Zwei Megah ertzen in Drei viertel takt Alle treinen gaan naar Neurenberg Een nieuwe lente, een nieuw gebit fes?) 150JAAR DUITSE SPOOR WEGEN BINNENLAND/BUITENLAND CeidócSouoant ZATERDAG 18 MEI 1985 PAGINJ In mijn jeugd, die zich voor een belang rijk deel afspeelde tegen het muisgrijze decor van de crisis in de jaren dertig, was de radio nog een fenomeen, dat bij mij dezelfde eerbied afdwong als de paus met mijter en staf op het balkon van de Sint-Pieter en koningin Wilhel- mina, eenzaam maar net niet alleen, in haar gouden koets op weg naar het Bin nenhof. Een woord van kritiek kwam dan ook nooit over mijn lippen, want het was voor een snotneus van zes, ze ven jaar immers zeer ongepast om op- of aanmerkingen te maken over het wonder van de draadloze overbrenging van lief en leed op dit ondermaanse, dat elke dag in keurige porties op het note- houten bijzettafeltje in de voorkamer van mijn ouderlijk huis werd uitgevent. Ik bleef me trouwens afvragen of die overbrenging wel zo draadloos geschied de. Het gebeurde in die tijd namelijk via een indrukwekkend apparaat, dat wel iswaar geheel in stijl was met de groot heid van het nieuwe medium, maar dat tevens bij mij de vraag actueel maakte of zich wellicht in het binnenwerk toch niet enige uitzendkrachten schuil hiel den, die de diverse muziekinstrumenten bespeelden en telkens met verdraaide stemmen de waterhoogten, het nieuws en de avondoverdenking voor hun re kening namen. Gezien de beperkte ruimte moesten ze dan wel ongeveer het formaat hebben van ondermaatse dwer gen. Wat trouwens aardig klopte. Want aandachtig luisterend naar het gebode- ne had ik daar al een vermoeden van gekregen. Gelukzalige tijden waren het. De jaren dertig, vernam ik pas veel later, werden weliswaar gekenmerkt door louter kommer en kwel, maar mijn kindero gen verzuimden dit op te merken. Ze gumden de gruwelen van werkloosheid, armoe, fietsplaatjes en oorlogsdreiging resoluut uit en vulden de dagen met de dromen, die mijn fantasie als warme bakker in mijn hersenschors gekneed had. In die kleine wereld, waar ik al leen de dienst uitmaakte, speelde de ra dio een bescheiden, maar zeer belangrij ke rol. Een hoog gepolitoerd praalgraf leek het met links en rechts, voor en achter, duistere hefbomen en vliegwielen, waarmee je moeiteloos al die zangvogels en pratende papegaaien uit de lucht kon laten tuimelen. Eerst hoorde je een fluittoon als van een naderende storm wind. En als die was weggeëbd en het groene katteoog aan de voorzijde van het toestel je met wijd opengesperde pu pil aanstaarde, wist je, dat het zo ver was en dat de hele wereld over enkele seconden bij jou over de vloer zou ko- Stelje voor, wat er op zo'n moment alle maal gebeurde. Eeuwen lang hadden avonturiers en ontdekkers, heilspredi- kers en brooddronken veroveraars over de zeeën gejaagd op zoek naar verre ho rizonten, die ze als buit enterden. En als hun dat eindelijk na vele ontberingen beriberi en gele koorts gelukt was en ze als uitgeteerde maar fiere helden op de rede van hun thuishaven afmeer den, hoorde het achtergebleven volk op de kade pas hun ongelooflijke verhalen over vreemde volkeren, die daarginds met speer en spies en verentooi hun tijd op aarde volmaakten. Dan pas vernam de burgerij ook, dat er jaren geleden barbaarse oorlogen hadden gewoed, bos sen ter grootte van de provincie Utrecht waren verkoold, stammen waren uitge roeid, waar nog nooit iemand van ver nomen had, en vuurspuwende bergen dorpen en steden onder een regen van as en verzengende lava hadden bedol- A1 dat achterhaalde hout van een voltooide tijd, waar