Finale
„Waarom geen
snelrecht
tegen De Vries,
maar wel
tegen voetbal
supporters?"
„Mensen j
worden 1
ziek van j
het NOS^
journaal";
CRIMINOLOOG JONGMAN:
ZATERDAG 3 AUGUSTUS 1!
GRONINGEN „Waarom
geen snelrecht tegen ex-RSV-
topman Jan de Vries, maar
wel tegen voetbalsupporters?".
De Groningse criminoloog dr.
R.W. Jongman zegt het serieus
als hij het seponeren van de
vervolging van de voormalige
president-commissaris van het
ingestorte concern plaatst te
genover zijn visie op hoe in
Nederland het rechtsstelsel
werkt. Hij vindt het niet ver
rassend dat de Haagse officier
van Justitie tot de conclusie
kwam dat de meineed van De
Vries, waarvan de parlemen
taire enquêtecommissie hem
verdacht, niet meer is te be
wijzen.
De structuur van het strafsysteem
van het Openbaar Ministerie in Ne
derland is zodanig, dat klassejusti-
tie in het systeem is ingebakken.
„Het is een mythe dat in een sa
menleving met ongelijkheid ieder
een gelijk is voor de wet", zo stelt
Jongman onomwonden op grond
van jarenlang onderzoek naar de
straftoemeting bij verschillende so
ciale milieus.
Onderzoek waarvan de resultaten
veel weerstand hebben opgeroepen
bij politici, autoriteiten en rechter
lijke macht. Jongman noemt zich
dan ook graag de Don Quichotte
onder de criminologen. Een roe
pende in de woestijn die evenwel
niet kan nalaten de waarheid te
verkondigen zoals hij die ziet.
Een man ook, die in de huidige sa
menleving een nieuwe klassetegen
stelling ziet: die van de werklozen
en de werkenden. Enige tijd gele
den baarde hij nog opzien met zijn
bevindingen dat er een „keiharde
relatie" is tussen criminaliteit en
werkloosheid en dat werklozen
tweemaal zoveel worden gestraft
als hun werkende medemensen.
Met het publiceren van die feiten
nam hij bewust het gevaar van
stigmatisering van een grote bevol
kingsgroep op de koop toe.
Is de affaire-De Vries n-u echt een
voorbeejd van klassejustitie. We
kennen nog altijd het goede princi
pe in ons strafrecht dat schuld be
wezen dient te worden.
Jongman: „Dat is natuurlijk een
goed principe en ik wil ook aller
minst beweren dat De Vries wel
schuldig zou zijn. Maar de vraag
die ik wel heb is: zou justitie bij het
onderzoek niet meer inspanningen
hebben verricht als het niet zou
zijn gegaan om iemand met een
witte boord, zoals De Vries, maar
iemand met een blauwe boord, een
gewone jongen die een vermeend
strafbaar feit heeft gepleegd. Ik
ben het eens met voorzitter Van
Dijk van de RSV-commissie als die
zegt, dat beter de rechter had kun
nen uitmaken of De Vries schuldig
is of niet. De rechter staat verder
van politiek en publieke opinie af
dan het Openbaar Ministerie. Als
dan duidelijk was komen vast te
staan dat tegen De Vries niets te
bewijzen is, zou de zaak zijn afge
daan. Wat nu gebeurd is, dat is toch
erg tragisch voor de parlementaire
enqüete in de RSV-zaak geweest.
Als je nou ziet wat er uiteindelijk
uit dat hele parlementaire onder
zoek is gekomen. Mensen als minis
ter Van Aardenne blijven gewoon
zitten. De Vries gaat vrijuit. Ik
maak me sterk dat onder een ande
re dan deze centrum-rechtse, of
rechtse wat is het? regering
deze hele zaak anders was aange
pakt".
Verweven
Klassejustitie mag dan in de orga
nisatie van het OM ingebakken zit
ten. de minister van Justitie staat
slechts aan het hoofd van de amb
telijke top van het OM. hij maakt
er geen deel van uit. Het OM heet
■in grote mate onafhankelijk te zijn.
Of is dat niet zo?
Jongman: „Openbaar Ministerie en
politiek zijn duidelijk met elkaar
verweven. Dat zie je toch ook als
officiëren van Justitie beslissen be
paalde soorten zaken harder aan te
pakken. Ons rechtsstelsel kent het
zogenaamde opportuniteitsbeginsel
volgens welke zaken door het OM
aan vervolging kunnen worden
onttrokken. Dit in tegenstelling tot
bijvoorbeeld West-Duitsland, waar
de rechter in alle gevallen bepaalt
of er vervolging zal plaatsvinden of
niet".
