Roomse leven als decor
van „Rij de gratie Gods
Onderhoudende thriller over
nacht van de militaire industrie
DE
KEER
Nog meer
spannende
avonturen
van Diksnor
en Dunmuts
kabbala
Vestdijks
jeugdjaren
voltooien
verzamelde
romans
Groenten, fruit en kruiden
Goed bruikbaar bijbels verhalenboek
voor opvoeders en leerkrachten
S^CeidóeSomorit
Ccidóe Qowtant
VRIJDAG 17 MH 1985 PAGINA 19
|e joodse traditie behoort,
et op een bijkomstig ter
met veel geheimzinnig-
en ook wel onzinnige
las omgeven, de Kabbala
„overlevering". Zij
t totaal der mystieke
telsèls van het jodendom,
jrepen speculaties op ma-
e grondslag en was in zo-
Igeheim, dat zij behalve
'bel- en Talmoedgeleer-
echts aan zeer weinig
zijn Sorrechten bekend was en
land n aan uitgelezen leerlin-
der. werd medegedeeld.
lijn dr. Erich Bischoff
>ef er 70 jaar geleden een
matief boek over dat nu -
ddels gemoderniseerd - in
iling beschikbaar is
leeft de vorm van een ca-
smus in 205 vragen en
roorden, allereerst over de
a™" rie van het verschijnsel,
ijn tijd twee eeuwen gele-
afsloot. Bischoff maakt
rervolgens deelgenoot van
vernuftig denksysteem,
iowel de geestelijk-zedelij-
:rachten boomsgewijs groe-
t in de Arbor cabbalistica
een eigen leer omtrent
verhuizing ontwikkelde;
boeiend fenomeen. Zij
t o.a. een antwoord op het
terie, dat het vaak goede
sen zo slecht gaat, en
ite mensen zo goed. Een
dstuk over magie (o.a. let-
en cijfermystiek, amulet-
handlijnkunde) en een
ts aantekeningen sluiten
nformatie af.
erlijk gaat het daarbij ook
het Abracadabra (Abbara
labra: vlucht heen, gelijk
woorden), een formule
in de koorts. Bischoff zet
allemaal op z'n iuiste
ats (met maar één drukfout
"iet Zeven-kwadraat, waar
in - plaats van 24 moet
Over de Kabbala is
nonsens verkocht. Dit
itere, interessante boek is
ook een verademing.
JAN ONSTENK
lijft
Erich Bischoff: „De Kab-
een inleiding tot de
dse mystiek en geheime
enschap". Uitgeverij
ors. Prijs ƒ27.50.
Het is niet toevallig dat uitge
verij Manteau in deze dagen
van het pausbezoek aan de Be
nelux uitkomt met „Bij
de gratie Gods", een nieuwe
roman van Bouke Jagt. Het
reilen en zeilen van de Ne
derlandse kerkprovincie in
de laatste twintig jaar komt
daarin immers uitvoerig aan
bod. Het verhaal eindigt bo
vendien met een terugblik
op dat pausbezoek, op de ou
dejaarsavond van 1985, wan
neer de twee hoofdpersonen,
tijdens een laatste en kenne
lijk definitieve ontmoeting,
overdenken wat het leven
hen tot dusver gebracht
heeft.
Deze Philip en Abel worden
door Bouke Jagt vanaf het
begin van de zestiger jaren
in hun ontwikkeling ge
volgd. Als scholieren uit een
klein Veluws dorpje, waar de
roomse kerk een hoofdrol
speelt, worstelen ze langzaam
nar de volwassenheid. On
danks hun onderlinge be
trokkenheid groeien ze daar
bij langzaam uit elkaar. Al
lerlei dorpsgenoten spelen in
deze ontwikkeling een stevi
ge rol. Familieleden natuur
lijk, andere jongens uit het
dorp, allerlei min of meer
kleurrijke figuren uit die
kleine gemeenschap. De
priesters hebben daarin een
beslissend aandeel. De rol
van de kapelaan, die het in
het geniep met een vrouw
houdt, is voor Abel zelfs fa
taal; deze priester weigert
hem bij herhaling tot de
communie toe te laten. Dat
leidt tot een wanhoopsdaad
van de jongeman, waardoor
uiteindelijk (hoe symbolisch!)
de plaatselijke dorpskerk in
vlammen opgaat. Toch zal
deze Abel later priester wor
den en in Brazilië zijn le
vensroeping vinden.
