Ondanks goede muziek
mislukt Loevendies
opera Naima
Weinig publiek op
boeiende Dag van
de Zwarte Kunst99
Veel speelplezier bij Jeugdensemble
Memorabele Damonenvan Lars Norén uit Bochum
EcidócSouoant
dagpuzzel
Imponerende monotonie en
enerverende klankinplosies
H0LUHB
KRO met 1-2-3 en Play Back best bekeken
KUNST
MAANDAG 10 JUNI 1985 PAGINA!
Tap-dance
De Italiaanse acteur
Marcello
Mastroianni en de
actrice Giulietta
Masina, de
echtgenote van
filmregisseur
Federico Fellini
voeren een dans uit
in een scène van de
filmGinger and
Fred", in de regie
van Fellini. De film
gaat over de
geschiedenis van de
tap-dans.
Concert door het Haags Instrumen
taal Jeugdensemble o.l.v. Hans van
den Bijlaard m.m.v. Ilja van den
Brandt, viool en Marten van den Bij
laard, marimba. Nieuwe kerk, Den
Haag.
Het Haags Instrumentaal
Jeugdensemble bestaat 27 jaar
en al die jaren heeft Hans van
den Bijlaard de muzikale lei
ding. Geen geringe verdienste,
temeer omdat jeugdorkesten
de eigenschap van een sterk
wisselende bezetting bezitten'
en de dirigent in feite steeds
voor een vernieuwd orkest
staat. In dit geval zeer jonge
instrumentalsten die steeds
weer de essentie van het or-
kestspel geleerd moet worden.
Met hoeveel liefde voor het
vak en moet hoeveel deskun
digheid hij dat doet kon zater
dagavond in de Nieuwe kerk
beluisterd worden. De huidige
„lichting" van het H.I.J. telt
opvallend veel piepjonge leden
en het is verbazingwekkend
welke klinkende resultaten
Van den Bijlaard wist te berei
ken.
Na een grondige voorbereiding
tijdens een werkweek in Put
ten presenteerde het orkest
zich met een veelzijdig pro
gramma. Oude muziek van de
16e eeuwse violisten Gervaise
en Du Tertre, Franse dansen
bijeengebracht door Paul Hin-
demith, tot en met muziek van
vandaag zoals de overture
voor jonge amateurs van John
Gardner. Daartussen door een
klassiek vioolconcert van
Haydn en een Valse Brillante
van Hamilton Green voor ma
rimba. Als er dan ook nog
sprake is van een Nederlandse
première van een Sinfonia
van Donizetti, dan is duidelijk
dat de dirigent zijn musici een
breed terrein voorschotelt. Bij
de keuze werd uiteraard aan
dacht geschonken aan werken
met pauken, op dat jubileum-
kado is het ensemble trots.
Ilja van den Brandt was de so
liste in het vioolconcert in G
van Haydn en zij deed dat met
zoveel muzikaliteit en techni
sche bekwaamheden (de uit
stekende stok voering was op
vallend), dat een enkele hape
ring haar gemakkelijk valt te
vergeven. Te vroege inzetten,
onzuiverheden en ongelijkhe
den kwamen uiteraard ook in
het orkest voor, maar veel be
langrijker is het enthousiasme,
de speelvreugde en de leven
digheid zoals in het werk van
Donizetti.
ADR. HAGER
Nalma. Opera van Theo Loevendie
op een libretto van de componist in
samenwerking met Lodewijk de
Boer. Nederlandse Operastichting.
Dirigent: Lucas Vis. Regie: Lodewijk
de Boer. Koordirigent: Johannes
Mikkelsen. In de hoofdrollen: Jard
van Nes (Naima), Thea van der Put
ten, (Aphra), Jan Derksen (zowel de
gebochelde als zijn zoon), Wout
Oosterkamp (Xistes), Annett An-
driesen (Helga), Hein Meens (Ni-
vard). Amsterdams Philharmonisch
Orkest en De Groep (instrumentale
solisten). Theater Carré, Amster
dam. Herhalingen: 11, 12 en 14 juni.
