Flaubert als
inspiratiebron
Een invasie
van 60.000 robots
Speciale pannen voo
het originele gerecht
DE
KEER
CONSUMENTENINFORMATIE £cidae<3ou/umt
t5i
BOEKEN
Annemarie Oster blikt teder teri
op haar moeder Ank van der M<
"\T
VRIJDAG 10 MEI 1985 Pi
Pan en pollepel zorgen voor een onvervalste pot au feu.
Vakantiegangers merken dik
wijls dat ze een gerecht, ver
orberd in een Frans dorpje of
op een Grieks eiland, in de ei
gen eetkeuken toch minder
lekker smaakt. (Zo ze al de
ingrediënten thuis kunnen
kopen). Feta is opwindender
bij een derderangs café in Di-
reus dan bij een exclusieve
fromagerie uit de Hoogstraat.
De bouillabaise in een Mar-
seillaanse kroeg aan de haven
streelt het verhemelte meer
dan de vissoep thuis met de
zelfde vissoorten en de Engel
se roast is niet te vergelijken
met Hollands gebraad. Kam
peerders maken op hun vuur
tje een verrukkelijke rata
touille met groenten en kruid
jes van een plaatselijk marktje
in de Provence. Thuis wordt
het groentesoep. Uitheemse
gerechten (en dranken) heb
ben iets te maken met de
sfeer in een land, de cultuur,
het klimaat, de geografische
ligging én de pannen.
Het is verdraaid moeilijk op
aardgas een hap te laten sud
deren. De Engelsen noemen
dit „simmer" (pruttelen) en
hun beste fornuis: de peper
dure Aga heeft dan ook naast
de gewone oven, een 'simme-
ringoven', waarin bepaalde
gerechten urenlang kunnen
stoven totdat ze botergaar
zijn. De Fransen zoeken het
meer in bepaalde pannen en
schalen.
Jan Veenis van Metz Co in
Amsterdam reist tweemaal
per jaar" internationale beur
zen af op zoek naar nieuwtjes.
Dit keer is hij thuisgekomen
met een stel fantastisch Frans
keukengerei en pannensets,
die Jan Brusse van vreugde
zouden doen blozen. In het
souterrain van het grote ge
bouw aan de Keizersgracht
richtte hij een Franse kook-
kelder in met de meest uit
eenlopende braad-bak-stoom-
kook-grill- en sudderpannen.
Merk bij merk, kleur bij
kleur. Nu ook thuis misschien
de echte, ongeëvenaarde pot
au feu, die onbelemmerd
zachtjes moet stoven, even
lang als de Engelse Irish stew;
gewoon vlees met wortels, ui
en aardappels, maar net geen
hutspot.
Ons ouderwetse petroleumstel
was mogelijk nog beter om
eterij te laten sudderen of sto
ven dan het meest geavan
ceerde electronische apparaat.
Uit het land van de haute cui
sine nam Jan Veenis voor
Francofielen een serie 'Le
Creuset' mee, waarop grand-
mère al op haar hout-
lenfornuis voor de kle*u;;
deren kookte,
tes, bak- en grillplatf"'"
schaalmodellen (18 x jzwï
van ƒ52,- tot 100,-). 'Lftam
tole' van Inox staal héén
18/10 koper- en zilv<en u
ring. Voor het (in Hc 198
moeilijke 'au bain mariioslo
een inlegring. De huisvf hei
man) kan in deze panne par
der vet of water kokertik r
mige hebben een hoee^—
deksel, toepasbaar
schillende pannen en
jes. 83,- tot 411,-).
