Britse
ridder op
bres voor
de natuur
Finale
SIR DAVID ATTENBOROUGH:
geen plaats meer voor enige andere
plant. Die creosootheester moest
zich over een groot oppervlak ver
spreiden om het beschikbare vocht
te pakken te krijgen. Daardoor gaat
hij in grote cirkels groeien. Hij is
waarschijnlijk 10.000 jaar oud, het
oudste organisme op aarde".
Grote oren
„Kijk naar het woestijn vosje, de fe-
nek, dat met hitte-problemen zit.
Net zoals wij de warmte in een auto
via radiatoren kwijt raken, doet hij
dat via zijn grote oren. Het bloed
heeft een groter oppervlakte om te
doorstromen en kan dus ook meer
warmte afstaan. Maar de egel in
Centraal-Azië, geen familie dus,
heeft dezelfde grote oren, en de
.jack rabbit", een Australische ko
nijnsoort die ook in de woestijn
leeft, heeft óók die grote oren. Mijn
allermooiste voorbeeld van aanpas
sing is eert kever in de Namib-
woestijn. Die verzamelt water op
een wel zeer unieke manier, geen
ander dier doet het zo. De Namib
ligt vlak langs de zee. Een aantal
dagen komt er 's nachts een natte
mist over dat gebied. Die kevers
verzamelen zich op een zandheuvel
als een soort wachtposten en zodra
de mist er is, steken ze hun kop
naar beneden en hun achterkant
omhoog. Over hun lichaampjes lo
pen rillen. De neerslag komt op
hun achterlijf, loopt naar beneden
en daar happen zij die op".
„Mijn boek en serie zijn een ver
volg op een eerdere publikatie en
serie, „Het leven op aarde". Daarin
liet ik zien hoe leven op aarde on
stond en hoe dieren en planten zich
ontwikkelden. Wat ik niet in dat
boek kwijt kon, was wat dieren
doen wanneer omstandigheden wij
zigen. Dit boek completeert het
beeld dus. Ik volg dieren in bepaal
de soorten omgeving. In de jungle,
het water, de bergen, de woestijn.
Ik begin met een filmscript. We
maken de film en daarna schrijf ik
de hoofdstukken van het boek.
Boek en film zijn niet hetzelfde.
Film is beelden, een boek is meer
woorden. Meer feiten en meer the
orie dus". De mens is op diverse
manieren, op voor- of achtergrond,
onmiskenbaar aanwezig. Attenbo-
rough: „Het heeft vijftig miljoen
jaar geduurd voordat de armen van
reptielen in vleugels met veren
veranderden. De mens kan door
zijn verstand zijn ervaringen neer
schrijven. Doorgeven aan volgende
generaties. Hij hoeft geen veren
meer te krijgen, hij maakt valse ve
ren. Hij leert in honderd jaar tijd
vliegen. Die capaciteit geeft hem de
mogelijkheid de wereld te verove
ren. Hij past zich niet meer zo aan
zich Panf'
igpi" iusical ,,C
om", (avid Atte
n ma^ONDEN Koningin Eliza-
g, wéeth heeft hem deze week tot
de Ridder geslagen. Dus is het
n on4anaf nu Sir David Attenbo-
z^"n°pugh, zoöloog, schrijver, n
teel (er van televisie-programma's
iver de natuur. Niet te ver
warren trouwens met die an-
Here Sir in de familie, broer
lir Richard Attenborough,
'mregisseur, laatste film
eerstvolgende de
Chorus Line". Van
Attenborough (59) ver-
het vpheen kortgeleden het boek
een pe levende planeet", onder
?nlcv,ezelfde titel brengt Attenbo-
dat npugh op dit ogenblik een se-
vooije televisie-programma's op
dat e BBC. De VARA heeft ze
DemP°r Nederland gereserveerd.
