Wortels voetbalgeweld te diep
„Tijd van praten is voorbij"
|g £eidóc@otncmt
Europees
overleg loste
niets op
Het voetbal,
dat hoorde er
gewoon bij
ZATERDAG 1 Hf! I?W.
De voetbalrellen van afgelopen woensdag,
toen vóór de Europa Cupwedstrijd Juven-
tus-Liverpool tientallen mensen werden ge
dood en honderden gewond raakten, hebben
de voetbalwereld danig in beroering ge
bracht. Op deze pagina geeft een aantal
mensen een mening over de treurige gebeur
tenissen. Voorzitter Jo van Marle van de
KNVB zegt het geen goede zaak te vinden
alle Engelse clubs over één kam te scheren.
„Maar er moeten maatregelen worden geno
men", aldus Van Marie. Drs. H. van der
Brug, massapsycholoog bij het Baschwitzin-
stituut van de Amsterdamse universiteit,
vindt dat de wedstrijd had moeten worden
afgelast. „Men is geweken voor het geweld",
zegt hij. Theo Reitsma, verslaggever bij de
NOS, beperkte zich woensdag tot een zake
lijk wedstrijdcommentaar. „Maar niet zon
der gevoel. Niemand kan dan nuchter blij
ven". Ondertussen is ook gebleken dat over
leg op Europees niveau weinig heeft opgele
verd. In Nederlandse stadions is het rusti
ger geworden. Maar daar buiten zeker niet.
Een ontwikkeling die ook Rinus Michels
zorgen baart.
.vMSTERDAM „Zowel de
vandaal als de niet-vandaal
zal na de gebeurtenissen in
Brussel concluderen: wat er
ook gebeurt, de wedstrijd gaat
door. De ernst van de situatie
is schrikbarend gerelativeerd
doordat de wedstrijd niet
werd afgelast". Dit conclu
deert drs. H. van der Brug,
massapsycholoog bij het Basc-
hwitzinstituut van de Amster
damse universiteit. Van der
Brug weet niet wat zou zijn
gebeurd als de wedstrijd was
afgelast. De overwegingen om
die door te laten gaan, zijn
hem duidelijk, maar tegelij
kertijd is wel degelijk gewe
ken voor het geweld van de
supporters, vindt Van der
Brug.
Van der Brug vindt dat in Brussel
enkele elementaire regels voor de
bestrijding van supportersgeweld
met voeten zijn getreden, zoals
ineffectieve vakkenscheiding en
wapencontrole. Het is hem niet
duidelijk waarom juist Engelse
voetbalfans om ernstige ongere
geldheden berucht zijn. „Het on
derzoek door Engelse wetenschap
pers is vaak speculatief van aard en
ik sla dat empirisch niet zo hoog
aan. Het argument dat in Engeland
de arbeiderscultuur oorzaak zou
zijn, noem ik te simpel. In Neder
land en West-Duitsland, waar die
cultuur een minder uitgesproken
stempel drukt, zijn ook veel moei
lijkheden met sommige suppor
ters", zegt Van der Brug, die veel
onderzoek naar voetbalvandalen
heeft gedaan.
Het effect van deze gebeurtenissen
op het toekomstige supportersge
drag kan Van der Brug moeilijk
beoordelen. „Ik hoop dat ze schrik
ken met als mogelijk gevolg dat ze
zich meer ingetogen gedragen. Het
kan ook zijn dat mensen van twij
felachtiger kaliber worden aange
trokken. Het meest voor de hand
ligt echter dat van Brussel een kort
effect uitgaat, dat snel weer uit
dooft". Van der Brug meent dat het
voor de clubs moeilijk is dit geweld
tegen te gaan. „Alle verantwoorde
lijkheid op hun schouders leggen
vind ik overdreven. Zij kunnen
hoogstens de band met de club wat
versterken. Maar als een supporter
kwaad wil, doet hij dat ook zonder
zijn club".
Macht
Uit onderzoek in ons land naar
supportersgeweld blijkt dat optre
den als groep, een gevoel van
macht geeft: iets betekenen, tegen
over de op doordeweekse dagen ge
voelde machteloosheid. Het optre
den met de groep geeft bovendien
de mogelijkheid in het nieuws te
komen. Daaraan wordt een bevesti
ging van het bestaan ontleend, iets
te zijn, al wordt dat iets dan ook
negatief gewaardeerd. Zo geeft de
volwassen wereld een signaal van
erkenning. Dat is in de eerste
plaats een erkenning van de groep,
die daarna ook meer roem op de
individuele leden laadt.