Televisieuitzending 12 juni op Ned.
II, 20.00 uur.
Theo Loevendie, die al ver
scheidene jaren zijn composito
risch talent verdeelt over jazz
en modern klassiek, heeft het
zich en zijn produktieteam met
zijn eerste opera Naima niet
gemakkelijk gemaakt. Geobse
deerd als hij is van het ver
schijnsel, dat strijders voor de
vrijheid als een blad van een
boom veranderen, zodra zij
zelf de macht in handen krij
gen, en dan gereed staan die
verkregen macht zelf tegen de
menselijkheid te misbruiken,
wilde hij met een stuk mu
ziektheater duidelijk maken,
dat een zo gevaarlijk begrip als
macht altijd dient te worden
gecontroleerd. Dat is op zich
zelf een uitstekend gegeven
voor een opera, mits het is
verwerkt in een dramatisch
sterke handeling, en niet in
een aantal meer of minder on
bestemde tafrelen, zoals hier
het geval bleek te zijn.
In Naima wordt door een niet
nader aangeduid machtsinsti
tuut, dat is gepresenteerd door
een groot koor met een leider,
uitsluitend in het Latijn gezon
gen, met opzet dus in een dode
taal. Tegenover dit machtsin
stituut stelt zich een groep on
gebonden vrijheidslievenden
op, die, met uitzondering van
een paar citaten in het Ita
liaans, uitsluitend in het En
gels zingen, en blij musicerend
door het leven gaan. Naima
weet zich uit het machtsinsti
tuut te bevrijden, en voegt
zich bij de vrijbuiters, die dan
terstond allen gevangen wor
den genomen. Twee leden van
het machtsinstituut proberen
de vrijbuiters tot rede te bren
gen, maar dat mislukt. En als
daarbij een man aan de ware
leer blijkt te twijfelen, moet er
bloed vloeien. Het slachtoffer
wordt de gebochelde, waarmee
Naima „een heidens huwelijk"
wil sluiten. Als dat alles in
snel tempo en dramatisch nau
welijks uitgewerkt is gepas
seerd, krijgen de gevangenen
hun vrijheid terug.
Loevendi, die een goed compo
nist en een uitstekend muzi
kant is, wilde in het openings
koor het begrip macht direkt
voor ue luisteraar neerzetten.
Of het aan de uitvoering lag of
aan de schrijfwijze, vermag ik
niet te beoordelen, maar het
koor was rommelig en de mu
ziek kreeg geen markant pro
fiel, ook niet door de groezeli
ge klank.
Toen Naima zich uit het
machtsinstituut had bevrijd,
merkte de toeschouwer-luiste
raar er nauwelijks iets van, dat
zij daarvoor in zichzelf toch
wel wat had moeten overwin
nen. Zij liep doelloos door de
gangen, zong een mooie lyri
sche partij en toen zij vrij was,
liet de regisseur haar onderuit
in een fauteuil neerzakken.
Alsof dat nu het merkteken
van een bevochten vrijheid
zou kunnen zijn.
Even slecht op zijn dramati
sche werking getaxeerd, was
het dwaze huwelijk in de ge
vangenis, waar de beide echte
lieden onder een laken kro
pen, en even later tevoorschijn
kwamen met een pop in hun
armen. Het kind was er dus,
maar het theatrale effect was
zelfs niet om te lachen.
In het algemeen had de com
ponist er veel moeite mee de
macht en de vrijheid tegelijk
in het geding te brengen. De
macht handhaafde zich tegen
de bedoeling in veel beter dan
de vrijheid, die een ludiek,
muzikantesk spelletje bleef
van korte, duikelende motief
jes, best leuk, maar geen „vrij
heid", die het tegen de macht
kon opnemen. Ook wat de re
gisseur van zulke taferelen
maakte, was droevig, tot en
met de maniertjes waarmee
Naima het stof van het pak
van haar pseudo-echtgenoot
verwijderde. Die echtgenoot
had intussen veel te vroeg zijn
bochel verloren.