Ontwikkeling
Daarnaast zijn erotische ge
beurtenissen bepalend voor
beider ontwikkeling. Philip
krijgt verkeVing met een
protestants meisje wat voor
een katholieke jongen na
tuurlijk een schandaal is. Hij
zal uiteindelijk met haar
trouwen, maar dat leidt in
het geheel niet tot een ver
zoening tussen de families.
Integendeel. Ook Abel heeft
zijn problemen op erotisch
gebied. Zijn eerste schokken
de sexuele ervaring brengt
hem in grote verwarring.
Daarna voert hij zijn strijd
om de „reinheid", waarbij hij
herhaaldelijk te biecht moet
gaan om zijn eenzame zon
digheid tegen het zesde ge
bod. Dat levert het bovenge
noemde conflict op met ka
pelaan, die hem van de sa
cramenten uitsluit. Abel
heeft bovendien een moeiza
me relatie met een meisje,
dat later het slachtoffer
wordt van bruut sexueel ge
weld van een paar dorpskin
kels. Zij wilden toetreden tot
het klooster en Abel zal haar
in haar novice-tijd nog één
maal tot sexuele ontmoeting
overhalen. Hier vloeien grote
spanningen uit voort.
Bouke Jagt gebruikt het ver
haal over de ontwikkeling
van deze twee jongens uiter
aard om de tegengestelde,
conflictmatige gevoelens die
in een persoon kunnen leven
nauwkeurig en duidelijk te
beschrijven. In feite zijn deze
verwarringen en spanningen
natuurlijk gegeven door de
tijd, waar het Bouke Jagt
vooral om gaat; de mentali
teitsverandering in de Ne
derlandse kerk in de laatste
twintig jaar. Vele discussies,
die in de loop van het ver
haal worden gevoerd zijn
daar een rechtstreekse ref
lectie van. Ook de gebeurte
nissen hangen nauw met dit
gebeuren samen, al verbaast
menig lezer zich waarschijn
lijk over de wel heel conser
vatieve gang van zaken in
dat Veluws dorpje, nog geen
twintig jaar terug.
Enkele tekortkomingen in
het verhaal van Bouke Jagt
maken het de lezer echter
onnodig moeilijk. Zo zijn de
hoofdfiguren erg bleekjes in
de roman aanwezig, ondanks
alle heftigheden, die vooral
Abel ten deel vallen. Zijn vi
sioenen, of waanzin-aanval
len, zijn lange discussies met
een wijs priester uit het
plaatselijke klooster, zijn
schuldgevoelens, er komt
van alles voor, maar daar
mee is Abel nog geen duide
lijk mens voor de lezer. Phi
lip nog minder.
Er is meer in het verhaal dat
een zwakke indruk maakt.
De onwerkelijkheid van ze
kere situaties. Als de twee
vrienden elkaar na enige tijd
weer tegenkomen, stelt Abel
een beleefdheidsvraag over
de verloofde van Philip. Dan
krijgt hij het rare antwoord:
„Met Lia uitstekend. Ze slikt
de pil alsof het een snoepje
is." Zo zijn er veel uitspraken
of handelingen van penantfi
guren, die helemaal niet bij
hen horen, of om een andere
reden storen.
Overmatig en wat koddig
zijn de her en der opgeno
men gedichten, die elke lezer
wel over zal slaan, tenzij hij
gevoelig is voor een wat
hardhandige gemoedsuitstor
ting over zaken die geloof en
de zekerheid daarvaan aan
gaan.
Het moeilijkst te verteren is
het onduidelijke karakter
van de roman. Enerzijds is
„Bij de gratie Gods" natuur
lijk een ideeënroman, waarin
twijfel en geloof onderzocht
worden op hun waarden.
