Veel Tamils
blijven
voorlopig
in Nederland
GÖTEBORG
ƒ265.
'SIJTHOFE
Onderduiken valt
niet te beschrijven
BINNENLAND
EcidócSouoant
ZATERDAG 6 APRIL 1985 PA(
ASIEL
PROCEDURES
DUREN
ERG LANG
Alle Tamils a^r
urla
mogelijk
binnen
drie maandeL
llai
BHING
ean he
de buu
efenen
og te
landini
weg uit
Den Haag
ilan vo
jerdag
iragua;
stens 1
enstan
nse po
Jesplai
nde is
•erkriji
ibelle
AMSTERDAM/DEN
HAAG Een advertentie
in de Sri Lanka Times,
bestemd voor Tamils: „De
Russische luchtvaartmaat
schappij Aeroflot, en
Interflug, de luchtvaart
maatschappij van de DDR,
verzorgen uw reis naar
het westen". Niet hele
maal gratis, want de reis
bureaus in Sri Lanka
slaan goudgeld uit de Ta
mils. Een enkeltje Oost-
Berlijn kost 3500 tot 5000
gulden. De Tamils komen
in Oost-Berlijn aan en
worden daarna in West-
Duitsland gedropt. Het
oostblok zelf is niet gene
gen ook maar één Tamil
op te nemen.
Veel geld voor een vliegreis?
Een omslachtige route? Ja.
maar voor Tamils is er geen
andere mogelijkheid. Direct
naar Schiphol komen betekent
weggestuurd worden. Het
komt voor dat Tamils op
Schiphol een blauwtje lopen,
maar vervolgens via Oost-Ber
lijn toch weer in Nederland te
recht komen. Zo'n 3200 Tamils
zijn nu in Nederland en dat is
niet onopgemerkt gebleven.
Niet onvermeld mag blijven,
dat Frankrijk bijvoorbeeld
16.000 Tamils heeft opgeno
men en West-Duitsland 15.000.
Het leeuwedeel van de ge
vluchte Tamils (schattingen
varieren van 50.000 tot
100.000) zit overigens in India.
Daarnaast hebben de Scandi
navische landen, Denemarken,
de Verenigde Staten en Cana
da Tamils.
Impopulair
De Tamils zijn niet populair bij
het Nederlandse volk. Hun
verblijf hier is het gesprek van
de dag, meestal niet in gunsti
ge zin. Niet omdat ze rotzooi
trappen of zo, want daar is ab
soluut geen sprake van. Inte
gendeel, de Tamils worden
juist door de mensen die direct
met hen te maken hebben als
keurige, nette lui omschreven.
Maar wel vanwege een uitzen
ding van het NOS-journaal,
waarin de Tamils uiterst kri
tisch het voor hun bestemde
pension in Apeldoorn keur
den. Met het opschrijfboekje in
de hand keken ze of het water
in het pension wel warm ge
noeg was. Dit heeft tot veront
waardiging in Nederland ge
leid. Het algemene gevoelen is:
„Wij zijn zo vriendelijk ge
weest die mensen op te ne
men, maar nou moeten ze wel
hun mond houden".
Overigens zijn er ook Neder
landers die vinden dat de Ta
mils zonder meer moeten ver
dwijnen. De vraag of het wel
of niet om echte vluchtelingen
gaat speelt bij deze landgeno
ten geen rol van betekenis. Als
het aan die mensen ligt moe
ten de Tamils maar meteen
verdwijnen en al die andere
buitenlanders ook. De komst
van de Tamils kan mede daar
om zorgen voor een „tweede
jeugd" van de Centrumpartij
en/of de Centrumdemocraten
van Janmaat, die nu door on
derlinge ruzies in het slop zijn
geraakt.
Overigens gaat het om „maar"
3200 Tamils. In totaal telt ons
land zo'n 20.000 vluchtelingen.
Schrapen
De gevluchte Tamils zijn on
danks de onderdrukking in
Uitgewezen Tamils bij terugkeer gearresteerd
NEW DELHI Dertig jonge Tamils die in Italië asiel hadden
aangevraagd, zijn dat land uitgewezen en bij terugkeer op Sri
Lanka gearresteerd. Dit heeft een functionaris van de Tamil-op-
positie volgens het Indische persbureau PTI gisteren gezegd.
