Nog altijd
grote behoefte
aan „Daad van
uiterste
solidariteit"
yoorftö^P'
Misdadiger
te lijf
met een
stroomstoot
WASHINGTON De mens
heid is sinds kort verrijkt met
een nieuwe generatie vuurwa
pens. Thans zijn het alleen
nog maar politie en burgers in
de Verenigde Staten die zich
de elektronische „Stunguns"
en „Tasers" aanschaffen, maar
het staat vast dat de „onge
vaarlijke" verdedigings- c.q.
aanvalsmiddelen spoedig ook
hun weg naar Europa zullen
vinden. En met de apparaten
zal zich ook de heftige discus
sie die er thans in Amerika
over gaande is, over het Euro
pese continent verbreiden.
Twee jaar geleden bedacht de fir
ma Nova Technologies in Texas dat
dodelijke handwapens, zoals de met
kogels geladen revolvers en pisto
len, eigenlijk middeleeuws schiet
tuig is, dat in onze tijd vervangen
moet kunnen worden door elektro
nische toestelletjes waarmee ge
boefte kan worden uitgeschakeld
zonder dat er bloed vloeit. Nova
kwam op de markt met de zoge
naamde stungun, een rechthoekig
apparaatje dat met een hand kan
worden omklemd en dat aan de bo
venkant is voorzien van twee me
talen puntjes. Wanneer men die bo
venkant tegen iemands lichaam
drukt, gaat er een ultra-korte
stroomstoot van liefst 40.000 volt
door de betrokkene heen. Het ge
volg is een kortstondige, maar tota
le en uiterst pijnlijke verlamming
van het hele zenuw- en spierstelsel,
zodat het slachtoffer tegen de
grond slaat. In die tijd kan men
hem/haar in de boeien slaan of op
de vlucht slaan. Het Engelse werk
woord to stun betekent versteld
doen staan of achterover slaan.
Pijltjes
Een tweede elektronisch en niet-
dodelijk wapen dat sinds kort in
de handel is heet Taser, naar de
producent Taser Industries. Dat is
een soort pistool dat een heel klein
elektrisch geladen pijltje in ie
mands lichaam kan schieten. Er
volgt een soortgelijke ontlading als
bij de stungun en het resultaat voor
de getroffene is hetzelfde. De Taser
is alleen vanaf korte afstand
maximaal vijf meter te gebrui
ken. Proeven tonen aan dat de
stroomstoten geen blijvende schade
bij de getroffene aanrichten. Men is
alleen voor zeker 20 seconden tot
maximaal enkele minuten verlamd
en versuft.
Inmiddels zijn er enkele honderd
duizenden van deze nieuwe hand
wapens, vooral stunguns, die 70
dollar per stuk kosten, in de VS
verkocht. De Taser kost 350 dollar.
In alle 50 Amerikaanse deelstaten
zijn er intussen politiedistricten die
hun agenten van stunguns en of
Tasers hebben voorzien. De appa
raten zijn geen vervangers van het
pistool of de wapenstok, maar extra
stukken uitrusting, die in veel ge
vallen het gebruik van levensge
vaarlijk geweld overbodig maken.
Met name agressieve arrestanten
kunnen dank zij het „high tech"-
vuurwapen ongedeerd blijven bij
hun overmeestering.
Marteling
Maar de nieuwe weermiddelen zijn
in de VS, waar vuurwapens van
oudsher vrijelijk verhandeld wor
den, niet alleen populair bij de poli
tie. Dè verkoop ervan aan burgers
schiet omhoog. In hun advertenties
hebben de handelaren het over
„het ideale verdedigingsmiddel te-
fen inbrekers, overvallers en ver-
rachters". Blijkens de publieke
kooplust spreekt dat heel veel
Amerikanen aan.