„Let wel, ons systeem heeft grote
voordelen. Het voorkomt dat de
rechter zich met allerlei kleinighe
den moet bezighouden. Maar het
houdt ook in, dat een aantal delic
ten aan de rechterlijke macht
wordt onttrokken. Dan kunnen po
litieke stromingen op die zaken
hun invloed hebben".
Is het waarschijnlijk dat minister
Korthals Altes van Justitie in de
affaire-De Vries heeft ingegrepen?
Jongman: „Het zou mij verbazen
als in het niet-vervolgen van De
Vries geen politieke overwegingen
een rol hebben meegespeeld".
Welke belangen hebben daar dan
in meegespeeld, of welk belang
heeft het OM daarbij gehad. Hel
OM is toch niet politiek gericht?
Jongman: „Het OM is vwel degelijk
politiek gevoelig, heeft juist een
voorbeeldfunctie en daarom kan de
officier van Justitie ook niet-rech-
terlijke overwegingen laten mee
spelen. Dat hangt ook af van de
richtlijnen die voor het OM gelden.
In tegenstelling tot het OM kan de
rechter zich wel aan al deze invloe
den onttrekken. Wat in de zaak-De
Vries de belangen zijn geweest is
slechts gissen. Het is mogelijk dat
een overweging is geweest, dat na
de RSV-storm de rust is weerge
keerd en dat we dat zo moeten
houden. Niet meer oprakelen. Ik
kan me dus niet voorstellen dat in
deze zaak niet enigerlei druk op
het apparaat is uitgeoefend".
„Laten we niet vergeten dat die
hele trias politica, die we zo ijverig
op school hebben geleerd, die schei
ding tussen wetgevende, uitvoeren
de en rechterlijke macht, al lang
niet meer bestaat. Ik geloof niet in
samenzweringstheorieën, maar de
structuur maakt die verwevenheid
mogelijk".
Wantrouwen
„Gevolg van deze praktijken is dat
bij „gewone" delinquenten en bij
het publiek een groot wantrouwen
ontstaat tegenover het justitiële ap
paraat. Bij onze bezoeken aan ge
vangenissen merken we gewoon,
dat gevangenen zich op zaken als
die van De Vries en het afhandelen
van belastingzaken zoals in de
kwestie De Koning-Van de Linde
beroepen. Het hoeft niet de oorzaak
te worden van crimineel gedrag,
maar het rechtvaardigt delinquen
ten in hun crimineel gedrag, zo
van: zij doen het ook, waarom wij
niet".
„Je ziet ook dat de afhandeling van
de witte-boorden-delicten verschilt
van die van de blauwe-boorden-de-
licten. Neem nou belastingontdui
king. De bedragen die hierbij ver
dwijnen zijn een veelvoud van de
som van alle diefstallen. Maar hoe
veel er ook is gefraudeerd, de zaak
wordt afgehandeld als een kwestie
tussen nette mensen. De fiscus
moet de zaak keurig afdoen, dat
ligt vast in de regels".
Als de nadelen van politieke in
vloed duidelijk zijn, is het dan juist
dat Kamerleden op de stoel van de
officier van Justitie gaan zitten en
vragen om alsnog vervolgen van
De Vries?
Jongman: „De minister heeft in
vloed, de publieke opinie heeft in
vloed, dat de Kamer invloed heeft
vind ik juist. Ik zou het evenwel
moeilijk te accepteren vinden als
ook rechters onder zo'n invloed
zouden staan".
De Tweede Kamer wil minister
Korthals Altes na het zomerreces
ter verantwoording roepen. Zou hij
het initiatief kunnen nemen tot het
opnieuw laten vervolgen van De
Vries?
Jongman: „Dat zou ik juist vinden.
De minister kan zijn invloed aan
wenden om vervolging te staken, al
wil ik niet beweren dat hij dat in
dit geval ook op een directe manier
heeft gedaan, dus hij kan ook een
vervolging laten hervatten".
„Wat mij altijd verbaast is dat wit-
te-boorden-delicten zo gauw als in
gewikkeld worden verklaard, ter
wijl het kennelijk bij diefstal en ge
weld allemaal zo eenvoudig ligt.
Pak de dief en stop hem in de ge
vangenis. Het lijkt zo moeilijk om
in de zaak-De Vries terugbetalin
gen te verifiëren bij de Bankgiro-
centrale. Het vreemde is dat men
zich zo weinig afvraagt wat de ach
tergronden van gewone delicten
zijn. Waarom wordt er gestolen,
waarom is er geweld van voetbal
supporters, noem maar op?