Anderzijds kan Bouke Jagt
het niet laten allerlei ele
menten uit de „streekroman"
toe te voegen, die de couleur
locale van het Veluws dorpje
moeten versterken. Herhaal
delijk gaat hij daarbij over de
schreef: de ongenuanceerde
uitbeelding van de kinkels
die Abels meisje verkrach
ten; de gruwelijkheid van
een boerengezin, waar maar
steeds ten dode opgeschreven
zoons worden geboren; de
boer die opeens te sterven
komt tussen zijn varkens,
waarna de beesten hem aan
vreten. Elementen die het
verhaal in geen enkel op
zicht dienen.
Diksnor en Dunmuts
In de kabouterserie „Spannende Avonturen van Diksnor en
Dunmuts", die bij de kinderen een groot succes is gebleken, zijn
twee nieuwe deeltjes verschenen: „Juffrouw Giraf en de Tamme
Leeuw" en „Meneer Krekel en het noodweer". Eind vorig jaar
verschenen de eerste drie deeltjes van deze leuke en vlotte kin
derboekenreeks, die elk meerdere spannende en humoristische
verhaaltjes bevatten. De boekjes geschreven door Edward Stoe-
te, een ervaren onderwijzer, die zijn verhaaltjes eerst op school
heeft voorgelezen en ze aan de hand van adviezen van collega's
heeft bijgeschaafd. Barend Lammes heeft ze in strip-achtige stijl
in zwart-wit rijk geïllustreerd en ook de kleur-omslagen
getekend. De verhaaltjes zijn bedoeld voor kinderen van vijf tot
acht jaar. Ze zijn heel geschikt om aan de jongsten te worden
voorgelezen en kinderen van zeven a acht jaar kunnen ze zelf
lezen.
Bij de serie is nog steeds de liedjescassette verkrijgbaar, die op
de boekjes is gebaseerd. In de verpakking zit een geïllustreerd
tekstboekje voor de kinderen, zodat zij de liedjes kunnen mee
zingen. De muziek prikkelt de fantasie van de grote en kleine
luisteraar en in de compositie zijn verschillende elementen ver
werkt, die aanzetten tot dansen, zingen en stem- en improvisa
tiespelletjes. Al met al kan men zeggen dat de boekjes (die abso
luut niet de duur zijn) en de cassette de kinderen echt in de ge
legenheid stellen Diksnor en Dunmuts heel goed te leren ken-
nen' LEO HENNY
Edward Stoete: „Spannende Avonturen van Diksnor en
Dunmuts". Uitgeverij Aramith. Prijs per deeltje 7,90. Lied
jescassette Diksnor en Dunmuts, cassette 1. (2 x 30 min.
band), muziek en tekst: Cees West en Edward Stoete. Prijs
ƒ18,90.
Tijdsbeeld
Het is in deze roman wel
heel boeiend om het gegeven
tijdsbeeld te volgen van de
jaren waarin de Nederlandse
kerkprovincie in beweging
komt na het Tweede Vati-
kaans Concilie. De teleurstel
lingen die later volgen, als
alles toch bevroren wordt en
tot stilstand lijkt te komen.
Bouke Jagt weet dit alles op
levendige wijze in zijn ver
haal een plaats te geven,
vooral door de betrokken
heid van de twee jongeman
nen bij al deze taken, die hij
geloofwaardig schetst. Enige
verbazing over al dit gedoe
overvalt de lezer wel, als hij
het nu, op deze manier, weer
allemaal meemaakt. Dit
vooral ook in het licht van
het recent pausbezoek, waar
Bouke Jagt in zijn laatste
hoofdstuk trouwens een aar
dige karakteristiek van
geeft, die hij geschreven
moet hebben lang voor het
zover was.
Intussen is in „Bij de gratie
Gods" toch veel te veel aan
de hand waardoor al te vaak
een leidende gedachte of
eenheid ontbreekt. Werkelij
ke menselijke problemen
blijven daarin te vaak ver
huld.
JAN VERSTAPPEN
Bouke Jagt: „Bij de gratie
Gods" - roman. Uitgave
Manteau. Prijs ƒ32,50.
„Rond en bleek is het, en de
ogen erin staan zo groot, zo
droevig, dat we ze eerst voor
plaatsen houden, waar het ge
zicht tot gaten ineenzakt. Het
zijn de ogen van een kind, dat
iets verloren heeft, maar het
elk ogenblik weer terug hoopt
te vinden." Deze bewogen
woorden van Simon Vestdijk
in de inleiding van „Kind tus
sen vier vrouwen" waren in
1933 niet aan de uitgever
Nijgh en Van Ditmar besteed.
