Ccidóc Qowumt
Theo Joosten:
Mijn Jezus
is geen kwezel,
maar een rebelse
revolutionair
J -de veertiende maal in
■y *ssie werpen de
priester Jacques Schreurs MSC
voor de Tweede Wereldoorlog
schreef voor zijn ruim drie uur
durende drama, waarin hij met
berijmde volzinnen de
triomfen en de lijdensweg van
Jezus Christus tot aan diens
kruisdood op de Calvarieberg
heeft gevolgd. De 320
vrijwilligers, die in ruil voor
een handvol
consumptiebonnen de
woorden van de schrijver in de
komende maanden tot leven
wekken, hebben inmiddels
alarmfase één bereikt en leven
nu constant in verhoogde
waakzaamheid. Caiphas,
Annas en Nicodemus, de
apostelen, Romeinse krijgers,
het volk van Israël, Pilatus en
Herodes, Maria en de moeder
van Judas zijn gereed voor hun
periodieke verhuizing naar het
beboste hart van Tegelen, waar
de wijzers van de tijdklok
tussen 26 mei en 31 augustus
twintig eeuwen worden
teruggedraaid ten behoeve van
een werelds spektakel,
waarvan proloogzegger Pierre
Driessen bij voorbaat zal
zeggen: „Wij doen het uit
liefde. Dies staat God ons bij.
Aan Hem de eer. De schande
dragen wij".
fespelen van Tegelen hun
Juwen ver vooruit over
f acht glooiende landschap
7 Limburg. Op Eerste
sterdag is het zover en zal
t openluchttheater „De
hof" ten overstaan van
4000 premièrebezoekers
het eerst in 1985 de tekst
klinken, die de dichter-
Schouwspel
„In ons passiespel reageren mensen
op problemen zoals wij dat ook
doen", vult regisseur Driessen aan,
„er is een tijd geweest, dat hier een
religieuze happening plaats vond,
waarin de tekst volkomen onbe
langrijk was. Het publiek kwam
uitsluitend om zich te vergapen aan
het schouwspel, waar mensen zich
overschreeuwden en toch niet ver
staan werden. Gelukkig is daar ra
dicaal verandering in gekomen. De
boodschap staat nu centraal en het
woord krijgt de aandacht, die het
verdient. Wie straks goed luistert,
ontdekt dan ook dat er deugden en
ondeugden aan de orde komen, die
het leven van ieder van ons nog
steeds draaglijk of ondraaglijk ma
ken: vriendschap, saamhorigheid,
wraakgevoelens, heerszucht, onbe
grip, willekeur, lafheid en moed,
noem ze maar bij de naam en je
vindt ze terug in ons passiespel".
„En omdat we goddank leven in
een tijd, waarin je je emoties weer
mag tonen, is het geen zoetsappig
religieus gebeuren geworden, maar
een brok levende werkelijkheid.
Het kan zijn, dat sommige ouderen
nog steeds naar Tegelen komen in
de hoop, dat ze er wat bijvoeding
krijgen voor hun nostalgie. Maar de
meesten, onder wie verheugend
veel jongeren, komen voor een
confrontatie met zaken van deze
tijd, die ze herkennen omdat ze er
zelf volop mee bezig zijn".
„Dat noem ik het grote winstpunt
van de Passiespelen van 1985".
LEO THURING
ZATERDAG 25 MEI 198S
torst
het kruis op
weg naar de
Calvarieberg.
beslist geen figuur, die in een ach
terhaald bijbels prentenboek rond
dwaalt. Een man met zulke opvat
tingen past ook in deze tijd. In feite
jaagt hij dezelfde doelstellingen na,
waarvoor nu een Amnesty Interna
tional vecht Ook hij maakt zich
sterk voor de menselijke waardig
heid, ook hij vecht voor vrijheid
van meningsuiting. Als Jezus ech
ter blijft zwijgen, geeft hij zich uit
eindelijk gewonnen met de ver
zuchting: „Het gaat zo het wil. Ik
kan dit niet verhinderen. Ik ben
onschuldig aan onschuldig bloed".
Dat zijn letterlijk de woorden aan
het einde van mijn tekst".