ien uitzenddata nog onbekend,
i hem
es, o\/e spreken hem op het kantoor
men zijn Londense uitgeverij Col-
ij wiins. David Attenborough heeft, be-
•r zellhaafd in het grijs, en „oh dear, oh
i hun^ar" kreunend als hij opstaat, wei-
len hig van de man die al dertig jaar
den. ergen beklimt, oerwouden door-
ze teviekt om er het wel en wee van flo-
n reli en fauna op te tekenen. Maar
laar *rbaal blijkt hij goed voor een on-
iugge^rmoeibaar pleidooi. Een Britse
sroe vdder op de bres voor de natuur,
'avid Attenborough: „Natuurlijk
eb ik in de dertig jaar dat ik dit
oe de meeste gebieden waarover
i schrijf al meerdere malen gezien
n bezocht. Alleen was ik nooit in
.ntarctica geweest en op de Hima-
Iiya. Toen men mij op de Britse te-
tvisie dan ook wat hijgend de Hi-
ialaya zag bestijgen in het gezel-
:hap van driftig doorstappende
ragers, was de reactie in Engelse
ranten onmiddellijk van: „Kijk
ie arme Attenborough nou toch.
ij heeft dit werk al dertig jaar ge-
aan en nog steeds stuurt die BBC
em er op uit. Die man heeft z'n
oogtepunt gehad. Dit kan toch
cht niet meer". Ik ben daar wel
sn tikje nijdig om geworden, moet
I t zeggen. Kijk, mensen die op gro-
L f hoogte wonen, passen zich aan.
'ie hebben veel meer rode bloedli-
laampjes, waardoor ze meer zuur-
,of kunnen opnemen dan wij. Wij
unnen dan wel acclimatiseren,
)H^aar we zullen nooit 'het uithou-
ingsvermogen hebben van bij-
oorbeeld de muilezeldrijvers
aar".
/e zitten meteen op een van de
lema's die door „De levende pla-
eet" heenspelen: de aanpassing
an mens en dier aan de omstan-
igheden waarin zij leven. Atten-
Drough vindt verrassende voor-
eelden: „Je hoeft geen bioloog of
*n genie te zijn om te beseffen dat
«t moeilijk leven is in een woes-
jn met weinig water. Maar wat je
iet zo beseft is, dat compleet ver
killende leefvormen in de Sahara
f de Australische woestijn dezelf-
oplossingen hebben voor hun
■Icoblemen. Neem de cactus in
- fjmerika. Die is zijn bladeren kwijt
v ^iraakt en heeft een dikke huid
tkregen waarin hij water kan op-
laan In Afrika gebeurde hetzelfde
iet de euphorbia. Geen familie,
laar datzelfde patroon: bladeren
wijt en een dikke huid. De oudste
Jant die wij kennen, groeit in de
jojave-woestijn. Die Weet via fijn-
vertakte wortels water te halen uit
\>tsachtige grond waar verder niets
«$pn groeien. Elke molecule water
ordt opgezogen. Daardoor is er
\MSTERDAM De acteurs
Bd-jnden wè in het „Top Floor
I le Management", de speelfilms
met r.omen van de „First Floor
>et features", videoclips en com
mercials uit de koker van
^—Elevator Projects" en al die
^Hiaatschappijen zitten samen
^^^mgeborgen in de „Basement
[olding Ltd". Het klinkt als
et Vleesgeworden Jongens
oek waarin de knullen aan
et Hollywoodje spelen zijn.
famen uit de kantlijn van het
ïonopolyspel. Maar het zijn
5CED rare en heuse maatschappijen
ie verbonden worden door
én ding. Een lift. Beter ge-
tokkesgd: »De Lift",
iende
jgg^gJant de succesvolle eerste speel-
lm van regisseur Dick Maas is de
^ndende factor in het activiteiten-
j^^Hpkket van Dick Maas, Laurens
^Heels en Robert Swaab. Onder hun.