Uit ingelichte bron in Rome ts vernomen dat dinsdag 26 Tamils
Italië hebben verlaten, nadat de autoriteiten uitwijzingsmaatre
gelen tegen hen hadden genomen. De Tamils zouden gekozen
hebben voor terugkeer naar Sri Lanka. Volgens dezelfde bron
had de maatregel betrekking op in totaal 50 Tamils. Vierentwin
tig van hen wensten te worden doorgestuurd naar Oost-Duits-
land en zijn op een vliegtuig met bestemming Oost-Berlijn gezet.
hun land meestal niet arm.
Dat verklaart ook enigszins
dat ze in staat zijn om forse be
dragen voor de vliegreis, de
valse paspoorten, de taxi en de
huisvesting op tafel te leggen
Dat kan soms wel tot 10.000
gulden oplopen. Bovendien
schijnt de hele familie alles bij
elkaar te schrapen om de
vliegreis voor de meest be
dreigde Tamils, de mannen
tussen 18 en 30 jaar, mogelijk
te maken. Het motief zou zijn,
dat het leger van Sri Lanka in
elke Tamil tussen de 18 en 30
jaar een potentiële terrorist
ziet.
De laatste dagen neemt de
stroom Tamils naar de wester
se landen duidelijk af. Dat
komt volgens de Vereniging
Vluchtelingen Nederland niet
omdat de Nederlandse rege
ring een „ontmoedigingsbe
leid" voert. Nee, de regering
van Sri Lanka laat de Tamils
ineens ongaarne vertrekken.
Dat is op het eerste gezicht
merkwaardig, want op zichzelf
is de vooral uit Singalezen be
staande regering de Tamils lie
ver kwijt dan rijk. Toch is het
verklaarbaar; de regering van
Sri Lanka is door het westen
onder druk gezet: het moet
maar eens afgelopen zijn met
al die naar Frankrijk, West-
Duitsland en Nederland ver
trekkende Tamils. Anders zou
er wel eens aan het ontwikke
lingsgeld voor Sri Lanka ge
tornd kunnen worden...
De grote vraag is of de Tamils
wel politieke vluchtelingen
zijn. Amnesty International,
het Hoge Commissariaat voor
de Vluchtelingen, de Vereni
ging Vluchtelingen Nederland,
de Sri Lanka Werkgroep en
de Tamil Dutch Solidarity As
sociation zijn daar heel duide
lijk over: De Tamils worden in
Sri Lanka als groep vervolgd
en hebben dus een terechte
angst opgepakt te worden.
Daarom moeten ze als politie
ke vluchtelingen erkend wor
den. Dat het niet pluis is in het
noorden van Sri Lanka, waar
de meeste Tamils zitten, blijkt
bijvoorbeeld uit informatie
van Amnesty International.
Volgens Amnesty zijn er hon
derden Tamils gedood en wel
licht nog meer.
Niet welkom
Overigens zijn buitenlanders
in het noorden van Sri Lanka
niet welkom. Er gelden ook
hele speciale wetten. Zo mag
er niet gefietst worden, zegt
het Hoge Commissariaat voor
de Vluchtelingen. Op de fiets
kunnen namelijk wapens en
andere materialen vervoerd
worden Ook mag er in de
noordelijke wateren niet ge
vist worden. De boten zouden
immers gebruikt kunnen wor
den om terroristen te vervoe
ren. Het Hoge Commissariaat
acht het niet waarschijnlijk
dat het om economische
vluchtelingen gaat, al zullen er
ongetwijfeld ook Tamils zijn
die om die reden naar het wes
ten zijn gegaan. „Zo'n grote
plotseling uitstroom, dat heeft
altijd een oorzaak. De situatie
op Sri Lanka is ernstig, waar
schijnlijk lopen de Tamils wel
degelijk gevaar", aldus een
woordvoerder.
