„Letterkundig Museum ligt vol
schatten: allemaal cadeautjes"
Oppervlakte vroege
stooktomaten gelijk
IN EN OM DE KAS
i binnen de perken
HOOFDCONSERVATOR ANTON KORTEWEG:
-f-
Normaal prijspeil
voor tijd van jaar
Ook tuin is aan
mode onderhevig
KUNST/ LAND EN TUINBOUW
£eidóc (Sou/tont
VR1IDAG 19 APRIL 1985 PAG
DEN HAAG „Wat kun
je helemaal met dertigdui
zend gulden doen? Bijna
niks. Toch is dat het be
drag dat we per jaar mo
gen uitgeven aan aanko
pen, maar waarvan we
ook alle andere uitgaven
moeten bekostigen. Dit
houdt in, dat we het moe
ten hebben van wat ons
kosteloos wordt aangebo
den. Gelukkig wordt veel
aangeboden. Van een
kladje handschrift tot een
archief van zeventig me
ter. Bijna iedere schrijver
schenkt ons per testament
zijn literaire nalaten
schap".
Deze optimistische, maar ook
wat schraperige informatie
komt van drs. Anton Korte-
weg, hoofdconservator van het
Letterkundig Museum in Den
Haag, dat morgen officieel
voor het publiek wordt open
gesteld. Het museum is onder
deel van een babylonische ves
ting van honderden witte vier
kantjes, een architectonisch
produkt dat blijft verbijsteren,
waarin ook de Koninklijke bi
bliotheek is gehuisvest.
Korteweg, afgestudeerd in de
algemene literatuurweten
schappen, heeft er inmiddels
vrede mee. „Tja, echt gezellig
is het natuurlijk niet, maar het
went al en de voordelen boven
de vorige behuizing aan de
Juffrouw Idastraat zijn na
tuurlijk enorm. Hier kunnen
we onze bezittingen naar be
horen conserveren, een per
manente en grote expositie
houden; hier vormen we het
landelijke Letterkundig Mu
seum. Aan de Juffrouw Ida
straat, met nog minder dan
een kwart van de ruimte die
we hier hebben, hadden we
meer een galerie-functie waar
maar heel weinig kon. Boven
dien komt de toeloop al aardig
op gang; het is gewoon een
kwestie van even wennen".
Expositie
Het' Letterkundig Museum
verhuisde op 23 augustus 1982
van de smalle Juffrouw Ida
straat in de Haagse binnenstad
naar het Prinses Irenepad,
waar grootschalig werd ge
bouwd. Korteweg: „Een week
na de verhuizing kon men al
terecht op de afdeling docu
mentatie, de leeszaal en de
knipseldienst. Maar met de
echte opening van het mu
seum hebben we willen wach
ten tot de grote permanente
expositie ,,'t Is vol van schat
ten hier" was ingericht. Nu is
dat zo ver, nu gaan we offi
cieel open".
Helemaal klaar was de perma
nente expositie overigens pas
kort voor de officiële opening.
Deze vormt een belangrijk on
derdeel van het museum.
Maar wat minder aan de op
pervlakte ligt, is het inmiddels
rijke bezit van het Letterkun
dig Museum, waar Anton Kor
teweg als een ijzeren schatbe
waarder over waakt.
„Ik ben er voor honderd pro
cent zeker van", zegt hij, „dat
we brieven hebben van schrij
vers, die zelf niet weten dat
we ze hebben. Er is niks ge
heimzinnigs aan, hoor, we
doen er geen kwaad mee, we
kunnen er niet eens kwaad
mee doen, zelfs als we dat zou
den willen. Ik zal het uitleg
gen."
Toestemming
Aan een brief zitten twee juri
dische kanten. Wie een brief
krijgt, is er de eigenaar van.
Maar wat er in staat, dat is het
geestelijk eigendom van de au
teur, die er het copyright van
heeft. Korteweg: „We hebben
historische uitgaven, manu
scripten, kladjes, schrijversat
tributen, maar ook hele stapels
brieven van schrijvers aan
schrijvers. Nu kun je natuur
lijk stellen dat het eigenlijk
gaat om de boeken van een
schrijver; maar als je in een
schrijver bent geïnteresseerd,
wil je vaak meer over hem
weten. En in brieven staat
vaak erg veel informatie, soms
van dien aard, dat de afzender
niet graag zou hebben, dat een
ander dan de geadresseerde ze
leest.