Wapenwinkelier Arthur Kushel in
Los Angeles zegt: „Dit is het per
fecte alternatief voor het traditio
nele vuurwapen. Veel vrouwen
durven 's avonds weer de straat op
nu ze zo'n ding bij zich hebben. Er
komen hier mensen hun pistool in
ruilen tegen een Taser of een stun
gun. Ze zijn meestal bang van hun
eigen pistool, zeker als er kinderen
in huis zijn".
Maar de laatste tijd nemen ook de
protesten tegen de „elektrische uit
schakelaars toe. Voor alle wapens
geldt dat de zin ervan geringer kan
worden dan het gevaar voor mis
bruik en stunguns zijn volgens cri
tici „gemaaktvoor misbruik. De
praktijk heeft de tegenstanders al
enkele krachtige argumenten aan
gereikt. Vorige maand zijn vijf po
litieagenten in de Newyorkse wijk
Queens in staat van beschuldiging
gesteld wegens het mishandelen
van een verdachte drughandelaar
met een stungun. Het slachtoffer
bleek in het politiebureau tiental
len malen achtereen met het appa
raat te zijn bewerkt Omdat de
agenten het telkens tegen zijn blote
rug hadden gedrukt, waren kleine
brandwondjes en daarmee het
bewijs in de huid achtergeble
ven. Burgemeester Ed Koch ver
klaarde verontwaardigd dat de
agenten met het twintigste eeuwse
toestel een middeleeuwse marteling
hadden uitgevoerd.
In San Antonio, in Texas, heeft de
plaatselijke sheriff inmiddels de
stunguns voor de politie weer afge
schaft, nadat een rechercheur een
verdachte „met behulp van een
stungun" had verhoord.
Angst
Criminoloog professor Joseph San-
deval uit Denver zegt: „Stunguns
hebben een onvoorstelbaar pijnlijk
effect maar laten geen lichamelijke
sporen na. Ze bevorderen het ge
bruik van geweld, omdat ze het ge
weld bloedeloos en onpersoonlijker
maken".
Een medewerker van de „Unie
voor Burgerlijke Vrijheden" in San
Francisco meent: „De politie ziet
stunguns als ongevaarlijk en neigt
er daarom toe ze eerder te gebrui
ken, ook als er helemaal geen ge
weld nodig is".
Hier en daar zijn het ook wets-
handhavers zelf die het gevaar van
de elektronische handwapens er
kennen. „Naarmate meer burgers
ze in handen krijgen, zullen meer
burgers ze gaan misbruiken. Een
overvaller kan er risicoloos iemand
mee tegen de grond krijgen. Hij
hoeft geen pistool of mes
gebruiken of ermee te dreij gg
hoeft nooit meer te riskeren
wegens moord wordt gezoek;;;;;:;
dus Ramon Beldirez, politie-
voerder in Beverly Hills.
Anderen menen dat de „ong
lijkheid" van stunguns en
een illusie is, omdat de geti
letterlijk tegen de grond sm
daarbij ernstig of zelfs dodel m
sel kan oplopen. Ook voeren M
aan, dat met name minder
personen die zich met een sl
proberen te verdedigen, gen pj
lijk door een aanvaller k
worden ontwapend en zelf n L
stroomstoot worden gevloerd
Al die bezwaren echter lijkei
lopig het commercieel succ
de nieuwe generatie handt gp
niet te kunnen stuiten. In A
drukt de angst voor de misdrijf
veel zwaarder stempel op
menleving dan de misdaad z|;|:
in die atmosfeer is de marl
„ongevaarlijke" wapens
Prof. Sandeval zegt: „De p&,
is, dat de nieuwe elektronisc $5
pens in de hand werken da i;|
ons land, en straks ook elder
wereld, meer misdrijven g;
worden gepleegd waarbij i
doden gaan vallen".
MARC DE KON
Eén op de tien volwassen Ne
derlanders draagt een donor
codicil met een handgeschre
ven tekst bij zich: „Ik ver
klaar dat ik mijn organen-
weefsels beschikbaar stel
voor transplantatiedoeleinden,
na mijn overlijden". Het lijkt
een respectabel aantal, maar
het is nog steeds niet genoeg.
