Tuinders vrezen
nekslag als Spanje
straks in EG zit
ZATERDAG 22
ïerik
Dm va
ie ov
gat bt
gaan
Feder
fnorrr
iemer
pia op
:ialis<
jerelc
plech
Igfc lwÊm
..Ze hebben daar in Zuid-
Spanje gratis zon en geen
stookkosten, wat wil je nog
meer?", verzuchten door hoge
gasprijzen geteisterde
Nederlandse glastuinders. Op 1
januari 1986 treden Spanje en
Portugal toe tot de Europese
Gemeenschap. Spanje
produceert groente, fruit en
bloemen in Murcia, Alicante,
de Canarische Eilanden en
Almeria. Ruim tachtig procent
van de produkten wordt nu
reeds in de EG-landen afgezet.
Die toetreding van Spanje zit
de Nederlandse tuinders
helemaal niet lekker. „Spanje
wordt een geduchte
concurrent voor ons", zegt
voorzitter Chris Overkleeft
van de drie Hollandse
Landbouw Organisaties
(HLO's), waarbij ook de
Westlandse tuinders zijn
aangesloten.
De Spanjaarden hameren op de
aanvulling die het gebied kan
leveren op de EG-
wintermarkt, met produkten
die in dat jaargetijde in de
noordelijke landen schaars
zijn. Maar juist het feit dat de
Spaanse inspanningen zich
steeds meer richten op het
voorjaar en het najaar, zit de
tuinders dwars. „Dat is altijd de
periode van schaarste, waarin
onze produkten het meest
opbrengen. Daar moesten we
het altijd van hebben. Juist dan
is Spanje een geduchté
ALMERIA. SPANJE ..Je zult
schrikken als je het ziet. Het is zo
ongeveer het Westland in het
groot. Almeria de tuin van Spanje?
Welnee, het is al bijna de tuin van
Europa". Directeur A. P. Scheur
water van het Delftse transportbe
drijf Dijco B.V. weet waarover hij
praat, als hij de reiziger van te vo-
ren waarschuwt voor de aanblik
i van het gebied. Afhankelijk van
het jaargetijde rijden tientallen
vrachtwagencombinaties van het
bedrijf elke week een keur aan
tuinbouwprodukten naar Neder
land, waar ze in groenten- en bloe-
menzaken worden verspreid, of el
ders in Europa worden „ver-
markt". Dijco is in Nederland niet
alleen op dit gebied, zodat we kun
nen spreken over honderden ton
nen aan goederen per week.
Wie Almeria. 2400 kilometer ten
zuiden van Nederland aan het
zuidpuntje van de toekomstige EG
binnenrijdt, snapt wat Scheurwater
met „schrikken" bedoelt. De aan
blik is overweldigend. Van de
bergketens van de Sierra de Gador
tot aan de zee strekt zich kilome
ters lang een immense vlakte van
plastic kassen uit. Vrachtwagens
uit heel West-Europa en vooral ook
uit Nederland verstoppen de kleine
- dorpjes van de streek. Vervoer van
- tuinbouwprodukten uit deze streek
loont de moeite, ondanks het feit
dat Spanje moet opboksen tegen de
zogeheten referentieprijzen, die de
drempel van de EG vormen. De
prijzen van de Spaanse en Portuge
se land- en tuinbouwprodukten
worden met een heffing tot die re-
ferentieprijzen opgetrokken. Deze
aanzienlijke barrière, zo is bij de
toetredingsonderhandelingen afge
sproken, wordt in een periode van
tien jaar afgebroken, zodat een te
snelle vergroting van het aanbod
op de markt wordt voorkomen.