^^^mede is kortgeleden, in hun eigen
r. Studio Jarmuiden 13, Amsterdam,
le re*> de startknop gedrukt voor een
ieuwe Nederlandse speelfilmpro-
liktie: „Abel", van en door Alex
at bean Warmerdam. Er staan nog drie
>t. Iklms op het lijstje. De opwaartse
Nee, ïweging valt niet te loochenen,
wild
man'r'e j°nÉ>e mensen uit het filmvak
,had 0 daaromtrent: Laurens Geels, af-
»geboPmst'6 "it het bioscoopbedrijf en
vel ^ns gedoodverfd als opvolger van
isch ?et Meerburg, in wiens bioscoop-
bei*drijf echter weinig meer op te
trokk^S6" viel; Robert Swaab, mana
gen ?r van de acteurs Renee Souten-
woonijk. Huub Stapel, Thorn Hoffman
etage1 Monique Rosier; Dick Maas,
het nakomend filmer. In '83 besloten
chaft! samenwerking. Hun eerste
?1 weei"k was commercieel: commerci-
r W€s en videoclips. Die voor de pop-
erdie'oep Golden Earring sprongen er
zin>Jt' „Twilight Zone", „When the
>S-actdy smiles' ,en „Clear Night Moon-
i herght". Voor Polygram USA en
net b|TV maakten ze de Golden Ear-
ïd af.ng concertfilm. Dat werd de op-
uitd<chting van „Elevator Projects",
end iiick Maas was inmiddels bezig met
gen, f filni „De lift", een eersteling in
le naPt horrorgenre die vriend en vij-
die pd verraste, aangekocht werd
het £°r de Amerikaanse maatschappij
ien dfarner Bros (al heeft die er nog
gedo^inig mee gedaan) en de eerste
daarfijs won op het festival voor de
jntastische film in Avoriaz. In
84 werd besloten op een bredere
[E Ktsis aan filmproduktie te gaan
Dick Maas, geen verfrommelde
lege velletjes maar twee kant en
klare scenario's na „De lift".
doen. „First Floor Features" was
geboren.
Kanaalkoorts
Inmiddels is er een eigen filmstu
dio, ergens aan de grijze buitenkant
van Amsterdam Sloterdijk. Dezer
dagen was daar een „open dag" tus
sen de decors voor de eerste pro-
duktie van de firma. Manager Lau
rens Geels: „We zochten een ruim
te en opeens hoorden we dat dit
pand leeg stond. De vloerruimte is
anderhalf maal zo groot als die van
de Cinetone Studio's en we zijn in
middels al volgeboekt voor het eer
ste jaar. Nu wordt hier „Abel" op
genomen. Daarna hebben we dit
voor een paar maanden verhuurd
aan een producent van commerci
als. In januari volgend jaar starten
we er met een nieuwe speelfilm
van Dick Maas, „Flodder". We
hebben inmiddels al r\ge moeten
verkopen aan de televisie, die ook
om ruimte zat te springen". De pro-
duktiemaatschappij streeft ernaar
om vanaf 1986 twee speelfilms per
iaar te realiseren. Geels: „Ondanks
berichten in sommige bladen dat
Dick Maas na „De lift" alleen maar
achter z'n schrijfmachine lege vel
letjes heeft zitten verfrommelen
heeft hij al twee prima scenario's
klaar: „Flodder" is een komedie,
over zijn tweede film kan ik nu
nog niets vertellen. We zijn er trou
wens weer over aan het praten met
Warner Bros. Volgend jaar gaat Sa
muel Meyering „Channel fever"
(Kanaalkoorts) maken. In die film
.is de Engelse maatschappij Thorn
EMI zeer geïnteresseerd".
„Channel fever" gaat over een Ka
naalrace in de jaren dertig, toen het
zonder enige kennis van golfstro
men en zonder medische begelei
ding overzwemmen van het Ka
naal tussen Frankrijk en Engeland
behalve een levensgevaarlijk avon
tuur een heldendaad van de eerste
orde was. Samuel Meyerings ver
haal gaat over het wereldje van
desperado's, gokkers, dronkelap
pen, avonturiers en profiteurs, die
met z'n allen rond een Kanaal-
zwemster de depressie proberen te
ontvluchten. Omschrijving van de
climax in de synopsis van Meye
ring: „De hele scene heeft meer
weg van een drijvend gekkenhuis
dan van een sportgebeurtenis".