Er is nog altijd grote behoefte
aan donors voor bijvoorbeeld
hart-, nier-, huid-, hoornvlies-
en levertransplantaties. De
wachtlijsten zijn lang.
Lang niet altijd kan van de „daad
van uiterste solidariteit", zoals de
Werkgroep Donorwerving het in
bezit hebben van een donorcodicil
noemt, gebruik gemaakt worden.
Iemand overlijdt bijvoorbeeld aan
een ziekte die donatie onmogelijk
maakt, maar ook kan het gebeuren
dat de nabestaanden van niets we
ten en geen toestemming voor do
natie geven. Bovendien zijn sommi
ge orgaandonaties aan leeftijd ge
bonden en kunnen alleen organen
eri weefsels die nog in optimale
staat verkeren voor transplantatie
gebruikt worden. Dat leidt er toe,
dat uiteindelijk maar zo'n vijf pro
cent van het totale „aanbod" daad
werkelijk voor transplantaties in
aanmerking komt.
Daarbij komt, dat lang niet ieder
een een eenmaal ingevulde codicil
z'n leven lang bij zich houdt. Het
zijn veelal jonge mensen die een
donorcodicil dragen. Het komt nog
al eens voor dat men besluit een
codicil te vernietigen, bijvoorbeeld
wanneer men de vijftigjarige leef
tijd is gepasseerd.
Dr. P. F. W. Strengers, een van de
vijf transplantatiecoördinatoren en
secretaris van de Stichting Orgaan-
en Weefseldonorwerving, heeft
daar, hoe jammer hij het ook vindt,
alle begrip voor. „Het is echt niet
zo dat je zo'n donorcodicil maar
eventjes invult; daar denk je echt
wel goed over na. Het is een emo
tionele zaak. Als je wat ouder
wordt krijgt zo'n codicil soms een
bijna magische betekenis, zo van:
„je draagt de dood bij je". Opmer
kelijk is, dat veel bejaarden weer
wel een donorcodicil hebben. Het
gegeven dat het leven eindig is,
lijkt bij hen dan meer geaccepteerd.
Bij orgaan- en weefseltransplanta
tie gaat het om hart-, lever-, nier-,
hoornvlies-, huid-, long- en al-
vleeslkliertransplantaties. Ook de
hypofyse (hersenaanhangsel) wordt
voor gebruikt, zij het dat van dit
orgaan uitsluitend het groeihor
moon kan worden gebruikt voor
kinderen met een sterk achterblij
vende groei. (In verband met com
plicaties is deze behandelmethode
overigens voorlopig gestaakt).
Dank zij een orgaantransplantatie
kan iemand die aan een chronische
kwaal lijdt, in staat worden gesteld
een nieuw leven te beginnen. Dr.
Strengers: „Neem als voorbeeld ie
mand die aan een nieraandoening
lijdt. Sinds 1946 hebben we de
kunstnier, dank zij het werk van
de internist Kolf uit Kampen, te
genwoordig in de Verenigde Staten
een van de belangrijkste specialis-
ZATERDAG 111
Foto links: Beeld van een hart
transplantatie in het Rotterdamse
Dijkzigt-ziekenhuis. Mogelijk dank
zij een overleden donor.
Midden: Een nier van een overle
den donor wordt in een doos met
een speciale vloeistof overge
bracht naar een ziekenhuis waar
de ontvanger wacht. Dank zij de
donor heeft een chronische zieke
de kans op een normaal leyen.
Onder: De kunstnier is een pracht
uitvinding, maar het betekent wel,
dat een patiënt tweemaal per
week „gespoeld" moet worden,
met alle psychische en sociale
problemen vandien.
Rechts boven: Een donorcodicil,
een met de hand geschreven ver
klaring dat men na zijn dood een
bepaald orgaan of weefsel voor
transplantatie beschikbaar stelt.