De ministeries van justitie en
buitenlandse zaken zijn (nog)
niet tot de conclusie gekomen
dat de Tamils politieke vluch
telingen zijn. De Nederlands
ambassade in Sri Lanka is vol
gens BZ „aan het onderzoe
ken" hoe de situatie op Sri
Lanka is, of de Tamils nu als
groep vervolgd worden. Maar
zelfs als dat het geval blijkt te
zijn, dan nog vindt er een „in
dividuele toetsing" plaats. Het
asielbeleid in Nederland houdt
in dat van elke vluchteling
wordt nagegaan of hij uit poli
tieke danvfrel economische re
denen naar ons land is geko
men. En het gaat veel tijd kos
ten om dat uit te zoeken.
Hoe moet het nu verder met
de Tamils in Nederland? In dit
stadium valt er nog niet zoveel
over te zeggen, maar de kans
bestaat dat de Tamils in Ne
derland kunnen blijven. Het
ministerie van justitie gaat van
elke Tamil na of hij een poli
tieke of een economische
vluchteling is. In het eerste ge
val mag hij zonder meer blij
ven en heeft hij recht op bij
voorbeeld een bijstandsuitke
ring. Maar zelfs als Tamils af
gewezen worden, bestaat er
kans dat ons land ze toch niet
De eerste Ta
mils arriveren
in Apeldoorn,
waar ze in een
pension ge
huisvest zijn.
Volgens de
Vereniging
Vluchtelingen
Nederland zul
len er in de
pensions snel
spanningen
ontstaan.
terugstuurt, uit humanitaire
overwegingen.
Toetsen
De Vereniging voor Vluchte
lingen Nederland en het mi
nisterie van buitenlandse za
ken laten doorschemeren dat
het toetsen van al die asielaan
vragen wel eens jaren kan
gaan duren. Een BZ-woord-
voerster: „Ja, inderdaad, dat
kan een hele tijd in beslag ne
men, maar dat is terwille van
de zorgvuldigheid. Het Neder
landse asielbeleid hoort tot de
zorgvuldigste ter wereld". Ne
derland is misschien wel zorg
vuldiger, maar in elk geval
trager dan West-Duitsland,
waar al 250 Tamils als politie
ke vluchteling erkend zijn, al
dus de VVN.
Het probleem van de Tamils is
nu ook op het bordje van de
gemeenten geschoven. Die
moeten straks alle 3200 Tamils
in ons land in pensions opne
men. En de gemeenten bellen
de Vereniging van Nederland
se Gemeenten (VNG): Wat
moeten we nou doen? Volgens
Erna Lensink van de VVN
wordt de situatie voor de Ta
mils in de pensions op den
duur onhoudbaar. „Er zullen
snel spanningen in de pensions
ontstaan. Er zijn nauwelijks
voorzieningen, de Tamils heb
ben bijna geen geld, ze leven
op een soort eiland. Ik ben
bang dat ze snel psychische
zullen krijgen".
MARTIN VOORN
reLv
?Vf
DEN HAAG Binnef1
maanden na het in w
treden van de Rijksn
inzake de Tamils op
moeten alle (legale) Ta
Den Haag zijn verd'
Den Haag beschikt naj
niet over pensions mei
doende capaciteit (ongev<
man) om ze als WVC-opi
centra te laten fungeren.
De Tamils, die na 9 apri]
Haag binnenkomen, gaa
registratie bij de vreemj fl
genpolitie naar WVC-opi M
centra (pensions) op vei^^-
lende plaatsen in het
Vervolgens zijn de Tamil
de beurt, die al langere t
Den Haag verblijven.
treft hier Tamils, die op
culiere adressen verblijvt
die nu nog een bijstandsi^/ «J
ring genieten.
Overigens heeft wetho
Bruning, zoals gisteren al lVan
gemeld, bij de minister
stellen ingediend om in'v*.
