinig ge
scheeld of er moest een bevestigend
antwoord op gegeven worden. Een
keer in de geschiedenis dreigde een
vloedgolf met een hoogte van zes
meter onze lage landen te overrom
pelen. Alarmerende berichten uit
het oosten bereikten ons land, na
dat daar twee stuwdammen waren
vernietigd. In waterstaatskringen
slaakte men een zucht van verlich
ting, toen de gevreesde was op onze
rivieren beperkt bleef tot een ver
hoging van max. anderhalve meter.
Het was voldoende om de oeverbe
woners een blik te gunnen op uit
zonderlijk verontreinigd, snel stro
mend water, dat de resten van huis
en haard met zich had meegvoerd
tot dicht onder Lobith. Dit schouw
spel illustreerde, dat de Engelse
wingcommander Guy Gibson zijn
opdracht tot een goed einde had ge
bracht, door twee gapende bressen
te slaan in de stuwdammen van de
Möhnesee en de Edersee, op vijan
delijk Duits grondgebied, niet ver
van onze grenzen.
Deze aanval van squardon 617, in
de nacht van 16 op 17 mei 1943,
was aanleiding tot een heldenvere
ring zonder weerga. De jonge com
mandant bleek de onsterfelijkheid
tegemoet te zijn gevlogen. Hij kreeg
de hoogste Britse onderscheiding,
het Victoria-kruis. Zijn boek „In
zoeklicht en afweervuur", dat deze
gewaagde operatie beschrijft, vond
na de oorlog ook in ons land gretig
aftrek. De verering was toen al
posthuum geworden. In de laatste
weken van de oorlog werd deze
moedige vlieger boven ons land
neergeschoten en kwam daarbij om
het leven.
De gevolgen van het bombarde
ment waren overigens niet alleen
te zien op onze rivieren, ook aan de
kust. Honderden Nederlanders die
daar waren ingeschakeld bij de
bouw van de Atlantikwall werden
door de Organisation-Todt (een
soort militair gedrild bouwleger,
hoofdzakelijk bestaand uit gevor
derde arbeidskrachten) naar Sauer-
land gestuurd, om de stuwdammen
weer op te bouwen. Pas na vier
maanden waren zij terug bij hun
betonmolens aan Neerlands stran
den. Over de vraag wie schuldig
was aan de ramp met deze stuw
dammen behoefden geen processen
te worden gevoerd, zoals in Italië,
na de recente doorbraak bij Fesero,
waar naar schatting ongeveer 300
mensen onder de modder begraven
werden De Duitsers moesten knar
setandend bekennen, dat de Lan
casters met hun rotatiebommen
hier een onvoorstelbare prestatie
hadden geleverd, door vliegend op
een hoogte van 20 meter de dam
men in puin te gooien.
1.200 doden
Het door de dalen voortstuwende
water eiste in totaal 1.200 slachtof
fers. ongeveer voor de helft be
staande uit Oost-Europese dwang
arbeiders, zo meldt dr. L. de Jong
in zijn kroniek van de Tweede We
reldoorlog, waaraan o.m. ook de ge
gevens in dit artikel over de water
standen zijn ontleed. Dat waren er
dus veel meer dan in Fesero, maar
de droevige score bleef ten achter
bij die van het Piuvadal in Noord-
Italië, waar destijds (1963) tweedui
zend slachtoffers vielen. Evenals de
wereldschokkende dambreuk bij
Fréjus in Zuid-Frankrijk (420 do
den) waren deze verschrikkingen
het gevolg van nalatigheid, van
daar die slepende processen over
de schuldvraag. Aan het vernieti
gen van de dammen in nazi-Duits-
land was een eindeloze studie voor
af gegaan, waarin een als professor
Jeff omschreven natuurkundige
een speciale functie had. Hij ont
wierp tenslotte de naar keuze bom
of mijn te noemen constructie, die
als een gigantische kikker zweef
sprongen kon maken over het wa
ter, alvorens onder te duiken aan
de voet van de stuwdam en daar op
een diepte van 20 meter te ontplof
fen.
De produktie van deze gewelde
naars met een doorsnee van bijna
vier meter, gewicht van 3.900 kilo,
waarvan elke Lancaster er maar
Dit monument herinnert aan de
ramp van de Edersee in mei 1943.