Relaties, vooruitzichten in het le
ven en maatschappelijke reputatie,
dat zijn de criminaliteit remmende
factoren. Vallen die weg door bij
voorbeeld werkloosheid en sociale
achterstand dan werkt dat crimina
liteit in de hand. Als je van een uit
kering moet leven in een samenle
ving die is opgehangen aan geld en
werk, zul je eerder toekomen aan
stelen".
Het snelreecht tegen voetbalsup
porters als voorbeeld van gerichte
actie tegen een bepaalde groep?
Jongman: „Ik ben in die zin tegen
snelrecht, dat zaken waaraan een
complex van factoren ten grond
slag ligt. gauw worden afgedaan.
Als ik tot die groep jongeren zou
behoren die geen enkel vooruit
zicht heeft dan zou ik een flinke
delinquent willen zijn".
Aan zulke diepgravende overwe
gingen heb je niets als je in het
Heizelstadion het toevallige dodelij
ke slachtoffer wordt van suppor-
tersgeweld.
Jongman: „Natuurlijk, met z'n al
len maken we ons nauwelijks druk
om winkeldiefstallen, omdat we
ook gezamenlijk opdraaien voor de
schade ervan. En dat is goed. Als je
het willekeurig slachtoffer bent
van geweld wil je dat daar direct
maatregelen tegen komen. In die
zin moeten er ook wel afschrik
kingsmaatregelen worden geno
men. Maar dat is niet alles. Er is
veel meer tijd nodig om tot een
goede remedie van de strafbare fei
ten te komen. Met celstraf ben je er
niet. Uit al onze onderzoeken blijkt
dat bijna iedereen die in de cel
heeft gezeten recidiveert, ooit weer
misdrijven pleegt. Met meer cellen
en nieuwe gevangenissen, zoals het
kabinet wil, vergroot je alleen
maar de recidive".
Niet verantwoordelijk
Alle achtergronden onverlet la
tend, heeft een voetbalsupporter
toch zijn eigen verantwoordelijk
heid anderen niet te molesteren?
Jongman: „Zo'n redenering vind ik
zo vreselijk naïef. Waarom zouden
jongeren zich verantwoordelijk
voelen voor een samenleving die
geen enkele verantwoordelijkheid
ten aanzien van hen kent, die hen
geen werk, geen perspectief biedt?
Waarom 'wel snelrecht tegen sup
porters, maar niet tegen bijvoor
beeld De Vries?".
Nieuwe gevangenissen zijn goedko
per dan langdurige remedie.
Jongman: „Dat is het juist. Met
mijn bevindingen daar kan de poli
tiek niets mee doen. Men hoopt
met het bouwen van nieuwe ge
vangenissen op een betere preven
tie. In de Verenigde Staten hebben
we de War on Crime gehad die
heeft gefaald. In Engeland heeft de
Law and Order de criminaliteit
doen toenenem. In Nederland heeft
men niets van deze mislukkingen
geleerd. Hier wil men soortgelijke
maatregelen treffen tegen de crimi
naliteit van gewone jongens. Dat
vind ik een lachertje. Kijk, dat
fraude harder wordt aangepakt is
goed. Dat duidt op een groeiend
moreel besef in dit soort zaken".
„Maar de officieren van Justitie en
de rechters moeten zich ook eens
afvragen waar het verschil in ge
vangenisstraffen tussen betere en
slechtere milieus, tussen witte
boorden en blauwe boorden van
daan komt, wat de achtergronden
zijn van gewone criminaliteit waar
om veroordeelden na een gevange
nisstraf bijna altijd weer terug ko
men".
„Natuurlijk, er zijn echt gevaarlijke
mensen die uit een soort gezonde
zelfbescherming moeten worden
opgesloten. Maar dat is een klein
percentage van het totale aantal ge
vangenen. Voor hen is één gevan
genis genoeg. Voor de rest moet je
de oorzaken van de criminalitiet
bestrijden en de delinquenten van
hun criminaliteit zien af te helpen.
We hebben nauwelijks het recht
om mensen op te sluiten".
„Zaken als die van dr. Dr Vries dat
zijn incidenten. Het gaat om de
klassejustitie die in onze hele maat
schappelijke structuur zit gebak
ken. Alsmaar politiesurveillance in
bepaalde stadswijken, hardere
maatregelen tegen criminaliteit,
snelrecht, het zijn zaken die de on
gelijkheid verstevigen. Al dat ge
praat over ieders gelijkheid voor de
wet, dat heb ik altijd merkwaardig
gevonden. In een ongelijke saman-
leving is gelijk recht ondenkbaar".
