WW of
wegwezen
„Dertigduizend
gulden lijkt
veel maar het is
voor ons
te weinig"
Excentriek
NKF-Delft stelt Turkse
werknemers voorkeus:
REMIGRATIEPLAN
VALT SLECHT:
keerd vanaf 55 jaar. Om de reste
rende jaren in Turkije zonder Ne
derlandse uitkering te kunnen
overbruggen, blijft er dan weinig
remigratiepremie over. Verder is
de overstap naar een andere cul
tuur voor de kinderen van buiten
landse werknemers niet gemakke
lijk. De ontvoering en terugkeer
van het Marokkaanse meisje Kari-
ma Ouchen toont hoe sterk de op
vattingen over remigratie tussen
ouders en hun kinderen kunnen
verschillen.
In Nederland zelf wordt het per
spectief voor de Turkse gemeen
schap met het voortsnellen van de
techniek er ook niet beter op. Mo
menteel is circa 25 procent van de
buitenlandse werknemers in ons
land werkloos. Dat kunnen er al
leen maar meer worden, zo is de
overtuiging van de heer Geluk.
„Nu de meeste bedrijven de ingrij
pende saneringsoperaties van de
laatste jaren achter de rug hebben,
worden aan de overblijvende ba
nen steeds hogere eisen gesteld. De
fabrieksarbeider moet tegenwoor
dig zijn taal goed beheersen, inzicht
hebben in fabricageprocessen en
automatiseringstechnieken. Hij
werkt met terminals en computer
programma's. Dan ziet de toekomst
er somber uit voor een buitenland
se werknemer zonder beroepsoplei
ding en een gebrekkig vermogen
tot communicatie".
Ruzie
Senyigit ervaart dat aan den lijve.
„Je moet vooral naar de toekomst
van je kinderen kijken. Mijn zoon
is hier al twee jaar werkloos. En
toch heeft hij een technische oplei
ding. Hij zegt: ik heb hier geen le
ven. Loopt elke dag maar op straat.
Vaak ruzie met zijn moeder".
Glimlacht verlegen: „En soms
maak ik ook ruzie met hem. Ik zeg:
je moet werken, net als je vader.
Maar er is gewoon geen werk. Ik
hoop voor hem dat we snel terug
kunnen. In Turkije zal hij in het le
ger moeten. Dan is hij tenminste
onder de pannen".
Senyurek en Senyigit kijken met
enige jaloezie naar collega's van
wie vrouw en kinderen nog steeds
in Turkije wonen. Senyigit: „Voor
deze werknemers is terugkeren
veel gemakkelijker. Een van mijn
collega's werkt al 21 jaar hier, maar
zijn vrouw en negen kinderen wo
nen nog daar. Hij krijgt wèl kin
derbijslag: negenduizend gulden
per jaar. Woont hier op een goed
koop kamertje. Voor hem is het
veel gemakkelijker te sparen dan
voor mij. Ik ben al blii als ik mijn
benzinegeld bij elkaar heb om eens
per jaar naar Turkije te gaan".
Niet dat Senyigit en Senyurek de
hoop op een geslaagde terugkeer
naar Turkije hebben laten varen.
Senyigit meldt trots dat hij in het
dorp van zijn familie een boerderij
tje en een stuk land met 800 fruit
bomen heeft kunnen kopen. Tij
dens zijn laatste vakantie sollici
teerde hij opnieuw in het zieken
huis waar hij voor zijn vertrek
naar Nederland dertien jaar had
gewerkt. Maar ze wilden hem niet
terug. Senyigit: „Ik ben te oud ge
worden. Maar ik heb wel het geluk
dat ik dat boerderijtje heb kunnen
kopen".
Senyurek heeft een winkeltje in
zijn geboortestad Kayseri in Mid-
den-Turkije. Dat wordt momenteel
verhuurd aan een kleermaker uit
de buurt. Over remigratie twijfelt
hij nog, in verband met zijn twee
oudste dochters. „Ik weet niet of ze
zullen aarden. In Turkije wil het
maar niet klikken met hun leeftijd
genootjes. Ze zijn te anders, te mo
dern. Ik wil terug, maar het zal
moeilijk worden". Senyurek hoopt
dat hij uiteindelijk met een rege
ringspremie zijn winkeltje zal kun
nen inrichten.
