weekpuzzel door dr. Pluizer
SCHAKEN
postzegels
WETENSCHAPPEN
oplossing uorige puzzel
NR. 24
LETTERGROEPENPUZZEL
I i i s s
s mém
s
CeidaeSootant
ZATERDAG 22 |UNI 196S
tjswinnaars van puzzel nr. 23 zijn:
ti
/ISS R^reeburg, Mgr. Bekkersstraat 11, 2223 AP Katwijk,
'eenswijk, Emmaushof 3, 2381 BW Zoeterwoude.
®ijzen worden binnen drie weken per cheque toegestuurd.
In elk vakje dienen TWEE LETTERS te worden ingevuld, waardoor woorden van navolgen
de betekenis verkregen kunnen worden:
HORIZONTAAL:
2. Hengselmand.
3. Kwinkslag.
5. Soldatenrugtas.
6. Zonder hapering (fig.).
7. Bedehuis.
8. Grootspraak.
9. Reinigingsmiddel.
10. Graansoort.
11. Hoog gelegen
bergplaats.
13. Verachtelijk.
14. Smaakgewaarwording.
15. Op alle plaatsen.
16. Bouwloods.
17. Blad v.e. varen.
18. Gemoedsgesteldheid.
19. Deurstijl.
20. Lichaamsdeel.
21. Vettige aarde.
22. Deel v.e. eetservies.
23. Tuingereedschap.
24. Mond.
26. Deel v.e. boom.
27. Punt.
28. Filosoof.
29. Stad in Duitsland.
30. Paard en rijtuig.
31. Plooi.
32. Gebroken schelpen
voor kippen.
33. Boom.
34. Witruimte tussen
getypte woorden.
35. Onbepaald telwoord.
36. Muziekinstrument.
37. R.K. namiddagdienst.
39. Pauzeteken (muziek).
40. Steenstof.
41. Toestel voor
warmwater
voorziening.
42. Van geringe breedte.
43. Afvoerkanaal voor
44. Lid van verdienste.
45. Afscheidingsprodukt
van naaldbomen.
46. Schoolvertrek.
VERTICAAL:
1. Gehalte-eenheid van
goud.
2. Inrichting om
levensmiddelen enz.
bederfvrij te kunnen
bewaren.
3. Onderaardse ruimte.
4. Deel v.e. fiets.
6. Snel vervliegend zout.
7. Insnijding.
9. Piraat.
10. Zakvormige verwijding
v.h.
spijsverteringskanaal.
12. Deel v.h. gebit.
13. Buitenwoning.
14. Gehoorzaam (van
kinderen).
16. Waarborgteken.
17. Kledingstuk.
19. Vogel.
20. Ruw. ongevoelig.
22. Boerenwoning.
23. Borsttuig v.e. trekdier.
25. In staat tegenstand te
bieden.
26. Hoofdbestanddeel van
vele vetten.
27. Tweetal.
29. Wigvormig ingespitte
aardgeul.
30. Vrouwelijk dier.
32. Krenkend.
33. Bezigheid tot
ontspanning.
35. Vaartuig.
36. Zin. animo.
38. Drinkgerei.
39. Herrie.
40. Ruim vertrek.
42. Bewerker van onedele
metalen.
43. Zangvogel.
In welk(e) antwoord(en) komt de lettergroep „AT" voor?
Oplossingen onder vermelding van puzzel nr. 24 moeten uiterlijk woensdagmiddag in
bezit zijn van de Leidse Courant, Postbus 11, 2300 AA Leiden.
Naam, adres en postcode s.v.p. in blokletters vermelden.
Bridge en computers
•13272.
irgelijking met wat er
inteel voorhanden is
-schaakcomputers en -
lemma's staat de verbin-
yd tussen bridge en de
iiterwereld nog in de
PANfschoenen. Zeker op
imiger£bied van de Z-B- "at
La EF1""Programma's is er
nogvein'g acceptabels ver-
ireauHen. Anders ligt dat op
van de gepro-
"meerde instructie, waar
E |\^1 gelijktijdig de Neder-
e markt van twee zij-
ipirordt bestookt.