Het is naar miin mening niet
nodig dat er dramaturgen te
pas moeten komen om Mozart,
Wagner, Richard Strauss of
zelfs Verdi te verbeteren,
want deze heren wisten waar
achtig wel wat muziekdrama-
turgie was. In het geval van
Naima echter had een echte
dramaturg de onervaren com
ponist en de op opera-gebied
kennelijk even onbedreven re
gisseur moeten leren dat opera
verhevigde werkelijkheid is
en geen slappe copieerlust des
dagelijksen levens. Het is zon
de en jammer dat de muziek
die hier en daar levendig en
spiritueel was en ook markant
en fel kon ziin, theatraal zo
verkeerd werd toegepast. Het
is intussen helemaal geen
schande dat Loevendi er niet
dadelijk in slaagde een echte
opera te maken.
De nieuwe opera is in het af
gelopen weekeinde tweemaal
opgevoerd en is toen welwil
lend maar niet met buitenge
woon veel geestdrift ontvan
gen.
JOHN KASANDER
Te bloot voor
een ziekenhuis
GOUDA Tot grote ergernis
van de maakster heeft het
Bleulandziekenhuis in Gouda
dezer dagen uit zijn jubileum
tentoonstelling een schilderij
verwijderd, omdat daarop een
zwarte naakte man stond afge
beeld. Zonder overleg met de
Waddinxveense kunstenares
Anke Mensink (41) heeft het
ziekenhuisbestuur de steen des
aanstoots van de muur laten
halen. De verbolgen artiste
heeft tegen de gang van zaken
protest aangetekend.
„Voor zover ik heb begrepen
vreesde men dat het schilderij
ongewenste reacties bij de pa
tiënten en het publiek zou
kunnen uitlokken", aldus een
uiterst verbaasde Anke Men
sink. Het nu opgeborgen
werkstuk is volgens haar een
vrolijk, kleurig schilderij,
waar niemand aanstoot aan
behoeft te nemen.
KRUISWOORDRAADSEL
Horizontaal: 1. muziekstuk; 4. wreed
aard (fig.); 7. vrucht; 8. walkant; 9.
muzieknoot; 10. lofdicht; 12. gesloten;
13. familielid; 16. muzieknoot; 17. te
weten (afk.); 18. land in Azië; 21. vrij
gevig; 22. voertuig; 23. voorzetsel; 25.
muzieknoot; 26. roofdlertje; 27. lich
telijk zuur; 28. bijbelse naam.
Verticaal: 1. vissersvaartuig; 2. vuur-
Sljl; 3. soort schop; 4. buitendijks
ind; 5. keur, bloem; 6. gehoorzaam;
11. voorzetsel; 14. uitroep; 15. me
taal; 18. grappenmaker; 19. dlerege-
luld; 20. welpenleidster; 24. snijwerk-
tuig; 25. veerkracht.
OPLOSSING
■>iej 'sz :seiu pz teie^a 03 !®l
■6i :umo|d '8t :uji si :yob p\ :ui u
:uedjo/vu0puo -g :ej||e -g :seu :eds
x Z ubböoijojouj i ijeboiuea
■U.I.bn '82 !su|j LZ
:|ezeM -Qz :ej S3 'wo zz ZZ :in6
lZ :eumo '81 LI :b| '91 :ejuej
"El :eot zi :epo oi :is '6 8 :|9d
-de i :ojeu -p '.sjeiu i :|BB|uozijoh
BOEDDHISTISCH RITUEEL YOUNG SAN JAY:
Young San Yay - Koreaanse Boed
dhistische ceremonie door zes mon
niken en twee nonnen van de Pon-
gunsa-tempel in Seoul. Plaats:
Lichthal Tropeninstituut, Amster
dam, in het kader van het Holland
Festival. Gehoord op 8-6-1985.