Kwaliteit uit
Veenis' kookkelder
Sigg Savoypan met
sparende snel-kook-
warmtevasthoudende
'Sigg Calotherm'
chroomnikkelstaal
voor elke
weerstaat de vaatwasrr
(ƒ87,- tot 189,-). Voort^
kookkeuken de
pannenserie, gemaakt
lagen superwarmte
materiaal. Als de
relt, kan de pan op i
hittestand worden
der over te koken,
pannenassortiment
soorten messen en k
hulpen voor diner en
ner dinatoire.
is mJ
ort^
ris
HOUTEN De Utrecht
se gemeente Houten staat
morgen een invasie van
60.000 robots in de meest
uiteenlopende vormen en
kleuren te wachten. De
groeikern onder de rook
van de Domstad wil dan
definitief een streep zet
ten onder het verleden
als plattelandsgemeente
en tonen een stad van de
toekomst te zijn. Drijven
de kracht achter die ont
wikkeling is, het zal nie
mand verbazen, Chriet
Titulaer. Deze inwoner
van Houten is mede-orga
nisator van de Nationale
Robotdag, waarvoor de
gemeente zo'n 70.000 be
zoekers hoopt te verwel
komen. „Deze dag is niet
alleen de eerste in Neder
land, maar zelfs de eerste
in de wereld. Daarom
durf ik te beweren dat
deze manifestatie mondi
aal uniek is", aldus Tietu-
laer.
In nauwe samenwerking met
particuliere bedrijven is de
organiserende gemeente en
Chriet Titulaeer de komst van
internationale industriële,
promotionele en speelgoedro
bots toegezegd. Uit zijn eigen
verzameling zal de tv-presen-
tator ook een deel exposeren.
De kelner-robot bijvoorbeeld
die in originele uitmonstering
op commando twee borrelgla
zen serveert. Maar ook kan
het publiek morgen kennis
maken met twee kleinere
exemplaren die op blikken
toon met elkaar ruzie maken.
Want het ludieke aspect staat
tijdens de manifestatie voor
op. Zo zijn er verder een ro-
botkermis, een robótruilbeurs
enige ruimtevaarder zal een
film over de Space Shuttle
van commentaar voorzien.
Films zijn er overigens te kust
en te keur vanaf 9.00 uur. Op
het programma staan Galacti-
ca, Blade Runner, Eric de Ro
bot, Tron en War Games. Te
gen 19.00 uur krijgt de robot
dag een voorlopige afsluiting
als vijf heteluchtballonnen
opstijgen. Enige prominenten
waaronder Wubbo Ockels,
Chriet Titulaer en radio-pre
sentator Hans Zoet verlaten
Houten voor een luchtreisje
vanaf het sportterrein De
Vlier. Met een eigentijds ro
botdisco op het Rond wordt
het einde ingeluid van het na
tionale kijkspektakel.
Met het oog op de verwachte
drukte is de NS ingeschakeld
om extra treinstellen in te zet
ten op het traject Utrecht-
Houten vv. In Houten zelf is
het openbaar vervoer morgen
gratis. Bij het station en de
verschillende toegangswegen
worden programma's en plat
tegronden uitgereikt. Duizend
van die programma's geven
recht op een gratis robotje.
en robothardloopwedstrijden
waarmee bovendien aardige
prijzen te verdienen zijn.
Om negen uur s' ochtends
wordt het startschot van de
festiviteiten gelost met de
opening van de robotkermis
op het Plein in de oude kern.
Om 10.45 uur zal de plaatselij
ke fanfare onder leiding van
een robotdirigent de officiële
gebeurtenissen rondom de
opening van een nieuwe weg
(de T 49) inluiden. Mr. Pieter
van Vollenhoven krijgt om 11
uur samen met een robotpara
chutist de gelegenheid om de
voor de gemeente zo belang
rijke weg open te stellen.
Vanaf 11.15 uur trekt een
bont robotdefilé over de
Rondweg.
Standwerkersconcours
Chriet Titulaer en zijn ambte
lijke mede-organisator, ge-
meentevoorlichter Wouter
den Hartog, hebben al een
zestigtal deelnemers aan het
De Engelsman Tony Dyson legt de laatste hand aan één van zijn
bijzondere robots, waarmee hij de manifestatie In Houten zal op-
Ook een robot die reageert op gesproken opdrachten is morgen
aanwezig.
Verzamelaar Henk Gosse met een deel van zijn collectie robots.
défilé geboekt. Commerciële
inzendingen zijn er te kust en
te keur, maar ook rijdende
wagens, waarop pronkstuk
ken van robotverzamelaar
Henk Gosses. Even voor en
gedeeltelijk tijdens het robot-
défilé is er ook een demon
stratie formatievliegen met
oldtimervliegtuigen, waaron
der een stokoude Tiger Moth.