Wrst de ACE Bridge
ine. Inclusief alles kost
(denslj865i-end=bijfe'ever:
ïrtridge behandelt vijf
-1rwerpen, waarbij de ge-
a's te'er/leerling steeds als
raa9 f opereert: introduction,
ng, playing the cards,
isive play en bidding
|^_;ice. De bediening is ui-
■f® eenvoudig. Als enig na-
gesteld worden dat
Engels is. In
tereiding zijn b.v. cart-
Mmet 100 moeilijke
n van de Olympiade,
•ijsindicatie hiervoor is
-. Voor leden van de
er j »s °P bet bondsbureau
Lrenïn ^aaS een proefopstel-
gemaakt. Bestelformu-
pern zijn aan te vragen bij
•ard Sales BV, Postbus
jc'71250 AK Laren.
i Qtfweecle produkt is Brid-
188ft en de naam zegt al dat
pftware betreft, passend
rk vf Commodore, zowel de
lis de binnenkort ver-
hende 128. Een volledig
irlandstalig programma
een samenwerkingsver-
is aangegaan met „Van
tot finish". Het eerste
J^jet, bestaande uit een
jjjleiding en 2 banden met
IjSele programma's, heeft
^5%iderwerpen: basis bie-
^^spelen, uitkomen, tegen-
enz., met in totaal 282
^bgrammeerde oefenspel-
De prijs hiervan be-
f 139,-), waarop NBB-leden
f 10,- korting krijgen. Ook
hiervan is op het bondsbu
reau een proefopstelling ge
maakt, terwijl Bridgesoft
verder verkrijgbaar is bij V
D en Dickson.
De toekomstplannen van
beide firma's zijn groot en
gevarieerd, waarbij ook lang
zamerhand gevorderden aan
hun trekken zullen komen.
Den Bosch 800 jaar
Vorige week heb ik u al het
een en ander laten zien uit
het Océ-toernooi t.g.v. het
800-jarig bestaan van Den
Bosch. Deze week een aantal
praktijkvragen met antwoor
den uit datzelfde evenement:
1). Als oost heeft u (Z/OW)
ZUID WEST NOORD OOST
1 Sch dbl. 2 Ru
3 Ha pas 4 Ha a.p.
Uw partner start met ruiten
aas en op tafel verschijnt:
Wat speelt u bij en hoe plant
u het verdere tegenspel?
1. Het enige dat u kunt doen
is passen. Iedere andere
actie kost u -800 a -1100.
2. Het antwoord op deze
vraag ligt een beetje aan het
biedsysteem. Maar al zou u
op grond van dat biedsys
teem op een semi-forcing 2
harten mogen passen, dan
moet u dat op deze hand be
slist niet doen. U heeft geen
punten maar waarschijnlijk
wel slagen en tegenover een
partner met 8 speelslagen is
dat genoeg voor de manche.
Direct 4 harten is een goed
en duidelijk bod. Eerst afwij
zen (2 schoppen of 2 SA) kan
ook. Partner biedt dan 3 kla
ver en dan weet u zeker dat
er 10 slagen zijn met harten
als troef. Partner had:
VB
O AH VB 109
O 8
A V 106
V7 4
V H9
O A B 109
II 1032
t de bieding gaat:
2). Als zuid heeft u (W/al
leen):
106432
O 8532
O 1043
en de bieding gaat:
1). Semiforcing.
3). Als oost heeft u (W/alleen);
en de bieding gaat:
Z/OW 4 AHB53
O V5
O V54
A97
1092 N 4 V74
OB8643 - n H9
0 732 7 O A B 109
*65 H 1032
4 86
O A 10 7 2
O 1186
VB84
4 A V B 8 3 4 H 2
°9 W O*64
O A 103 7 OV987654
B986 L *75
4 1075
O A V 1087
o HB
V10 4
ZUID WEST NOORD OOST
pas pas I Sch dbl.
rdbl. 2 Ha pas pas
En toen de rook optrok kon
den NZ +1100 noteren (166-
6). Oost mag dan een opening
hebben, maar na 1 schoppen
van noord heeft hij - kwets
baar! - geen bod. Het feit dat
de hand ook geen vierkaart
harten bezit, werd genade
loos afgestraft.
