s
„God is net
zo veilig en
aanwezig als
een papa voor
z'n kinderen"
20
co
rnmoi itco
FEMINISTISCH THEOLOGE
MARIEKE VAN BAEST:
mm
LUI II U I C/\
'O
ZATERDAG 20 APRIL 198S
;r, leer ons bidden",
en Jezus' leerlingen
in het evangelie
ucas. Jezus reageert
op met de beden die
Open wel worden
•eduid als het
ngelie in een
dop": het Onze
Onze Vader" is
vorstel van kardinaal
brands gekozen als
o voor het bezoek
!RWIJK Marieke van
uisterde eens naar een preek
e Samaritaanse vrouw die bij
aterput Jezus ontmoet, maar
anvankelijk met grote scepsis
jet treedt. (Joh. 4). „De pries-
de preek hield, legde het
'ewicht van zijn woorden op
idigheid van die vrouw. Ze
;n grote mond, was een leu-
ïtig wezen, had het met vijf
illende mannen aangelegd,
lort. Geleidelijk aan ging die
model staan voor alle vrou-
loe diep vrouwen wel niet
n zinken dat werd zo'n
het hoofdthema van de
Toen daarna het Onze Va-
;rd gebeden, dacht ik: Jezus,
ik niet.
e horen krijgen dat vrouwen
rwaardige wezens zijn en
t daarna God aanroepen met
"k woord: dat krijg ik
:aar. Dus toen heb ik
vond maar gehouden".
9<«
an kindsbeen af op alle mo-
manieren bij de Kerk be-
n geweest. In 1975 volgde ze
erustingscursus voor leken-
rerkers in het pastoraat. Ze
to gegrepen dat ze zich een
"**"~bter liet inschrijven bij de
^ische faculteit in Tilburg,
dels is ze begonnen aan een
jtie-onderzoek naar Gods-
in bij de middeleeuwse mysti-
ladewijch. „Bij Hadewijch
dat puur mannelijke Gods-
waarmee wij zijn opgevoed,
©Qbroken. Hadewijch gebruikt
mannelijke als vrouwelijke
,dej| om het mysterie van de
jid aan te duiden. Soms
i ze God „Ridder", soms ook
Verder gebruikt ze nog-
it natuurbeelden: „Storm",
)nd", „Bron van Levend Wa
daar het liefst spreekt ze van
ie", wat zowel „liefde" bete-
lls „liefhebben". Een rijkdom
geelden, kortom, die elkaar
zijds interpreteren en aan-
l Ik denk dat veel van die
n ook ons kunnen inspire-
Mensen vormen zich on-
-AeWjk beelden van de werke-
lekled. In rustige ogenblikken
er ons ook van bewust dat
/er^en werkelijkheid niet samen-
Het beeld van het kopje,
Marieke van Baest de kof-
nkt, is niet het kopje zelf.
e zelf is oneindig veel in-
Ider dan een mens ooit zou
n bevatten. Hoeveel atomen
er alleen al in het oortje?
atoom is een universum op
d meer
Jezus zijn leerlingen leerde
en zich wendde tot „Onze
gebruikte hij een beeld,
niet hetzelfde als Vader,
altijd oneindig veel meer.
elévaarom gebruikte Jezus juist
njf^eld? Waarom zei hij niet
Moeder" of bijvoorbeeld
l Vuur"'
van paus Johannes
Paulus II aan ons land,
van 11 tot 15 mei. In een
reeks van drie verhalen
zochten we naar
invalshoeken die kunnen
bijdragen tot een beter
begrip van het Onze
Vader. Na pater Hans
Bijmans, directeur van
het Apostolaat van het
Gebed, en rabbijn
Yehuda Aschkenasy,
hoogleraar in de
Talmudica, vandaag het
woord aan de
feministische theologe
Marieke van Baest.
„Jezus zei niet: God is
een man. Hij zei: God is
heel nabij en houdt van
je".
Bidden voor beginners,
deel III en slot.
Marieke van Baest: „Ik herinner
mij hoe ik getroffen werd, toen ik
in Israël voor het eerst een klein
kind „abba" hoorde zeggen tegen
haar vader. „Papa", „vadertje". Dat
klonk zo vertrouwd, zo lief, dat het
woord opeens veel sterker voor me
ging leven. Jezus spreekt de God
heid aan met „abba", „papa", en
daarmee geeft hij te kennen: wees
niet bang voor de Allerhoogste. Hij
is geen verre, straffende, wrekende
God. Hij is heel nabij. Je kunt Hem
vertrouwen. Hij is net zo veilig en
aanwezig als een papa voor zijn
kinderen. Het mysterie van het be
staan is onze papa. Dat wilde Jezus
duidelijk maken en daarom zei Hij,
teder en liefkozend: „Abinoe",
„Onze Vader".