Stokken in de grond
De kassen in Almeria zijn in feite
niet meer dan een paar stokken in
de grond. Men heeft wat transpa
rant plastic eroverheen gespannen
en klaar was kees. De bouwsels die
er. voor een appel en een ei zijn ge
bouwd, behelzen in feite niet meer
dan een regen- en windscherm. Su-
pergoedkope windschermen, dat
wel. maar meteen ook een risico
factor. Want dat ook de zachte win
ter van Zuid-Spanje wel eens een
steekje kan laten vallen, bleek eni
ge maanden geleden. Guillermo
Cado van het grote tuinbouwbedrijf
Tierras d'Almeria beschrijft nog
met afschuw hoe in de afgelopen
winter de temperatuur daalde en
daalde, totdat de thermometer bij -
daalde, totdat de thermometer bij
-4 bleef steken. De ontreddering in
het gebied was groot. „Op zo'n mo
ment zijn wij met onze plastic kas
sen volstrekt machteloos. De chry
santen die op dat moment in bloei
stonden raakten bevroren. We kon
den 700.000 takken weggooien", al
dus Cado.
Toch, Almeria baadt het grootste
deel van het jaar in een fikse dosis
voedzame zon, die volgens de sta
tistieken gedurende 3.000 uren per
jaar schijnt, een record voor Spanje.
Die zon heeft echter ook een scha
duwzijde. Veel zonneschijn bete
kent immers weinig regen en per
jaar valt er dan ook niet meer dan
220 millimeter, een schijntje verge
leken bij de Nederlandse over
vloed. Het waterprobleem wordt
deels opgelost door bronnen te
slaan, maar goed water zal voor Al
meria en andere tuinbouwprovin-
cies in Zuid-Spanje een probleem
blijven. Het waterprobleem is in
Almeria het duidelijkst zichtbaar
aan de grote waterpijpen die het
gebied doorsnijden. Water blijft
schaars en er mag niets van wor
den verspild. De Spaanse overheid
overweegt nu de uitbreiding van de
tuinbouw in deze streek wat af te
remmen, omdat de reguliere water-
concurrent, niet zozeer om de
export van dat land naar
Nederland, maar om die naar
ons belangrijkste exportland
Duitsland. Als Spanje straks in
de EG zit, komen we elkaar
vooral op die markt tegen",
zegt Overkleeft.
Reden voor verslaggever Arjen
van der Sar om met
vrachtwagenchauffeurs mee te
rijden naar de zuidoostkust van
Spanje en voor de toetreding
alvast een kijkje te nemen in
wat wel eens het belangrijkste
EG-tuinbouwgebied zou
kunnen worden: de provincie
Almeria, op korte afstand van
toeristenoorden als Malaga en
Torremolinos.
„Almeria heeft gewoon de beste kaarten in handen", zegt manager Je-
ronimo Molino van Coexphal, de organisatie van 68 groente- en fruitex-
porteurs in Almeria.
voorziening voor de bevolking in
het gedrang dreigt te komen.
Dat het tuinbouwgebied Almeria
sinds 1972 een explosieve groei
heeft meegemaakt, mag wel blijken
uit het feit dat de agrarische pro-
duktie sinds 1972 meer dan verzes
voudigd is. Maar in hoeverre is
angst voor het verlies van de Ne
derlandse boterham gerechtvaar
digd? Toetreding zal een ernstige
verstoring van het evenwicht tot
tevolg hebben, vrezen de tuinders.
Ir staan grote belangen op het spel.
De toetreding van Spanje en Portu
gal kan gevolgen hebben voor de
130.000 mensen die direct en indi
rect met de Nederlandse tuinbouw
te maken hebben. „We kunnen ge
rust zijn. Spanje exporteert vrijwel
alleen in jaargetijden dat de Neder
landse tuinders door de ongunstige
weersomstandigheden de markten
niet voldoende kunnen bedienen",
is vrij vertaald het oordeel dat de
vakorganisaties enkele jaren gele
den nog over Spanje hadden. In
middels is het een en ander veran
derd. Uit cijfers van het Land
bouwschap blijkt dat de Spaanse
export van tomaten en een aantal
andere produkten ook in de voor
Nederland belangrijke maanden
oktober, november, maart en april
belangrijk toeneemt.