De inmiddels weer her
bouwde machtige stuw
dam van de Edersee, waar
in 1943 een speciaal ge
construeerde rotatiebom
aan te pas moest komen,
om er een bres in te slaan.
Het stuwmeer Edersee, waarop de watersport sterk tot ontwikkeling is gekomen, met op
de achtergrond slot Waldeck.
een kon vervoeren, bleef in heel de
oorlog beperkt tot vijftig exempla
ren. Zij werden gebruikt in een
heldere nacht, met de maan hoog
aan de hemel, op de zondag, waar
op ook Duitse moeders hun bloe
men en cadeautjes krijgen. Zestien
mei 1943, moederdag. Negentien
Lancaster
bombardementsvliegtuigen, uitge
rust met tal van speciale voorzie
ningen, zetten 's avonds koers naar
hun doel, een expeditie waarbij
acht van deze machines verloren
zouden gaan. En 56 van de 133 jon
ge mannen die naar de laatste in
structies hadden geluisterd, keer
den nooit meer op hun basis terug.
Mager resultaat
Er waren reeds 2.000 vlieguren be
steed aan een onderneming die
heel de vrije wereld in extase zou
brengen en daarbij waren 2.500 oe-
fenbommen afgewropen. Zelfs
nazi-topfunctionaris Albert Speer,
gedwongen om 7.000 slaven van
Todt in te zetten voor het herstel
van de dammen, stond perplex. In
zijn memoires noemt hij het resul
taat, in verhouding tot de beperkte
inzet, groter dan dat van de duizen
den bombardementen waar Duits
land al aan bloot had gestaan.
In feite zou dit huzarenstuk wel
grote propagandistische waarde
krijgen, maar niet beantwoorden
aan het doel om de industrie in het
Roergebied een vernietigende slag
toe te dienen door stagnatie in de
levering van elektriciteit en water.
Twee andere stuwmeren bleven in
functie, omdat het ontbrak aan vol
doende bommenwerpers met spe
ciale voorzieningen en een ander
liep, als reservoir voor drinkwater,
slechts geringe schade op. En de
Duitsers zorgden voor een snelle
reparatie, ook al uit prestige over
wegingen.
Guy Gibson geeft in zijn boek een
fascinerende beschrijving van de
nacht, waarin de meren als blauwe
lagoons het maanlicht weerspiegel
den. Zoeklicht en afweervuur,
lichtspoormunitie en op hun prooi
wachtende jagers maakten spoedig
duidelijk, dat zijn squadron zware
verliezen te wachten stond. Bij de
aanval op de Möhnedam gingen zes
machines verloren. Terwijl fontei
nen van schuim en water zich ver
hieven tot 500 meter boven het dal,
wachtten de bemanningen vol
spanning op het resultaat.
Veel rotatiebommen misten hun
doel, alvorens de muur bezweek en
het water alles met zich mee sleur
de. Voor de aanval op de „Edertal-
sperre" bleven slechts drie Lancas
ters over, elk met een bom. Ook
daar werden twee bommen ver
spild, alvorens de Australische pi
loot Les Knighy de allerlaatste
kans benutte. Zijn mijn zoefde over
het water, zonk tot halverwege de
47 meter hoge muur en ontplofte
met zoveel geweld, dat al spoedig
een bres van zeventig meter breed
ontstond.
Gekantelde pan
Het tot aan de rand gevulde reser
voir met ruim 200 miljoen kubieke
meter water leek te kantelen als
een pan die wordt leeggegoten, zij
het dan in een tempo van 8.500 m3
per seconde. Oog- en oorgetuigen
gewaagden later van „Eine Nacht
des Schreckens"; geluiden alsof een
orkaan opstak, sterk genoeg om
alle bomen te ontwortelen. Telkens
als ergens een stuwdam bezwijkt,
herinneren de oudere bewoners in
deze omgeving zich dit inferno.
Dan hoort men weer het verhaal
van de vrouw, door de stroom in
een linde gesmeten, met boom en al
meegesleurd, die zich vast weet te
grijpen aan een andere linde, waar
zij 's morgens bevrijd kan worden,
uitgeput maar ongedeerd.
In het museum van het slot Wal
deck, waar jaarlijks 300.000 bezoe
kers geteld worden, is nog altijd
plaats gereserveerd voor een foto
expositie over de ramp. De rondlei
der gewaaagt van 70 slachtoffers in
dit dal, maar in een boekje over
deze tragedie wordt het getal 49 ge
noemd. De beelden spreken voor
zichzelf. Destructie allerwege, weg
gespoelde akkers, velden vol ste
nen, verdronken koeien en paar
den in boerderijen waar alleen de
fundamenten van over zijn.