Hjj zei niet: „Onze Moeder".
„Jezus sprak de taal van zijn tijd.
Hij stond in de joodse traditie. Een
traditie waarin men God vrijwel
uitsluitend in mannelijke termen
Slacht te verbeelden. Om verstaan-
aar te kunnen zijn, moest Hij hier
bij wel aansluiten. Hij kon niet an
ders dan Zijn boodschap verpakken
in tijdgebonden taal. Welnu, de
mannelijke term die Jezus gebruik
te om God aan te duiden, hoort
duidelijk bij die verpakking. Hierin
onderscheidde Hij zich niet van
zijn traditie. Het nieuwe, Jezus'
boodschap, zit hem in de vertrou
welijkheid waarmee Hij de Aller
hoogste tegemoet trad: „papa". In
Onze Vader die in de hemel zijt
Uw naam worde geheiligd
Uw koninkrijk kome
Uw wil geschiede
Op aarde zoals in de hemel
Geef ons heden ons dagelijks
brood
En vergeef ons onze schulden
Zoals ook wij onze schuldenaars
vergeven
En leid ons niet in verzoeking
Maar verlos ons van de boze
Want van U is het koninkrijk
En de kracht en de heerlijkheid
Tot in eeuwigheid
Amen.
(Het Onze Vader in de oecumeni
sche bewerking).
deze vertrouwelijke aanspreek
vorm keerde hij zich tegen de Fari-
zese traditie, die de Allerhoogste
zag als een afstandelijke, wrekende
God. Jezus zei niet: God is een
man. Hij zei: God is heel nabij. Hij
houdt van je. Benader de Aller
hoogste niet alleen met respect,
maar ook met liefde. Heb vertrou-
Het onderscheid dat in de feminis
tische theologie wordt gemaakt tus
sen de mannelijk bepaalde vorm
van het Vader-beeld en de inhoud
van „vertrouwen" druist in tegen
de officiële rooms-katholieke leer.
De weerstand die feministische
theologen oproepen bij hun ortho
doxe collega's is dan ook vaak niet
gering. Marieke van Baest vindt
dat begrijpelijk. Iedereen heeft de
neiging terug te deinzen voor nieu
we denkbeelden. Maar ze wijst er
wel op dat in elke tijd aspecten van
de Openbaring aan het licht komen
die in andere tijden niet of nauwe
lijks van belang zijn gevonden. De
Kerk moet de oude geloofswaarhe
den behoeden, erkent de theologe,
maar tegelijk ook openstaan voor
nieuwe. De Blijde Boodschap is
geen eenmalige en definitieve maar
een geleidelijke en voortdurende
onthulling.
Verdere ontsluiering
Marieke van Baest: „De relative
ring van de mannelijke gestalte
van het Godsbeeld moeten we le
ren waarderen als zo'n verdere
ontsluiering van het evangelie. Het
belang daarvan kun je nauwelijks
onderschatten. Want het gevolg is
dat de sacralisering, zeg maar „de
bovennatuurlijke bevestiging" van
de rolverdeling tussen man en
vrouw komt te vervallen. Tweedui
zend jaar lang hebben wij christe
nen God verbeeld in overwegend
mannelijke termen en daarmee aan
de leidende rol van de man een
soort hemelse bekrachtiging gege
ven. Als je God verbeeldt in man
nelijke termen kan het immers niet
anders of de concrete man, jij die
hier tegenover me zit, staat dichter
bij God dan de vrouw. En als de
man dichter bij God staat, is het
ook goed en rechtvaardig dat hij de
leiding heeft, het denkwerk ver
richt, de beslissingen neemt enzo
voort. Zo is een Kerk gegroeid
waarin de dienst wordt uitgemaakt
door eerwaarde vaders, kerkva
ders, concilievaders, paters, biecht
vaders en Heilige Vaders. Vervalt
het mannelijke gezicht van God,
dan vervalt ook ae bovennatuurlij
ke bekrachtiging van de mannen
rol".
De Kerk heeft nooit beweerd dat
de mannenrol belangrijker of ede
ler is dan die van de vrouw. Man
en vrouw zijn volgens de kerkelij
ke leer volkomen gelijkwaardig
maar wel anders.
„Ik denk dat die gelijkwaardigheid
vooral theorie is. In de praktijk
krijgt de man, de mannelijke rol en
alles wat met het man-zijn wordt
geassocieerd wel degelijk meer
waardering dan de vrouw en alles
wat met „het vrouwelijke" in ver
band wordt gebracht. Denk je maar
in: een mannelijke en een vrouwe
lijke pool. De hemel hoort bij de
mannelijke pool en is duidelijk van
een hogere orde dan de aarde die
bij de vrouwelijke pool hoort. De
geest (mannelijk) wordt hoger ge
waardeerd dan het lichaam (vrou
welijk). Het verstand (mannelijk)
wordt belangrijker geacht dan het
gevoel (vrouwelijk). En zo kun je
nog wel even doorgaan. De theorie
zegt: „man en vrouw zijn anders
maar gelijkwaardig". De praktijk
is: „anders en ongelijkwaardig".