De toenmalige directeur Zijl
stra weigerde het boek uit te
geven, omdat hij „het literaire
gehalte te gering vond." Het
lijvige manuscript (940 pagi
na's) kwam daardoor pas post-
huum in 1972 op de markt
Daarom verscheen „Kind tus
sen vier vrouwen" onlangs als
laatste deel in de reeks „Ver
zamelde romans" van Simon
Vestdijk.
„Kind tussen vier vrouwen" is
het prachtige relaas van de
jeugdjaren van Simon Vestdijk
in het Friese Harlingen rond
de eeuwwisseling. Overwe
gend autobiografisch zijn cen
trale motieven uit Vestdijks la
tere werk hier reeds in terug
te vinden. Eenzaamheid en
angst beheersen het jonge le
ven van Anton Wachter, Vest
dijks evenknie, die door een
beroep te doen op de verbeel
ding, en later de muziek, zijn
weemoed tracht te bestrijden.
„Kind tussen vier vrouwen"
groeit daarom uit tot een mo
numentaal psychologisch epos,
met als schrijnend hoogtepunt
de beschrijving van de platoni
sche liefde voor Ina Damman.
„Onwankelbaar trouw aan iets
dat hij verloren had, - aan iets
dat hij nooit had bezeten."
PETER VAN DE VUSSE
Simon Vestdijk: „Kind tus
sen vier vrouwen". Uitgeve
rij de Bezige Bij. Prijs
ƒ84,50.
(ADVERTENTIE)
was de Amerikaanse pre
nt Eisenhower bepaald
i tegenstander van een
:htige defensie die in
afscheidstoespraak tot het
erikaanse volk op 17 janu-
1961 waarschuwde voor de
aren van de toenemende
ht van de Amerikaanse
ogsindustrie, het zoge-
mde „militair industrieel
plex".
invloed van die industrieën
en laat zich in elke stad en
elk regeringsgebouw voe-
aldus Eisenhouwer. „We
ïten ons op alle niveaus be-
ermen tegen het verwer-
van ongeoorloofde invloed
het militair industrieel
iplex. De mogelijkheid van
rampzalige opkomst van
plaatste macht blijft be-
m. We mogen onze vrijheid
it in gevaar laten brengen
r het gewicht van deze
ibinatie".
is niet geheel duidelijk
Eisenhower zich precies
voorstelde van zo'n militair in
dustrieel complex. Maar dat er
een machtige samenwerking
bestaat tussen de (Amerikaan
se) oorlogsindustrie en het mi
nisterie van defensie in Was
hington, staat buiten kijf. De
Amerikaanse militaire indus
trie weet als geen ander de
weg in de wandelgangen van
het Congres, de Amerikaanse
regeringsgebouwen en op de
militaire bases. Hoe groot die
invloed precies is, valt niet
vast te stellen. Van tijd tot tijd
wordt een tipje van de sluier
opgelicht. Zoals vorig jaar,
toen een Congrescommissie
onder meer kritische kantte
keningen zette bij wc-brillen
in Orion-verkenningsvliegtui-
gen, die per stuk enkele dui
zenden dollars hadden gekost.
Dit was nog maar een tamelijk
onschuldig voorbeeld van
geldverspilling. Kwalijker
en gevaarlijker wordt het
wanneer overbodige en/of
achterhaalde wapensystemen
worden aangeschaft of dat
men wapens koopt waarvan
pas later wordt vastgesteld dat
zij niet naar behoren zullen
functioneren.
Dat zeer machtige militair in
dustrieel complex staat cen
traal in „Het Trevayne Ver
raad", het nieuwste boek van
Jonathan Ryder, pseudoniem
voor Robert Ludlum, grossier
in spanning en spionage.
„Het Trevayne Verraad" is
volgens de bekende Ludlum-
lijnen opgebouwd. Een door
gaans goedbedoelende en
nietsvermoedende man wordt
meegesleept in een spionage-
avontuur. Het einde laat
meestal voldoende ruimte voor
een vervolg in het bijna
niet voor te stellen geval
dat Ludlum in de toekomst
nog eens om een onderwerp
verlegen komt te zitten.