De Koninklijke Biblio
theek, met het Letter
kundig Museum, wordt
omringd door het
Rijksarchief, het win
kelcentrum Babyion en
het ministerie van Bui
tenlandse Zaken
(rechts).
Anton Korteweg, hoofd
conservator van het Let
terkundig Museum, terzij
de gestaan door het hoofd
van Roland Holst.
Nu komt het voor, dat degene
die de brieven krijgt, ze aan
ons afstaat. Dat mag, daar is
niets tegen. Maar de schrijver
ervan of diens erfgenamen
kunnen, terecht, protesteren
als ze in handen komen van
een vreemde. Daarom hante
ren we de regel, waar we niet
van afwijken, dat als iemand
brieven wil lezen, eerst toe
stemming wordt gevraagd aan
de schrijver of de erven. Is die
toestemming er niet, dan ge
ven we de brieven niet uit
handen. Die zekerheid heeft
de afzender. En die zekerheid
moeten we natuurlijk ook wel
geven. Anders zouden we
nooit meer op een schenking
hoeven te rekenen".
Begrafenissen
Anton Korteweg houdt nogal
precies bij wat in zijn museum
zou passen en wat hem te
wachten kan staan. „O ja, er
zijn nogal wat brieven en do
cumenten van schrijvers die ik
graag zou willen hebben. Nee,
ik wil geen namen noemen,
maar het zou leuk zijn, als ik
ze had... Ik wacht daarom
maar tot het moment waarop
ze geschonken worden. Het
moet heel omzichtig. Als een
schrijver overlijdt, ga ik na
tuurlijk naar zijn begrafenis.
Meestal heb ik hem gekend,
het hoort bij mijn werk. Maar
het houdt ook in, dat ik de na
bestaanden leer kennen en ze
kan het gebeuren, dat de delen
uit de nalatenschap die voor
het museum van belang zijn,
bij ons terecht komen. Nee, ik
lig niet bij een begrafenis op
de loer, zo is het niet. Maar bij
alles is het ook mijn taak het
museum zo goed mogelijk te
beheren. Overigens leggen
veel schrijvers bij testament al
vast, wat naar het museum
mag".
De kelders van het Letterkun
dig museum - evenals de ove
rige ruimten - zijn berekend
op het bewaren van papier.
Korteweg: „Hou een stukje be
schreven papier van deze tijd
maar eens een poosje in het
licht; het is geneigd te ver
dwijnen. Aan de Juffrouw
Idastraat ging het moeizaam,
hier in het nieuwe gebouw
kunnen we handschriften op
timaal conserveren. De kel
ders worden op de juiste tem
peratuur gehouden, de voch
tigheidsgraad is aangepast en
de verlichting bevat een bij
zonder laag U V-percentage.
Overigens is het duidelijk ge
worden, dat de oudste hand
schriften ook het sterkst zijn.
Niet alleen het papier, maar
ook de inkt. Dat vrijwel alle
oude handschriften met zwar
te inkt zijn beschreven, is niet
het gevolg van veroudering,
de inkt was zo zwart, van gal
noten".
De tentoonstelling, die zondag
voor het publiek open gaat,
toont een en ander in een per
manente tentoonstelling, van
1750 tot 1950. Korteweg: „Hoe
permanent is permanent? De
komende vijf jaren zal er wei
nig veranderen. Maar er komt
werk van schrijvers bij, na
tuurlijk en er gaan geen schrij
vers af. Dat we bij 1750 begin
nen, heeft twee oorzaken. Van
ongeveer dat jaartal af is spra
ke van de moderne Neder
landse letterkunde. Wat daar
vóór is gepubliceerd, ligt al in
universiteitsbibliotheken en in
archieven. Ik houd bij, wat nu
aan de hand is. En wat dat be
treft: elke dag bereikt me wel
één schenking..."
FRITS BROMBERG
Filmacteur
Scott Brady
overleden
LOS ANGELES
De Amerikaanse ac
teur Scott Brady, die
onder meer speelde
in de films „China
Syndrome" en
„Gremlins" is deze
week op 60-jarige
leeftijd in Los Ange
les overleden. De ac
teur was als Gerald
Tierney geboren in
Brooklyn en werkte
aanvankelijk als
houthakker en bok
ser (kampioen bij de
marine).