Neem nu de Maria-verering in de
rooms-katholieke kerk. Maria is de
Moeder van God.
„De Maria-verering is heel dubbel
zinnig. Van de ene kant functio
neert Maria als een strafsymbool.
Maria is moeder en maagd tegelij
kertijd. Een ideaal waaraan geen
enkele vrouw ooit kan voldoen en
waarmee dus benadrukt wordt hoe
aards en zondig gewone vrouwen
zijn. Aan de andere kant zie je dat
Maria door veel gelovigen werd en
wordt gebruikt om aan die al te
mannelijke God te ontkomen. Men
sen bidden tot Maria zoals kleine
kinderen bij hun moeder aanklop-
Een om iets van vader gedaan te
rijgen. In wezen is de Maria-vere
ring een heimelijke aanvulling van
het eenzijdig mannelijke Gods-,
beeld. In diepere lagen van hun be
wustzijn hebben mensen weet van
de onvolledigheid van het manne-
lijkke Godsbeeld. Via Maria voegen
Schitterend gebed
Om nu terug te komen op het bid
den: Marieke van Baest pleit er ze
ker niet voor de tekst van het Onze
Vader aan te passen aan een ver
nieuwd Godsbeeld. „Het Onze Va
der is een schitterend gebed, maar
je moet er wel mee omgaan zoals
Jezus het deed: met de nadruk op
de vertrouwelijkheid en niet op de
mannelijke identiteit van God. God
is noch mannelijk noch vrouwelijk.
Zijn wezen is in geen enkel woord
te vatten. Wij kunnen niets meer
doen dan in beeld brengen wat Hij
in ons oproept. Soms zal dat een
mannelijk beeld zijn, soms een
vrouwelijk en soms een beeld dat
helemaal geen geslachtelijke identi
teit heeft. Je geeft God de liefste
namen die je tot je beschikking
hebt".
Dat kan dus „vader" zijn, maar het
hoeft niet. Voor Marieke zelf is het
begrip „vader" overigens zeer
bruikoaar. „Toevallig heb ik een
ontzettend lieve vader".
WILLEM SCHEER
Marieke van Baest: „Mensen heb
ben weet van de onvolledigheid
van het mannelijke Godsbeeld.
Via Maria voegen ze er alsnog iets
vrouwelijks aan toe".
Nog tot 1 mei kan in Amster
dam een bijzondere .tentoon
stelling worden bezocht: Exhi
bit in het Amstelpark aan de
Europaboulevard. Het bijzon
dere van deze expositie be
staat uit twee dingen: het ten
toongestelde en de behuizing
ervan. Hoewel deze rubriek
niet bedoeld is aandacht te
vestigen op uitingen van mo
derne architectuur, kan toch
wel even vermeld worden dat
IBM, die de expositie door
heel Europa laat trekken, iets
heel aparts heeft laten maken
door de Italiaanse architect
Renzo Piano. Hij was ook be
trokken bij het ontwerpen
van het Centre Pompidou in
Parijs.
Met Exhibit wil IBM vooral jonge
ren (vanaf de zesde klas van de la
gere school) inzicht geven in de
mogelijkheden van de moderne
technologie. Maar ook ouderen
kunnen er heel wat van opsteken.
Voor niks: de expositie is elke dag
van 9.00 tot 18.00 uur gratis toegan
kelijk.
Wie het paviljoen is binnengestapt
hoeft het niet bij kijken alleen te
laten, hij kan ook iets doen. Bij
voorbeeld met het tip-scherm
waarop een plattegrond van New
York te zien is. Door vakjes op het
scherm aan te raken kan men de
gewenste beelden oproepen die in
formatie verschaffen over de ge
wenste musea, theaters en dergelij
ke. Of men tekent iets op een tablet
en kiest de kleur, waarna dat keu
rig op het scherm verschijnt. Door
bij een ander scherm een dialoog in
te tikken op het toetsenbord komen
stripfiguren tot leven.
Chip
Natuurlijk krijgt de chip, die het
mogelijk heeft gemaakt dat compu
ters lager in prijs en dus meer toe
pasbaar werden, veel aandacht. De
fabricage ervan wordt duidelijk ge
maakt en naast een vele malen
vergroot model is ook een echte
chip te bewondren onder de micro
scoop. Direct aan het begin van de
expositie is een uiterst fijn-werken
de printer in vol bedrijf te zien, el
ders wordt een lees-schrijfkop ge
toond die drie miljoen tekens per
seconde kan verwerken.