In tegenstelling tot de aange
kondigde zes, betraden vijf
Boeddhistische monniken en
twee nonnen, onder begelei
ding van het getik van een
houten spleettrom het podium
in de Lichthal van het Tro
peninstituut, met op de achter
grond de imposante neo-klas-
sieke trappenhuisfacade, waar
voor enkele dagen eerder de
mislukte opvoering van de ba-
rok-opera L'eroe Cinese had
plaats gevonden. Onder de Ro
maanse toog in het centrum
was uit een paar zwarte decor
stukken een soort tempeltje
opgetrokken, waarin de dia
projectie van een boeddha
beeld opgloeide. Voor het tem
peltje plaatste een jonge mon
nik zijn grote trommel op een
stalen prullemand van het
Tropeninstituut. Zo kon een
eerste indruk ontstaan van een
nogal goedkoop en oneerbiedig
vertoon van wat in werkelijk
heid een diep-religieuze aan
gelegenheid is. Maar de mon
niken, in hun prachtige gewa
den van grijze en rode shan
tung, en de nonnen in smette
loos wit met op hun hoofd
goudgele kappen in de vorm
van een tempel, verwierpen
elke gedachte aan corruptie
weer door hun indrukwek
kende houding van ingetogen
heid en toewijding.
De ceremonie die de geestelij
ken in het Tropeninstituut
voltrokken, is gewijd aan de
nagedachtenis van de voor
ouders. Een zeer uitvoerig ri
tueel met recitatieven, zang,
dans en instrumentale passa
ges, dat uit niet minder dan 14
kortere, en, in meerderheid
zeer veel langere onderdelen
bestond. De gezangen laten
zich verdelen in eenvoudige
gezangen (Hossori) en uitge
breide gezangen (Chissori), zo
als de Chissori die in onder
deel 4 een eerbewijs aan
Boeddha brengt en ruim 15 mi
nuten duurde. Dit in tegenstel-'
ling met de soli van de non
nen, die niet langer dan 2 mi
nuten vergden - helaas! Het
beperkte instrumentarium tel
de een bamboefluit met een
schelle, schalmei-achtige toon,
een gong, een trommel en een
houten spleettrom met een
hoge klank.
De ceremonie bestaat uit een
minimum aan handelingen en
dansbewegingen, maar laat
daarentegen een vrijwel onon
derbroken stroom van de won
derlijkste keelklanken horen.
De monodische, unisono uitge
voerde gezangen, worden
maar sporadisch afgewisseld
door een meerstemmige frase,
en dan nog geldt die een
kwart of een kleine drieklank
(naar de maatstaven van het
westerse gehoor, wel te ver
staan).
De indrukwekkende monoto
nie en het prachtig resoneren
de unisono van de boeddhisti
sche gezangen kent even
abrupte als kortstondige varia
ties, in de schijnbaar eentonige
melodie en stemtoon, die, als je
je luistergedrag daar eenmaal
op hebt ingesteld, de propor
ties van een evenement kun
nen aannemen, ook al betreft
dat vaak niet meer dan een
microscopische toonaberatie.
De boeddhistische monniken
en nonnen weten bliksemsnel
te wisselen van keel- naar
neusklank en tonen zich ware
virtuozen in het oproepen van
keelcontracties, waardoor de
merkwaardigste klanken ont
staan, variërend van vreemde
toonkrommingen tot gesmoor
de, hitterige en inplosieve
klanken. Ronduit schitterend
was de zang van de nonnen,
die in deze ceremonie jammer
genoeg een te geringe rol
speelden. Slechts in drie van
ae veertien onderdelen waren
ze solo te beluisteren.