Kuifje
Inmiddels is „Abel" in de studio
Jarmuiden 13 onderweg een film te
worden. Een oorspronkelijk ver
haal van Alex van Warmerdam,
van wie kortgeleden bij de Interna
tional Theatre Bookshop twee mu
ziektheater-teksten uitkwamen die
hij schreef voor de theatergroep De
Mexicaanse Hond, een afsplitsing
van het vroegere Hauser Orkater.
Van Warmerdam maakte van bei
de internationaal succesvolle groe
pen (toernee's door Verenigde Sta
ten, Canada, Frankrijk) deel uit als
acteur, raakte steeds sterker be
trokken bij het maken van teksten
en bij dè uiteindelijke vormgeving
van de produkties en werkte nauw
samen met regisseur Frans Weisz
die twee films van hun optreden
maakte, „Entree Brussels" en
„Striptease" (films die ook op de te
levisie te zien geweest zijn). In eer
ste instantie wilde hij met Weisz
„Abel" verfilmen. „We zijn zeer
vriendschappelijk overigens uit
elkaar gegaan omdat we uiteinde
lijk toch andere ideeën bleken te
hebben over de verfilming. Maar
de filmervaring die ik heb, heb ik
wel via hem en zijn films van onze
groep", aldus Van Warmerdam.
„Abel" is het verhaal van een jon
gen die de ouderlijke woning nog
nooit verlaten heeft, met z'n ouders
een dakappartement in het hoogste
flatgebouw van een onbenoemde
stad bewoont, een lichtelijk ero
tisch beladen verhouding tot zijn
moeder heeft en uiteindelijk zijn
vader als minnaar ook elders in de
weg zit. „Een bizarre komedie over
onderlinge verhoudingen", noemt
Van Warmerdam zijn film. „Ik ben
begonnen met de situatie van een
gezin aan tafel, al hun onderlinge
onuitgesproken relaties en dat ge
geven is uitgegroeid tot „Abel". We
hebben alle decors van die stad
hier nagebouwd. Een stuk gevel-
wand uit de Czaar Peterstraat,
exact gekopieerd, de interieurs van
de flat en de fictieve gebouwen
waarop de familie uitkijkt. Het
moest iets niet-realistisch, ver-
vreemdends en toch cosmopolitisch
hebben. Een beetje zoals ik me de
stadstekeningen van Hergé uit de
strip „Kuifjeherinner. Al blijken
die bij nader inzien toch wat tegen
te vallen. Er zit ook een meer prak
tische kant achter dat bouwen van
al die decors hier. Wil je bijvoor
beeld in Amsterdam op straat fil
men en je gaat die Amsterdammer
tjes langs de trottoirs weg laten ha
len, dan kost je dat duizend piek
per stuk".
Riva-garage
Na de opnames in de studio gaat de
Alex van Warmerdam (tweede van recht»), regisseur, acteur en schrij
ver van de nieuwe Nederlandse speelfilm „Abel" met vlnr acteurs Henri
Garcin, Annette Malherbe en Olga Zuiderhoek.
filmploeg op locatie. Naar de Czaar
Peterstraat en de Spuistraat in Am
sterdam, naar de Hondsbosse Zee
wering, naar het hoofdkantoor van
de PTT in Den Haag en naar de
showroom van de Riva-garage die
omgebouwd wordt tot lunchroom.
„Allemaal locaties die iets impo
sants en iets vreemds hebben. Ty
pische Grote Stads-gebouwen",
vindt Van Warmerdam. Hij speelt
zelf de rol van Alex en heeft de be
schikking over de al een leven lang
in Frankrijk werkende acteur van
Nederlandse afkomst Henry Gar
cin („Je hebt hem laatst nog kunne
zien in Truffaut's „La Femme d'a
Coté". Hij spreekt nog vlekkeloos
Nederlands"), Olga Zuiderhoek,
Anette Malherbe en Loes Luca.