Vanzelfsprekend wordt ook ge
toond hoe de computer bij het teke
nen en ontwerpen, onder meer van
het tentoonstellingspaviljoen zelf,
wordt gebruikt. Grappig om te zien
is hoe een robotsysteem uit een
aantal schijfjes het exemplaar met
het verkeerde gewicht haalt. De
computer kan voor tal van zaken
worden ingeschakeld, zo valt op
deze tentoonstelling te zien. Bij
voorbeeld bij het leren praten van
doofstomme kinderen; zij kunnen
geluidsgolven zichtbaar laten wor
den op het scherm. En om een
microscoop te construeren die een
driedimensionaal voorwerp kan
onderzoeken per 0,01 nanometer,
ongeveer de grootte van een atoom.
Hoe plat het tv-scherm in de toe
komst kan worden laat IBM met
het plasma-scherm zien, dat werkt
met een mengsel van de gassen
neon en argon en dat niet trilt zoals
we van de kathode-straalbuizen ge
wend zijn. Kortom, op een heel be
perkt oppervlak valt heel wat te le-
MSX
Steeds meer mensen raken ervan
overtuigd dat MSX een groot deel
Dat je met een computer ook kunt
explicateurs optreden.
van de markt zal veroveren. Al
was het maar ons „eigen" Philips,
dat ook computers die aan deze
standaard beantwoorden op de
markt heeft gebracht. Wie er zeker
in gelooft is de kleine, sympathieke
uitgeverij Stark-Texel. Vanuit Oos
terend heeft men inmiddels een
aantal boeken over MSX op de
markt gebracht, dat ook door de
importeurs van computers hoog
wordt aangeslagen. Zo hoog, dat
men een boek van Stark als ge
praten, laat een van de vijftig studenten zien, die op Exhibit als
bruiksaanwijzing verstrekt.
A. C. J. Groeneveld is de belang
rijkste auteur in deze reeks. Van
hem is de serie „Uw MSX-compu-
ter de baas", zowel het handboek
voor BASIC als dat voor de disk
drive. Beide boeken worden geken
merkt door een uiterst nauwkeuri
ge benadering van het onderwerp
en een zeer uitgebreide uitleg per
commando. Dat maakt het ook mo
gelijk de boeken als naslagwerk te
gebruiken. Voorbeelden en korte
programma's verduidelijken een en
ander op een goede wijze. Groene
veld heeft ook een cassetteband sa
mengesteld die de nieuwbakken
gebruiker van een MSX-computer
bij de hand neemt en snel wegwijs
maakt op de machine. Wessel Ak
kermans schreef het MSX-zak-
boekje, een soort beknopte handlei
ding die vooral de wat meer tech
nische belangstellende gebruiker
zal interesseren. Prima boekjes, die
keurig zijn uitgevoerd.
Beurs
Iemand die ook vanaf het begin in
MSX heeft geloofd is ir. Luc Sala.
Na eerst Commodore-Info op de
markt te hebben gebracht, kwam
hij begin van dit jaar met zijn nieu
we tijdschrift MSX-Info. Op dezelf
de manier gemaakt en dat betekent
onder meer dat de listings van pro
gramma's die worden afgedrukt
voor de „luie" computeraars ook op
cassetteband verkrijgbaar zijn. De
animo voor het MSX-gebeuren is
groeiende, op het moment zijn er
rond de 15.000 huiscomputers ver
kocht die aan deze standaard vol
doen.
Gebruikers van huiscomputers
hebben bijna allemaal als eigen
schap, dat ze gek zijn op informa
tie. Om aan die wens te voldoen,
houdt MSX-Info op 25 mei in de
Expohal in Hilversum een MSX-
computerbeurs, van half tien
's morgens tot vijf uur 's middags.
Sala verwacht rond de zevendui
zend bezoekers voor dit gebeuren,
dat demonstraties, voorlichtings
stands van gebruikersclubs, en aan
biedingen van de handel brengt.
Wie het wat verder weg wil zoeken
kan van 13 tot 16 juni terecht op de
Internationale Computer-Show in
Keulen. Men verwacht ongeveer
350 standhouders uit 18 landen op
deze beurs, waarvan de toegangs
prijs 10 mark bedraagt. Vooral de
gebruikers van huiscomputers mo
gen veel verwachten van de voor
lichting die de Computer-Club van
de Duitse omroep WDR verzorgt.
Onder meer toont men het gebruik
van computers in trucagefiïms en
bij robots en is er een know-how-
computer" van papier voor begin
ners.
PIETER TAFFIJN