De deskundigen zijn het niet eens
over de oorzaken van het voetbal
geweld. Reclasseringsambtenaar
Geoffrey Parkinson, die al 30 jaar
met jonge delinquenten werkt, wijt
het geweld aan de hoge werkloos
heid. In Liverpool is meer dan een
kwart van de jongeren werkloos.
Christopher Andrew, historicus aan
de universiteit van Cambridge, zegt
echter dat geweld bij sportgebeur
tenissen al dateert van de tijd van
koningin Elizabeth I, 400 jaar gele
den. In een artikel voor de BBC
schreef hij: De wortels van het
voetbalgeweld in de Britse maat
schappij zijn te oud en te diep om
door korte, scherpe schokken ver
wijderd te kunnen worden.
Jacques van Rillaer, sportpsycho-
loog aan de katholieke universiteit
van Leuven, verklaarde tegenover
het Belgische dagblad La Libre
Belgique dat voetbal in de huidige
wereld de rol speelt van het carna
val, waarin alles mag en zich sterke
spanningen ontwikkelen. Het ge
drag van een normaal persoon kan
in een menigte totaal veranderen
en studies hebben uitgewezen dat
het lawaai in een stadion intense
emotionele activiteit opwekt die tot
agressie kan leiden, aldus Van Ril
laer.
„Agressie
in hele maatschappij"
De Westduitse televisiezenders
zwegen toen de wedstrijd begon.
Ons hoofd staat nu niet naar voet
bal", verklaarde een commentator.
Reitsma zegt daar wel begrip voor
te hebben. „Ik kan me voorstellen
dat je zoiets besluit. Maar voor mij
gold dat het nog niet afgelopen
was. Dat voetbal, dat hoorde er ge
woon bij. Iedereen vroeg zich af:
hoe zal het nu uitwerkenDat
moet je dan laten zien, vind ik".
Zelf had Reitsma niet verwacht dat
UEFA de tweeëntwintig voetbal
lers alsnog het veld op zou sturen.
„Ik dacht wèl steeds: hoe krijg je al
die supporters rustig het stadion uit
als de zaak wordt afgelast? Uitein
delijk is daarom ook de wedstrijd
gespeeld. Dat had meer met relbe-
strijding dat met voetbal zelf te ma
ken. Als je ziet hoe braaf het alle
maal ging... Iedereen was ervan
doordrongen dat één fout fataal zou
kunnen zijn".
Het verslag dat Reitsma van de
wedstrijd zelf gaf, was ongewoon
koel en zakelijk. Na alles wat er
aan vooraf ging was elk enthou
siasme misplaatst geweest. Is hij
nuchter kunnen blijven? „Ik heb
dit in de loop der jaren wel zien
aankomenoverweegt Reitsma.
„Het supportersgeweld is alleen
maar geëscaleerd en iedereen wist
dat het ooit tot een vreselijke ontla
ding moest komen. Maar nuchter
blijven? Nee, dat kon ik niet. Ik
heb verteld wat er gebeurd is, maar
niet zonder gevoel. Ik hoop nu
maar dat men ervan doordrongen
is geraakt dat zoiets nooit meer
mag gebeuren
PAUL KOOPMAN
„/Ar heb zoiets in de loop der jaren
wet zien aankomen", vertelt Theo
Reitsma over het drama in het
Heizeistadion.
ZWOLLE Jo van Marle,
KNVB-voorzitter en penning
meester van de UEFA, zegt
huiverig te zijn om na de
moordpartij afgelopen woens
dagavond in het Brusselse
Heizeistadion alle contacten
met het Engelse voetbal op
het Europese continent te ver
breken. „Ik wil niet de indruk
wekken om straf uit de weg te
gaan", zegt de Zwollenaar. „Ik
kan mij voorstellen dat in de
emotie van het moment men
sen roepen: nooit meer Euro
pa-Cupvoetbal. Maar het is
moeilijk een generale straf te
gaan uitdelen. Woensdag heb
ben 20.000 Liverpoolers zich
de schande van de voetbalwe
reld op de hals gehaald, maar
twee weken eerder waren ook
20.000 andere Liverpoolers,
van Everton, in Rotterdam.
Toen is er niets gebeurd. Kun
je dan zeggen: Alle Engelsen
nooit meer naar Nederland?"