Met het volledige diagram
ziet u wat u al vreesde. Als
de schoppenslagen niet snel
allemaal meegenomen wor
den. kon er wel eens een
schoppen bij noord of zuid
verdwijnen. U moet in de
eerste slag dus een Lavint-
halsignaal geven met een
(overdreven) hoge ruilen en
als uw partner niet onder
schoppenaas uitkomt (dat zou
hij moeten doen met ABxxx),
moet u onder schoppenaas
niet vergeten schoppenheer
te deblokkeren.
Correspondentie p/a Lehar-
straat 10, 2162 AC Lisse.
en de vele 'dam-activitei-
jloor blijkt dat de voorbe-
jngen voor het nieuwe sei-
i al weer zijn gemaakt. De
ling voor de landelijke
petitie, die zaterdag 14
fmber begint, zijn bekend
prden.
erschillende klassen zijn
ingedeeld:
'dklasse: Alblasserdam,
in Dordt, DEZ Len-
esterhaar), Doetinchem.
lts Tiental, Huissen, Info
leering (Tilburg), RDG
Haag), TDV (Tilburg) en
(Amsterdam); IA: Con-
(Rotterdam), DEZ (Har-
reld-Giessendam), Eureka
na. frlerheide). Excelsior (Den
ïen #i), NOAD (Nijmegen),
Genoegen (Utrecht), Phi-
(Eindhoven), Schaesberg,
lam en IJmuiden; 1B:
irdam '80, De Oldehove
iwarden), DIOS (Eiber-
Dokkum, Fivelgo (Ap-
lam), Groningen, Houdt
(Hoogezand-Sappe-
Huizum (Leeuwarden),
ite's Eerste (Hengelo) en
(Amsterdam); 2A:
;ring NWO (Marknesse),
Almelo, De Toer
I bij puw), De Vriendenkring
lingen), Het Noorden
lingen). Houdt Stand
Nijverdal, Ons Ge-
(Wapenveld), Twijze-
feide en Warffum; 2B:
pekom, De Ridder en
3 (Brunssum), EDG (Eind-
fen), Excelsior 2 (Den
fh), HRD (Rosmalen),
2, Lent, Ons Genoe-
2 (Utrecht), en WSDV
(Wageningen); 2C: Amersfoort,
Alkmaar, Deventer. Kromme
nie, Nunspeet, Purmerend,
Schagen, Uithoorn, Vorden en
Zaandam; 2D: Damlust (Gou
da), De Lier, DIO (Den Haag),
Goes, Heemstede. Katwijk,
Middelburg. RDG 2 (Den
Haag) en Rijnsburg.
De andere acht ronden wor
den gespeeld op de zaterdagen
12 en 26 oktober, 9 en 23 no
vember, 14 december, 11 janu
ari, 15 februari en 8 maart.
Eventuele beslissingswedstrij
den moeten 15 maart worden
gespeejd.
Met een paar fragmenten wil
ik nog terugkomen op de vori-
§e clubcompetitie. Ben
meenk (Constant), nog steeds
van het niveau van een sub-
tópper, bewees tegen K. van
Bakel (Philips) dat er nog wel
een groot verschil bestaat met
een redelijke hoofdklasser.
Van Bakel heeft wit: 1. 32-28
17-22 2. 28x17 11x22 3. 37-32 6-
11 4. 31-26 22-27 5. 32x21 16x27
6. 41-37 19-23 7. 46-11 14-19 8.
34-29 23x34 9. 40x29 11-17 10.
44-40 10-14 11. 40-34 5-10 12. 45-
40 19-24 13. 38-32 27x38 14.
43x32 14-19 15. 32-28 10-14 16.
4843 1-6 17. 42-38 7-11 18. 38-32
2-7 19. 50-45 18-23 20. 29x18
12x23 21. 34-29 23x34 22. 40x29
20-25 23. 29x20 15x24. Zie dia
gram. Brengt 24-29x30 gevolgd
door 17-21 in de stelling, met
op 32-27 24-29 33x24 19x30
35x24 17-22 27x18 (28x17 11x42
47x38 14-19) 13x44 49x40 en
zwart staat lekker.
24. 49-14 13-18 25. 43-38 18-23
Competitie
26. 36-31 8-13 27. 31-27 7-12 28.
41-36 13-18 29. 47-42 14-20 30.
27-21?