gene raties lang aandachtig en zielstevreden op gekauwd hadden, werd door de radio opeens bloedstollende actualiteit, die heet van de paald over mij werd heen- gestort. En gaandeweg, bij het klimmen der jaren, begreep ik, dat het geen ver makelijk spel was. waar ik voor spek en bonen aan mee mocht doen, maar dat het een realiteit was, waar ook ik tot aan mijn strot in zat. Ik moest dus wel leren leven met rampen, die zich op tienduizenden mijlen van mijn bed had den voltrokken en werd niet alleen op gezadeld met de ballast van Hoogezand, Zuidbroek en Sappemeer, plus de tien delige breuken en de vaten, die in een bepaalde tijd leegliepen, maar werd daarnaast ook nog eens ingepeperd met moord en geweld aan de achterkant van het wereldbehang. Oh radio, elektronische boemerang, die mijn leven verrijkt en verrekt heeft. Die mij op de ellenlange dagen des He ren met rode oren en een trillend ge moed vastnagelde in de kamer van Ome Keesje, waar de goocheme Chinees Ling Tang altijd weer kans zag de boze gees ten de baas te blijven. Die mij tijdens Holland-België een plaats gaf op de ere tribune en me daar dank zij Han Hol lander van een gans andere wedstrijd liet genieten dan er in werkelijkheid ge speeld werd. Nog hoor ik het Angelus, dat in die tijd voornamelijk klepte in de verte, en vang ik het geluid op van de bronzen bombardon Henri de Greeve, Gods ei gen lichtbaken in de duisternis van de zaterdagavonden, die de naastenliefde in hapklare brokken distribueerde. Wat zijn ze me dierbaar: de stemmen van de hoorspelkern, die mij zoveel luistergenot hebben verschaftKijk uit, Vlaanderen, achter je.'". „Nee Ina". Tante Beatrijs en Sprong in het Heelal, waar zijn ze gebleven? Al die schimmen uit mijn jeugd, fladderende geesten, die zich één voor één losmaakten uit de sar cofaag, waarvan degenen, die daar la gen opgebaard, mij reeds bekend waren uit de radiogids. De radio het hoge woord moet er nu maar uit is mijn grote jeugdliefde, waaraan ik nog steeds met hart en ziel verknocht ben. Ik weet het, u hoeft mij echt niet te waarschuwen. Ook mij is het opgevallen, dat de radio een onge hoorde babbelkous is, een kletsmeier van jewelste en een kwezelke i valse noten op haar zang. Ik lui$terd en huiverde ook vaak. Maar uiteindelij overwon toch steeds weer mijn liefd voor haar en waren wij weer Zwei Me gahertzen in Dreivierteltakt. Daarbij vergeleken is de televisie slecEi een vale muurbloem, tobberig bloeienL voor de ongelukkigen, die lijden aar' een ernstig tekort aan fantasie. Televisi is de straf voor de lamlendigen: horen wil, moet maar kijken. Maar ik kijk wel uit en wens mijn eigei gedachten niet buiten spel te zetten. Ii mand over een ramp horen praten is U daar aan toe. Maar die ramp ook noj zien gaat me te ver. Ik heb ook me dan genoeg aan de stem van Marga\ Thatcher. En de vrouw, die ik mij daarL «4 bij voorstel, is oneindig veel boeiende dan de imitatie Jeanne d'Arc var tend ijzerdraad, die de beeldbuis r grote regelmaat ophoest. Ik vertik het me als een gans te latei j volproppen met dwarsgebakken Dynas tie-dames, met Fred Emmer en het ha rige hemellichaam Chriet Titulaer. Nee, goeie ouwe radio. Je kunt gerus ri< zijn. Je rimpels zijn me dierbaar. Ik blij je trouw tot in golflengten van jaren. 