Haag kleinschalige opltie
goed te keuren. Hierbij \la8 d
gedacht aan kleinere penj> va;
Of het voorgenomen op\i^"te
centrum in de Obrecht#r ei
één van die door de heerj rec
ning bedoelde kleinere c<amIT1
zou kunnen zijn, is nog*r
strekt onbekend. Feitelijal l£
het nog geheel onduidelij1^ Y!
dat centrum, dat een capafv L
van 20 personen zou he)r" c
en dat door de Haags afd<8
van de Vereniging Vlucht) b0
genwerk Nederland (Vdat
zou worden gerund, gezie?* nt
jongste ontwikkelingen
wel kan of hoeft te wof1
verwezenlijkt. De VVN-T"ac
Haag heeft om dit centrunfj,en
vraagd en heeft hieroveide
sinds begin januari overlegte"
voerd met de gemeente.'e
centrum is een woonhuis! sp
eigendom is van de Sticht6**.
Woonhuizen en gebouwen,c**>
eertijds ook voor de opil* *a'
van Surinamers en AntPr
nen zorgde. Deze sticH°d&
wordt door de gemeentel0rzi
subsidieerd. Het opvangt—
trum zou worden bekosl
doordat de Tamils van hun
standsuitkering de huur
len.
ADVERTENTIE
Reis met uw krant naar Zweden:
3-daagse bus/bootreis
Vertrek vrijdag 26 april a.s.
Een gevarieerde bus/bootreis, waarin begrepen
rondritten door de mooie stad Göteborg en het
prachtige Zweedse landschap, is de aanbieding
van onze 3-daagse reis naar Zweden. Het reispro
gramma ziet er in het kort als volgt uit:
te dag - Vertrek per luxe touringcar richting Ne
derlands-Duitse grens. Na een kofliestop wordt de
reis vervolgd naar het lunch-adres.
Daarna via Bremen richting Hamburg naar Kiel
voor inscheping aan boord van èèn van de prach
tige schepen van Stena-Line. Diner aan boord,
overtocht in comfortabele 1. 2. 3 of 4-persoons
standaard hutten
Aan boord zijn gezellige bars, casino's en winkels.
2e dag - Na ontscheping rondrit door Göteborg.
waarbij gelegenheid om voor eigen rekening te
lunchen. Na de middag een schitterende tocht
naar het fraaie eilandje TJörn met o.a. bezoek aan
de schilderachtige vissersplaatsjes Rönnöng en
Skërbamn.
In de vroege avond inscheping voor de terugreis
naar Kiel.
3e dag - Na ontscheping via Hamburg en Bremen
terug naar Nederland.
Op Hollandse bodem wordt de reis met een uitge
breid afscheidsdiner besloten.
ƒ265.
i standaard hut en
In de reissom zijn begrepen alle touringcarvervoer
volgens het programma - bootreis Kiel-Göteborg
incl. 2x diner en 2x ontbijt - uitgebreide stads- en
westkusttour o.l.v. een Nederlands sprekende gids
- afscheidsdiner in Nederland. Toeslag voor hut
met douche 90.- per persoon. Toeslag voor een
1-persoonshut eveneens 90.-. Niet inbegrepen de
kosten van de lunches. Gecombineerde reisverze
kering 7.50 per persoon 5.- pollskosten. An
nuleringsverzekering 3 1/2% van de reissom
6.- poliskosten.
Inlichtingen en boekingen: telefonisch
onder no 070-190882 (van maandag
l/m vn|dag van 9 tot 16 uur| ot
persoonlijk in onze vestiging Spui-
•m
Tm
POSTBUS 16050
2500 AA DEN HAAG
TEL 070-190882
SUSKE EN WISKE HET DREIGENDE DINGES
Nederlands bekendste onderduiker tijdens de Tweede Wereld
oorlog was zonder twijfel Anne Frank. Maar zij was niet de eni
ge. Het begon met joden, van wie er zo'n 40.000 korte of lange
tijd ondergedoken hebben gezeten. Later groeide het aantal on
derduikers gestaag aan tot meer dan 300.000. Steeds meer niet-
joden onttrokken zich aan het oog van de bezetter; mensen die
de arbeidsdienst in Duitsland wilden ontlopen of arrestatie wil
den voorkomen in verband met illegale activiteiten. Tenslotte
werden in ons land nog eens honderden geallieerde militairen
verborgen gehouden die op een of andeie manier achter de li
nies verzeild waren geraakt en „op doorreis" waren naar bij
voorbeeld Spanje of Engeland. Een enorm $antal mensen moet
zich in die angstige oorlogsjaren bekommerd hebben om het lot
van al deze onderduikers: de onderdakgevers, de voedselhalers,
de vervalsers. De NOS heeft over het fenomeen onderduiken
een driedelige serie documentaires gemaakt. De makers van
twee van die delen, Almar Tjepkema en Jaap Walvis, hebben
gesprekken en illustratiemateriaal bovendien samengebracht in
een boek met dezelfde titel als de serie: „Ondergedoken".
