,Een Kerk die meer over goed spreekt over kwaad
99
=f
,We blijven streven
laar de dialoog"
Malieveld is
noodzakelijke
aanvulling
ATER PIET STRUIK:
„Hoe overleven we
de grondstructuur
van de kerk?"
^CNNENLAND/BUITENLANP"
EeidócSornxmt
WOENSDAG 8 MEI 198S PAGINA 7
Lrvolg van de voorpagina)
HAAG „We willen
i Kerk met een ander ge-
ht. Een Kerk die meer ver
ft dan vernedert, die meei
»r goed spreekt dan ovei
•aad. die minder luistert
ir wanhoopsprofeten dan
>r vernieuwers, die uitno-
j in plaats van afstoot, die
ir wetten onder kritiek
rft te stellen, een Kerk
arin de blijde boodsohap
rdt verkondigd en waarin
»n verkettering plaats
idt".
Dit zei Michel van der Plas,
redacteur van de bundel met
57 brieven aan de paus („Uit
de grond van ons hart") van
morgen tijdens de manifestatie
van katholieken op het Malie
veld. ,,De kerk kiest nog vaak
de zijde van de machten, is
nog vaak te clericaal, miskent
nog te veel de waarde en de
waardigheid van de vrouw, is
te hard voor dissidenten, kent
een te onverbiddelijke moraal.
De Kerk is niet alleen een
Kerk van heiligen, zij is er
vooral een van zondaars", al
dus Van der Plas. „Maar", zo
voegde hij hieraan toe, „wij
zijn de Kerk. Dat verplicht ons
het gesprek aan te gaan met
degenen die volgens ons ver
hard en eenzijdig, legalistisch
en machtsbewust zijn. Zo kun
nen we de Kerk, die voortdu
rend hervormd moet worden,
zuiveren en ontwapenen"
Prof. Catharina Halkes ver
werkte in haar toespraak op
merkingen die zij komende
zondag tot paus Johannes Pau-
lus II had willen richten tij
dens zijn bezoek aan Neder
land Kardinaal Simonis ver
bood haar echter op de ont
moeting van de paus met
maatschappelijke organisaties
te spreken.
Het zou vooral voor jonge
vrouwen „inspirerend" zijn als
de paus vrouwen niet alleen in
verband brengt met moeder
schap en gezin, maar mannen
èn vrouwen oproept het leven
op deze planeet te redden, al
dus mevrouw Halkes. „Man
nen zouden moeten worden
uitgenodigd meer aandacht te
besteden aan het respecteren
van de natuur dan aan het
steeds agressiever manipule
ren ervan". Het spreekverbod
dat kardinaal Simonis haar in
eerste instantie had opgelegd,
getuigt niet alleen van diens
gebrek aan vertrouwen in fe
ministische theologie, zo zei
mevrouw Halkes, maar heeft
ook tot een grotere helderheid
geleid voor al die vrouwen,
groepen en bewegingen die
zich hierdoor nog meer bewust
zijn geworden van hun vastbe
radenheid om door te gaan.
Het negatieve gebaar van kar
dinaal Simonis heeft als een
katalysator gewerkt, ook voor
andere organisaties en vrou
wen die opkomen voor de vrij
heid van spreken van vrou
wen in kerk en theologie, al
dus mevrouw Halkes
Zuster Lidy Brager. die be
hoort tot de congregatie van
Onze Lieve Vrouwe Ter Eem
in Amersfoort, waar de paus
volgende week een nacht ver
blijft, sprak het openings
woord uit van de bijeenkomst.