Voor een uitgeb
agenda, ook voor de
mende dagen, raad
men „UIT", de gratis
kelijkse bijlage van
krant.
ALPHEN AAN OEN F
ROCINEMA I en II (Van E
laarstraat 6, tel. 01720-21
Beverly Hide Cop (al):
21.00. za. zo. wo. ook
EUROCINEMA III: The I
fieldt (12); 18.30. 21.15.
ROCINEMA IV:
20.00. za. zo. wo. ook 13.3(
NACHTVOORSTELLING
e EUROCINEMA
Hillt Cop: 24.00. e EURO
MA II: Beverley Hlllt Co|
24.00. EUROCINEMA f
Zwoele zonnetrip (18); r
24.00. EUROCINEMA IVf
deugende meitjoe (18); I
24.00.
KINDERVOORSTELLING
EUROCINEMA
Wonderland (al); za. zo.I
14.00.
LEIDEN e LUXOR (Stati<
19, tel. 071-121239): 2a'
14.30, 19.00, 21.15.
16.30, 19.00, 21.15.
STUDIO (Steenstraat 39,
124130): The killing fieldah
14.15, 18.45, 21.15. Fallii
love (al); Beverly Hilla C
De lokvogel (12); 14.30,
21.15. Amadeut (al); 20.I
ook 14.30. TRIANON
straat 31, tel. 123875):
there (al); 14.30, 19.00,
zo. 14.15, 16.30, 19.00,
REX (Haarlemmerstrai
tel. 071-125414): Se*
hoogste klae (16); 14.30,
21.15.
NACHTVOORSTELLING
e REX: Het snelle tli|
(16); vr. za. 23.30.
NOORDWIJK LIDO THI
(Pr. Bernhardstraat 56,
01719-12800): Top
zo. 20.15. ma. di. 19.00. Thf
man in red (al); zo. 15.00
di. 21.15.
KATWIJK CITY THEAU
(Badstraat 30. tel. 01718-7*
Ghostbusters; 14.45. 1
21.15. CITY THEATER II
chelor party (16); tijden zit
I. e CITY THEATER lil: Mid
express (16); tijden zie City
CITY THEATER IV: De ij»
(16); tijden zie City I. behah
wo. middag.
KINDERVOORSTELLING
CITY THEATER: Tom enl
II (al); za. wo. 14.45.
THEATER: Vrolijke piratsi
het schateiland (al); wo. 1(
VOORSCHOTEN GREEN'
Gremlins (al); Do. t/m zo
15.45. Electric Boogaloo
do. t/m zo. 19.00. Cujo (1(|or
vr. za. 21.15. di. wo. 20.00i,ii,
ria di Plera (16); zo. 21.ir
20.00. ?na
KINDERVOORSTELLING QVi
Kuifje en de Zonnetemp^js-
t/m zo. 14.00. wo. 14.00. |en'
WASSENAAR e ASTRA:
danw (12); do. t/m zo. I
Over the Brooklyn bridg
ma. t/m wo. 20.00.
KINDERVOORSTELLING
De onvoorstelbare tocht
j.); za. zo. wo. 14.00.