DOCUMENTAIRE NOS
Achterhuis-situatie in het Amsterdamse theater Alcazar, jezelf snel
HILVERSUM „Ondergedo
ken zitten. Wat dat is, wat je
dan doormaakt, kun je eigen
lijk niet beschrijven". Aldus
Harry Swaab, een van de
„hoofdfiguren" in het eerste
deel van de documentaire-se
rie „Ondergedoken". Daarmee
geeft Swaab meteen aan waar
om het onderduiken nooit de
aandacht heeft gekregen die
het op grond van zijn omvang
al veel eerder had moeten
hebben. Ga er maar eens aan
staan het „onbeschrijflijke"
ondergrondse leven in Neder
land treffend en raak in beeld
te brengen.
Weliswaar hebben getuigenis
sen van onderduikers en on
derdakgevers een prominente
plaats gekregen in de ge
schiedschrijving (zoals door dr.
L. de Jong) en heeft een on
derduikster (Anne Frank) een
symboolfunctie gekregen als
het gaat om de verschrikkin
gen die het gevolg waren van
het nazi-bewind. Maar de
meeste mensen die korter of
langer ondergedoken hebben
gezeten, hebben hun ervarin
gen zelf moeten verwerken en
velen van hen hebben maar
weinig begrip ontmoet voor
hun leed. Van het laatste is
Mevr. 't Hoen uit Rotterdam
een goed voorbeeld. Ze vertelt
in het tweede deel van de se
rie haar aangrijpende relaas en
ze raakt daarbii pas echt geë
motioneerd als het gaat om de
reactie van haar omgeving na
de oorlog: ze wordt gewoon
weg niet geloofd.
Amateurfilm
Het eerste deel is opgebouwd
rond een amateurfilm, waar
van het bestaan pas in 1983
(weer) bekend werd. De film
werd opgenomen op het on
derduikadres van 14 joden, die
in 1942-1943 op de tweede ver
dieping verbleven van een
etablissement Alcazar aan het
Amsterdamse Thorbeckeplein.
L. Alcazar was een bekend va
riététheater, bezit van Dirk en
Marie Vreeswijk, die het op
ideële gronden zo hadden ge
noemd naar een Spaanse
burcht waarin de Spaanse bur
geroorlog van de jaren dertig
tot het laatst tegenstand werd
geboden tegen de fascistische
legers van generaal Franco.
Op diezelfde ideële gronden
weigerde Vreeswijk het bordje
„voor joden verboden" aan
zijn pui te bevestigen en bood
hij een schuilplaats aan een
gemengde groep van veertien
Duitse, Poolse en Nederlandse
joden De al genoemde Harry
Swaab was één van hen en hij
legde op 16mm-film het leven
van de groep vast. Swaab
heeft de film na de oorlog ver
stopt: die mocht pas na zijn
dood worden vertoond. „Als
de mensen niks meer van die
dingen weten". Door een toe
val kwam de film boven wa
ter, Swaab heeft toestemming
gegeven de film nu al te ge
bruiken en heeft daarbij de
voorwaarde gesteld dat er
geen geld aan mocht worden
verdiend. Eventuele opbreng
sten van de vertoningsrechten
komen ten goede aan de
nieuw opgerichte stichting Al
cazar, die de strijd tegen het
nog steeds woekerende (neo-
Wurgende spanning
Het is navrant, om niet te zeg
gen schokkend, die beelden te
zien. De onderduikers zien er
zo te zien niet ongelukkig uit.