Reserve
Lommen hoopt ondertussen vurig,
dat Theo Joosten, in wiens huis hij
zojuist de riolering tot volle tevre
denheid heeft vernieuwd, niet tus
sentijds geveld zal worden door de
een of andere ziekte. In dat geval
zal hij zijn bruine Judaspij namelijk
moeten verruilen voor het witte
Nagelbakdrager
Achter hem, tussen de varens in de
Hof van Getsemane, duikt op dat
moment de 49-jarige boomkweker
Sef Houba op. Als kleuter van vijf
g hij indertijd met zijn over-
irman naar De Doolhof om zich
in een passend pijtje onder het volk
te mengen. Vijf jaar later was hij
nagelbakdrager en weer vijf jaar
daarna was hij opgeklommen tot de
rang van Romeins soldaat. In 1960
werd hij voor de eerste keer uitver
kozen voor de rol van Pilatus, die
hij nu voor de vijfde keer gaat spe
len. Daartussendoor heeft hij ook
Caiphas voor zijn rekening geno
men en de dubbelrol van Centurio
en blindgeborene, die voor hem on
der anderen door ex-plaatsgenoot
André van den Heuvel is gespeeld.
„Pilatus is een prachtige rol", roept
Houba bezwerend, „daar zit nou
letterlijk van alles in. Hij is de
heerser, die wanhopig knokt om
niet gecorrumpeerd te worden door
zijn macht. Maar uiteindelijk is hij
toch te zwak om voet bij stuk te
kunnen houden. Pilatus is dan ook
en na.us aan het kruis op de Calvarieberg. Links op paard de Centurio, in het
eiiig 5 m de hogepriesters Caiphas en Annas,
bostei
>.w. '"c^leN Zodra Theo Joosten
lUlSjgkt in de deuropening van zijn
vlswatizinswoning aan de Sint-The-
veg i9Jtraat in het Limburgse foren-
303- |rp Reuver is er geen plaats
.vóór6 voor twijfel. Het kan niet
5780-v*1' ^aar staat «*ezus Christus
Deten uit. De 39-jarige proces-
Westerpleur bij een plaatselijke ijzer-
iiet STfij 's °P dit heilloos vroege uur
'.w. lr*vaar incognito draagt een
08- (rbroek en een bijpassend
f vrijetijdshemd maar
>oofd beantwoordt tot in de-
kan de voorstelling, die beeld
iers, schilders en tekenaars in
vooPP der eeuwen hebben gege-
artsendan deze geruchtmakende Man
-. van7azareth-
Rapenl
aslotenjgens dateert zijn baard pas
jlgeheip67, toen hij met het oog op
Tel. fol van proloogzegger in de
espelen zijn eigen haar ver-
iboven aan aangeplakte nep-
Jienio I van dé grimeur. Enkele
De vadsige koning Herodes, omgeven door enige hofdames.
Ip_ den later was het groeiproces
■en Idels zo ver gevorderd, dat hij
>aanglj een fotoreportage in een
bezwablad moeiteloos kon invallen
565. |de toenmalige Christus, die
naakt. Was komen opdagen. Op het
naakt, ^nt dat de fotograaf toornig
8. „Ik kan niet tot in de eeuwig-
op hem blijven wachten", kon
en volstaan met het wisselen
14 tieren. Vijf minuten later nam
Ivast temidden van de aposte-
Jlaats aan de tafel van het
I), te Avondmaal,
plantodn huiskamer, waar parkiet
rugsptiem geregeld voorziet van bij-
n, gra/1061 het Joosten allereerst van
:tra-), lart- dat zijn zenuwen hem al
>r Uw hie tijd danig op de proef stel-
Beea.Ze gieren nog net niet door
Tel. keel", verduidelijkt hij bereid-
„maar de hoeveelheid vlin-
Zactjdie in mijn buik een reidans
tongin, is niettemin aanzienlijk.