Zij zei: „Niet alleen om de pijn
en het verdriet, de teleurstel
ling of de kwaadheid, zijn we
vandaag bijeen, maar vooral
om elkaar te bemoedigen, om
te laten zien wat ons hoopvol
stemt. We staan nog maar aan
het begin van een echte ver
nieuwing. Met vallen en op
staan groeien we naar een vol
wassen Kerk. Zo worden we
een volk dat niemand aan de
kant zet en dat zich boven nie
mand verheft". Zuster Lidy
verwees naar paus Johannes
XXIII, die de gelovigen opriep
de ramen en deuren wijd open
te gooien, en naar bisschop
Bekkers van Den Bosch, die
de Kerk Gods volk onderweg
noemde. Uit een brief van de
Nederlandse bisschoppen uit
1968 citeerde zij enkele passa-
f;es. Daarin pleitte het toenma-
ige episcopaat voor kleine
..samenscholingen" die „de
openingen naar de toekomst
maken" en „het klimaat le
vend i|^ houde n
gg JMEGEN „Het an-
l27®> re gezicht van de Kerk"
157.00 een getuigenis van al
i mensen voor wie het
ao'oo* l°ven een Persoonlijke
aoioo leving is, een ervaring
^j} t wordt beleefd vanuit
looob e*êen geschiedenis en
87ioo jistandigheden. De men-
2;J5 [i op het Malieveld wil-
li dat geloof in gemeen-
7o!oos fiappelijkheid beleven
U'SJ laten zien".
66.00
eqJo ter Piet Struik, provinciaal
10.00 n de Dominicaner orde en
59!» uw betrokken bij de 8 mei
ro.eo inifestatie in Den Haag,
moo er aan toe "^et 's jam"
52X» ïr dat we het initiatief heb-
n moeten nemen om dit an-
re gezicht van de Kerk te
en zien; dat we ruimte heb-
p moeten zoeken voor de
êsentatie van die andere
mier van gelovig zijn buiten
ia6.oo t pausbezoek om. De indruk
n ontstaan dat het Platform
3aeo itiatieven Pausbezoek tégen
<0.20 traditionele Kerk is of té-
31|jo n het pausbezoek. Maar we
34.50 jlen juist aangeven hoe we
25 8o s verbonden voelen met die
8i[oo erk. We willen niet anders
,n het beeld van de Kerk in
43'eo ederland dat wordt gegeven
57!oo st het pausbezoek, volledig
«!oo fken- Want wij vinden dat
m]oo k de zogeheten kritische
aepen binnen de Kerk deel
52.60 n die Kerk zijn. De mensen
*9,30 Malieveld geven door
57,20 in aanwezigheid vorm aan
12.10 in wens bij die Kerk te wil-
1 h°ren"
M.90 iter Struik gaat nog even in
de achtergronden van de 8
»i manifestatie: „Het is op
□ihzelf logisch dat tijdens het
rte bezoek van de paus niet
aspecten van de katholie-
Kerk in Nederland aan de
15$ de kunnen komen. Er moet
jrden geselecteerd. Een pro-
9.» eem vormt de uitspraak van
3$} aartsbisschop dat alleen
5.75 yale groepen voor die selec-
i in aanmerking komen. Als-
9.60 kritische groepen niet
9*60 aan ^ei"k zouden
j.50 p. Zo ontstond de behoefte
^20 ji de groepen die geen kans
5.40 *J6en- l°ch de gelegenheid te
wo ven hun gezicht te laten
r8 >n"
WO et liefst had pater Struik ge-
tn dat het officiële gezicht
560 tn de Kerk en „het andere"
>.6o één verband getoond zou-
m worden. „Het is immers
mo n reëel gegeven dat steeds
eer mensen in de ene Kerk
1.40 fit meer uit de voeten kun-
>•30 in met de wijze van geloven
1,20 fi door de hiërarchie als de
k20 iste wordt gezien. De sterke
idruk op de Kerk als insti-
120 lit bewerkt een verwijde-
^2 Ag'- veel mensen kunnen niet
,80 iders geloven dan vanuit de
gen ervaring. Zo'n geloof
;2 in niet worden ingekaderd
!ao de strakke lijnen van de
aditionele Kerk. Veel men-
ao n kunnen niets aan met bij-
■50 torbeeld het Kerkelijk stand-
eo int over de vrouw in de
erk.
]et gesprek over die bijna te-
mover elkaar staande wijzen
in geloven, moet binnen de
erk kunnen plaatsvinden.