Dan ziet Senyigit het zonniger in.
Hij vertelt enthousiast over zijn ge
boortestreek, het ruige landschap,
het milde klimaat. „In Aksehir is
het leven zó", zegt hij met een roy
aal armgebaar, de duim in de lucht
„Mensen zijn beleefd tegen elkaar,
ze hebben nooit woorden. Wij hel
pen elkaar, je kent elkaar. Ik hoop
dat mijn zoon daar kan trouwen'
Glunderend: „Dan nodig ik het
hele dorp uit. Dat wordt een
feest!".
TEKST: PAUL KOOPMAN
FOTO'S: CEES VERKERK e.a.
persoon die voorstelt in kernafval
verf te spuiten om de onmiddellijke
waarneming van lekken mogelijk
te maken, is, zo zegt dr. Weeks, on
tegensprekelijk een beloftevolle
uitvinder.
De naarstig speurende Schotse psy
choloog vindt zichzelf maar „lichte
lijk excentriek". Hij is tot de con
clusie gekomen, dat de meeste ex
centriekelingen gekweld worden
door frustraties, waarvoor zij in
sommige gevallen alleen opluch
ting vinden door zich toe te leggen
op schilder- of dichtkunst. Het zit
hen doorlopend dwars, dat „nie
mand" hen begrijpt Dr. Week pro
beert sommige buitenissige Britten
te helpen door hen met elkaar in
contact te brengen „voor een ver
gelijkende studie van hun excentri
citeit".
ROGER SIMONS
LONDEN Dr. David Weeks, een
psycholoog uit Edinburgh, Schot
land. maakt een studie over excen
triekelingen. Om het nodige mate
riaal te kunnen verzamelen, plaatst
hij „kleintjes" in de krant. Excen
trieke personen gezocht", staat er
dan.
Uit de response blijkt, dat Groot-
Brittannië nog steeds een nijvere
fabriek van excentriekelingen is.
Meer dan 80 buitenissige mensen
beantwoordden de eerste adverten
tie van Weeks. Er was een man bij,
die met verbluffende precisie de
dood van zijn schoonmoeder had
voorspeld. Een van de vrouwelijke
excentriekelingen had de stedelijke
toiletten van Edinburgh opvallend
verfraaid door hun wanden met ri
ant behangselpapier te bekleden.
Maar lang niet alle excentrieke
personen vatten de studie van dr.
Weeks ernstig op. Een gepensio
neerde oude dame, die kennelijk
dacht dat Weeks ook van lotje ge
tikt was, bood zich op zijn kabinet
aan om de goede doctor op een por
tie striptease te vergasten. Van een
andere excentriekeling ontving hij
per post een nagemaakte handgra
naat.
Maar dr. Weeks geeft het niet op.
Hij zoekt nog meer rare inlanders.
Hij geeft de voorkeur aan Engel
sen, omdat die het gekst doen. Hij
wil er achter komen waarom de
ene Brit zich vreemd gedraagt, ter
wijl de andere zo saai is als een
schuurdeur.
De nijvere Schotse psycholoog ont
dekt merkwaardige dingen. Hij
weet al, dat excentriekelingen
meestal enige, ofwel oudste kinde
ren zijn. Zij maken niet gemakke
lijk vrienden en twijfelen er niet
aan, dat men de rest van de wereld
grondig gehersenspoeld heeft om
een planeet vol conformisten tot
stand te kunnen brengen.
Excentriekelingenzegt dr.
Weeks, hebben een introspectieve
aard. Toch willen zij graag door ie
dereen bemind worden. Hoewel
alle lagen van de bevolking excen
trieke personen voortbrengen, ko
men zij hoofdzakelijk uit de mid
denstand. De arbeidende klasse is
de slechtste leverancier van excen
triekelingen
De advertenties van dr. Weeks
worden beantwoord door artsen,
zakenlieden, kaderleden, architec
ten, huisvrouwen en werklozen.
Hij classificeert ze op basis van hun
verbeeldingskracht en nieuwsgie
righeid. De Schotse psycholoog
vraagt deze mensen, of zij vinden
dat hun gedachten geblokkeerd of
nagebootst worden.
Dr Weeks wil per se het geheim
van excentriekelingen kennen.