Andrew Trevayne, een self
made miljonair, wordt voorzit
ter van een speciale commis
sie, die een onderzoek moet
doen naar de handel en wan
del van bedrijven die zaken
doen met het ministerie van
defensie. Het onderzoek con
centreert zich op een bedrijf
dat centraal blijkt te staan in
wat door Eisenhower het mili
tair industrieel complex noem
de. Maar Ryder/Ludlum gaat
nog een stapje verder: het be
drijf is niet meer een staat in
de staat, het is bijna de staat
zelf.
Het verhaal is in sommige op
zichten onderhoudend, soms
bijna spannend. En al valt er
natuurlijk ook veel op aan te
merken: het is een boek dat
ongetwijfeld net als de overige
boeken van Ludlum/Ryder
goed zal verkopen.
TOM SJIERS
Jonathan Ryder „Het Tre
vayne Verraad". Uitgeverij:
Veen, Utrecht. Prijs: ƒ24,90.
Zeker wie net begonnen is met een volkstuin maar ook de tuin
man die al langer zelf groente en fruit verbouwd kan baat vin
den bij een nieuw tuinboek dat zonder poespas „Het handboek
voor de volkstuinder heet". Het boek is zelf ook zonder poespas
en omhaal van veel overbodig gepraat gemaakt Het geeft pre
cies wat de volkstuinder wil weten. Voor alles gericht op de
praktijk. De schrijver Ed Coenen legt helder uit hoe een straatje
aangelegd moet worden, wat geschikt is voor de moes-, fruit-, en
kruidentuin.
Naast veel wetenswaardige zaken over kruisen en zelf kweken
van bloemen en groenten, het zaaien, stekken en afleggen bevat
het boek een hoofdstuk over wat de wet zegt over het gebruik
van de tuin. Mag er zomaar een bloemenkas in de achtertuin
gebouwd worden? En wat te doen als in de volkstuin ineens een
gevaarlijke en besmettelijke plantenziekte opduikt?
Veel alledaagse handige zaken op een zeer begrijpelijke manier
verzameld. Het handboek is een uitgave van Bosch en Keuninig
Het unieke Surfgame is voor u wanneer u een nieuwe
abonnee opgeeft. 1 speelmeer, 6 surfboards, 2 eilanden, 3
boeien, 1 windpijl, 1 start/finish, 15surfcards, 1 dobbelsteen
en wedstrijdreglement. Alles waterproof en verpakt in een
•handige koker.
De nieuwe abonnee wordt ook hartelijk door ons onthaald:
deze krijgt de krant de eerste twee weken gratis.
en kost iets minder dan dertig gulden.
Alle windstreken
Wie geïnteresseerd is in fruit kan daarover zeer veel aan de
weet komen in een nieuwe uitgave van het Spectrum: „Fruit uit
alle windstreken". Het fruitaanbod in Europa heeft in de afgelo
pen jaaren een bijna revolutionaire ontwikkeling doorgemaakt
Traditionale rassen verdwenen en zijn vervangen door nieuwe.
In Fruit is een groot aantal van deze nieuwe soorten beschreven
en afgebeeld. In de beschrijvingen zijn talloze nuttige gegevens
verwerkt over smaak en gebruik, voedingswaarde, aanvoertii-
den en produktielanden. Maar ook de inheemse fruitsoorten als
appel, peer, aarbei en diverse bessenSoorten komen uitvoerig
aan bod. Ook dit boek kost iets minder dan dertig gulden.
(ADVERTENTIE)
BOEKHANDEL
LEIDEN - LEIDERDORP
OEGSTGEEST - KATWIJK
VOORSCHOTEN
Alle op deze pagina bespro-
ken .boeken zijn bij ons direkt
leverbaar, óf via onze TERMI
NAL te bestellen en dan bin
nen drie dagen verkrijgbaar.