T7S0
De dialoog tussen behoudend
en vernieuwend is heel legi
tiem en wezenlijk voor de toe
komst van de Kerk. De mani
festatie op het Malieveld wil
ook dat aspect benadrukken.
We willen aangeven dat we in
gesprek willen blijven en
steeds openingen voor die dia
loog blijven zoeken".
Onomkeerbaar
Het proces van vernieuwing is
onomkeerbaar, meent pater
Struik. "Er is op alle terreinen
een geweldige ommekeer
merkbaar. De hele westerse
wereld beleeft een overgang
stijd naar nieuwe vormen,
nieuwe waarden en normen.
Meer dan in voorgaande cul
tuurperioden bijvoorbeeld is er
nu aandacht voor de eigen er
varing van mensen. Het for
mele „de leer zegt..." kan niet
meer. Mensen leven in en met
die veranderingen; gaan daar
door anders geloven. Er ko
men nieuwe vragen naar zin
en betekenis van gelovig zijn,
van de Kerk, ook als organisa
tie.
Al die verschuivingen kunnen
mensen onzeker maken. In die
sfeer moeten we ook de tegen
stelling tussen behoudend en
vernieuwend zien. Er kan on
zekerheid schuilen onder de
felheid bij verdediging van
standpunten".
De provinciaal van de Domi
nicanen zegt bégrip te hebben
voor de hiërarchie die pro
beert de structuren en vormen
bij het oude te laten. „Dat is
ook haar taak. Stel je voor dat
ze de hele Keek zou omtur
nen". Wel hoopt hij dat de
Kerk gaat inzien dat het uit
sluiten van groepen mensen
niet de goede weg is. „Maar ik
besef dat het eigenlijk onmo
gelijk is met dé hiërarchie écht
hierover in gesprek te komen
De gezagstructuur binnen de
Kerk ter discussie stellen is nu
nog te veel gevraagd".
Met opzet zegt pater Struik:
„nü nog te veel". Op termijn
ziet hij veranderingen komen:
„Als je de Kerkgeschiedenis
leest, kun je zien dat er grote
theologische veranderingen
mogelijk zijn. Kwesties als het
celibaat en het Petrusambt zijn
in de geschiedenis aan veran
dering onderhevig. En je ziet
dat in diverse hedendaagse
studies het bisschops- en het
Petrusambt nogal worden ge
relativeerd".
Mondiaal
Hij wijst er op dat de vernieu
wingsbeweging niet aan de
Nederlandse Kerk is voorbe
houden. „We denken dat soms
wel en zijn er soms ook nog
een beetje trots op, maar de
vernieuwing is natuurlijk
mondiaal. Overal zie je in we
zen dezelfde vragen opkomen.
In Pakistan bezinnen gelovi
gen zich op de vraag: hoe kan
ik hier, in dit moslim-land,
christen zijn; Afrikaanse bis
schoppen uiten hun bezwaren
tegen uitspraken van het Vati-
caan over het huwelijk. Omdat
ze als Afrikaan daar niets mee
kunnen. In Latijns Amerika
komt de bevrijdingstheologie
op als vormgeving van het ge
lovig zijn in de specifieke om
standigheden daar".
De manifestatie op het Malie
veld is ook bedoeld om uit
drukking te geven aan de ver
bondenheid met al die christe
nen over heel de wereld die op
hun manier bezig zijn met ge
loven en Kerk zijn „We wil
len de band naar buiten ver
sterken; duidelijk maken dat
we geen eilandje zijn, geen ex
clusieve groep".
belangstelling van
groepen en individuele gelovi
gen geeft aan hoe „het andere
gezicht" van de Kerk leeft. En
ook hoe er geleden wordt aan
het bestaan van het ene en het
andere gezicht. „Het zit bij
heel veel mensen erg diep",
constateert pater Struik. „De
manifestastie is mee daarom
een heel belangrijke gebeurte
nis. Het gaat om mensen die in
onze onzekere tijd het gevoel
hebben de kern van bestaan
en geloven te raken en daar
voor de ruimte vragen binnen
de Kerk die ze niet willen en
kunnen loslaten. Ondanks alle
moeite en pijn".