„Opwindende wetenschappelijke
ideeën komen meestal van excen
trieke personen", zegt hij. „In onze
moderne wereld werd nog niet on
derzocht waarom iemand excen
triek is. Mochten we aan de weet
komen waar bepaalde mensen hun
excentriciteit vandaan halen, dan
zouden we geschikte kandidaten
kunnen programmeren om grote
uitvindingen te doen
Dr. Weeks overhandigt zijn proef
konijnen lange vragenlijsten. Hij
informeert naar hun mening over
politieke en wetenschappelijke on
derwerpen en tracht te achterhalen
wat hen gelukkig of droevig,
triomfantelijk of neerslachtig
maakt. Zo bestudeert deze Schotse
psycholoog hun karakter en geest
vermogens
Excentriekelingen hebben vaak
last van paranoia. Zij geloven dan
dat hun ideeën voor uitvindingen
door andere mensen zijn gestolen.
Maar hoewel bij een dergelijke
geestesziekte de verstandelijke ver
mogens onaangetast blijven, valt
het niet altijd gemakkelijk om uit
te maken wie normaal en wie van
lotje getikt is.
Volgens dr. Weeks mag je een in
woner van Belfast, die een door
bommen geteisterd huis bewoont
en per driewielër boodschappen
doet, gerust als een tikkeltje excen
triek beschouwen. Een andere
man, die denkt dat hij bevelhebber
van de strijdkrachten is, dient
daarentegen bij de gekken van het
Britse rijk te worden gerekend. De
Yenha» ongeveer honderddertig Turkse
J-knemers bij de Nederlandse
belfabriek (NKF) in Delft staan
)r een moeilijke keus. Met het
islag voor de deur en een beloofde
rtrekpremie van 30.000 gulden voor
(n, moeten ze beslissen of ze in
derland blijven, of terugkeren naar
ti moederland.
Personeelsdirecteur ir. G.J. Geluk:
„Het is de keus tussen blijvende
werkloosheid hier of de kans op een
nieuw bestaan daar".
De Turken zelf: „Dertigduizend
gulden lijkt veel, maar het is voor ons
te weinig om een nieuw bestaan op te
bouwen". De twee kanten van de
remigratie-medaille.
fFT Remigratie is lange tijd
I gevoelig onderwerp geweest.
hierover een mening wilde
kuieren was wel gedwongen
ichtig langs de klippen van de
[ieke opinie te manoeuvreren
lijn reputatie niet onherstelbaar
ëschadigen. Was het minderhe-
peleid in Nederland niet juist
Iseerd op de wens tot integra-
jStonden plannen om de terug
la van buitenlandse werknemers
het eigen land mogelijk te ma-
j daar niet lijnrecht tegenover?
:enthousiasme van de Centrum
jij voor de remigratieplannen
jkte het onderwerp nog neteli-
dan het al was.
ir er is de afgelopen jaren lang-
h maar zeker het een en ander
inderd. De discussie over remi-
ieprojecten wordt met steeds
tier reserve en een toenemend
lousiasme gevoerd. De vorige
nd naar de Tweede Kamer ge
len Minderhedennota biedt
enlandse werknemers van 55
en ouder voor het eerst de mo-
Ikheid om met behoud van
kloosheidsuitkering terug te
tn naar het moederland. Het
tieke rumoer over deze nota
it nog losbarsten, maar niemand
ikt zich vooralsnog zorgen over
lOOt gebrek aan steun voor dit plan.
i, PvdA, CDA en VVD hebben
^■■^gen kring de afgelopen jaren al
hstellen besproken die nog veel
^^iler gaan dan deze „vervroegde
reding" uit de BV Nederland.
particuliere bedrijfsleven is de
|l lMiek al voor geweest bij het
lUl^ren van terugkeermogelijkhe-
Het elektrotechnisch bedrijf
imassen en Drijver Verblifa
VooJt het ijs in 1982 door zijn circa
^Turkse werknemers een ver-
®"]premie van 25.000 gulden aan
bieden. Er barstte vrijwel on-
Idellijk een storm van kritiek
BMjHet bedrijf zou proberen op een
Ellllkope manier van zijn overtolli-
krerknemers af te komen. Direc-
r Den Hertog haastte zich te
jaat blaren dat de vrijwilligheid bij
p regeling voorop stond. „Wij
jdigen onze werknemers niet
te vertrekken. Integendeel. We
INO lf»en duidelijk: realiseer je waar
an begint".