Nederland krijgt de laatste jaren
een overvloed aan Spaanse produk
ten op het bordje. Uit cijfers van
het Landbouwschap blijkt dat in
vijf jaar de invoer uit Spanie van
sommige produkten verdubbelde
en soms zelfs vervijfvoudigde. Min
stens zo belangrijk is het dat het
zelfde gebeurde met de Spaanse ex
port naar voor Nederland belang
rijke landen als West-Duitsland en
Groot-Brittannië.
„Almeria heeft gewoon de beste
kaarten in handen. Het is nog
slechts een kwestie van tijd dat dit
gebied het belangrijkste tuinbouw
gebied in Europa is", luidt de'zelf
verzekerde uitspraak van Jeronimo
Molino. Hij is de manager van
Coexphal, de organisatie van 68
grote groente- en fruitexporteurs in
de provincie Almeria. „De hoge
kosten die in Nederland gemaakt
moeten worden om dezelfde pro
dukten te leveren, gaan de tuinders
daar nog eens de das omdoen. In de
winter heeft men elders in Europa
onze produkten hard nodig. Zo vul
len we de EG aan. Na de toetreding
kunnen we wellicht ook in de zo
mer concurrerend gaan werken.
Dan zullen de EG-landen steeds af
hankelijker worden van invoer uit
Spanje. De toetreding tot de EG zal
ons geen windeieren leggen",
denkt Molino.
De EG krijgt er op 1 januari 1986
2,5 miljoen Spaanse agrarische be-
drijve.n bij, een toename op het to
taal van een derde. Vijfentachtig
procent van de bedrijven kan be
stempeld worden als „klein", want
kleinschaligheid is nu eenmaal een
kenmerk van de Spaanse land- en
tuinbouw.
Maar ook aan die inefficiënte ma
nier van produceren wordt wat ge
daan, want boeren en tuinders
kunnen zich sinds enkele jaren or
ganiseren in Asocaciones de Pro-
ductores Agrarios (APA's). Dat zijn
vaak coöperaties, waarin de belan
gen van de enkelingen worden be
hartigd en de afzet geregeld via een
soort veilingsysteem. Ook wordt
daar de exportverpakking verzorgd
en worden kwaliteitseisen opge
steld en gecontroleerd. Domar is
zo'n coöperatie. „Die toetreding be-»
tekent voor ons een grote stimu
lans", zegt directeur Francisco Jo-
ver Escribano van de in El Ejido
gevestigde coöperatie. Grote en
kleine karren van dito tuinders rij
den afgeladen met paprika's de hal
van Domar binnen. Binnen werken
ruim honderd vrouwen die het ar
beidsintensieve inpakwerk voor
hun rekening nemen. „De drempel
om produkten af te zetten in de EG
is voor ons altijd erg hoog geweest.
We zijn jaren min of meer buiten
gesloten''. Escribano laat trots de
nieuwe loods van de coöperatie
zien. Een produkt van hoopvolle
tijden. „We hebben zoveel plannen,
we kunnen onze eigen investerin
gen niet eens bijbenen". De toetre
ding tot de EG wordt gezien als een
gigantische kans om dit gebied nog
meer te ontplooien.
In de APA's wordt ook kennis uit
gewisseld, een belangrijk gegeven
in een nog zo jong gebied. Techni
sche know-how is waar het vaak
nog aan ontbreekt en is zo de fles-
sehals van de ontwikkeling van het
gebied geworden. Geen wonder als
je bedenkt dat velen, gestimuleerd
door de Spaanse overheid, vanuit
de stad naar Almeria ziin getrok
ken en op goed geluk zich op het
tuindersvak hebben gestort. Maar
ook hier hebben de Nederlandse
bedrijven een vinger in de pap. Op
de jaarlijkse tuinbouwtentoonstel
ling die begin dit jaar in Almeria
werd gehouden, was een groot aan
tal Nederlandse ondernemers op
het gebied van kassentechniek, ma
chines, water, potgrond, zaden en
stekken vertegenwoordigd. Wie in
het immense tuinbouwgebied rond
rijdt, wordt getroffen door de aan
blik van de rotsachtige bodem.