Pater Struik
met de
affiche van de
8 mei
manifestatie.
>USKE EN WISKE HET DREIGENDE DINGES
Op het Malieveld in Den Haag verzamelden zich vanmorgen deel
nemers en sympathisanten van maar liefst 130 katholieke organisa
ties om gestalte te geven aan wat zij zelf noemen „Het andere ge
zicht van de Kerk". Dat wil zeggen het Rome-kritische gezicht zo
als dat in ons land wordt geprofileerd door kopstukken als Cathari
na Halkes, Edward Schillebeeckx en Michel van der Plas. Bedoe
ling van de manifestatie is om in loyaliteit aan de Rooms-Katholie-
ke Kerk een aanvulling te bieden op het orthodoxe kerkbeeld dat
naar voren komt uit het officiële programma tijdens het pausbe
zoek. Redacteur Lütsen Kooistra sprak met Henk Baars, bedrijfs-
pastor van de Hoogovens; Nico Snel, voorzitter van de Katholieke
Onderwijs Vakorganisaties; en Piet Struik, overste van de orde der
Dominicanen in ons land.
„Wij zijn een kerk in tientallen tijdelijke tenten", aldus Michel van der Plas vanmor
gen, „vervuld van goede wil en authentieke dienstbaarheid; van goed vertrouwen en
de geest van verzoening".
HENK BAARS, COORDINATOR PIP MANIFESTATIE:
BEVERWIJK „De gro
te vraag na de 8 mei ma
nifestatie is natuurlijk:
„wat nu". We maken ons
daar op dit ogenblik nog
niet al te druk over, maar
begin juni komt die vraag
nadrukkelijk aan de orde.
We zullen met de hon
derddertig organisaties die
de PIP (Platform Initiatie
ven Pausbezoek)-manifes-
tatie dragen, om de tafel
gaan zitten voor een eva
luatie. En dan maar zien
welke mogelijkheden er
zijn voor een eventueel
vervolg".
De coördinator van de 8 mei
manifestatie Henk Baars uit
Beverwijk kan daarom nog
niet zoveel zeggen over wat er
na „het Malieveld" gaat gebeu
ren. „Het hangt van zoveel
dingen af. Wat komt er zo'n
dag op, maar ook: Wat kunnen
we als leken in de kerk? Het
centrale thema van een voort
zetting in welke vorm dan ook
zal in ieder geval moeten zijn:
Hoe kunnen we overleven in
een kerk die ons officiéél niet
wil zien. Als er na 8 mei iets
gebeurt, dan moet dat goed ge
structureerd. Want we hebben
geleerd dat onsamenhangende
initiatiefgroepen niet een lang
leven hebben".
Henk Baars, bedrijfspastor,
maakt duidelijk dat een even
tueel vervolg op de PIP-mani-
festatie niet een duplicaat
moet zijn van organisaties die
er al zijn. „We moeten wellicht
denken aan dwarsverbindin
gen tussen al die organisaties
Op de dag zelf worden die al
gelegd. Er ontstaan samenwer
kingsverbanden via de werk
groepen.
Een ding is inmiddels wel dui
delijk: De PIP-manifestatie is
een schot in de roos en maakt
de verwachtingen van een
voortzetting reëel. Al heel snel
na het aanschrijven van de or
ganisaties bleek dat veel ka
tholieken grote behoefte heb
ben aan zo'n manifestatie.
„Het liep storm met de aan
meldingen. Mensen zaten als
het ware te wachten op zo'n
initiatief. We zijn begonnen
met zeventig organisaties en
groepen, we zitten nu op hon
derddertig".
„Die massale aanmelding geeft
al aan dat er op 8 mei iets heel
bijzonders gebeurt. Tiendui
zend mensen bij elkaar. Een
massale beweging aan de basis
van de kerk. De manifestatie
is een veel ingrijpender en
omvattender iets dan bijvoor
beeld het bestaan van de stu-
dentenecclesia's of kritische
gemeenten. Het is een verza
meling van mensen die pijn
hebben aan het beleid van de
bisschoppen en die bij elkaar
komen om samen de grond
structuur van de kerk te over
leven. De dag van 8 mei is een
grootscheeps getuigenis, een
congres te velde met als inzet
„heel de kerk, heel de we
reld". De manifestatie stijgt
dan ook ver uit boven een bij
eenkomst waarin mensen be
vestigd willen worden in hun
mening".