Toch zal de UEFA binnen een
week bij elkaar komen om zich
over de sancties te beraden. Van
Marle, zelf in Brussel aanwezig als
UEFA-official, vindt wel dat de
voetbalsport woensdagavond zijn
dieptepunt heeft bereikt. „Erger
kan niet, omdat wij dat niet mogen
toelaten. Er zullen op korte termijn
maatregelen genomen moeten wor
den. Op 4 juli staat de loting van de
volgende Europa-Cuptoernooien al
weer op het programma. Voor die
tijd zal de UEFA een uitspraak
moeten hebben gedaan".
„Bovendien", zegt Van Marle, die
als enige UEFA-official vanwege
andere verplichtingen diep in de
nacht van Brussel naar huis (Zwol
le) is gereden („met hoge snelheid,
want dat leidde de gedachten
enigszins af"), „wordt het nu hoog
tijd dat overheid en bonden om de
tafel gaan zitten en ophouden el
kaar de zwarte piet toe te spelen als
het om vraagstukken van beveili
ging gaat. Principiële vragen over
wie nu eigenlijk de verantwoorde
lijkheid voor de veiligheid draagt
en wie daarvoor moet betalen, die
nen onder tafel te worden gescho
ven. De tijd van praten is voorbij,
er moet gedaan worden. Hetzelfde
geldt voor de UEFA met de Euro
pese landen. Voor deze afschuwelij
ke gebeurtenis heeft de KNVB nog
gepleit voor een speciale veilig
heidscommissie. Die is dan nu ein
delijk ingesteld".
Nachtmerrie
Van Marle zegt enige tijd nodig te
hebben om door dit leed heen te
komen. „Je hoort weieens wat over
doden in Zuid-Amerika of Grie
kenland. Maar dat ligt toch ver van
je bed. Nu gebeurde het in België
en ik heb het met eigen ogen kun
nen zien. Het is nog steeds een
nachtmerrie voor mij. Vertwijfelde,
gillende, schreeuwende mensen die
liggen te kreperen en dood te gaan.
Dat beeld laat mij nog steeds niet
los. Ik probeer het van mij af te
praten. Slapen kon ik woensdag
niet. Om 7 uur 's ochtends belde al
de eerste journalist. Dat is de hele
tijd zo doorgegaan".
Ook Van Marle kan niet anders
dan constateren dat er te weinig
politie aanwezig was in het Heizei
stadion en dat er niet adequaat is
ingegrepen. „Na dit meegemaakt te
hebben kijk ik toch met andere
ogen naar de Nederlandse politie".
„Achteraf was onze beslissing de
wedstrijd te laten doorgaan verant
woord. Tijdens en na de Wedstrijd
is er niets gebeurd. En er was tijd
om versterkingen aan te laten ruk
ken en de gewonden en doden uit
de puinhopen te halen. En hoe si
nister het ook klinkt en onbegrijpe-
Jo van Marle.
lijk ik het ook vindt, maar het is
nog een „meevaller" geweest, dat
Juventus na afloop een ereronde
heeft gemaakt en naar zijn suppor
ters is gelopen. In die tijd kon de
politie de Liverpool-aanhang af
voeren. De UEFA moet nu maatre
gelen nemen die de zekerheid ge
ven dat calamiteiten worden uitge
sloten. Komen die er niet, dan
moet je je bezinnen op de vraag of
Europa-Cupvoetbal nog wel zinvol
is".
HENK WAGEMAN
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Twee jaar geleden vond in
Rotterdam een conferentie plaats van bewinds
lieden, die zich in de Westeuropese landen be
zig hielden met het sportbeleid. Onderwerp
van gesprek: het voetbalvandalisme.
Als afschrikwekkend voorbeeld daarvan werden op
tientallen monitoren beelden vertoond van de Europa-
Cupwedstrijd Feyenoord-Tottenham Hotspur, die uit
de hand liep doordat fans van Tottenham per ongeluk
in een vak van Rotterdamse aanhangers terecht waren
gekomen. De algemene conclusie na de wedstrijd was
eenduidig: dit nooit meer.
De Europese bewindslieden kwamen tot een soortgelij
ke conclusie en verplichtten zich ertoe het nationale
beleid tegen het voetbalgeweld internationaal te coör
dineren. Met een enorme waslijst aan goede voorne
mens vertrokken de bewindslieden uit het Rotterdam
se Hilton-hotel. Nu - twee jaar later en een paar dagen
na de ramp in Brussel - moet worden geconstateerd dat
van de fraaie afspraken in de praktijk maar weinig te
recht is gekomen. En dan te bedenken dat er twee jaar
geleden in Rotterdam nota bene zes Belgen waren, on
der wie minister Urbain, een adviseur van premier
Martens en andere hoge ambtenaren.