jpQgjir inmiddels is er al een hele
"W^van bedrijven die de een of an-
e terugkeerregeling hebben ge-
naarjfen. Zo biedt Philips een „on-
fenvergoeding" van 15.000 gul-
Opk voor de Spanjaarden die op ei-
10-1| initiatief terug willen naar het
sderland. Bij Hoogovens hebben
3idin^ afgelopen jaar al ruim zestig
^(njaarden afscheid genomen met
vergelijkbaar bedrag op zak.
nu heeft ook de Nederlandse
"™*>el Fabriek in Delft een „cou-
te" regeling getroffen voor zijn
merendeels Turkse werkne-
boesfeer
F
opwinding rondom remigratie-
elingen is inmiddels verleden
zo meent personeelsdirecteur
3.J. 'Geluk van de Kabelfabriek.
i discussie is bij ons eigenlijk
i drie jaar geleden op gang ge-
^^pen. Het bedrijf moest inkrim-
|6i, uiteindelijk zouden ook Turk-
P^piwerknemers ontslagen moeten
rden. Wij hebben toen gezegd, er
twee opties. De ene: in Neder-
blijven en vrijwel zeker tot in
ongfete van dagen in een sociale re-
L Q8fnë blijven. Want ander werk is
niet voor deze mensen. Boven-
n kunnen de uitkeringen alleen
ar verder teruglopen. De tweede
gelijkheid: reïntegratie in het
d van herkomst met de kans
i nieuwe toekomst op te bou-
I1"-
nvankèlijk reageerde de Indus-
ibond FNV aarzelend op deze
t boude stellingname van de be-
(fsleiding. Geluk: „De hele zaak
nog in de taboesfeer. Minister
ïrsma van Sociale Zaken had in
16 zijn voorstel voor een terug-
'rsubsidie nog niet geformu-
a-gixd, of die kreet viel al: oprotpre-
WH". Geluk trekt even een vips ge
fit, vervolgt: „Iemand die het
ord remigratie in de mond nam,
K**®rd al snel verdacht van Jan-
at-sympathieën. In ons geval
B de eerste reactie: dat mag je je
nsen niet aanbieden. Door die
rtrekpremie gaan ze zich onge-
BJist voelen. Maar inmiddels is de
lit wat dit betreft gelukkig opge-
-lard".
directie van de NKF werkte sa-
H\n met de Industriebond FNV
oHB^etailleerde plannen uit om fi-
(iciële mogelijkheden te schep-
i voor de terugkeer van de 130
it ontslag bedreigde Turkse
-■■„^rknemers. Het bedrijf had zo'n
omdat ze een bedrijfspremie alléén
te weinig vindt om de werknemers
een aanbod te kunnen doen". FNV-
bestuurder Nol de Jong bevestigt:
„Zonder die 40.000 gulden over-
heidspremie kan geen reëel bedrag
worden aangeboden om remigratie
mogelijk te maken. Voor ons had
het daarom weinig zin ermee door
te gaan".
Bevoogdend
De directie van de NKF ziet zich
door de ophanden zijnde inkrim
ping van het personeel niettemin
gedwongen het project op eigen
houtje door te zetten. Uit het mid
den van de buitenlandse werkne
mers is een begeleidingscommissie
gevormd om de mening over even
tuele terugkeer te peilen. „Want",
aldus Geluk, „bij alles wat je wilt
stimuleren, moeten de wensen van
de betrokkenen zélf voorop staan.
Wij Nederlanders zijn nogal be
voogdend omgesprongen met de
buitenlandse werknemers. Remi
gratie was geen goede zaak voor
hen, zo hoorde je allerlei Neder
landse belangengroepen beweren.
Pas sinds kort komen de buitenlan
ders zelf aan het woord. En wat
blijkt? Een spaarpotje opbouwen
een weer teruggaan hun motief
om naar Nederland te komen
staat nog steeds overeind".