GODERT VAN COLMJON
Koningin Beatrix, tweede van rechts, luistert met belangstelling naar de kleine Zuléma uit Almere,
die niet kan uitleggen wat haar naam betekent. De koningin wordt op deze foto geflankeerd door
Gerda Havertong en Fred Fitz James.
DEN HAAG De thuis
blijvers hadden weer eens
ongelijk. Want wie zater
dag de „Dag van de Zwar
te Kunst" in het Haagse
Congresgebouw bezocht
vond daar wel degelijk
muziek, dans, literatuur
en beeldende kunst van
hoog niveau. Helaas wa
ren het er maar weinig
die 'dat zaterdag konden
beamen. Slechts 350 men
sen vonden de weg naar
het Congresgebouw, on
der wie Koningin Beatrix,
die dan ook prompt vijftig
minuten langer bleef dan
de anderhalf uur die oor-
pronkelijk gepland stond.
Dat was voor organisatoren
Gerda Havertong en Fred Fitz
James, een van de weinige
lichtpuntjes in een verder wat
sombere ambiance. De opzet
om topartiesten en kunste
naars uit de etnische (minder
heidsgroepen in Nederland te
laten zien, had volgens hen
aanzienlijk meer belangstel
ling verdiend dan nu, ver
spreid over twaalf uur, ge
haald werd. Ook van de kant
van de media, die zaterdag al
leen maar belangstelling had
voor het Koninklijk bezoek en
niet voor de aanleiding daar
toe. „Als iets dergelijks door
Nederlanders wordt georgani
seerd is het kunst, als wij het
organiseren is het plotseling
welzijn, en dat is voor de me
dia niet interessant", aldus de
kritiek van het tweetal na af
loop van het gebeuren. En:
„Er kan in Nederland geen
prijs worden uitgereikt of het
NOS-journaal is er bij. Maar
als hier voor de eerste keer de
prijs voor etnische kunstvor
men wordt uitgereikt, aan gi
tarist Julian Coco, heeft dat te
weinig nieuwswaarde. We
worden gewoon niet serieus
genomen'
De weinige mensen die dat
wel deden zagen zaterdag, met
name in de namiddag en in de
avond, een programma dat er
wezen mocht. Met als hoogte
punt de optredens van de Bra
ziliaanse folkloregroep Brasil
Maravilha, dat een uitermate,
opzwepende show gaf, de jazz
funk groep van dwarsfluitist
Ronald Snijders, dat het pu
bliek eveneens tot enthousias
me bracht, en van saxofonist
Manu Dibango uit Kameroen,
speciaal voor deze gelegenheid
naar Nederland gehaald. De
laatste presteerde het maar
liefst een uur te laat op het po
dium te verschijnen, maar
toen hij eenmaal de eerste
foon blies werd het hem snel
vergeven.
Daarnaast stonden aan de zij
kanten van de met deze gerin
ge opkomst toch wat te grote
Carrouselzaal de kunstwerken
opgesteld van in Nederland
wonende kunstenaars uit Cu
racao, Suriname, Turkije,
Ghana en Spanje. Met daarbij
onder meer de fraaie schilde
rijen van de op Curacao gebo
ren Hagenaar Rudy Martina.
Koningin Beatrix, die zelf een
keus had gemaakt uit het
twaalf uur durende program
ma, woonde onder meer de op
voering bij van „Zeetuin", een
Moluks theaterstuk over de
problemen in een verhouding
tussen een Nederlandse jongen
en een Moluks meisje. Verder
bekeek zij de klassieke Indiase
tempeldansen van Chandra-
watie Sukhai en sprak zij met
enkele kunstenaars.
De geringe belangstelling was
voor Gerda Havertong en
Fred Fitz James geen aanlei
ding om een „Dag van de
Zwarte Kunst" voor volgend
jaar al uit te sluiten. Gerda
Havertong: „We zullen nog
eens om de tafel moeten gaan
zitten om te kijken hoe het be
ter kan. Maar we gaan zeker
door. Volgend jaar is weer een
„Dag van de Zwarte Kunst".