Codicils zijn onder andere ver
krijgbaar bij huisartsen, apothe
ken, in ziekenhuizen.
opgeslagen computerbestan. j
staat uit patiënten die dring^r2^
hoefte hebben aan een d<?*'
gaan of -weefsel, bijvoorbeek gCl
sen die een hoornvliestrans^^
tie nodig hebben, of ruinvj
nierpatiënten waaronder citL
Nederlanders die momentfi j!
een niertransplantatie wachL j,
zo'n orgaan of weefsel beschL
dan wordt via Eurotransplie'en
best daarbij passende comvraJ
gezocht aan de hand van óe'^ï
groep en vele andere, van [r2e]
zijnde medische gegevens v gn
ontvanger. ;en
Eurotransplant is behalve eei
„databank" voor organen en;ur
els,
transplantaties en een weteib V€
pelijk onderzoeksinstituut, l
dien werkt men nauw sam£ va
soortgelijke instituten in Fr^ j
(Francetransplant), Groot-R,' j
nië (UK-transplant), de Scajer
vische landen (Scandiatrari^Wgj
en Intertransplant in Praag,eej
bij een aantal Oostblokland^
aangesloten. )rQJ
Een transplantatie is sterk, a;wej
gebonden. Een hart moet b
beeld binnen zes uur in jam
chaam van de ontvanger neej
Voor de lever geldt een tijdip w
van tien uur. Dr. Strengerfeun
orgaan gaat ip een specialei kei
stof naar de plaats van t^de
ming. Soms moeten we, ter bUl
van de snelheid, politiebegel de
inschakelen, of dient er gebn en
maakt te worden van eenijg]
tuigje. Dat geeft er welliefd0(
sensationeel tintje aan, maai^el
allerminst onze bedoeling. |aat
een gewone operatie, waarbj>en
de vereiste snelheid van ha eei
dergelijke maatregelen af »aar
genomen móeten worden", doe
Leeftijdilg
Huid- en hoornvliesdonors ieef
tegenstelling tot wat vaak eke
dersteld wordt, niet leeftijd|'g I
den. In principe worden uitsK"^
organen en weefsels gebruikF h
optimale staat verkeren. De in
vliezen van een 90-jarige, b ®e
gend of niet, kunnen in princ-N
mand weer een leven lang
zichtsvermogen teruggevend is
de „kwaliteit" van huiden'er€
principe niet leeftijdgeb. óe
Hart, lever en nierdonaties ZF*.
aan leeftijd gebonden. Voor"
transplantaties mag de dontflk
ouder dan 35 jaar zijn, bij
ransplantaties geldt een max^
leeftijd van 40 jaar, terwijl
de nieren van een donor oni
zestig jaar gebruikt mogen w
Vandaar dat, ondanks een
van circa anderhalf miljoen 1
landers die in het bezit zijn w
donorcodicil, nog steeds
wachtlijsten bestaan van nrgg
die op een orgaan- of weefse gig
plantatie wachten. |j§
Dr. Strengers: „Bij transplant;;:
kan er alleen gebruik g^ m
worden van organen die in o*®
le staat verkeren. Er is voor H
vanger geen alternatief. In
sef zou iedere Nederlander !p
moeten worden". |f;
ROB BAff;
„Codicil
krijgt
soms
bijna
magische
werking;
zo van:
je draagt
de dood
bij je"
ten op het gebied van harttrans
plantaties. Maar patiënten met een
nieraandoening moeten dan wel ze
ker twee keer per week „gespoeld"
worden. De stofwisselingsfuncties
van echte nieren ontbreken. Men
moet een streng dieet volgen. Men
kan nooit meer op vakantie, tenzij
het vakantieadres in de buurt van
een dialysecentrum is. Zo zijn er
nog talloze psychische, sociale en
medische problemen. Iemand heeft
eens gezegd: „Een kunstnier is veel
kunst en weinig nier". Met een
nier van een donor krijgt zo'n pa
tiënt de kans om weer normaal in
de maatschappij te functioneren".