Het publiek kan dit volgen
vanaf de tribunes die voor het
défilé langs de Rondweg staan
opgesteld. Om twee uur be
gint dan een het standwer
kersconcours, waar mensen
hun eigen robots in actie kun
nen brengen. Ook is er een
tentoonstelling van de indus
triële toepassing van de robot.
Getoond worden onder ande
re een robot die bedden op
maakt, een fotograferende
computer, een robot-die cock
tails kan mixen, een robot uit
de film „Star Wars" en de ro
bot van de NRCV-schoolra-
dio.
De manifestie wordt om drie
uur opgeluisterd door Wubbo
Ockels, die in oktober de
ruimte in gaat. Nederlands
De verschijning van „Flau-
berts papegaai" van de Engel
se auteur Julian Barnes in een
knappe Nederlandse vertaling
van Else Hoog, is een opval
lende gebeurtenis. Deze roman
(voor zover die term van toe
passing is) is een ongelooflijk
Wat hij met die literaire be
langstelling of passie aan moet,
weet Braithwaite niet goed.
Zijn relaas over Flaubert is
een lange reeks van pogingen
vorm te geven aan die passie.
Die pogingen leiden niet tot
het door Braithwaite gewenste
en bijzonder \"spirerend^ to- resultaat, zodat hij het weer op
- - een andere manier aanpakt.
Steeds veranderende invals
hoeken, steeds wisselende pro-
cédé's, alles steeds als een
groot experiment in dienst van
de speurtocht naar de wezen
lijke vraag over de betekenis
van literatuur en leven. Dat
klinkt akademisch, geleerd li
terair en ondoordringbaar,
maar „Flauberts papegaai" is
een van de meest gevoelige,
taal, waarin allerlei literaire
excercities worden onderno
men door de auteur en door de
hoofdpersoon van zijn verhaal,
een wat oudere arts, die geob
sedeerd is door leven en werk
van de grote negentiende-
eeuwse Franse romanschrijver
Gustave Flaubert. Een verhaal
over deze arts wordt nauwe
lijks verteld, een biografie van
Flaubert is het evenmin, een
literaire analyse van diens
werk is ook niet de lijn van dit
boek, maar al deze elementen
spelen een grote rol in „Flau
berts papegaai".
De arts is onze tijdgenoot Ge
offrey Braithwaite. Hij is ge
trouwd met Ellen, die in 1975
sterft, op 55-jarige leeftijd. In
zekere zin is haar manier van
leven te vergelijken met die
van Flauberts beroemdste ro
manpersonage, Madame Bova-
ry. Of is dat een projectie in de
gedachten van Braithwaite,
die aan het woord is in deze
roman en wiens hele gedach-
tenleven doordrenkt is van li
teraire liefde voor Flaubert?
indringende, meeslepende en
geestige boeken die ik de laat-
ook met jaartallen aangegeven
worden hier de mislukkingen
van Flaubert opgesomd: de
studie die hij niet aan kan, de
ziektes, de teleurstellingen in
liefdes-geschiedenissen, de
sterfgevallen in zijn nabijheid,
zijn mislukte literaire onder
nemingen. Dan volgt nog een
derde lijst: een reeks citaten
van Flaubert, eveneens naar
datum gerangschikt, waarin
veel over hemzelf onthuld
wordt: „Ik ben alleen maar
een literaire hagedis die de
hele dag ligt te bakken in de
grote zon van het Schone. An
ders niet", zo luidt een uit
spraak uit 1846. Allerlei aspec-
ten van Flaubert komen aan
de orde. Zijn liefdesleven, zijn
reizen, zijn werk uiteraard en
de manier waarop dat tot
stand kwam. Zelfs het werk
dat Flaubert niet schreef, bij
voorbeeld omdat hij daar nooit
aan toe gekomen is, wordt
f gememo-
Waanzin en wijheid
En langzamerhand blijkt wat
deze Engelse arts zo hevig ver
bindt aan die Franse auteur.