Geen gebaar
Henk Baars kan er niet over
uit dat het allemaal zo is gelo
pen. Met name de afwezigheid
van de bisschoppen raakt nem.
"Moet je je voorstellen. Tien
duizend gelovigen bijelkaar en
de bisschoppen kunnen op het
laatste ogenblik nog niet een
gebaar maken. Hoe kan dat?
Waarom doen de bisschoppen
niets met al die mensen? Vra
gen waarop ik geen antwoord
weet. maar die me buitenge
woon bezig houden
Er wordt geklaagd over ge
brek aan ambtsdragers in de
kerk Op het Malieveld staan
ze bij duizenden: Mensen die
er blijk van geven zich voor
kerk en wereld in te willen
zetten. En die bereid zijn in de
kerk te willen functioneren,
als het daar maar iets anders
zou toegaan"
Henk Baars.
Het effect van de 8 mei mani
festatie op het pausbezoek, kan
Henk Baars niet goed inschat
ten. „Je hebt kans dat onze
werkdag er voor zorgt dat er
al heel wat stoom van de ketel
is, als de paus komt. Ik weet
het niet. Netzomin als ik weet
hoe de paus het zal doen. Is hij
de onbereikbare, in die zin dat
hij niet ingaat op wat hem
wordt aangereikt/ Het pro
gramma is „kleinschalig' in
vergelijking met andere paus
reizen Misschien dat hij daar
door toch echt kan reageren
op wat hij tijdens de gesprek
ken hoort. Maar ik ben niet zo
optimistisch. De voorbereidin
gen op het bezoek wijzen niet
op openheid. Integendeel We
hebben te maken met uitslui
ting en spreekverboden".
„Ik ben er van overtuigd dat
het op het Malieveld niet zo
druk zou zijn geworden als het
pausbezoek was opgezet als
een ontmoeting waarin dialoog
mogelijk is. Nu dat niet zo is,
hebben veel meer mensen be
hoefte aan een aanvulling.
Een plek waar mensen elkaar
kunnen ontmoeten en elkaar
kunnen sterken in de geza
menlijke strijd Die aanvullen-
el*' Ruimte wil 8 mei bieden"
KOV-voorzitter Nlko Snel.
KOV-VOORZITTER NIKO SNEL:
RIJSWIJK „De Katholieke Onderwijsvakorganisatie
(KOV) is op het Malieveld aanwezig als noodzakelijke
aanvulling op de ontmoeting met de paus. Bij de paus
kan de stem van het katholiek onderwijs alleen maar
worden gehoord in een toespraakje van een zes. zeven
minuten", zegt Niko Snel, voorzitter van de Katholieke
Onderwijsvakvereniging (KOV). „Onze vragen, moei
ten en zorgen kunnen in het gesprek niet of nauwelijks
doorklinken. We hebben de behoefte om de specifieke
problemen in het katholiek onderwijs duidelijk te ma
ken en daarover met elkaar te spreken. Dat kan niet
tijdens het pausbezoek en wel op de PIP-manifestatie
Daarom zijn we ook op het Malieveld aanwezig".
Voor de KOV is het ingaan op de uitnodiging om de paus te
ontmoeten aanleiding geweest tot uitvoerige gedachtenwi&seling
in het hoofdbestuur, vervolgt voorzitter Niko Snel Aan dat ge
sprek lag ten grondslag de constatering dat een ontmoeting van
het katholiek onderwijs in Nederland met de paus zonder KOV
eigenlijk niet denkbaar is Daarvoor is de KOV te nauw verbon
den met het katholiek onderwijs en teveel onderdeel van de ge
loofsgemeenschap. De problemen met het bezoek liggen in dc
geboden mogelijkheden. Snel „De KOV is maar heel weinig tijd
gegeven. We kunnen ons laten horen via de korte toespraak van
de voorzitter van de Nederlands Katholieke Schoolraad, prof.