„Hoe kan hier in vredesnaam iets
groeien?", was ook de eerste reactie
van Nederlandse tuinders die het
gebied bezochten. De grond is ge
cultiveerd met in Nederland ont
wikkelde methoden en ook de be
nodigde turf is via Nederland gele
verd. Het mag duidelijk zijn: door
heel wat ondernemingen wordt
goed aan Spanje verdiend. „Mocht
Spanje echt een concurrent wor
den, dan hebben de Nederlanders
hun zakken allang gevuld. Wat we
al niet vervoerd hebben naar dit
oord. Kunstmest, turf, zaden, jonge
planten. We kunnen het maar net
aan, al die Nederlandse handel die
naar Almeria gaat", zegt één van
de chauffeurs. Zo kon het gebeuren
dat deze week een chauffeur van
een bedrijf uit het Brabantse Ga
meren met enkele tonnen chrysan
ten naar Nederland reed. die hij
zelf enige maanden geleden als
Aalsmeers stekje had afgeleverd.
Ook de vervoerders en importeurs
klagen dus niet.
De know-how is uiteraard meer
aanwezig in de bedrijven die het
zich gezien hun grootte kunnen
veroorloven dure ingenieurs in
dienst te nemen. Een voorbeeld
De bevolking van Alme- in de Nederlandse groen-
ria vaart wel bij de „tuin- teteelt het dubbele en in
bouwexplosie". In de de fruitteelt 1,7 maal die
rangschikking naar inko- van Spanje. Daar staat
men per hoofd van de weer tegenover dat een
bevolking kwam Almeria Spanjaard gemiddeld
van de 50 provincies die
Spanje heeft tien jaar ge
leden nog op de één na de Nederlander. Echter,
laatste plaats. Nu is Al- net als in Italië enkele ja-
meria opgeschoven naar
de zeventiende plaats en
het einde van de opmars
is nog niet in zicht. Veer
tig procent van de actie
ve bevolking werkt in de
agrarische sector.
Het werk in Almeria gaat
zoveel mogelijk op het
gemak, om niet te zeg
gen „op het dooie akker
tje". Ook de siësta, het
middagdutje, is hier nog
heilig. Daar blijft iedere
ren geleden gebeurde
krijgt ook Spanje als ge
volg van de toetreding te
maken met stijging van
de arbeidskosten.
Hoe makkelijk hebben de
Spaanse kwekers het
verder nog? Het Land
bouwschap heeft eens
uitgerekend hoe de ver
houdingen liggen. Een
tuinder in Almeria die in
de periode van februari
tot en met mei (als ook
Spaanse ondernemer de produktie in Neder-
met zijn groene vingers [and weer wat begint aan
van af. Wie wil beweren
dat de Spaanse toetre
ding tot de EG per defini
tie het faillissement van
de Nederlandse tuinders
tot gevolg zal hebben,
moet ook deze factoren
in de concurrentiever
houdingen niet vergeten.
Onderzoeken hebben uit
gewezen dat de Spaanse
tuinder en, zijn medewer
kers door warmte, ineffi
ciënte produktie en door
de volksmentaliteit veel
minder presteren dan
hun Nederlandse colle
ga's. De produktiviteit is
van zo'n bedrijf is Tierras de Alme
ria, een eveneens in El Ejido geves
tigde groente-, fruit- en bloemengi-
gant. Het bedrijf is onderdeel van
het grote Quash-concern, dat enor
me belangen heeft in dit nieuwe
tuinbouwgebied. Quash koopt sys
tematisch stukken land op, culti
veert ze en exploiteert ze via een
uitgekiend bijna on-Spaans sys
teem. Landbouw-ingenieurs maken
de dienst uit en planning en effi
ciency zijn als het ware de wacht
woorden. Quash is één van de
steunpilaren van dit gebied, want
niet alleen leveren kleine kwekers
hun produkten op contract, zij kun
nen ook meeprofiteren van de
rod u
denktank van het concern. Quash
pakt het groots aan. „We hebben
sinds de oprichting in-1981 200 mil
joen gulden geïnvesteerd in Alme
ria, merendeels in land". Quash
blijft peseta's pompen: volgens de
planning moet het concern in 1991
1800 ha grond hebben. Voor de
bouw van kassen is nog eens 200
miljoen gulden uitgetrokken. Het
lijstje gaat nog wel even door en is
in feite symptomatisch voor de op
timistische stemming die in het
tuinbouwgebied Almeria heerst.