ADVERTENTIE
BOEKHANDEL
LEIDEN - LEIDERDORP
OEGSTGEEST - KATWIJK
VOORSCHOTEN
Alle op deze pagina bespro
ken boeken zijn bij ons dlrekt
leverbaar, óf vla onze TERMI
NAL fe bestellen en dan bin
nen drie dagen verkrijgbaar.
ste tijd onder ogen kreeg.
Wat speelt allemaal een rol in
Braithwaite's beschouwingen
over Flaubert? In het eerste
hoofstuk maken we kennis or. Braithwaite
met zijn papegaai, althans een reerd.
van de vele opgezette pape
gaaien, die Braithwaite in
Rouaan tegenkomt en die alle
maal het voormalig huisdier
van de Franse schrijver zou-
Flaubert zijn er allerlei uit
stapjes en beschouwingen over
dieren in de literatuur, dieren
en schrijvers, tot en met de be-
rebiefstuk die Alexandre Du
mas in 1823 in het Hotel de la
Poste in Marigny gegeten
heeft, de hond van Madame
Bovary en andere honden,
waar Flaubert mee te maken
kreeg.
Opsommingen
Dan is er een prachtig biogra
fisch hoofdstuk, „Chronolo
gie", waarin Barnes het leven
van Flaubert in drie lange op
sommingen weergeeft. De eer
ste lijst zijn biografische gege
vens, gerangschikt rond de be
langrijke jaartallen van Flau
berts leven, op een soort objec
tieve manier. Het leven van
een auteur met aapzien. De
tweede lijst van dit hoofdstuk
is de tegenhanger daarvan:
Julian Barnes
van zo'n eeuw geleden. Op een
raadselachtige manier is er
een overeenkomst tussen zijn
echtgenote Ellen en madame
Bovary. Beider ontrouw ten
opzichte van hun huwelijk
spartner, waar hij in feite niets
van wil horen en die hij bui
ten zijn leefórde wil houden, is
niet het enige punt van over
eenkomst. In vele details ko
men allerlei zaken aan de
orde, tot in een prachtig
hoofdstuk, bijna aan het eind
van het boek, Braithwaite be-
Tekening van Davld Hocney op de omslag van „Flaubert's Pape
gaai"
gint te vertellen over de dood
van zijn vrouw, de hulp die hij
haar daarbij verschafte en zijn
ontreddering over dit alles.
Een hoofdstuk van waanzin en
wijsheid, waarin de aforismen
over het leven zich aaneenrij
gen: „Je kunt de mens niet
veranderen, je kunt hem al
leen maar kennen. Het geluk
is een scharlaken mantel,
waarvan de voering aan flar
den is. Geliefden zijn als een
Siamese tweeling, twee licha
men met één ziel; maar als de
een eerder doodgaat dan de
ander, moet de overledene een
lijk met zich meeslepen".
„Flauberts papegaai" is ge
schreven onder een motto,
ontleend aan een brief van
Flaubert: „Wanneer je de bio
grafie van een vriend schrijft,
sessie van een haat-liefde ver
houding, zoals Braithwaite
koestert voor Flaubert, is na
tuurlijk niet anders dan de ob
sessie voor literatuur in relatie
met het leven. Dat Julian Bar
nes meer geloof hecht aan de
literatuur dan aan het leven,
lijkt een terechte constatering.
Dat maakt zijn „roman" zo in
spirerend.
JAN VERSTAPPEN
Julian Barnes: „Flaubert's
Papegaai". Vertaald door
Else Hoog. Uitgeverij De Ar
beiderspers. Prijs 34,50.
„Verder is er niet zoveel" heet
het boek van Annemarie Oster
over haar moeder dé actrice
Ank van der Moer, dat giste
ren in Amsterdam werd ge
presenteerd.
De titel van het boek geeft
kernachtig aan hoe Annema
rie Oster haar in maart 1983
overleden moeder ziet: een
vrouw die uitsluitend leefde
voor het toneel. „Liefhebberij
en? Nee.... die heb ik eigenlijk
niet". Ja, lezen deed ze ook
veel: „maar dat hoort per slot
ook bij mijn werk. Maar ver
der, nee....het is misschien een
tekort", zegt de actrice in een
door haar dochter geregi
streerd vraaggesprek.