Halis Senyigit (44), sedert 17 juli
1969 werkzaam bij de NKF in
Delft, bevestigt dat beeld, al lopen
de Turkse werknemers volgens
hem niet over van enthousiasme
voor de terugkeerregeling. Samen
met Venyis Senyurek (39) maakt
hij vanaf het begin deel uit van de
begeleidingscommissie. Senyigit,
stellig: „Als ik mijn collega's ernaar
vraag, wil bijna iedereen terug
naar Turkije. Maar voor die terug-
keerpremie hebben zich maar ze
ventien collega's aangemeld. Daar
over zijn we dus niet zo enthou
siast".
Veyis Senyurek vertelt waarom.
„De meesten van ons wachten tot
er een echt goede regeling komt.
Twintigduizend gulden ben je al
kwijt om in Turkije op orde te ko
men. Wat kost het wel niet om met
je gezin te verhuizen en een nieu
we woning in te richten? Maar
daarvoor verlies je wel al je rech
ten op uitkeringen in Nederland.
Je bent je verblijfsvergunnig kwijt
en je mag alleen maar als toerist te
rugkeren. Dat is dus wel een hoge
prijs". Senyigit vult aan: „Ik wèet
zeker dat als er volgende maand
geld van de regering komt, negen
tig procent van de Turken bij de
NKF teruggaat".
Spanningen
Intussen voltrekt zich op de werk
vloer bij de NKF in Delft datgene
waarvoor het Nederlands Centrum
voor Buitenlanders in het verleden
herhaaldelijk gewaarschuwd heeft:
remigratiepremies verhogen de
spanningen tussen bevolkingsgroe
Boven:Turkse
werknemers van
wie vrouw en
kinderen in
Nederland
wonen, hebben in
het algemeen
weinig kans om
geld te sparen
voor terugkeer.
Rechts: Ir. G.J.
Geluk: „Voor
ontslagen Turkse
werknemers zijn
er twee
mogelijkheden:
werkloosheid
hier of een
nieuwe toekomst
daar.
30.000 gulden per werknemer be
schikbaar; ongeveer het bedrag dat
gemoeid zou zijn met een normale
afvloeiingsregeling. Als de rijks
overheid bereid zou zijn de aan
spraken op sociale uitkeringen en
kinderbijslag af te kopen, zou dat
nog eens gemiddeld 40.000 gulden
per werknemer kunnen opleveren.
Van die overheidssubsidie is tot nu
toe echter nog niets terecht geko
men. Zo lang het sociale stelsel nog
niet is herzien, blijft gelden dat
mensen die een uitkering genieten
beschikbaar moeten blijven voor de
Nederlandse arbeidsmarkt. Alleen
wao-uitkeringen zijn „exporteer
baar", maar zelfs dan kan het nog
gebeuren, dat de uitkering wordt
gestopt als bij een herkeuring blijkt
dat de betreffende (buitenlandse)
werknemer weer gezond van lijf en
leden is.
Geluk zucht diep: „Wij zijn zeker
vier keer op het ministerie ge
weest, maar we zijn nog geen stap
verder gekomen. Uiteindelijk heeft
de Industriebond FNV afgehaakt
Turkse „gast
arbeiders" aan
het werk bij de
Nederlandse
Kabelfabriek in
Delft. „De
toekomst ziet
er somber uit
voor
ongeschoolde
werknemers
met een
gebrekkig
vermogen tot
communi
catie".
pen. Het aanbod dat de NKF de
Turkse werknemers doet, wordt
door sommige Nederlandse colle
ga's ervaren als positieve discrimi
natie, zo weet Senyurek.
„Sommige collega's zijn gewoon ja
loers. Zeggen: 30.000 gulden? Ik zou
morgen gaan!". Senyigit: „Vroeger
vroegen mijn Nederlandse kamera
den: wanneer komt je vrouw naar
Nederland? Maar nu hoor je zeg
gen: wanneer donderstraal je eens
op! Een halve grap misschien, maar
het doet wel pijn. Nog zoiets: laatst
wilde ik in mijn flat de lift nemen.
Stapt de vrouw die er al in stond
uit en zegt: ik neem de volgende
wel. Dan voel je je niet meer thuis
in je eigen flat hoor".
Remigratie of hier blijven. Het lijkt
kiezen tussen twee kwaden. In
Turkije, met twee miljoen werklo
zen, zijn de kansen op een baan ni
hil. Er zijn relatief goede pensioen
voorzieningen (een remigrerende
Turkse werknemer kan zich voor
20.000 gulden inkopen in een
fonds), maar die worden pas uitge-