KOOS VAN WEES
HILVERSUM - De popu
lairste programma's in het
eerste kwartaal van dit
jaar waren de 1-2-3-Show
van de KRO (hoogste
kijkdichtheid 63, waarde
ring 7,5), „Zeg 'ns AA"
van de VARA (respectie
velijk 62 en 7,9) en de
KRO Play Back Show (56
en 7,3).
Het TROS-programma Bana-
nasplit en TROS' De kip en
het ei kwamen op de vierde en
de vijfde plaats met boven de
50 procent kijkdichtheid. Het
20.00 uur-journaal van de NOS
kwam op de achtste plaats met
een hoogste kijkdichtheid van
48 procent tegen een waarde
ring van 7. Opvallend was nog
dat de waardering van de pro
gramma's op beide netten op
liep naarmate er later werd
uitgezonden. Voor de middag
programma's gold een gemid
delde kijkdichtheid van 6,7
procent, de avonduitzendingen
scoorden 6,8 procent en de
nachtuitzendingen 7,1 procent.
De belangstelling voor Neder
land I is sinds 1983 duidelijk
toegenomen ten koste van Ne
derland II. Verschuiving van
de vaste avond van de omroe
pen en een vergroot aanbod
van amusementsprogramma's
lijken daarvan de oorzaak te
zijn.
Berekend over alle uitzendin-
ten wordt de TROS het best
ekeken met een gemiddelde
kijkdichtheid van 28 procent
In de middaguitzendingen blij
ken VARA en VOO het popu
lairst.
Voor een uitgebreid»
agenda, ook voor de ko
mende dagen, raadplege j
men „UIT", de gratis we- 1SS1
kelijkse bijlage van deze i„
krant. 13
iRI
ALPHEN AAN DEN RIJN
ROCINEMA I (Van Boetzelaer-
straat 6. tel. 01720-20800): De
Koppen-club (12); 18.30. 21.15.
EUROCINEMA II: Beverly Hills
cop (al); 18.30, 21.00. wo. ook
13.30. EUROCINEMA III: Mie-
key en Maude (al); 18.45, 21.15,
wo. ook 13.30. EUROCINEMA
IV: The exterminator II (16);
18.45, 21.00. wo. ook 13.45.
KINDERVOORSTELLING
EUROCINEMA IV: Tom Jer-
ryfeetival (al); wo. 14.00.
LEIDEN LUXOR (Stationsweg
19. tel. 071-121239): Star man
(12); 14.30. 19.00, 21.15. LIDO
en STUDIO (Steenstraat 39,
tel.124130): Passage to India
(al); 20.00. Witness (12); Matc
hpoint (16); Beverly Hills Cop
(al); 14.30, 19.00, 21.15. Ama
dous (al); 20.00. TRIANON
(Breestraat 31, tel. 123875): De
vrolijke Tiroler sex-kliniek (16);
14.30, 19.00, 21.15. REX
(Haarlemmerstraat 52. tel. 071-
125414): Geheim liefdesspel
(16); 14.30, 19.00, 21.15.
NOORDWIJK LIDO THEATER
(Pr. Bernhardstraat 56, tel.
01719-12800): The neverending
•tory (al); dl. 19.00. 1984 (12);
ma. dl 21.15.
KATWIJK CITY THEATER
(Badstraat 30, tel. 01718-74075):
Class (12); wo. 14.45, 19.00,
21.15. ma. di. 19.00, 21.15.
CITY THEATER II: Under Fire
(12); tijden zie City I. CITY
THEATER III: Dressed to kill
(12); tijden zie City I. CITY
THEATER IV: Dallas School
Girls (16); zie tijden City I. behal
ve wo. 14.45.