Maakt een elegante slotcombi-
natie m ogelijk: 30. 24-30! 31.
35x22 20-24! 32. 28x30 25x43
33. 38x49 17x50 en de overige
zetten waren eigenlijk overbo
dig: 34. 42-38 11-16 35. 4944
50x31 36. 36x27 6-11 37. 32-28
9-13 38. 28-23 4-9 en Van Bakel
geeft het op.
Harry de Waard verenigt in
zich 'de problemist en de par
tijspeler. Tegen Kloosterman
(Katwijk) won de speler van
Oris Genoegen op problemati
sche wijze: 1. 33-28 16-21 2. 31-
26 11-16 3. 37-31 6-11 4. 38-33 1-
6 5. 42-38 18-22 6. 41-37 13-18 7.
4742 9-13 8. 4841 3-9 9. 34-30
20-25 10. 30-24 19x30 11. 35x24
14-20 12. 39-34 20x29 13. 34x23
18x29 14. 33x24 22x33 15.
38x29 10-14 16. 43-39 14-20 17.
4843 5-10 18. 43-38 10-14 19. 38-
33 13-18 20. 42-38 9-13 21. 32-28.
Zie diagram.
SMEENK
De Waard, van wiens slagen-
rijke combinaties valt te genie
ten in de vraagstukken van de
Ladderwedstrijd, maakt er nu
fraai een einde aan: 21. 25-30
22. 24x35 20-24 23. 29x9 21-27!
24. 31x22 18x27 25. 9x18 12x34
26. 40x29 en de naslag 26.
27-31 27. 36x27 17-21 28. 26x17
11x42 en Kloosterman staakte
de strijd.
Hardhandig was eveneens de
manier waarop Ron van Eg-
mond (Katwijk) Harry v.d.
Voort (Ons Genoegen Utrecht)
versloeg. 1. 33-29 19-23 2. 39-33
14-19 3. 44-39 10-14 4. 5044 5-10
5. 31-26 20-25 6. 37-31 15-20 7.
41-37 19-24 8. 4641 13-19 9. 32-
28 23x32 10. 37x28 17-22 11.
28x17 11x22. Lijkt een on
schuldige ruil. maar wordt af
gestraft door de enigszins ver
borgen combinatie 12. 26-21
16x27 13. 34-30 25x23 14. 33-29
24x33 15. 39x17 12x21 16.
31x15 en Van Egmond heeft
een schijf gewonnen.
DE WAARD
fes s m
m m
m
m m m u i
m pji
VAN BAKEL
KLOOSTERMAN
door
L. Hofland
Kasparov/Hubner
Ter voorbereiding op zijn
tweede match tegen Karpov,
in September, speelt Kasparov
twee matches; in mei speelde
hij tegen Hübner en deze
maand speelt hij tegen An-
dersson. De match tegen Hüb
ner begon niet zonder proble
men. De Westduitser had deze
tweekamp gepland als voorbe
reiding op het Interzonetoer-
nooi te Mexico. Maar de FIDE
besloot de aanvangsdatum van
dat toernooi te vervroegen. Uit
(terechte) ergernis trok Hüb
ner zich daarom terug uit de
strijd om de wereldtitel.
Dit was geen onverstandig be
sluit, want we'reldkampioen
was hij nooit geworden; daar
had hij immers Kasparov voor
moeten kunnen verslaan. Al
in de eerste twee partijen van
de match maakte de jonge Rus
duidelijk dat daar geen sprake
van kan zijn.
R. Hübner-G. Kasparov.
lste matchpartij, Engels.
I.c4 e5 2 Pc3 d6 3.d4 exd4
4.Dxd4 Pf6 5.g3 Pc6 6.Dd2
Le6 7.Pd5 Pe5 8.b3 Pe4.
In Ligterink-Timman, Wijk
aan zee 1985, volgde 8...Le7?!
9.De3 Pc5!?
Bekend was hier 9...c6 lO.Dxe4
cxd5 ll.exdö Da5+ met onge
veer gelijke kansen (Ftacnik-
Timman, Wijk aan zee 1985)
10.Lb2?
Verwaarloost de ontwikkeling
van de koningsvleugel één zet
te lang. Tegen Kasparov is
zo'n foutje al genoeg.