Voor het draaiboek werkte hij sa
men met Otokar Votocek, een in
Nederland werkzame jonge Tsje
chische regisseur met wie hij in
1980 de door de VPRO uitgezonden
film „De stedeling" maakte. Van
Warmerdam: „Votocek heeft me
geholpen bij het uitwerken van het
scenario in een „story-board". We
zijn alle scènes langs gegaan en die
hebben we uitgetekend op een
schoolbord. Dat is een ontzettend
goede manier om te merken waar
zwakke punten zitten, waar je fou
ten in je opbouw hebt".
De koek is nog niet op wat Base
ment Productions betreft. De ver
filmingsrechten voor een aantal
nog niet nader te noemen boeken
en oorspronkelijke scripts zitten al
in de map voor de komende jaren,
in het zakelijk hoofdkwartier is
ook de Coöperatieve Vereniging
Orkater onder leiding van Hans de
Weers opgenomen, die bovendien
televisieprodukties zal gaan realise
ren. Het doet allemaal een beetje
denken aan de Nederlandse versie
van wat George Lucas, Steven
Spielberg c.s. een aantal jaren gele
den deden in Amerika: Enthousias
te filmgekken die zich afkeerden
van Hollywood en voor zichzelf
een eigen Hollywoodje creëerden,
waar de grote filmmensen van wel
eer nu met stevig ontzag tegen aan
kijken. Lucas en de zijnen maken
films, produceren films, hebben
studio's, ontwikkelen vernieuwen
de technische procédé's met hun
maatschappij „Industrial Light" en
hebben belangrijkste van alles
een goed gevoel voor wat het
jonge publiek wil zien dat inmid
dels het wel en wee van het bio
scoopbedrijf uitmaakt. Dick Maas
heeft met „De lift" bewezen dat hij
dat ook heeft. Het woord, pardon
het beeld, is aan First Floor Featu
res. De lift lijkt onderweg naar om
hoog.
BERT JANSMA
ZATERDAG 3 AUGUSTUS 1985
Etiopië, dat soort ecologische rampen zullen de wereld gaan beheersen als we niet oppassen'
Sir David Attenborough: „De Sahel,
zijn omstandigheden aan. hij ver
andert zélf die omstandigheden".
Jeremia
„Maar het kost hem ook slechts
tien minuten om een boom te vel
len die er tweehonderd jaar over
gedaan heeft om groot te groeien.
Dan zoekt hij een nieuw woud.
Maar het mensdom is zo overvloe
dig geworden dat er steeds meer
hout nodig is. De mens verandert,
zonder dat hij het beseft, wouden
in woestijnen. Wij zitten hier in
Londen met die smerige lucht uit
fabrieksschoorstenen. Wat doen
we? We maken de schoorstenen
hoger, de wind neemt dat vuil wel
mee en de atmosfeer kan je toch
niet vervuilen? Dus wordt de regen
zuur, eroderen de gebouwen, ver
giftigen we de longen van de men
sen en maken we levend water
dood. Het laatste hoofdstuk van
m'n boek gaat vooral over wat de
mens met de wereld doet. Ik ben
niet graag een Jeremia. Ik maak
programma's over dieren, omdat ik
vind dat er niets mooiers en niets
boeiendere is dan dieren bekijken.
Maar als die dieren bedreigd wor
den, moet ik iets zeggen. Ik ben
„trustee" van het World Life Fund.
Daar geloof ik in. Ik geloof ook dat
de mens verandert. Als ik 25 jaar
geleden Piccadilly Circus was opge
rend om tegen het doden van wal
vissen te protesteren omdat die die
ren niets hebben dat we niet op een
onschuldiger manier kunnen ver
krijgen, had ik geen hand op elkaar
gekregen. Doe ik dat nu, dan staan
er gegarandeerd zo duizend man
mee te protesteren. Dus de houding
verandert. En ik ben dan maar zo
vrij om te denken dat ons werk
daaraan meehelpt".