2* 0.2* De 31-jarige Amsterdamse graficus Frans P. („Zet asje blieft mijn achternaam er niet bij", verzoekt hij dringend, „anders krijg ik heel lijdend en kreunend Nederland over me heen") heeft het onlangs goed voor zijn kiezen gekre gen. Indachtig de wijsheid „een nieuwe lente, een nieuw gebit" plaatste hij in een hoofdstedelijke krant onder het rubriekshoofd „kleine ad vertenties" een noodkreet met de volgende inhoud: Welke tandarts is bereid iemand die doodsbenauwd is, te helpen? Waarna een telefoonnummer in Amsterdam volgde. „Dat was inderdaad doodse- rieus bedoeld", legt hij achter af uit in zijn etagewoning aan een morsig plein in een oude, verloederde wijk van de hoofdstad. „In mijn jeugd heb ik bij diverse tandartsen uit sluitend traumatische erva ringen opgedaan. Dat resul teerde ten slotte in een ex treem dodelijke angst voor pijn". „Vanaf mijn twintigste jaar heb ik geen afspraken meer gemaakt met een tandarts. Al leen het idee maakte me nog zieker dan ik in feite al was. Uit de reacties, die ik op mijn advertentie heb gekregen, be grijp ik nu, dat ik niet de eni ge ben, die met dat probleem worstelt. Ik heb dagen aan de telefoon gezeten en geluisterd naar mensen, die me de meest afschuwelijke verhalen ver telden. Er waren er bij, die veertig jaar niet naar een tandarts zijn geweest en de tanden en kiezen letterlijk uit hun mond hebben laten rot ten. Als de pijn onverdraag lijk wordt, slikken ze drie buisjes asperine. Dat houden ze net zolang vol totdat er uit eindelijk alleen nog wat stompjes over zijn". Anoniem „Wat me opviel was, dat de meesten hun naam niet wil-, den noemen en per se ano- niem. wensten te blijven. Ik Melkkoe ken dat: iemand die bang is voor tandartsen, schaamt zich rot en wil hoe dan ook voor komen, dat iemand merkt, dat hij hem knijpt als een ouwe heeft. Maar desondanks wei gert ze naar een tandarts te stappen. Het is echt een gi gantisch groot verborgen pro bleem in onze samenleving". „Die vrouw vertelde me ook, dat ze vrijwel nergens meer naar toe gaat. Ze sluipt alleen zo nu en dan een bioscoop binnen. Want daar ziet nie mand wat er in haar mond aan de hand is". dief. Ik heb 1 dik i „Heel wat tandartsen hebben ook gereageerd. Die zagen een melkkoe opduiken en dach ten: hebbes. Die kan mooi zorgen voor de aflossing van mijn tweede huis. Maar toen ze belden was ik inmiddels al geholpen. Ik ben op een zater dagmorgen door vier goede kennissen letterlijk bij mijn lurven gepakt en naar een vrouwelijke tandarts in Am sterdam gesleept. Daar heb ik een wortelkanaalbehandeling gekregen, die normaal in twintig minuten bekeken is. Maar in mijn geval duurde het ruim twee uur. Eerst moest er eindeloos gepraat worden om me te kalmeren. En koffie drinken, sloten kof fie hebben we gedronken. Naar schatting ben ik tien keer op die stoel gaan zitten en er per kerende post weer uitgesprongen, voordat ze aan het werk kon gaan. Na afloop vroeg ze honderd vijftig gub den. Wat natuurlijk geen geld 1 heidense klus". 0.5! Oude angst „Uiteraard was ik na aflooj. opgelucht. Als een kind 2 ben ik naar huis gehuppek Helaas kwam daar vanzelf di oude angst weer in alle hevig Dl heid terug. Ik moet op 21 me. w terugkomen voor een tweed) Pj behandeling. En daar knijp i 'm nu geweldig voor. Je keil1*' dat wel: vlinders in de bui en een gevoel van misselijk heid. Niks blijft me bespaard' „Ik durf daarom niet te belo ven, dat ik zal gaan. Mi; schien moeten mijn vrienden me weer ontvoere en op de tandartsstoel binden. Daar zal ik ze eeuwig dankbaar voor Want het vooruitzicht, dat i vóór mijn veertigste kerkhof in mijn mond he lokt me toch ook niet t >2 Vanaf Neurenberg Centraal rijdt dagelijks deze extra trein naar de tentoonstelling. NEURENBERG Toen op 7 december 1835 de „Adelaar" het eerste Duit se treintje trok, van Neu renberg naar Flirth, was niet iedereen even ge charmeerd van het zwar te, stoom uitbrakende ge vaarte. Nu, 150 