Ze leven, lachen, doen spelle
tjes, vieren Kerst en Oude
Jaar, halen gekheid uit en jui
chen bij het luisteren naar
gunstige oorlogsberichten op
de verstopte radio. Maar het
plezier is natuurlijk een soort
schijnplezier: van dag op dag
moeten ze leven in steed wur-
gender wordende spanning.
Immers: daarbuiten wordt de
strijd steeds grimmiger. Ken
merkten de eerste oorlogsjaren
zich in een stad als Amster
dam nog door een min of meer
normale voortzetting van het
leven van alledag, zo rond '42
krijgt de bezetter ook voor
„gewone" mensen zijn ware
gezicht. Razzia's nemen hand
over hand toe, en steeds meer
vaderlanders proberen het
vege lijf te redden door bii Ne
derlandse of Duitse nazi s de
adressen te melden waar vast
wel onderduikers zitten.
Ook de joden boven Alcazar
ontspringen de dans niet. Er
komt in juli 1943 een fatale in
val, en slechts een klein deel
van zorgvuldig ingestudeerde
verstoppingstactiek heeft het
beoogde effect: vier mensen
kruipen in een holletje onder
de trap (waar ruimte is voor
twee) en worden niet gevon
den. De rest is ten dode opge
schreven: twee door eigen
hand in Westerbork, de overi
gen op verschillende plaatsen
in de Duitse vernietigingsma
chine.
De documentaire toont ook
vooral ook de schrijnende con
trasten tussen het enerverende
leger van onderduikers en de
mensen die hen in leven moe
ten houden (die voor eten
moeten zorgen, die berichten
moeten doorspelen aan fami
lieleden enzovoort) en de
ogenschijnlijk gewoon door
draaiende wereld om hen
heen.
In Amsterdam bijvoorbeeld
zitten de bioscopen en theaters
en lunchrooms vol, op de Am-
stel worden gewoon roei wed -
strijden gehouden (met aan de
overkant het bordje. .Juden
Viertel - Joodsche wijk"), de
voetbalcompetitie gaat gewoon
door (Volenwijckers en DWS
spelen gelijk in een uitver
kocht Olympisch stadion),
Mengelberg dirigeert gewoon
het Concertgebouworkest
(zonder joden natuurlijk - die
hadden andere dingen te
doen...).
Andere verhalen
In deel twee en drie van de
NOS-serie worden weer ande
re verhalen verteld. Verhalen
die in intensiteit en dramatiek
niet onderdoen voor het ver
haal van Anne Frank: er wa
ren immers duizenden „Ach
terhuizen" in ons land, waar
mensen op elkaar gepakt of in
eenzaam isolement hoopten op
bevrijding. In veel van die ge
vallen liep het verkeerd af:
verraad was een om zich heen
grijpende ziekte, duizenden
mensen hebben hun einde ge
vonden doordat hun verblijf
plaats werd aangegeven dffj
Het is jammer dat de makiu
hebben gekozen voor een
danige formule, dat de vljr
schillende onderdelen „aan i
kaar worden gepraat" d<£l
een acteur. Dat geeft de hi
serie toch iets gekunsteld, rfl
alle respect overigens vo
Onno Molenkamp, die zelf o
heeft gezeten en wiens b-
weegredenen om deze presqg
tatie te doen boven alle tuö
fels zijn verheven. Zolang l
onderduikers of hun gasthefl
en -vrouwen aan het wocE
zijn is er niettemin wel dew;
lijk sprake van indrukwet
kende televisie. Televisie
in belangrijke mate bijdraJj
aan de beeldvorming over
Tweede Wereldoorlog en c
zodanig aan de geschiedschijv
ving over een periode.
RENE DE COCT
UITZENDINGEN:
Zondag 7, 14, en 21 april,
Nederland 2, steeds vanr
21.40 uur tot 22.30 uur.
Aflevering 1: Samenstel-
ling en regie, Ben Eiker
bout; Belbo Productions;
Aflevering 2 en 3: Samen
stelling en regie, Almar
Tjepkema en Jaap Walvis
NOS;
Boek: Almar Tjepkema en
Jaap Walvis: „Ondergedo
ken, het ondergrondse le
ven in Nederland tijdens
de Tweede Wereldoorlog"
Uitgave: De Haan, Weesp.