10...C6 11.PI4 Pg4 12.Dd4 Pe4!
Door Hübner volkomen over
zien; l3.Dxe4 faalt nu op
l3...Da5+ enz. en na l3.Pd3 f5!
beslist de dreigingl4...c5.
13.Lh3 Da5+ lf.Kfl Pgxf2
15.Lxe6 fxe6 16.Pxe6 Kd7!
De zwarte koning blijkt veel
veiliger te staan dan zijn colle
ga. In het vervolg probeert wit
enkele stukken af te ruilen om
de zwarte pressie te verminde
ren; Kasparov toont echter
fraai aan, dat de zwarte aanval
reeds te sterk is.
17.Ph3 Pxh3 18.Dxe4 Te8
19.Pc5+ Dxc5 20.Dg4+ Kc7
21.Dxh3 21...Le7 22.Lxg7.
Zie diagram 1.
Wanhopig probeert Hübner de
torens van f8 weg te houden,
daar het „veilige" 22.Kg2 faalt
op 22...Lf6! met de dubbele
dreiging Txe2+ en Lxb2.
22...Thf8+.
Met enkele mokerslagen
maakt Kasparov nu een eind
aan de partij.
23.Lxf8 Txf8+ 24.Kel Df2+
25.Kdl Dd4+ 26.Kc2 De4+
27.Kd2 27...Lg5+ 28.Kc3
De5+.
Wit geeft het op. Zowel na
29.Kb4 Db2! als na 29.Kc2
Dxe2+ 30.Kbl Tf2 loopt wit
mat.
G. Kasparov-R. Hübner.
2de matchpartij, Damegam-
I SI
AA# SL AA
AA
m
A
A A®
A A A
g g
AA 17
A AÖA*
A
■S
W OAif
biet.
I.d4 Pf6 2.c4 e6 3.Pf3 d5 4.Pc3
Le7 5.Lg5 (H) 6.Dc2 Pe4
7.Lxe7 Dxe7 8.e3 Pxc3 9.Dxc3
b6.
Bekend is 9...c6 10.Ld3 dxc4
II.Dxc4 Pd7 12.0-0 e5 met on
geveer gelijk spel. De zet die
Hübner kiest leidt tot kleine
problemen voor zwart.
10.cxd5 exd5 ll.b4 c6 12.Tcl
Lb7 13.Ld3 Pd7 14.Tbl!
Met deze fijne zet verhindert
wit voorlopig de bevrijdings-
zetten c5 of a5.
14...Dd8!? 15.60 a5 16.a3 axb4
17.axb4 g6?!
Na deze zet ruikt Kasparov
onmiddellijk bloed; de zwarte
koningsvleugel is nu immers
verzwakt.
18.Pd2! De7 19.e4 dxe4
20.Lxe4 Tac8 21.Tfel Dd8
22.Pc4 Pf6 23.Lf3 Pd5 24.Dd2
Diagram 2.
La6 25.Pe5 Lb5 26.Tecl! Dd6
27.b4.
In no-time heeft Kasparov een
gevaarlijk aanvalsstelling oj>-
gebouwd. Zeker in tijdnood is
het nu niet onbegrijpelijk dat
Hübner snel ten onder gaat.
27...Tfd8 28.h5 Pe7 29.Tel Tel
30.Lg4 Pd5 3Lhxg6 h xg€
32.Tb3 f5 33.Ldl Tg7 34.Th3
Dxb4.
Zie diagram 2.
Hierop had Kasparov gehoopt.
In klassieke aanvalsstijl kan
lissen.
i.Kh2 Kf8
37.Pxg6+ Kg8 38.Dh8+ Kt7
39.Dxd8.
Zwart geeft het op. Na
39...Kxg6 beslist 40.Lh5+ en
na 39...Txg6 40.Th7 Tg7 beslist
eveneens 41.Lh5+.
Correspondentie-adres: Leo
Hofland, C. Fockstraat 113,
2613 DF Delft.
Natuurbehoud en diezeevissen
Natuurbehoud is het thema
van een vierdelige ser^e in Au
stralië. De zegels, met een
waarde van 33, 50, 80 en 90
ets., hebben elk een welspre
kend motief. Zo toont de zegel
van 33 ct. de bodem, uitge
beeld in een zandloper. In het
weglopende zand staat een
boom, die weldra de grond on
der zich zal moeten missen.