„Om te beginnen". Zo luidt
de titel van een onlangs door
de Nederlandsche Zondags
school Vereeniging in Am
sterdam uitgebracht „lees-,
praat en doeboek over ver
halen uit de bijbel voor kleu
ters, hun ouders en andere
opvoeders". Het boek, ge
schreven door Tinie de Vries
en met tekeningen (verre
weg de meeste in kleur) van
illustrator A.D. Dekkers, om
vat zowel het oude als het
nieuwe testament. Het is uit
stekend aangepast aan de
doelgroep. De verhalen, be
doeld om voor te lezen, wor
den in korte, voor kinderen
volkomen begrijpelijke zin
nen verteld. Ze staan vol
vragen aan de kinderen, be
doeld om hen volkomen bij
het gebodene te betrekken.
Ook staan er naast de tekst
korte suggesties voor de
voorlezers. Het boek bevat
voorts ook eenvoudige liedjes
en knutsel-ideeën, die op de
verhalen zijn gebaseerd. Het
boek is overvloedig van zeer
duidelijke tekeningen voor
zien. „Om te beginnen" ver
koopt goed, waaruit afgeleid
kan worden dat het in een
behoefte voorziet. Het boek
is niet alleen voor ouders in
teressant, maar ook voor onr
derwijskrachten en anderen,
die beroepshalve met kinde
ren werken. Dat het hier een
uitgave van de Nederland
sche Zondagsschool Vereeni
ging betreft betekent overi
gens niet, dat het boek alleen
waardevol is voor protestant
se mensen. Katholieken kun
nen het zeker ook goed ge
bruiken bij de godsdienstige
opvoeding van hun kinde
ren. LEO HENNY
Tinie de Vries: „Om te be
ginnen". Uitgave van Ne
derlandsche Zondags
school Vereeniging uit
geverij Callenbach. Prijs:
ƒ32,50.
Specerijen
Noteer als nieuwe abonnee per:
NAAM:
POSTCODE/PLAATS:
TELEFOON:
Deze ontvangt de eerste twee weken de krant gratis.
Daarna wordt het abonnement betaald pen
Tl kwartaal
I~1 automatisch per maand
[j jaar
Stuur het Surfgame naar:
NAAM:
IPOSTCODE:PLAATS:I
Stuur de bon ingevuld aan de Leidse Courant, Antwoordnummer 998,
2500 VD Den Haag (postzegel niet nodig). CodelNZ Jjj
Een bijzonder fraai werk over kruiden en specerijen is „Goed
Gekruid" dat gemaakt is aan de hand van een 13-delige Engelse
tv-serie. De serie kluisterde ontelbare kijkers aan de buis. Het
boek geeft de avontuurlijke geschiedenis van de felle jacht op
specerijen, de kostbare smaakstoffen die in het verleden grote
rijkdommen aan de zeevarende néties brachten. Tegenwoordig
vinden wij het heel gewoon ze dagelijks te gebruiken.
De ontdekking, ontwikkeling en het gebruik door de eeuwen
heen is vastgelegd in een standaardwerk van allure. Prijs rond
de veertig gulden.
Gezond
Niet alleen op het gebied van fruit verschijnen er steeds nieuwe
rassen en variëteiten op de markt. Met de groentes gaat dat al
niet anders. Wij verbouwen vooral onze eigen groenten omdat
we weten dat we dan greep kunnen houden op onze gezondheid.
De sla en de boontjes uit de eigen tuin kunnen niet verontrei
nigd zijn door ontsmettingsmiddelen als we die niet toepassen.
En hoe verser groente is hoe gezonder.
In het gezonde moderne dieet nemen groentes dan ook een
vooraanstaande plaats in. Toch wordt veel van de gezondheid
die groentes ons te bieden hebben teniet gedaan door een ver
keerde manier van toebereiden. Spruitjes die bijvoorbeeld uren
staan te pruttelen op een laag pitje verliezen een groot deel van
het hoge vitamine C gehalte dat deze koolsoort kenmerkt Wie
niet alleen gezond groente wil telen maar er ook nog gezond van
wil eten kan terecht in het „Groente Kookboek" van Spectrum
waarin recepten worden gegeven gebaseerd op de laatste ont
wikkelingen in de voedingsleer. Kort koken, een goede afwisse
ling en voor hen die graag rauwkost eten: er staan ook talrijke
voortreffelijke recepten voor salades in. Rond de vijftig gulden.
JAN VAN KOOTEN%