Een kijkje bij het bedrijf wordt
maar ternauwernood toegestaan,
bang als men ook hier is voor con
currentie. Het hoofdkwartier van
3»
mum
„Die toetreding betekent voor on9 een grote stimulans", zegt directeur Francisco Jover Escribano
van de coöperatie Domar in El Ejido.
trekken) paprika's
kweekt, maakt per pro
dukt een kwart van de
kosten van zijn Neder
landse collega. De to
maat die hij kweekt, kost
hem 29 procent van de
prijs van het Nederland
se produkt. Voor kom
kommer staat een per
centage van 37 procent vervoerd moeten worden, de zomer de ldhe
en voor een produkt als wat hoge kosten en kwa- vanuit Spanje ei8. w
aubergine 26. liteitsverlies met zich ker. In deze tijdri ze
De scheve verhoudingen meebrengt. Ook is goed jaar zijn temp(>^aar
worden nog enigszins water een schaars en van 30 a 35 gradWl1
rechtgetrokken doordat daarom duur produkt. ongewoon, wat Éren
de Spaanse produkten Bovendien is in het bij- te warm is voordzet
over een grote afstand zonder voor bloemen in beeld bloemen. cia-pi
fn.
Quash, zes kilometer in din®
buiten El Ejido, is zwaar F,
met een zwaar hek, hondeif^
"ers ér 11
Zelfs op zondagmiddag sf£
parkeerterrein nog vol in
landse vrachtwagens uit Z1J'
meer Gameren, Kwintsheraar
Huizen, De Lier, Hillegomn
lofarendsveen. De chauff£aan
in verband met de nog P Prc
koelcapaciteit van het be<?ad
aantal dagen op hun vrajëeld
Nederland moeten wachtrand<
maken zich op het stranLY001
bar-restaurant Amsterdam!*Tn
toe eten ze een overheerlf'
loen, uiteraard met het etilrp"
duct of Almeria". L j 1
terde
Als de bederfelijke vraclfe ma
wagens is geladen kan d&t je
karavaan de thuisreis aaifert
„Vamos, we gaan", roshei
chauffeur tegen een tient|>ut, c
ren, die in verband met de>ten".
te laadcapaciteit van de
bedrijven zich nog enige f
de nabijgelegen badplaats 1T6
de Mar zullen moeten
„Gaan als een kogel", is hLng(
van de chauffeurs als ze naa
zware lading meloenen L
thuisreis beginnen. De roL^^
voor een deel over tweean a£
gen en dwars door dorpf
hoge bergketens en sto4>ekei
door diepe, gortdroge dalei
Minder dan 48 uur later «pr*
vrachtwagen vol Spaanse
nen gelost in Nederland onf on
den verspreid over va.derlL ^p,
Westduitse winkels. De kej^g'
de huisvrouw: een iets
maar smakelijk ogend prcCgjy,
een goedkoop doch mind. tQ€
produkt. „Spanje kan nooLej3n
aan de Hollandse kwaliteit£aj
tie van bloemen, groerL w'
fruit", houden optimisten
voorbeeld: de Fransen j
met hun bloemkool al f'enljaar
ren de markt naar West-lfe.
open te breken, maar het li(.pur.
niet. De Duitser lust de -
kwaliteit die daarvandaa^ed
gewoonweg niet en heefvr
Hollandse bloemkool. Als,™".1
Fransen niet lukt, waarom! uaL,
de Spanjaarden dan wel li--.,
stelt een oudgediende o£
chauffeurs rethorisch. nt
ARJEN VAN DP
In de door de Spaanse overheid gestimuleerde coöperaties kunnen de kleine tuinders de handen ineenslaan. Bij Domar in El Ejido nider
ruim honderd vrouwen de verpakking voor de export voor hun rekening. [Ssc°