KINDERVOORSTELLING
CITY THEATER: Popeye's
grote l&ehparade (al); wo. 14.45.
LIDOTHEATER: Walt Disney's
bekroonde tekenfilms (al); ma.
dl. wo. 15.00.
VOORSCHOTEN GREEN-
WAY:Paris Texas (12); it
wo. 20.00.
WASSENAAR ASTRAJ
promised you a rosegarden
(12); 20.00.
DEN HAAG* ASTA 1 (Spui 27,
tel. 463500):Flashpoint (16);
14.00, 19.00, 21.30. ASTA 2
(Spul 27, tel. 463500): Witness
(12); 14.00, 19.00, 21.30.
ASTA 3: Kaos (16); 14.00,
20.00. BABYLON 1 (naast
Centraal Station, tel. 471656):
Amadeus (al); 14.00, 20.00.
BABYLON 2: The cotton club
(12); 14.00, 18.45, 21.30.
BYLON 3: Into the night (12);
14.00, 19.00, 21.30. CINEAC
(Buitenhof 20, tel. 630637): The
jigsaw man (16); 14.00, 18.45,
21.30. CINEAC 2: Beverly
hills cop (al); 14.00, 18.45,
21.30. CINEAC 3: Monster et
shark (16); 18.45, 21.30.
14.00. EURO CINEMA (Ley-
weg 910. tel. 667066): Duin (12);
wo. 20.00. overige dagen 14.00,
20.00. METROPOLE 1 (Carne-
glelaan, tel. 456756): Ordeal by
Innocence (al); 14.00, 18.45
21.30. METROPOLE 2: A pas
sage to India (al); 14.00, 20.15
METROPOLE 3: Starman (al);
14.00, 18.45, 21.30. METRO
POLE 4: Reuben, Reuben (al);
14.00, 18.45, 21.30. METRO
POLE 5: Birdy (12); 14.00, 18.45,
21.30. ODEON 1 (Herengracht
13, tel. 462400): Mata Hari (16);
13.45, 18.45, 21.30. ODEON 2:
De nurds slaan terug (12);
13,45, 18.45, 21.30. ODEON 3:
Beverly Hills cop (16); 13.45,
18.45, 21.30. ODEON 4:
Where the green ants dream
(16); 13.45, 18.45, 21.30.
PARIS 1 (Kettingstraat 12b, tel.
656402): Meisjes, sex en
tuur (18); 12.00 tot 22.30.
PARIS 2: Suzy superstar (18);
12.15 tot 22.45. LE PARIS 3:
Viva Vanessa (18); 12.30 tot
23.00. PASSAGE (Passage 63,i""
tel. 460977): 48 Hours (16);ptfl
14.00, 18.45, 21.30. HAAGSpge
FILMHUIS (Denneweg 56, tel.pch
459900): Zaal 1: A star is bornBn
(17); 20.30. Zaal 2: Les incuna-
bles; ma. t/m wo. Dans la nuit;~r
ma. 19.30. Dahnah, la metisse;"
ma. 21.30. Le chien jaune, di.
19.30. Oiseau rare; di. 21.30. LA
FIANCée des tènèbres;
19.30. Cheri-Bibi; wo. 21.30.
istt
e
Ondertitelverbod
mag niet, verbod
op reclame wel
DEN HAAG Nederlantjll
adverteerders hebben
recht reclame, die via buite
landse zenders op Nederla
wordt gericht, te laten onderiOI
telen. Dit verbod in de kabfnt
regeling is in strijd met het geg
meenschapsrecht, de afspit I
ken in de EG, zo heeft de vidali
-president van de rechtbank
Den Haag beslist in een k«
geding van de Bond van Afe
verteerders tegen de staat. H)oi
verbod op de reclame zelf
volgens rechter mr. J. Brin
hof geen ongeoorloofde za;
verbod te schorsen af.