ïzus lijkt mij een onontkoombare
mstigheid. Ik sta immers voor
Ipgave, die letterlijk onmense-
i. Over vier uur wordt van mij
iet veracht, dat ik de figuur van
ratie, ttus zo uitbeeld, dat hij authen-
atc. Bi en geloofwaardig overkomt.
f maar aan staan. Ik doe het
re s<xjwaar voor de vierde keer en
gwijze*et dus onderhand wat me te
ten staat en wat er van me
r. 26 achf wordt, maar dan nog blijf
jt een loodzwaar karwei vin-
is in l{
i dooréén ding is Joosten inmiddels
Ook Ifcst overtuigd: Jezus is beslist
D^r|R kwezel, geen zoetgevooisd
,16 ietie uit de zachte sector, dat
^""^jpeldoende op aarde is rondge-
PANN Als ik hem zo moest uitbeel-
I: eneihad ik trouwens voor de eer
Tel. Cikt. Op die manier kan en wil
i Christus-figuur niet spelen.
^ijn visie is hij een man van
en bloed, een revolutionair
het zuiverste water, die op-
I voor armen, verdrukten en
koppelingen. Hij heeft toch
de moed gehad het establish-
ter verantwoording te roe-
I hij heeft hun voorgehouden
er allemaal mis was. En die
I heeft hij moeten bekopen
tijn dood".
1 verleden
zo'n uitgangspunt kan ik ten-
te wat beginnen. Ik kan een
(r neerzetten, die niet in een
verleden thuis hoort, maar
glevend is in 1985. Met die-
e trouw aan hun principes
ten nog steeds mensen om het
8n sloebers te verbeteren. Lu-
King, Gandhi, Helder Camara,
hop Romero, de een na de an-
tijn ze in dezelfde voetsporen
den.Daarom blijft ons passie-
Zo razend actueel".
_is verheugend, want zo'n vijf
jaar geleden heeft het er even
.'leken, dat de Passiespelen een
leefde zaak waren en een
iloze dood zouden sterven. Het
tkersaantal tuimelde toen dra-
ich met tienduizenden omlaag.
sinds 1975 gaat het weer
Jpwaarts. En zoals het er nu
f uitziet zullen er dit jaar tussen
tventig- en tachtigduizend be-
L Brs komen. Wat een toename
tent van ruim veertig procent
hrgelijking met vijf jaar gele-
ten, die niet alleen dank zij zijn
je van één meter zesentachtig
g^jkop en schouders boven zijn
leerlingen uitsteekt, woont krap
acht kilometer van Golgotha, dat in
Tegelen grenst aan het paleis van
landvoogd Pontius Pilatus. Daar
naast liggen achtereenvolgens het
Sanhedrin, de zaal, waar de vadsige
koning Herodes straks vanaf zijn
praalbed de Godszoon tot koning
aller narren zal kronen, en de hof
van Getsemane, die onder invloed
van de natte lente uitbundig in
bloei staat.
In Tegelen is in de voormalige
kloostertuin gewoekerd met de be
perkte ruimte en zijn de bijbelse
plaatsen overzichtelijk gegroepeerd
op enkele honderden vierkante
meters. Omdat in dit dorp met
20.000 inwoners slechts geput kan
worden uit een klein arsenaal vrij
willigers, zijn de meeste spelers ge-
recruteerd uit een handvol fami
lies, die van generatie op generatie
hun talentvolle dochters en zonen
naar De Doolhof hebben gezonden.
Theo Joosten ging als negenjarige
reeds met zijn ouders en zeven
broers en zusjes naar het open
luchttheater, waar in eendrachtig
gezinsverband werd deelgenomen
aan de Passiespelen. Zijn vader was
toen Simon van Bethanië, de rest
figureerde met palmtakken in de
menigte, die Jezus beurtelings toe
juichte en beschimpte. „In die tijd
droomde ik al geregeld, dat ik nog
eens de Christus-rol zou krijgen",
herinnert Joosten zich met gepaste
weemoed, „dat idee fascineerde me
dus blijkbaar als kind reeds in hoge
mate".
Sinds zijn jeugddroom werkelijk
heid is geworden reist hij opnieuw
in familieverband naar de plaats
des onheils, waar hij zijn geest zal
bevelen in de handen van zijn va
der. Zijn vrouw Mariët neemt de
rol van Maria voor haar rekening
moeder en echtgenote dus onder
één voorlopige noemer gebracht
en hun dochters Manon van elf en
Veronique van acht maken deel uit
van het volk.