Bij bloemenveiling „Westland" te Honselersdijk was er in
week 15 sprake van een grote snijbloemenaanvoer 18
procent). De prijzen lagen iets hoger dan de laatste dagen
voor Pasen, maar zijn gemiddeld nog steeds matig te noe
men. Vergelijkt men echter de prijzen met voorgaande ja
ren, dan blijkt het prijspeil voor de tijd van het jaar vrij nor
maal te zijn. Bij de kamerplanten was de aanvoer 13 procent
lager bij een prijsstijging van bijna acht procent. De tuin-
plantenaanvoer kwam in het begin van de week goed op
gang, maar het slechte weer in de tweede helft van week 15
zorgde voor lagere prijzen en daarmee een afnemende aan
voer. Ondanks dat was de weekomzet aan tuinplanten maar
liefst 155 procent hoger dan in 1984. De tulpenaanvoer was
nog steeds groot 166 procent). De prijzen zijn matig: apel-
doorn geel 18 (27); rood 11 (23); bartigon 31 (40); christmas
marvel 19 (37); kees nelis 21 (29) en monte carlo 30 (53). Top
per van deze week waren echter de freesia's. Enkele prijzen
van freesia dubbel: bloemfontein 31 (54); fantasy 21 (53); gol
den wave 24 (46); jessica 28 (45); uchida 21 (52) en white
wings 23 (50). Hiervan bedroeg de aanvoer 3,9 miljoen, maar
freesia enkel overtrof dit ruimschoots met 10,9 miljoen. En
kele prijzen: ballerina 16 (43); blue heaven 16(47); cote d'azur
24 (52); miranda 20 (50); polaris 20 (53); riande 21 (46) en ves
ta 30 (54). Na de freesia's waren de jaarrondchrysanten met
ruim 7 miljoen de topper en daarna volgden op grotere af
stand gerbera, iris en rozen (kleinbloemige). Even daarop
volgden tulpen, rozen (grootbloemige), lelie (tak) en trosan-
jers en in totaal overtrof de snijbloemenaanvoer dezelfde pe
riode van vorig jaar met 6 1/2 miljoen. Enkele irisprijzen:
apollo 43 (55); blue magie 32 (59); ideal 14 (53); prof. blaauw
18 (41); purple sensation 43 (51) en wedgwood wit 20 (48).
De heer M. Zwinkels tevreden met zijn gerbera's.
De oppervlakte vroege stook
tomaten bedroeg op 1 februari
1127 ha en was nagenoeg
even groot als vorig seizoen.
Er is wel duidelijk sprake van
een vervroeging in de aan
plant. De oppervlakte de in
januari geplant wordt loopt
nog steeds jaarlijks terug. Van
de genoemde oppervlakte
werd er in januari 323 ha ge
plant. De afzet van zowel ron
de als vleestomaten verliep in
de afgelopen week zonder
problemen. De concurrentie
op de Westduitse en de Engel
se markt is op het ogenblik
kleiner dan vorig seizoen. Op
beide markten konden er
meer tomaten afgezet worden.
Daarnaast toonden nog een
aantal buitenlandse afnemers
een groeiende belangstelling
voor het Hollands produkt.
Opvallend was de sterk ge
groeide export naar Noord
Amerika. Gezien deze gunsti
ge marktsituatie hielden de
prijzen goed stand, ze trokken
zelfs licht aan. Zo lag de prijs
voor de ronde A-export op ge
middeld ƒ3,95 per kilo. Vorig
jaar werd er in dezelfde ver-
slagweek 3,85 per kilo be
taald. Bij de vleestomaten was
de marktsituatie nog gunsti
ger. De gemiddelde prijs liep
op naar 4,50 per kilo (vorig
seizoen 3,96). Het totaal aan
bod van tomaten neemt ver
der toe. Hierdoor ontstaat er
wel wat meer druk op de prij
zen. Voor de komende week
wordt er een geringe prijsda
ling verwacht. De prijzen zul
len waarschijnlijk niet onder
het niveau van vorig jaar lig
gen. Toen brachten de ronde
tomaten (A-export) 3,68 per
kilo op en de vleestomaten
3,35.
Komkommers
Op 1 februari stond er 472 ha
met komkommers geplant
Deze oppervlakte was evenals
bij de tomaten ongeveer even
groot als vorig seizoen. Ook
bij de komkommers valt het
op dat er vroeger geplant
wordt en dat de aanplant in
januari terugloopt. De vraag
naar komkommers was in de
afgelopen week zonder meer
goed. Dit kwam dan ook in de
prijsvorming tot uitdrukking.
De vraag naar zwaardere
komkommers zwakte iets af.
De sortering 41/51 bracht ge
middeld 88 cent per stuk op.
Deze prijs ligt 16 cent boven
de middenprijs van vorig sei
zoen. Bij de lichtere sortering
trokken de prijzen aan. De
sortering 26/31 bracht 69 cent
per stuk op (vorig seizoen 45
cent). Het totaal aanbod van
komkommers blijft groeien.
De prijsontwikkeling hangt
sterk af van het weer. Bij
aanhoudend zacht voorjaars
weer zal er ongetwijfeld spra
ke zijn van een goede vraag.
De prijzen zullen op een ho
ger niveau uitkomen als vorig
seizoen.