WILLEM FRANSSEN
AMSTERDAM De mensen
worden ziek van het NOS-
journaal. Dat vindt dokter
Han Stiekema (43) uit Amster
dam. Deze natuurgenezer is
dan ook een landelijke actie
begonnen om de kijkers te be
wegen honderdduizend brief
kaarten naar Hilversum te
sturen met het verzoek een
Goed-Nieuwsrubriek in het
journaal op te nemen.
Zelf heeft deze natuurgenezer geen
tèlevisie, maar hij kijkt vaak ge
noeg bij vrienden om te weten wel
ke ellende het NOS-journaal dage
lijks in de Nederlandse huiskamer
brengt. „De makers van het jour
naal scheppen stelselmatig een ne
gatief wereldbeeld en daar heb ik
bezwaar tegen. Door het accent te
leggen op negatieve zaken, door de
kijker vrijwel uitsluitend te con
fronteren met daden van slechte
mensen, met rampen, oorlog en
hysterie, vertekenen ze de werke
lijkheid. Alsof de hele mensheid uit
schurken bestaat. Alsof je voortdu
rend op je hoede moet zijn om niet
„gepakt" te worden. Alsof de we
reld een jungle is waarin alleen het
recht van de sterkste geldt. Door
dat voortdurende bombardement
aan slecht nieuws gaan de mensen
geloven dat de wereld hopeloos in
elkaar zit. En dat
is nog niet het erg
ste. Het ergste
vind ik, en ik
spreek nu ook als
arts, dat de men
sen er letterlijk
ziek van worden".
Vandaar de actie
om de redactie
van het journaal
te bewegen op
korte termijn
meer „goed"
nieuws te bren
gen. Die actie
voert hij, naar hij
vertelt, met steun
van de door enke
le vrienden opge
richte stichting
Ontwaken in het
Westen. De stich
ting heeft hon
derdduizend brief
kaarten laten
drukken, die Stie
kema hoogstper
soonlijk in Neder
land gaat versprei
den in de hoop dat
de mensen ze
doorsturen naar
het Hilversum.
„Er moet wat ver
anderen. Er ge
beurt zoveel goeds
waaraan het jour
naal zonder meer
voorbij gaat. On
derwerpen die bij
zonder genoeg zijn
om aandacht aan
te besteden en die
uiteindelijk naar
een betere wereld
leiden".
Evenwicht
ren (78 procent) zich zorgen ma^OI
over oorlog en bewapening, wejetl
loosheid, milieuvervuiling, de Djdd
de Wereld, discriminatie en one ani
drukking. En heel somber zijn o
de toekomst. „Ze getuigen van 5U«
besef dat het fundamenteel er
gaat in de wereld". ivei
par
Her»
iir
|lm
h
Optimist
zich f*1
eger 9U
>om". )a'
Dokter Stiekema noemt zich
optimist, hoewel hij vroeger
bang is geweest voor „de bom"
zie geen catastrofes in het \£he
schiet. „Er is wel degelijk een pe
gaande lijn in de samenleviez(
Maar veel mensen zien dat rf)UJ
mede door wat ze dagelijks vooije
schoteld krijgen. Vandaar dat ,e
onze stichting Ontwaken in |I_.
Westen opgericht hebben. De mi.
sen zouden bewuster kunnen wllz
den van de dingen die in henj
omgaan: gedachten, emoties, o»/e
tuigingen. Een beetje loskomen pn
vastgeroeste patronen. Wij wilns.
verder bijdragen aan meer zelfha,
zicht van mensen, zodat ze hunear
gen problemen beter kunnen hig
teren en gelukkiger worden, erg
nog een stapje verder: dat ze tevjekl
beter gaan inzien hoe hun reli e
tot de samenleving in elkaar 2Prb
Dr. Stiekema wimpelt de sugge^rn
als zpu hij een nieuwe goeroe vddi
eb
er
oc
oc
aa
HBS
JOURNAAL et'
Aan de NOS.