„In ons huis wordt al maanden
over niets anders gepraat dan over
de Passiespelen", bekent Mariët
Joosten, „voor andere onderwerpen
is er voorlopig geen tijd. We gaan
overigens wel met vakantie. Niet
ver uiteraard. Want we moeten
elke zondag met zijn allen weer
aantreden in Tegelen. Daarom heb
ben we een vakantiehuisje in Zee
land gehuurd. Dat is nog net te be
happen. We stappen straks op zon
dagmorgen rond een uur of tien in
de auto en zijn keurig op tijd in De
Doolhof. Op die manier heeft nie
mand een centje pijn".
Opgaaf
Voor de 33-jarige Frans Lommen
vormen de Passiespelen een opgaaf,
die aanzienlijk minder problemen
oplevert. Allereerst wenst hij tot
nader order vrijgezel te blijven en
daardoor is hij aan niemand reke
ning en verantwoording verschul
digd over de besteding van zijn
vrije uren. Een tweede voordeel is,
dat hij op nauwelijks vijftig meter
van de plaats woont, waar hij als
Judas zijn Meester zal verraden
voor dertig zilverlingen.
Om vast in de stemming te komen
is hij vanmorgen al vroeg naar De
Doolhof gegaan, waar nij in de
tempel met Pontius Pilatus en re
gisseur Pierre Driessen de lopende
zaken doorneemt en koffie drinkt
uit plastic bekers. In 1967 behoorde
ook hij tot het volk, dat voor plaat
selijke talenten sinds jaar en dag de
uitvalsbasis is naar de grotere rol
len. Daarna speelde hij achtereen
volgens een Romeinse soldaat, Si
mon van Sirene en tweemaal de
apostel Petrus.
Aanvankelijk was het de bedoeling
dat hij dit jaar voor de derde maal
de rol van Petrus op zich zou ne
men. Maar te elfder ure is Pierre
Driessen tot het inzicht gekomen,
dat de Judas-rol onverenigbaar is
met de omvangrijke regie van het
passiespel.
„Natuurlijk had hij Judas weer
graag gespeeld", weet Lommen uit
betrouwbare bron, „dat was zijn
lust en zijn leven. Ik kan me dat
goed voorstellen, want het is de rol
waar je het meeste van kunt ma
ken. Ik ben overigens blij, dat het
zo is gelopen, want in feite was ik
allang uitgekeken op Petrus. Ik
heb jarenlang driftig aan die apos
tel gesleuteld en ben er nog steeds
van overtuigd, dat ik hem heel
aanvaardbaar heb neergezet. Maar
ik had de pech, dat voor mij Petrus
werd gespeeld door Franssen, die
in ons dorp de bijnaam „De Spin"
had. Hij was een man met een wil
de, witte haardos, een legendari
sche krachtfiguur, over wie na zijn
dood nog steeds met diepe eerbied
gesproken wordt. Toen ik Petrus
voor de eerste keer gespeeld had,
zei iedereen na afloop: „Prima ge
daan, Lommen. Je bent een echte
Petrus. Maar je bent helaas geen
Spin". Op die manier was er voor
mij aan die rol geen echte eer te
behalen. Ik kreeg van het publiek
en de pers genoeg comlimenten.
Maar altijd werd er wel ergens aan
toegevoegd, dat Franssen het in
dertijd toch beter gedaan heeft".
Geen ploert
„Bij de rolverdeling vorig jaar heb
ik dan ook gedacht: waar ben ik
nou eigenlijk aan bezig? Moest ik
weer Petrus spelen en daarna op
nieuw te horen krijgen, dat ik niet
in de schaduw kon staan van De
Spin? Dat kon alleen maar frustre
rend werken. Daarom sprong ik
letterlijk een gat in de lucht, toen
Driessen op een vergadering vroeg:
„Frans, zou jij Judas van me O'
willen nemen?"
„Ik wist natuurliik dat het voor mij
een harde dobber zou worden.
Want Driessen regisseert me im
mers en hij heeft zijn eigen, speci
fieke opvattingen over die rol. Als
hij mii straks hoort schreeuwen,
denkt hij toch onwillekeurig: wan
neer ze me die regie niet hadden
opgedragen zou ik daar nu als Ju
das staan. Want reken er op, dat
het hem steekt tot op de dag van
vandaag".