Overige gewassen
Na een inzinking op de sla-
markt, was er in de afgelopen
week weer sprake van een
opleving. Alleen de lichte sor
teringen konden niet profite
ren van deze ontwikkeling.
De zware sla van 21/22 kilo,
liep in prijs op naar gemid
deld 52 cent per stuk. In de
week ervoor was de prijs
weggezakt naar 33 cent. Voor
de lichte sla, van 13/14 kilo,
werd er 23 cent per stuk be
taald. In de week ervoor lag
de prijs op 21 cent. Dit oplo
pen van ae prijs werd vooral
ook mogelijk door de vele re
genval van de vorige week.
Veel gewassen van buiten (al
thans niet in kassen geteeld)
liepen hierdoor een groeirem-
ming op. Er wordt een groter
aanbod verwacht, de prijs
voor de zwaardere sla zal ge
leidelijk dalen. De aanvoer
van groene paprika's neemt
toe en de prijs is dalende. Nu
moet gezegd worden dat de
prijs voor deze sortering onge
kend hoog was, namelijk
ƒ9,27 per kilo in de tweede
week van april. In de afgelo
pen week werd er gemiddeld
ƒ7,75 per kilo betaald (vorig
seizoen 44,46). Bij de rode
sorteringen was er de laatste
weken sprake van een ruim
aanbod. De prijzen gingen
hier onder gebukt. In de
tweede week van april trad er
een herstel op. Dt was ook in
de afgelopen week het geval.
De prijs voor een kilo rood
liep op naar 6,05. Ook deze
prijs steekt nog steeds ongun
stig af bij die van vorig sei
zoen, toen werd er namelijk
ƒ8,13 per kilo betaald. Er
wordt een groter aanbod van
groen verwacht, dat tegen la
gere prijzen verkocht zal wor
den. De aanvoer van rood zal
niet veel veranderen, voor
deze sortering worden er ge
lijke of wat hogere prijzen
verwacht. Na een prijsdaling
bij ijsbergsla was er in de af
gelopen week sprake van enig
herstel. De gemiddelde prijs
liep op naar 87 cent per stuk.
De aanvoer neemt verder toe
waardoor er weer meer druk
op de prijs ontstaat. Door het
sterk gegroeide aanbod van
courgettes daalde de prijs voor
de groene courgettes naar
1,05 per stuk. Het aanbod zal
ruimer blijven dan vorig sei
zoen als gevolg van een grote
re aanplant van dit gewas. Er
wordt daarom voor de ko
mende week een verdere
prijsdaling verwacht. Voor de
gele courgettes lag de prijs
aanmerkelijk hoger namelijk
op 2,57 per stuk. Voor de
Paasdagen wist de handel nog
wel raad met het sterk ge
groeide aanbod van radijs. Na
de feestdagen moest de prijs
het ontgelden en daalde naar
54 cent per bosje. In de afgelo
pen week trk de prijs iets aan
en wel naar 58 cent. Er wordt
een gelijk of kleiner aanbod
verwacht, dat tegen ongeveer
dezelfde prijs verkocht zal
worden. Aubergines brachten
in de afgelopen week 54 cent
per kilo minder op. Gemid
deld werd er 4,05 per kilo
betaald. Vorig seizoen lag de
gemiddelde prijs in dezelfde
verslagweek op 3,30 per
kilo. Door een verder groei
end aanbod zal de prijs in de
komende week op een lager
niveau uitkomen. Voor kool
rabi werden er nogal sterk
uiteenlopende prijzen betaald,
namelijk van 28 cent tot 1,04
per stuk. Gemiddeld komt dit
uit op 66 cent. Vorig seizoen
lag de middenprijs op 97 cent
per stuk. Voor de komende
week wordt er een bescheiden
prijsherstel verwacht, als ge
volg van een kleiner aanbod.
Door een ruim aanbod van
andijvie daalde de prijs ver
der en bleef steken op 1,45
per kilo. Voor de komende
week wordt er op gelijke of
hogere prijzen gerekend.
Door de vele regenval stag
neerde de aanvoer van spina
zie, de prijs liep op naar 1,60
per kilo. Er wordt een groter
aanbod verwacht, dat tegen
lagere prijzen verkocht zal
worden.
f(
je.