De vloedgolf had zo'n onvoorstel
bare kracht, dat er doden vielen tot
in de stad Kassei, waar het bulde
rende monster pas in de voormid
dag aankwam. De toeschouwers
daarboven waren verbijsterd, over
de krachtend die zij ontketend had
den door de Edersee een van de
grootste stuwmeren in Duitsland
vrij spel te geven. Onvergetelijk
was het voor Guy Gibson het
schouwspel van de voortrollende
baren, die in het Mohnedal voor
zich uitrijdende auto's de een na de
ander overweldigden, terwijl hij
het licht van de koplampen zag
verkleuren van geel en groen tot
donkerpaars, waarna zij voorgoed
doofden.
Zondvloed
Het 617e squadron wordt sinds die
nacht Dambuster genoemd en
draagt als wapen een gebroken
muur, met daaronder de aan me
vrouw de Pompadour teogeschre-
ven uitroep „Na mij de zond
vloed!". De menseh die nu hun hui
zen bij de stuwmeren in Sauerland
en Waldeck bewonen, zullen wel
van mening zijn, dat de R.A.F. een
wrang gevoel voor humor heeft. Er
valt voor hen weinig te lachen bij
het monument in Affolderen met
de op een boomstronk genagelde
vrouwenfiguur, die haar kind als
een duikelaarspopje omhoog houdt,
tussen de ver gestrekte armen.
In alle dorpen zijn de stormklj
ken van weleer vervangen doorj
renes. Na zoveel jaren zit de schl
er nog in. Het terecht vaak metj
Vierwalderstatter See in Zwits
land vergeleken stuwmeer in
dal van de Eder, is liefderijk d|
de natuur opgenomen. Vrijj
niets wijst er nog op, dat er sprj
is geweest van een ingrijpende
rectie op het landschap. Duizend 1
arbeiders hebben hier een put vH
ter! Dit bekken kan, als het totj
rand gevuld is. weer maxrrh
202,4 miljoen kubieke meter wa
bevatten. Als de maan schijnt, gl
stert het kunstmatige meer blal|
als een opaal, die met een oppf
vlakte van 1.200 hectare wat gr
is uitgevallen.
Maar soms valt dit reservoir
droog. Er komen dan puinhopen
fundamenten aan het licht, een I
na nog gave brug en de zerken f
graven, in 1914 door het wa
overspoeld. Een stuwmeer heeft
tijd het weemoedige van de din^
die voorbij gaan, ook als het n«
door bommen getroffen is. St
wateren, diepe gronden.
Bloemen
Het komt nu nog voor, dat orai
nenden in het droge seizoen
beneden gaan. om bloemen te r
gen op de grafstenen. Dan zijn fnse
sleuven te zien van vijf boch£tur
zoals de Eder ze beschreef vóór htsr
dal zich vulde met de watermaj. In
Van de 700 mensen die hier wo^er(
den en elders een nieuwe ho^
betrokken, zijn er enkele ook
slachtoffer geworden van de tw £ri
de tragedie: de vloedgolf na j- Me
bombardement. Zat de ramp al afi
de lucht toen Keizer Wilhelmr dr
met ziin gemalin Augusta Victc^ni
in 1910 naar het Edergebied kw«,nip
om het gigantische karwei in off
schouw te nemen? Vanaf de terin
sen bij slot Waldeck blikte hij nlie
op het mierenleger dat voor hijwl]
aan het metselen en slopen was^doi
De vorst was zo trots op Duitsl^-^.
grootste stuwmeer dat hij later *7.t
sloot om het persoonlijk te korPf
inwijden, op 15 augustus 1914.1 dec
dereen die meetelde in het keild
rijk en het vorstendom Waldgnde
zou van de partij zijn op een f<dee
zonder weerga. Het is er nooit
gekomen. Niet dit feest, maar
kanonnen van augustus luid^.