Ontbossing, overbeweiding en
overbeplanting leiden allemaal
tot erosie en soms tot totaal
verlies van de vruchtbare bo
venlaag. De urgentie van in
grijpende maatregelen worden
in deze welsprekende symbo
liek onder de aandacht ge
bracht.
De lucht en de verontreiniging
die wasgoed aan de lijn be
smeurt, vormt het thema van
de zegel van 50 ct. Daarop
komt tot uitdrukking dat elk
van ons verantwoordelijk is
voor de zuiverheid van ons ei
gen stukje luchtruim. Water,
uitgebeeld door een water
kraan met een krans van
bloembladeren als handgreep,
bevordert de levensvatbaar
heid, de groei en de ontwikke
ling, aldus het motief van de
zegel van 80 ets. Energie (op
de zegel van 90 ct.) en zuinig
beheer van de energiebronnen
moet de mens verzekeren van
zijn toekomst. Men dient zich
er van bewust te zijn. dat onze
planeet aarde de enige is die
we hebben. Vlammen, omge
ven door ketenen, brengen dit
gegeven tot uitdrukking. Het
ontwerp van de zegels is van
Lyndon Whaite en Grant Jor-
gensen uit Zuid-Australië.
Met als thema „Het leven op
de zeebodem" verscheen in
Australië een aanvulling van
vijf zegels op een eerder ver
schenen zegel van 33 ets. De
nu uitgebrachte zegels hebben
een waarde van 5, 20, 40, 80 en
90 ets. Op alle vijf komen af
beeldingen voor van uitzon
derlijke bewoners van de diep
zee rond Australië. De „Tasse-
led Anglerfish" (5 ct) is een vis
waarvan de anatomie is uitge
rust met hengelgerei. Bewe
gingloos loerend nabij een stuk
steen of een spons, met zijn in
gebouwde hengel beaasd en
wel, wacht hij op zijn volgend
maal dat er aankomt. De prooi
wordt gelokt met iets dat lijkt
op een kronkelende worm. De
„Red Handfish" (20 ct) is een
vissoort die zijn ruim bemeten
vinnen gebruikt als handen.
Zij grijpen zich aan bepaalde
dingen vast en lopen ermee
over de zeebodem. De „Red
Velvet Fish" (40 ct) likt een
onschuldig visje, maar heefl
een rij van dertien giftige ste
kels in de rugvin, waarmee
zéér pijnlijke prikken kunnen
worden uitgedeeld. De vis kan
tot 30 cm lang worden. De „Pi-
neapplefish" (ananasvis) doet
wat zijn schubbenpatroon be
treft wel aan een ananas den
ken. Hij jaagt bij voorkeur
's nachts. Hiertoe heeft moe
der natuur hem uitgerust met
zijn eigen „verlichtings-instal-
latie", die haar energie ont
vangt van bacteriën die op de
huid van dit visje parasiteren.
Deze vis, met zijn lengte van
plusminus 20 cm. is te zien op
de zegel van 80 ets. De „Crab-
eyed Goby" (90 ct), m*aarvan
er over de hele wereld 2000
varianten zijn, zet als hij zich
bedreigd voelt (hij is maar 8
cm lang), zijn rugvin op waar
bij een figuur zichtbaar wordt
die aan een krabbeoog doen
denken. Hierdoor kiezen de
meeste belagers het hazenpad
Het ontwerp voor deze zegels
kwam van de hand van Gavin
Ryan uit Sydney.
Bacteriën overleven
12.000 jaar winterslaap
Russische en Franse geleerden
hebben stukken ijs onderzocht
die naar boven zijn gebracht
met de diepste boring die tot
nu toe in gletscherijs is ver
richt. Op de Sovjet-basis in
Wostok in het Zuidpoolgebied
bereikten de wetenschappers
een diepte van 2 kilometer.
De ijslagen laten zich volgens
de geleerden lezen als de blad
zijden van een boek. Vele dui
zenden jaren lang zijn er gege
vens over het verleden van de
aarde in vastgelegd, in de
vorm van ingevroren luchtbel
len, sporen en pollen.