Ook de tuin is, zoals vele dingen om ons heen, <Kn
hevig aan mode. De soorten planten die in de tufiar
poot worden wisselen met de tijd, de aanleg en vc. K
het gevolg van veranderende smaken. Wat echte/"6
de tijden heen hetzelfde blijft is de tuinkabouter." G
iswaar is de kostbare kabouter die vroeger van,uz
miek gebakken werd vervangen door een goedho
exemplaar uitgevoerd in moderne kunststof, mat,
kabouter zelf handhaaft zich. pij
Altijd lachend, want hij weet dat honderdduizenden hemf
hart sluiten. Wie praat daar over kitsch? Tuinkabouters b|
tot een eeuwenoud cultuurgoed!
Revoluties, malaises e
nimmer vat op
dwergenvolk in
opdringende plastic flamingo's, eenden en kikkers of verj
hertjes en hazen. Ongevoelig ook voor onze luchtvervuili w
ze onverstoord met wapperende baard trotseren. La
Vanwaar die voorliefde? Psycho- en sociologen zeggen tns
iets maatschappelijks is omdat tuinkabouters knussigh|ov
stralen en afkeer van de boze wereld belichamen. Hun g£
vertedert, onderdrukt onlustgevoelens en geeft zelfs zekLja,
Precies dat hebben kitschige zaken met elkaar gemeiJjS
heeft te maken met de manier waarop mensen naar iets Lp
zo luidt het kommentaar van de kunstkenners. Ljj
Niet dat de navloek „kitsch" de roodgemutste mannett
maar in het minst beroert, integendeel. Met hun superieL,
gebakken lach demonstreren ze lak te hebben aan wat
antwoorde tuinarchitectuur plegen te noemen. [r.
Toch zit er een grond van waarheid in, Cultuur historici 4
telkens weer op het fenomeen tuinkabouter storten, trekï
parallel met de faunen, godinnen en nymphen van het L
sance-tijdperk van de adel. In dat panorama maakte eeuir
leden al de uit steen gehouwen gnoom zijn intrede. Toen I
ger zich ook een tuintje kon veroorloven nam hij dit beeï
Daarmee is lang niet alles gezegd over de herkomst van <T
nekes. De Egyptenaren zouden ze al gekend hebben,!
beelden van de dwerg Seneb en zijn gezin en er bestaati
leraardigst beeld van de kabouter Khnumhatpu dat stamt
oude Egyptische rijk en te zien is in het museum in KaWeii
spronkelijk zouden die Egyptische dwergen een verbeeld: n;
van de pygmeeën uit het binnenland van Afrika die weifvli
de Egyptische mijnen. Een andere verklaring voert het q D
van ae kabouter naar Kreta waar ze ook al als mijnwerlen
tief zouden zijn geweest. Een naar onheuglijke tijden tenfik
geloof in Bohemen zegt dat de kabouters ook mijnwerket i
ren. Vandaar dat ze vaak uitgebeeld worden met een laien
een pikhouweel. De oudste beeldjes die we kennen hebkpt
leeftijd van enkele eeuwen, ze zijn te vinden in kasteeltdal
Italië, Oost Europa en Zuid Duitsland. fczij
Vanaf de vorige eeuw komen bijna alle tuinkabouiters uifint
land. In West Duitsland komen elk jaar minsten 1.2 h e
tuinkabouters ter wereld. Variërend in afmetingen vaiibe]
centimeter tot bijna een meter. De helft van al die k*id<
gaat de grens over. Nederland en Frankrijk zijn belangstel
nemers, wij nemen er jaarlijks een kwart miljoen liefdevfis
onze tuinen. Vel
Daarbij zijn we bepaald kieskeurig. Kabouters gewapdan
mijnlampen, houwelen, bezems, harken en kruiwagens E c
meest geliefd. Wanneer de mannekes voorzien worden
derne attributen als fototoestellen of auto's blijven ze gBe
deerd op de plank in het tuincentrum staan. Hengels, paJe i
len, bloempotten en pijpen mogen ook. Alle andere dinfcn
taboe lat
Het blijkt overigens dat volwassenen er maar zelden i> n
durven komen dat ze zo'n kabouter voor zichzelf kopen.Jeni
mogen de kinderen mee naar het tuincentrum zodat zij una
afmeting van het nieuwe „tuinmeubilair" mogen bepald zi