„Toch heeft hij me de ruimte gege
ven. En daar ben ik hem ten zeer
ste dankbaar voor. In mijn opvat
ting is Judas beslist geen echte
ploert. Geen schurk. Hij is eerder
een beklagenswaardige tobberd, die
door zijn hebzucht is verblind. In
het begin is hij de meest toegewijde
volgeling, een idealist, die zijn
Meester door dik en dun volgt. Hij
heeft het volste vertrouwen in Je
zus. Maar gaandeweg begint hij te
twijfelen aan de gang van zaken.
Hij wil keiharde resultaten zien.
Boter bij de vis. Vandaar dat hij
zich groen en geel ergert aan de
zachte aanpak van Jezus, die het
alleen heeft over een rijk dat niet
van deze wereld is".
kleed van Christus. „Ik ben ook
nog de eerste reserve van Jezus",
legt hij uit. „Mocht Joosten dus om
welke reden dan ook uitvallen, dan
moet ik zijn rol overnemen. In de
afgelopen maanden heb ik serieus
geprobeerd de teksten van Judas
en Jezus tegelijk in mijn kop te
stampen, maar daar werd ik met
permissie gek van. Ik heb mijn
handen al meer dan vol aan de
complexe Judas-rol, waarmee ik in
feite nog steeds niet klaar ben. Ik
heb daarom overal tekstboekjes
neergelegd, thuis, in mijn auto, op
mijn werk, je kunt het zo gek niet
verzinnen. Want elke minuut, die
ik over heb moet nu benut worden.
Vorige week zat ik in mijn auto
met een tekstboek voor me op het
stuur en had ik niet in de gaten dat
op de weghelft waar ik reed een
auto stil stond. Op het laatste mo
ment heb ik een frontale botsing
kunnen voorkomen door mijn wa
gen via het fietspad in de berm te
manoeuvreren. Toen heb ik het be
sluit genomen JezuS voorlopig te
laten rusten en me volledig te con
centreren op Judas".
„Wat koop ik daar nu voor?, denkt
Judas, die zichzelf in zijn fantasie
al op de stoel van de minister-pre
sident zag zitten. Ondertussen ziet
hij pal voor zijn ogen allerlei won
deren gebeuren en duizenden men
sen in katzwijm liggen voor de
Man van Nazareth. Omdat daar
niet onmiddellijk profijt van wordt
getrokken, besluit hij het heft in ei
gen hand te nemen en persoonlijk
het onderste uit de kan te graaien".
„Al die mooie verhalen over geluk
en rijkdom in het hiernamaals is
hij onderhand zat. Aan dat soort
spiritualiteit heeft hij geen enkele
boodschap. Want als verstokte ma
terialist wil hij onmiddellijk gewin
en blijft hij het doodzonde vinden,
dat Jezus volgens hem opgelegde
kansen laat liggen. Daar zit mijns
inziens niets ploerterigs in. Dat is
in- en in-menselijk gedacht. Je
maakt het ook nu dagelijks mee,
dat mensen de materiële kant laten
prevaleren en er desnoods anderen
voor laten bloeden. Dat Judas be
wust uit was op de dood van zijn
Meester weiger ik te geloven. Hij
heeft Hem alleen voor het blok
willen zetten. Hij heeft Hem uitge
daagd: oké Jezus, dat rijk waar je
nu al zolang over praat, maak dat
eerst maar eens waar".
„Voor mij blijft de Judasrol de
mooiste in het Passiespel. De ande
re spelers behoren tot een groep,
het Sanhedrin bijvoorbeeld, of het
volk, de apostelen, het Romeinse
leger, de hofhouding van Pilatus en
van Koning Herodes. Maar Judas
staat alleen, wordt door niemand
begrepen en door iedereen gehaat.
Judas beschouwde zich als de even
knie van zijn Meester, maar werd
door iedereen uitgestoten nadat hij
op het paard van de hebzucht had
gegokt. Die tragiek van een volle
dig geïsoleerde man, die een held
had kunnen zijn, fascineert me".