Niets mag de carrière van Ank
van der Moer in de weg staan.
Zelfs haar dochter, van wie
Ank van der Moer zeer veel
houdt, zo blijkt uit het boek,
wordt in haar jeugd voor lange
tijd in een ander gezin onder
gebracht.
Met grote tederheid beschrijft
Annemarie Oster haar moe
der. Zij toont haar als een
groot en gevierd actrice die
schittert in stukken van Sha
kespeare, Tsjechow, Toerge-
Reëel
Annemarie Oster probeert
haar moedert zo reëel mogelijk
te portretteren: Ank van der
Moer is in het leven van alle
dag een zwijgzame, introverte
vrouw, zij heeft buiten het to
neel doorgaans een moeilijke
verhouding tot mannen, zij
houdt niet van grapjes over
seksualiteit en ze griezelt van
populaire uitdrukkingen als
„sorry" en „doe-oeg".
De schrijfster tracht diep te
graven in het leven van haar
moeder en als zij dingen niet
weet uit eigen waarneming of
niet zeker van haar zaak is
laat zij anderen aan het woord
zoals Petra Laseur, Mary
Dresselhuys, Ellen Vogel, Joop
Admiraal en Ferd. Sterneberg.
Niet alles komt echter even
goed uit de verf. De Actie To
maat tegen het gevestigde to
neel bereikte in september
1969 een hoogtepunt met de
verstoring van de voorstelling
van „Storm" van Shakespeare.
De tomaten vlogen door de
zaal in de richting van de ac
teurs op het podium. Met deze
actie ging er een die[
door de toneelwerel
moet zeker voor Ank
Moer een tragisch moi
geweest, die ook haar
ven diep raakte. Maar
men niet aan de weeto B
actrice er zelf allema
denkt. „Ank is geen
gezelschap. De Actie t
heeft er diep ingehakt^ f]
ze er nooit een woord
Oorlog
O]
do<Li
Annemarie Oster presenteert haar boek in de Amsterdamse
Stadsschouwburg tegen het decor van Ank van der Moer. door
A.C.WillInk als Iphiginea vereeuwigd.
Ook de rol van haar m<^
de Tweede Wereldoi
voor Annemarie Osk
moeilijk punt, maar ze|p
onderwerp niet uit de
stapt er mee naSr Fen
neberg, die zelf een vftNI
dige houding heeft a»g
men in die donkere janbli
Ank van der Moer heekk«
gespeeld in de oorlog jtior
gemeld bij de Cultuuior
Sterneberg spreekt end
relativerend over. „Dadai
derheid heeft zich genetb
het zijn toch wel speciantai
sen geweest die dat nbacl
ben gedaan". Ank vaar
Moer schreef in die Ir w
zelf een blijspel „Waang
dochter?". Ze kreeg er lor
dewagen-prijs voor, gieft.
naar de NSB-er Goedilf
die leider van de doonr
zi's ingestelde Cultuume
was. Had ze de prijs n
weigeren vraagt haar èt 1
Sterneberg: „Ja. Bij voior
Maar dat doe je niet. In
ste zou dat een geste md.
de bezettende macht fcenl
in het harnas jaagt; datt s
allemaal vervelende 11, 1
opleveren en niet iedet I*
een heldin of held". iorl
berg beaamt dat om dind
toch bepaalde mensen iele
ren daarna kwaad op Awe
der Moer waren. De aiet
na de oorlog ook enigends
schorst geweest. ngr
Ontroerend beschrijft iwe
marie Oster de laatstit a
van haar moeder, dien
minder op het tonedl i
schijnt. Er onstaat eem,
van een verbitterde ant
eenzaamde vrouw, ditie
rookt, sherry drinkt, sin
len nodig heeft, met I ui
patience speelt, steeds en
haar schulp kruipt, jul
avonden zijn lang ejn
Overdag gaat het am
veel beter. Doelloos bmkk
haar uren zoek op haiar
aan het Singel". es".