Door dit „schrift" te ontcijfe
ren kan bijvoorbeeld meer ge
zegd worden over klimaatwis
selingen in het verleden. Het
ijs op 2 kilometer diepte is zo'n
130.000 jaar geleden gevormd.
De Russische en Franse ge
leerden hebben nu voor 't
eerst kans gezien informatie
over de periode voor de laatste
ijstijd te krijgen.
Ijskap
De Antarctische ijskap is dik
ker dan die op bijvoorbeeld
Groenland: gemiddeld 2 kilo
meter, met een maximum dik
te van 4Vi kilometer. Op het
onderzoeksstation in Wostok is
dat 3'/j kilometer Volgens dr
J. Oerlemans van het Instituut
voor Meteorologie en Oceano
grafie van de Rijksuniversiteit
Utrecht is de daar in 1983 vol
tooide record-boring van bui
tengewone wetenschappelijke
betekenis.
„Voor het eerst is nu belangrij
ke informatie beschikbaar
over de periode van het eind
van de ijstijd tot het eind van
de voorgaande ijstijd. De in de
ijsafzettingen opgeslagen In
formatie is uitstekend bewaard
getileven".
Oerlemans legt uit wat er in
het ijs te vinden is: „De ver
houding van de zuurstofisoto
pen (soorten zuurstof die al
leen in atoomgewicht verschil
len) in de ijsmonsters zegt iets
over de toen heersende tempe
ratuur". „En ook de isotopen-
verhouding van andere stof
fen, zoals beryllium, levert
waardevolle informatie op.
Verder kun je uit het stofge-
halte van het ijs (zand en der
gelijke) conclusies trekken
over de droogte en de wind
richting".
„In het op Groenland aange
troffen ijs waren restanten te
vinden van een vulkaanuit
barsting. De datering, die in
het ijs vrij nauwkeurig is,
bleek te kloppen met bekende
historische uitbarstingen"
„Ook zijn de geleerden begon
nen het gehalte aan kooldioxy-
de van de toenmalige atmo
sfeer te bepalen door onder-
zoek naar de in het ijs inge
vroren luchtbellen".
Bij de boringen waren veel
problemen te overwinnen. De
beste plaats om te boren is
midden op de ijskap. Dat is
echter ook het verst van de
bewoonde wereld verwijderd.
Op Antarctica komt daar nog
de temperatuur bij. De norma
le temperatuur op de basis
Wostok is -60 graden, terwijl
het wereldrecord (88,3) hier
ook is gemeten. De boringen
kunnen dan ook alleen in de
Antarctische zomer worden
gedaan. Bovendien nemen de
boringen veel tijd in beslag.
De tering tot 2 kilometer
diepte was niet in één zomer
te voltooien. Daarnaast waren
er ook niet geringe technische
problemen.
Winterslaap
Op de basis Wostok wordt on
derzoek gedaan naar het ver
mogen van levende organis
men om lange tijd „in anabio-
se" te leven, dat wil zeggen:
hun levensfuncties zó te ver
tragen dat het net lijkt alsof re
dote zijn. Dit verschijnsel
komt veel voor bij micro-orga
nismen, ongewervelde dieren
en insecten, maar ook hij ho
gere" levensvormen als amfi
bieën en reptielen.
Maar hoe lang kunnen deze
organismen dat volhouden?
Tot nu toe beschikte de weten
schap slechts over micro-orga
nismen die enkele tientallen
jaren in anabiose waren geble
ven.
Het onderzoek op het Instituut
voor Microbiologie van de
Sovjet Akademie van Weten
schappen toonde aan dal in
verschillende lagen van bet
antarctische ijs bacteriën,
schimmels en gisten in anabio
se voorkomen Op grotere
diepten komen het meest spo-
renvormende bacteriën voor.
terwijl levensvatbare gisten
maar tot 100 meter diep zijn
gevonden.
Op 85 meter diepte, in het ijs
dat 2000 jaar geleden werd ge
vormd. vonden de Russen een
levensvatbare nieuwe soort
bacterie, Nocardiopsis Antarc
tica gedoopt. De resultaten
wijzen erop dat sommige mi
cro-organismen zelfs een
„winterslaap" van tenminste
12.000 jaar kunnen overleven