jaar later, staat de „Adelaar" te glanzen in een grote ten toonstellingshal aan de kop van een trein. Met als passagiers bekende Duit sers die inmiddels ge schiedenis hebben ge schreven. Zonder uitzon dering is het publiek vol ontzag voor de Duitse stoomlocomotief waar het allemaal mee begon en in menig paar treinliefheb bende ogen twinkelen dan ook lichtjes van ple zier. Op nagebouwde perrons staan, voor het publiek toegankelijk, tientallen goederen- en personenwagons tentoongesteld. show gepresenteerd die de \U 3 reld van het treinverkeer e half uur lang visueel e tisch tot leven roept. Op een zo grootse tremie toonstelling als deze kan I modeltrein natuurlijk niet olg j breken. Dat doet hij dan <f niet: op verschillende plaatig j- in het overdekte gedeelte de tentoonstelling zijn 1 banen opgesteld met e taaloppervlak van 800 kante meter. Dat de klef trein ook groot kan zijn wijst het feit dat de ICE i modelbouw al dienst doet. in tegenstelling tot zijn beeld in de werkelijkheid. Ter ere van het 150-jarig jubi leum van de Duitse spoorwe gen is in de nabijheid van het Neurenbergse station Oost, op Signaalstraat het terrein van een voormali- ge ijzersmelterij, een tentoon stelling ingericht die in de Duitse historie zijn weerga nog niet kent. „Zug der Zeit - Zeit der Züge" heet de expositie, die loopt tot 18 augustus van dit jaar. Op 29.000 vierkante meter tentoonstellingsruimte, zowel binnen als in de open lucht, wordt een overzicht gegeven van heden, verleden en toe komst van de spoorwegen in Duitsland. Van „Adler" tot ICE. Vorige zomer is men be gonnen met de bouw van de tentoonstelling, die tot nu toe 12 miljoen Mark heeft gekost, en tot aan de openingsdag, af gelopen woensdag, zijn hon derden vaklieden onafgebro- Komende uit de richting van het jubileumstation Neuren berg Oost begint het trein- spektakel met een „signaal straat" waar 27 seinen staan opgesteld, die door het publiek kunnen worden bediend. Naast de „signaalstraat" staan diverse moderne bouwmachi- nes op het spoor die verschil lende specialistische railwerk zaamheden uitvoeren. Bijvoor beeld de laatste uitgave van de machine die de zware moeren waar de rails mee aan de biels vastzit, aandraait. In de grootste hal van het ge wezen ijzersmeltcomplex „Ta fel" staan verschillende loco motieven opgesteld die nog da gelijks onder stoom staan. Een van de oude beestjes zal echter nooit meer rijden. Want om eenieder in één oogopslag in zicht te geven in het functio neren van zo'n oude stoomma chine is hij gedeeltelijk door gezaagd en opengewerkt. Om te laten zien dat restaure ren niet alleen een kwestie van een nieuw verfje is, heb ben diverse Duitse spoorweg- clubs een aantal historische wagons in de hal opgesteld, die nodig aan een opknapbeurt toe zijn. Tijdens de openingsuren zetten enthousiaste leden van de treinverenigingen hun bes te beentje voor zodat tegen het einde van de tentoonstelling de oude wagens zijn veranderd in bedrijfsklare treinrijtuigen. Recordlocomotief In de open lucht staat als sym bool van de „nieuwe spoorwe gen" de locomotief uit de serie E 120 die op 17 oktober vorig jaar met z'n 7700 paardekrach- ten een recordsnelheid haalde 265 kilometer per uur. Die sprinter staat voor een com plete intercity-trein, waar het publiek aan machinisten en ander treinpersoneel beroeps- en andere vragen kan stellen. Als bewijs van de verdere nieuwingen van de Deutsche Bundesbahn (DB) staan er op nagebouwde perrons prototy pen van de nieuwe City-Bahn- wagons zoals die voor het ver keer tussen Keulen en Gum- mersbach in gebruik zijn. Ook staat er een