„Ik ben geen milieubeschermer
van m'n vak. Ik ben bioloog. Maar
ik weet wel dat schade aan de na
tuur steeds economische oorzaken
heeft. Het antwoord op zo'n econo
mische bedreiging moet dan ook
niet zijn dat je mensen alleen maar
wijst op hun morele verplichtingen.
Het antwoord moet óók econo
misch zijn. En dat kan. Kijk naar
de regenwouden. Die worden ge
kapt om houtpulp te verkrijgen
voor onder meer papier. Dus al dat
prachtige hout, met z'n insecten,
z'n vlinders, z'n vogels en z'n apen
wordt vernietigd om aan pulp geld
te verdienen. Je kan dat inkomen
niet zomaar wegnemen. Nu heeft
men op Borneo en op de oostelijke
Molukken de snelst groeiende
boom ter wereld ontdekt. Die
groeit een meter per jaar. Als je
even niet kijkt staat-ie er al, bij
wijze van spreken. En je kan er
prima pulp van maken. Bovendien
blijken de papierfabrieken dat hout
te preferen, want het komt in uni
forme maten. Eén soort stam, één
dikte, één lengte. Het aanplanten
van die bomen is zo'n antwoord.
Daarom vind ik het ook onzin dat
er een tegenstelling zou moeten be
staan tussen natuurbeschermers en
economische ontwikkelaars. Ze
staan niet tegenover elkaar, maar
naast elkaar. Als we niet zorgen
voor wat we hebben valt er ook
niets te ontwikkelen".
Berggorilla
„Nog een voorbeeld. Ik ben zelf
zeer betrokken bij het wel en wee
van de berggorilla in het Virunga-
gebergte in Oost-Afrika. Een fan
tastisch dier waarvan er nog maar
200 op de wereld zijn. Vooral om
dat ze gejaagd worden. Niet dat die
jagers beslist die gorilla's dood wil
len hebben, maar ze schieten alles
wat ze maar geld of voedsel ople
vert. Dus hebben we binnen het
World Life Fund een speciaal berg-
gorilla-project opgezet. Daar heb
ben we al tienduizenden guldens
voor binnen gekregen. Dat geld
gaat direct naar waar het nodig is.
De salarissen voor de wachtposten
worden ervan betaald, maar ook
scholings- en informatieprojecten.
Net zo belangrijk. De kinderen
daar hebben nooit een gorilla ge
zien. Je moet ze tonen hoe mooi die
dieren zijn, dat ze een schat vor
men die bewaard moet worden. En
dat die schat hen ook aan een inko
men kan helpen. Want hoe meer
mensen uit de wereld ze kunnen
komen bekijken, hoe meer geld dat
binnenbrengt. En het helpt. Je ziet
dat de gorilla's nu in elk geval vei
liger zijn dan ze ooit geweest zijn".
Laatste vraag aan Ridder David. Je
kan dan prachtig uitziende boeken
produceren, de mensen thuis met
mooie films verwennen, maar de
natuur staat in onze samenleving
voortdurend met de rug tegen de
muur. Maakt dat niet pessimistisch?
Attenborough: „Ik denk dat het
eerst slechter moet worden voor
het beter kan gaan. Kijk naar de
Sahel, naar Ethiopië nu. Dat soort
ecologische rampen zullen de we
reld gaan beheersen als we niet op
passen. Dat moet een les zijn voor
ons allemaal. Als je me vraagt of
het menselijk ras zal overleven,
dan geloof ik dat daar een kans op
is. En als daar een kans op is, denk
ik dat iedereen die te maken heeft
met de natuur de verplichting
heeft te doen wat hij kan om die
kans zo groot mogelijk te maken.
Dus moet ik boeken schrijven als
dit boek. En er over praten. Ik heb
geen alternatief."
BERT JANSMA