een nieuw tijdperk in: de waarflistc
van de Eerste Wereldoorlog,
commandant had toen al oog vj der
de schoonheid van dit stuwm%iufc]
Hij beschrijft het als schitterend jScoi
legen object in een diepe vallei qrjjd
hoge heuvels rondom, waarop ppjg,
groen van de dennebossen er Vallei
tengewoon fris uitzag. Omdat %nds
mensen er ook zo over denl^n S'
heeft de streek gewin ontleend ^njs
de technische ingreep tussen Idiote
en 1914. Het stuwmeer is sard de
met anderen bekkens in dit ge%j ee
(Diemelsee en Twistesee) een de
trum geworden voor het toerisnen i
Toerisme
Waar de rotatiebommen over n vj
water scheerden hebben surff twi
plankzeilers, waterfietsers, herttzen
laars en zwemmers een favonet van
mein ontdekt. Luftkurorten r aan
aan de oevers tot ontwikkeling' te
komen en rondvaartboten zefs bij
koers naar de geweldige mert V
waarin 30.000 kubieke meter sllcom
is verwerkt. Het keizerrijk heefecht
destijds 25 miljoen goudmark vscho
over gehad, om deze droom te ♦lelrr
wezenlijken. latior
Na de rampnacht draagt het ienk(
nieuwe centrales en vergaarteel
kens uitgeruste complex een fedscoa
stroomstoot bij aan de energkvan
hoefte, maar zeker zo belang dri
blijft de regulatie van waterhdosk<
ten op de rivieren en kanalecde v
wijde omgeving en het voorkor wan
van de vroeger zo gevreesde oning
stromingen in het Ederdal. erlan
Wie knielen wil om de geruchtHelm
kende historie van het stuwmeelijks
overpeinzen, dankend voor
wonderbaarlijke redding well^_
zoals die van de vrouw uit de
linden, kan terecht in het d
Neu-Berich. De uit het oude BefV
verdreven inwoners hebben KJ
kerk afgebroken en die weer oj
bouwd, niet ver van het meer.
hebben ook het laat gotisch al™^^
niet prijsgegeven aan de vloed.
herinnert nog altijd aan hun
staan in een dal, dat thans J
schreven kan worden als de bon^^
van een peiloos diepe „See"
LEO J. LEEU1
1LU
VIETNAM HERLEEFT IN
AMERIKAANSE HEUVELS
GARBERVILLE De Amerikaanse vlag van het legerkamp
wappert fier in de wind, die de neerdalende helikopters ver
oorzaken. Vermoeide en bezwete mannen de temperatuur
bedraagt hier zo'n veertig graden Celsius in dikke camou
flagepakken springen uit de helikopters. Ze leggen hun gewe
ren en commandomessen af en sjokken naar de grote, khaki-
kleurige tenten, waar de warme hap al klaar staat.
De avond valt en weer ig er een
vermoeiende dag voorbij voor de
paramilitairen van CAMP, de ge
vechtseenheid die in het leven is
geroepen ten behoeve van een anti-
marihuanacampagne. In de afgele
gen en dichtbeboste heuvels van
noordoost-Californië is zij begon
nen met haar strijd tegen de hasj
boeren.
Tien jaar geleden begonnen de hip
pies hier onder het motto „terug
naar de grond" met het verbouwen
van hun favoriete plant: marihua
na. Velen van hen vestigden zich
in het noorden van Californië, in
het gebied waar CAMP op dit mo
ment opereert en dat de codenaam
„de smaragd-driehoek" heeft ge
kregen.
De streek is zo langzamerhand in
een gevechtsterrein veranderd. De
hippies hebben grotendeels plaats
gemaakt voor commerciële mari-
huanaboeren, een bonte verzame
ling van werkloze houthakkers,
plaatselijke boeren en zakenlui,
mensen uit de grote stad die hier
snel fortuin hopen te maken en een
enkele beroepsmisdadiger. Al deze
mensen beschikken over wapens
om zich te verdedigen tegen de
rondzwervende bendes, die er op
uit zijn een graantje mee te pikken
van deze verborgen en verboden
oogst van Californië.
Zeer rijke stad
De marihuana in de staat Califor
nië brengt ongeveer 2,5 miljard
dollar per jaar op en dit gebied
neemt ongeveer een vijfde van de
totale Amerikaanse hasjproduktie
voor zijn rekening. De Amerikaan
se hasjbouw concentreert zich
vooral in deze „smaragd-driehoek"
aan de Californische kust, met als
centrum de ooit straatarme maar
nu zeer rijke stad Garberville (in
woneraantal 1350). Van de veer
tien houtzagerijen zijn er nu nog
slechts twee over, maar toch gaat
het de stad voor de wind. Garber
ville heeft één bank, twee motels
en dertien zeer goed lopende tuin
centra. Het reisbureau Garberville
organiseerde vorig jaar maar liefst
450 wereldreizen.