exemplaar van de „Kinderland-Wagen", de rol lende speeltuin van de expres- streinen en een uiterst luxe „Clubwagen" van de TEE „Rheingold". Verder nog tien tallen speciale wagons zoals die in het huidige Duitse per sonen- en goederenverkeer in gebruik zijn. Om de toeschouwer zowel vi sueel als inhoudelijk aan te spreken zijn in het overdekte ling maakt duidelijk dat ook gedeelte de thema's onderge- de verhouding tussen tijd en bracht op „eilanden" vorm van enorme treinonder- stellen. Een greep uit de vele onderdelen van het spoorweg- intoonstel- trein, tussen tijdperk en spoor weg een belangrijke rol speelt. In een aparte hal is daarom de tijd" opge- bedrijf die op de tentoonstel- steld die het cultuurhistorische ling visueel gemaakt zijn: het belang van de spoorwegen in •- goederenvervoer in al zijn fa- Duitsland benadrukt. De trein cetten, rangeertechniek en de maakt een reis door 150 jaar mogelijkheden van de elektro- Duitse geschiedenis. De „Zug denis van het treinkaartje, de één trein schiet 150 jaar cul- moderne infrastructuur, pro- tuur, politiek en wetenschap duktie en techniek, en als voorbij. vooruitblik op de toekomst het Aan de kop van de trein staat windtunnelmodel u- de „Adler" die 150 jaar gele- pé van de Intercity Experi- den in de Biedermeiertijd' het menteel (ICE), die in de nabije begin van de Duitse spoorwe- toekomst met een snelheid rond de driehonderd kilome ter per ui steden zal gen inluidde. De in de navol gende wagons meereizende tussen de Duitse passagiers staan voor de ge- sen. beurtenissen en veranderingen van hun tijd. De wijziging van denkbeelden en gevoelens, de verandering van de tijdgeest, de gewaarwording van snel- Cultuurhistorie „Zug der Zeit - Zeit der Züge", het motto van de tentoonstel- Evenals het materieel Is ook het personeel in een historisch jasje ge stoken. heid en de voortdurende ver mindering van afstand en ruimte zijn de permanente be geleiders van de trein met zijn beroemde passagiers. Van het tijdperk van de indus trialisering en de onstuimige groei van de spoorwegen in het keizerrijk rijdt de trein via de crisis in de Weimarrepu- bliek de donkere tunnel van de Hitlerdictatuur binnen, om weer te voorschijn te komen in de gouden jaren vijftig van het „Wirtschaftswunder". En kele bekende passagiers zijn: Karl Marx, Richard Wagner, Friedrich Nietzsche, Rosa Lu xemburg, Albert Einstein, Adolf Hitler, Romy Schneider en Konrad Adenauer. Modeltreinen In een aparte zaal wordt met behulp van 1400 dia's en tien tallen diaprojectoren en video recorders een multi-media- Filmfestival Tegelijkertijd met de leumtentoonstelling wordt de „Kino-express" op het positieterrein een filmfestj jg gehouden van rolpren f waarin de spoorwegen hoofdrol spelen. In de speci festival-bioscoop worden i komende drie maanden 1 80 films gedraaid uit binnd en buitenland. Ruim de Hu van de films die in het fe! valkader in omloop wö gebracht is al jaren niet J te zien geweest. Juist door aanwezigheid van die zeld me archiefkopieën wordt I festival het grootste retrosp j tief van treinfilms dat heeft plaatsgevonden. Tot van de hoogtepunten van I festival moet ongetwijfeld vertoning van Abel Gani^.j legendarische „La Roue" ge r' kend worden. Het stomr filmhistorische mammoetwi Gance wordt be^el door de Keulse filmpian Joachim Barenz. Zowel i tentoonstelling als vai filmretrospectief is een cata gus uitgekomen, die op het positieterrein te verkrijgen Voor alle treinlief hebb geldt de komende 2 schijnlijk: alle treinen ga j Ef'1 I

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1985 | | pagina 18