Brenninkmeijer".
„Het bezoek moet volgens de paus worden gezien als een pasto
rale ontmoeting. Maar daarvoor moet je over en weer kunnen
en willen luisteren. Wii hebben die bereidheid, maar het is on
mogelijk dat de paus echt inzicht krijgt in wat wij willen vertel
len".
Volgens Snel heeft de KOV veel te zeggen en te vragen aan de
leider van de geloofsgemeenschap. „Als het aan de KOV ligt.
zou er een uitermate kritisch gesprek plaatsvinden over de
stand van zaken in katholiek Nederland en de doorwerking
daarvan in het katholiek onderwijs. We zouden willen praten
over het steeds verder terugdringen van de vernieuwingsbewe
ging die sinds het Tweede Vaticaans Concilie en het Landelijk
Pastoraal Overleg op gang kwam. En over de starre opstelling
van kerkelijke gezagsdragers in concrete maatschappelijke
vraagstukken Over de versterking van de hiërarchie in de kerk
ten koste van de gezamenlijke verantwoordelijkheid van gelovi
gen van en voor nun kerk, over het tekortschieten van de kerk
als het gaat om wegwijzer te zijn in de samenleving van van
daag"
Snel noemt als concreet voorbeeld de recente bisschopsbenoe
mingen. Veel KOV-leden zijn daarover erg teleurgesteld Ook
haalt hij het conflict aan met bisschop Gijsen over het catechese
onderwijs in de basisscholen Het gaat daarbij over wie de ver
antwoordelijkheid heeft voor de didaktiek, de wijze van lesge
ven, tijdens de godsdienstlessen. De KOV is van mening dat de
onderwijsgevenden de deskundigen zijn en daarom verantwoor
delijk zijn. Bisschop Gijsen wil de verantwoordelijkheid daar
niet leggen, maar bij, uiteindelijk, de bisschop
Identiteit
De KOV heeft een identiteitsprogramma waarin wordt gekozen
voor de vernieuwingen waarvoor het Tweede Vaticaans Conci
lie de ruimte gaf. "Onze leden hebben zich voor dit beleid uitge
sproken. In die koers willen wij varen en dan is het logisch dat
er problemen ontstaan bij de verstarring zoals die nu steeds
blijkt".
„Wij willen ruimte bieden aan de pluriformiteit van onze katho
lieke geloofsgemeenschap. Respect voor overtuiging en visie van
de ander, diens motieven en zorgen, staan voorop. In dialoog wil
de KOV mensen en meningen bij elkaar brengen. Zonder de
pretentie te hebben de waarneid te kennen'
Ook onderwijskundig wil en kan de KOV niet terug. „De laatste
jaren hebben de onderwijsgevenden tal van nieuwe inzichten
omgezet in pedagogisch en didaktisch handelen. We zijn andere
gaan denken over de voorbereiding op de eerste communie cn
over de catechese. Er vond een verschuiving plaats van „het le
ren vanuit een boekje" naar het leren vanuit de ervaring van
het kind".
De KOV-voorzitter witst er op dat het katholiek onderwijs de
laatste jaren een duidelijke opleving kent m de idenUteitsbele-
ving De ruimte van het Vaticaans Concilie daagde daartoe uit,
maar ook het formuleren van een Schoolwerkplan was een
stimluans. „Op allerlei manieren zijn heel veel onderwijsgeven
den bezig die katholieke identiteit te doordenken en te beleven.
Dat is vaak een waardevol, maar moeizaam zoeken naar waar
den en normen".
„Het pausbezoek zou juist daarom een heel goed bezoek kunnen
worden Als er maar gelegenheid was tot een echte dialoog
Maar de opzet van het bezoek laat dat niet toe De paus zal blij
ken Nederlands te kunnen spreken, maar het is de vraag of hij
het Nederlands ook echt verstaat