In oktober, tijdens de oogsttijd, be
talen mannen in vuile overalls met
biljetten van honderd dollar voor
hun drankjes in de bar, waar bord
jes vermelden dat het nemen van
foto's streng verboden is. Niemand
twijfelt echter aan de herkomst
van het geld en de 120 CAMP-
mensen zijn begrijpelijkerwijs niet
erg populair bij de bevolking.
Het budget van 2,6 miljoen dollar
waarover CAMP beschikt, gaat
grotendeels op aan het huren van
de vijf helikopters en het beman
nen van de commandopost, die op
acht kilometer van de stad ligt.
Daar heerst duidelijk een militaire
sfeer.
„Bij dit soort missies moet je wel
gebruik maken van militaire tech
nieken", meent Mike Mollica, een
van de commando's die ook nog in
Vietnam heeft gevochten. Mis
schien dat hij een gevoel van déja-
vu niet kan vermijden, nu hij zich
in de VS weer geplaatst ziet tegen
over een onzichtbare, gewapende
vijand, die goed bekend is met het
terrein.
Dit seizoen zijn de patrouilles van
CAMP nog niet serieus beschoten,
maar de vijf teams van elk vijftien
militairen zijn wel gewaarschuwd
„voortdurend op hun hoede te zijn"
en uit te kijken voor booby-traps.
Dat betekent voorzichtig te werk
gaan in de buurt van de marihua-
navelden, waar men nog meer her
inneringen aan Vietnam kan aan
treffen: puntige stokken in valkui
len, automatisch geweervuur op
kniehoogte, takken die voorzien
zijn van venijnige vishaken, meta
len stroppen, explosieve ping-pong-
ballen en zelfs aan struikeldraden
vastgemaakte granaten.
De helikopterpiloten moeten oppas
sen voor het metaaldraad, dat tus
sen de boomtoppen gespannen is.
„Net zoals in Vietnam", zegt heli
kopterpiloot Mike Gray, die in
Indo-China tweemaal werd neerge
haald. „Maar er zitten hier geen
mijnen aan vast tenminste, dat
hoop ik. De draden kunnen het
toestel echter wel laten neerstor
ten".
Verdachte gebieden
De CAMP-teams worden naar be
paalde verdachte gebieden gevlo
gen, die eerder door verkennings
vliegtuigen zijn afgezocht op de
smaragdgroene marihuanaplanten,
die fel afsteken tegen de donker
groene natuurlijke plantengroei.
Is het hasjgebied eenmaal omsin
geld, dan arresteert het team alle
aanwezigen en wordt de marihua
na uit de grond gehaald. De plan
ten worden meegenomen naar het
kamp en verbrand in een grote
kuil: het vuur brandt vaak maan
den lang. In de eerste week van de
>per
campagne is er voor meer dan'
gen miljoen dollar aan marihulijk
in bedwelmende rook opgegaanm g
Het was president Nixon die Ofttesi
wust de aanzet gaf voor de ena
groei in Californische marihu'
die door kenners als de beste Pror
van de wereld wordt beschcw va
Hij haalde de Mexicanen over uit
marihuanaplanten te bespro als
met het giftige bestrijdingsmit] v
paraquat. Sindsdien wordt «£te
Californië een nieuwe soort «r
huanaplant gekweekt: de (zaad^*5
„sinsemilla-variant". gen j
iighe
Amerika telt dertig miljoen itUWe
huana-gebruikers en tweehond^ar|
duizend Amerikanen verdie.
hun brood met de handel in
drug. De roep om het legalised
van marihuana is sinds de bocj OV<
dagen in de jaren zeventig sterkend
genomen, gedeeltelijk vanwegt
enorme groei in de sinsemilla-^^
del en de daarbii behorende
stijging. Een pond sinsemilla I
al gauw zo'n tweeduizend dol!
Met dit soort bedragen in het C0bjc
terhoofd en in de blote hand i
niet verwonderlijk dat de sin
la-boeren zich niet meer zo insneed
nen voor een legalisering varfi__.
drug. CHRISTOPHER P*
Copyright The Guar}
lelijk