Nederland
In Nederland is er sindsdien veel nagedacht over voet
balvandalisme en er zijn ook enkele maatregelen geno
men. In de Nederlandse stadions zelf is het rustiger ge
worden. De vechtpartijen en vernielingen vinden nu
vooral buiten de stadions plaats.
Vorige week presenteerde het kabinet-Lubbers de nota
„Samenleving en criminaliteit" aan de Tweede Kamer.
Daarin worden nog meer maatregelen aangekondigd,
die het voetbalvandalisme moeten bestrijden. Zo komt
er een verbod op de verkoop van alcoholica in de sta
dions. De KNVB zal met ingang van het volgende sei
zoen voetbalclubs dwingende regels opleggen voor de
organisatie van wedstrijden, de inrichting van accom
modaties en de relatie tussen clubs en supporters.
Daarnaast komt er een „landelijk overleg voetbalvan
dalisme" waarin ambtenaren van rijk en gemeenten,
de NS, de KNVB, de politie en de vereniging van
transportondernemingen zitting zullen nemen. Bij één
der gemeentelijke politiekorpsen komt een landelijk
informatiecentrum over voetbalvandalisme. De finan
ciële bijdrage van het rijk aan de KNVB voor de daar
werkzaam zijnde veiligheidsman blijft gehandhaafd.
Het zijn op zich allemaal nuttige maatregelen. Niette
min valt te vrezen dat het zoeken naar oplossingen
toch veel bij praten, praten en nog eens praten zal blij
ven.
CAREL GOSELING
HAARLEM De wedstrijd Ju ven-
tus-Liverpool is al begonnen. In
het stadion hangt een beklemmen
de spanning. En de commentator
zwijgt. Na enkele minuten zegt
Theo Reitsma, verslaggever voor
Studio Sport: „Ik geloof dat ik nu
maar gewoon moet doen of er ge
voetbald wordt". En even later:
„Nu ja gewoon...
In het Heizel-stadion is anderhalf
uur eerder de hel uitgebroken.
Tientallen supporters worden ge
dood en honderden mensen raken
gewond bij beestachtige rellen in
vak-Z. En dan wordt er weer „ge
woon" gevoetbald. En een sport
verslaggever moet dan weer ge
woon zijn werk doen.
„Dat kon natuurlijk niet", zegt
Theo Reitsma nu. „Je doet verslag
van een waanzinnig scenario,
waarbij er op een bepaald moment
weer tegen een bal wordt getrapt.
Dat heeft naar mijn gevoel niets
meer met voetbal te maken. Je gaat
op zo'n moment door met waar je
mee bezig was: vertellen wat er
daar in het stadion gebeurt".
In de discussie over de vraag of de
rellen en de cupwedstrijd al dan
niet uitgezonden hadden moeten
worden, heeft Reitsma zich niet ge
mengd. „Dat was puur een besluit
van de NOS. Ik heb wel gezegd: er
gebeuren hier verschrikkelijke din
gen. Dat moet op beeldband. Welk
materiaal uiteindelijk gebruikt is,
was een zaak van de NOS. Ik was
DEN HAAG Rinus Michels was zijn tijd ver vooruit
toen hij reeds als trainer van Ajax opmerkte dat men
voetbal kan vergelijken met oorlog. Beide begrippen
gingen woensdag hand in hand door het Heizel-sta
dion. Een treurige zaak, vindt ook KNVB-bondsmana-
ger Michels, die ooit de bijnaam „de generaal" ver
wierf. „Je kunt je onderhand afvragen waar het nu
naar toe gaat. Als de paus in Nederland op bezoek
komt, moet er een half leger op de been. Dat vinden
-wij zelfs normaal, maar zo is het natuurlijk niet Dui
delijk heerst in de hele maatschappij te veel agressie".
Michels weet niet of het een goede zaak is het Europa
Cup-voetbal maar af te schaffen. „De Europa Cup is
nog steeds een vorm van recreatie voor velen. Liefst
20.000 Italianen en 20.000 Engelsen hebben de moeite
genomen naar Brussel af te reizen. Moet je die mensen
het voetbal ontnemen?".
Michels was zelf getuige van het slagveld. „Ik zat vlak
voor de perstribune. Van uit die positie heb ik enorm
veel menselijk leed gezien. Het heeft mij zeer geraakt.
Ik ben voor de wedstrijd naar huis gegaan. Want in
voetbal had ik toen geen trek meer".