Het argument van minist
Brinkman dat het verbod e r
noodzakelijk gevolg is van iTijj
niet toestaan van voor het I^-
derlandse publiek bestem
reclame overtuigde de rechlj]
niet.
Claus Peymann. Decors:
movsky. Dramaturgie: Vera Sturm.
Met Kirsten Dene, Gert Voss, Char
lotte Schwab en Urs Hefti. Stads
schouwburg Amsterdam, 9 AP 10
juni.
Met de regie van Teuntje
Klinkenberg nog vers in het
geheugen kan een vergelijking
worden gemaakt tussen twee
voorstellingen van Lars No-
réns „Damonen". Hoewel ik
de Nederlandse uitvoering tot
een van de beste toneelstuk
ken van dit seizoen reken,
prefereer ik de vorm die dra
maturge Vera Sturm en regis
seur Claus Peymann aan No-
réns recente stuk gaven. „Da
monen" is bij Schauspielhaus
Bochum tot in de perfectie uit
gewerkt, een memorabel thea
terwerkstuk.
We hebben hier regelmatig
van het steeds weer verrassen
de werk van de toekomstige
intendant van de Weense ope
ra, Claus Peymann, en zijn ge
zelschap Schauspielhaus Bo
chum kunnen genieten. On
danks de zeer verschillende
verschijningsvormen pp het
toneel heeft Peymann een
soort handelsmerk, dat je zou
kunnen omschrijven met ter
men als perfectie, evenwicht
en durf. Zo ook in „Damo
nen", de katharsis van een
kwartet.
Want in Lars Noréns „Demo
nen" komt het tot een uitbar
stende oplossing in twee wan
kele relaties als Frank met de
urn en de as van zijn juist ge
cremeerde moeder het pand
betreedt. Zijn broer daagt niet
op om het ritueel bij te wonen,
daarom nodigen Frank en Ka-
tarina hun buren Jenna en To-
mas uit. Twee huwelijken lo
pen op de klippen.
In tegenstelling met de Neder
landse versie laat Peymann
Frank de sterke en eigenlijk
enige initiatiefnemer tot de
breuk zijn. Van hem gaan de
signalen uit die eerst licht ge
stoord lijken, maar later juist
een scherpe analyse vooraf
doen vermoeden. Zijn Katari-
na moet zich wel aan hem uit
leveren aan het einde, ook al
weet ze dat het te laat is om
haar huwelijk te redden.
Buurvrouw Jenna zal uiter
aard haar Tomas voor Frank
verlaten.
Wat bij Schauspielhaus Bo
chum zo is benadrukt is de on
vermijdelijkheid van het ge
heel, hetgeen tot uiting komt
in de kleinste details. Het de
cor, gemaakt voor de grote
zaal, lijkt in eerste instantie
veel te ruim: je hebt geen huis
kamer van 20 bij 20 meter met
deuren van drieënhalve meter
hoog. Daarbij kunnen de per
sonages elkaar zo veel te goed
ontlopen. Zo'n decor is uiter
aard ideaal om tegenover de
snel oplopende tribune in Bo
chum te staan, maar blijkt te
vens heel toepasselijk in zo'n
schouwburg als Amsterdam.
Dan dient die geweldige vlak
te in de kamer om opgevuld te
worden met brokstukken van
de relatie tussen Frank en Ka-
tarina. En dan blijkt dat er
geen ontkomen aan is.
Temidden van kapotte vaztfi
kopjes, bloemen en op de
van Franks moeder spelf
Kirsten Dene en Gert
Katarina en Frank. Fantasf
sche acteurs die op het
chum-maniertje, dus niet I
hard sprekend, tegen
mompelen aan hun persona#
tot wankel evenwichtige
zens van vlees en bloed
ken. Claus Peymanns verdiel
ste is dat deze acteurs binnfj
zijn concept zowel met Klein
Brecht, Muller, Bernhard r
Norén overtuigen.
PETER SNf