Wat wil Stiekema
zien in het jour
naal De verheu
gende mededeling
dat de aarde nog
altijd om haar as
draait, dat Reagan
zijn Nancy gister
avond een dubbele
nachtzoen heeft
gegeven, dat soort Qr> stiekema: „Door de kijkers uitsluitend te c^ar
dingen „Nee, dat fronteren met daden van slechte mensen, met r.on
f00,rt f|auwekV,1 Pen. oorlog en hysterie, vertekenen ze het btea
bedoel ik niet van <je werkelijkheid". lpr
zegt hij en geeft
een voorbeeld.
„Waarom wordt
alleen altijd de
werkloosheid be
nadrukt. Waarom
niet de jongelui
die zelf een be
drijfje opzetten
Hebben wij de
ontdekking van
een nieuwe schim
mel op het jour
naal gezien? Een
schimmel die in
staat is om veel
stoffen uit het mi
lieu te halen die
tot nu toe als niet-
afbreekbaar be
kend stonden: ddt,
lindaan, en veel
pvc-achtige stof
fen. Hilversum
meldt er niets Honderdduizend kaarten zullen, zo hoopt dr. Stnudj
over. Zo kun je ma, de komende tijd op de mat vallen bij de ret, d
tientallen voor- tie van het NOS-journaal. leu
beelden geven. Zë ukt
hebben niets met kneuterigheid te
maken. Integendeel. Maar ze zou
den de evenwicht in de berichtge
ving brengen en een objectiever
wereldbeeld geven. Dat ontbreekt
nu. Van de twaalf, dertien zaken
die doorgaans op het journaal ko
men, turf ik er zeker tien als hope
loze problemen. Er zit een vast pa
troon in van dreiging, geweld en
hopeloosheid".
Waarop berust zijn stelling dat het
NOS-journaal mensen ziek maakt?
„Dat hoor en zie je om je heen.
Angst en agressie. Gevoelens van
machteloosheid, apathie. Als arts
weet ik dat je van opgekropte emo
ties hoge bloedruk kunt krijgen,
migraine, hartinfarct, maagzweren
en depressies. Er is ook een relatie
met het toenemende geweld in de
samenleving. De emoties moeten er
uit".
Hij geeft toe dat het sterke bewe
ringen zijn en hij wil ook zeker
niet gezegd hebben dat de nieuws-
brengers de enige veroorzakers zijn
van het woekerende negativisme in
de samenleving. Maar hij ziet zijn
visie krachtig gesteund door een
recent onderzoek van de Nijmeegse
sociaal-psycholoog Frans van der
Linden onder een groep scholieren
van tussen de veertien en achttien
jaar. Van der Linden concludeerde
onder meer dat de meeste scholie-
Ik vraag u dringend cm cp korte termijn een vaste GCED rar
NIEUWS rubriek in het dageiijKse journaal op te nemen. *e
Ik vind dat het Nosjournaal zou moeten streven naar een
objektief wereldbeeld, hetgeen ook het goede nieuws en
omvat. Door aldus verslag te doen van positieve ontwikkel
lingen. zoals die zich overal ter wereld in de verschillende
l sektoren van de samenleving voordoen, kar het Nes-
I journaal een belangrijke bijdrage leve-er om urt de algeh'e^^1
^apathie en de geweldspiraal te komen
\kV
len zijn, van de hand. „Dat been
zeker niet. Ik ben een solist. Iklms
niet uit op volgelingen. Nee, sw<
bewaar me. Als ik dat gewild
was ik nu al een beroemd marin®
weest. Die kans heb ik gehad 0 d
ik een zekere faam had opgeboPm:
als natuurgenezer. Hoewel £ns
praktijk in Ruinen fantastisch j®1
ben ik ermee gestopt en bei^r
naar Amsterdam getrokk3^'
Sindsdien leeft hij een leven
vrijwillige soberheid. Hij woon'jk-
een Amsterdamse zolderetage1 J
beschikt over minder dan het n111"
muminkomen. „Dat verschaft!
veel vrijheid. Ik heb heel wéerl
nodig, dus ik hoef maar wes e
geld te stoppen in geld verdie[oel
Daardoor kan ik andere zinv*:
dingen doen, zoals die NOS-actdy
Binnenkort kan Nederland herëht
genkomen, op de fiets en met b|T\
kaarten. „Ik ga stad en land af.ng
zingen houden en kaarten uitd^ht
Ik heb er nu zo'n drieduizend i?ck
vuld binnen, uit alle lagen, B fi
boeren tot en met dubbele na^t 1
en ik weet zeker dat ik die pd
derdduizend haal, want het por
onder de mensen. Ze worden dfar'
ziek van al dat negatieve gedojein
Hilversum. Dat zullen ze daarfös
merken". pt*
}84
HOMME Klisis