Nabestaanden
Voorlichting over orgaan- en
weefseltransplantaties gaat gepaard
met dikwijls tegenstrijdige belan
gen. Enerzijds zijn uitgebreide wer
vingscampagnes noodzakelijk om
in enige mate te kunnen voorzien
in de grote behoefte aan donors;
aan de andere kant moet de nodige
voorzichtigheid worden betracht
met het geven van voorlichting
over transplantaties. Een patiënt
met een chronische kwaal kan im
mers alleen worden geholpen dank
zij iemand die kort daarvoor is
overleden. Voor de nabestaanden
stuit het verzoek van een arts om
één of meerdere organen te mogen
gebruiken voor een patiënt die
daar mee geholpen zou kunnen
worden, dikwijls op sterk emotio
nele bezwaren, vooral wanneer de
nabestaanden door de overledene
nooit op de hoogte zijn gesteld van
zijn wens om een orgaan af te
staan. Daarom wordt mensen altijd
aangeraden familieleden op de
hoogte te stellen van het tekenen
van een donorcodicil. Dat maakt
het voor de nabestaanden eenvou
diger in een dergelijk verzoek toe
te stemmen. Men vindt vaak troost
bij de gedachte dat zieke mensen
een nieuw leven kunnen begin
nen".
„Er zit dus duidelijk een ethische
kant aan de zaak; er mag niet de
geringste twijfel zijn over de inte
griteit van het transplantatieteam.
Van zowel de donor als de ontvan
ger wordt volledige anonimiteit ge
waarborgd, terwijl ook de procedu
res rond transplantaties voorzien
2ijn van diverse veiligheidsclausu
les".
Verhalen over gesjoemel met dono
rorganen kunnen daarom, naar de
stellige overtuiging van dr. Stren
gers, worden verwezen naar de
science-fictionliteratuur. Trans
plantaties mogen alleen worden
uitgevoerd nadat een neuroloog of
ficieel heeft vastgesteld dat een pa
tiënt „hersendood" is én nadat de
nabestaanden toestemming hebben
verleend. Die toestemming moet al
tijd gegeven worden, ook al heeft
de overledene bij leven een codicil
getekend. Bovendien is bij een
niet-natuurlijke dood, bijvoorbeeld
bij een verkeersongeval, toestem
ming nodig van de officier van jus
titie.
„Van de kant van de medische
teams in de ziekenhuizen is de be
reidheid om aan een transplantatie
mee te werken niet altijd optimaal,
maar dat is geen kwade wil of iets
dergelijks. Artsen hebben vaak
urenlang voor iemands leven ge
vochten. Men onderschat vaak dè
emotionele betrokkenheid. Ik kan
mij goed voorstellen dat een arts bij
het verlies van een mensenleven zo
aangedaan is, dat hij het liefst zo
snel mogelijk de deur van het zie
kenhuis achter zich sluit".
Er zijn in ons land vijf transplanta
tie-coördinatoren voor vijf ver
schillende districten, die werken
vanuit ziekenhuizen in Groningen,
Nijmegen, Maastricht, Leiden/Rot
terdam en Amsterdam. Nadat de
transplantatie-coördinator is inge
schakeld, neemt deze alle organisa
torische en medische taken over.
Eurotransplant
Niet elk orgaan kan echter zo maar
in het lichaam van een ander wor
den ingeplant. Allereerst moet ge
constateerd zijn dat het betreffende
orgaan in goede staat verkeert. Een
serie factoren, waaronder de bloed
groep, weefselkenmerken en leef
tijd van donor en ontvanger, zijn
voor een transplantatie van belang.
Juist door dat grote aantal factoren,
is het een uiterst omvangrijk kar
wei om „vraag en aanbod" in over
eenstemming te brengen. Dat
wordt in de Beneluxlanden West-
Duitsland en Oostenrijk gedaan
door de in 1967, op initiatief van de
Leidse hoogleraar prof. dr. J. J, van
Rood opgerichte organisatie „Euro-
transplant". Het bij Eurotransplant
