Bronzen hart
van Nederland
van de Dam
naar Stopera
cr
rnmoi it co
Lui ii u i ci\
NAP-KNOP ZICHTBAAR EN TASTBAAR VOOR GANS EEN VOLK
Een
computer?
die
stop je
in je
zak!
70
Co
'O
ZATERDAG 6 APRIL 1965
look (STERDAM In de Sint-
vakbojërskerk te Rome staat een
hzen beeld van de heilige
dduizftus £)e rechter grote teen
fnkanozeer afgesleten dat
ilijk Jt als een knekel. Oorzaak:
ven. 2, eerbiedige aanrakingen,
bij kyv in eeuw uit, van miljoe-
delGi gelovigen. Op dezelfde
nhier^ vincjt filmkunstenaar en
e^lrcj/e-grondvester van het
slederfchijnsel happening uit de
gvorigp zestig, Louis van Gaste-
jrote moet de bronzen knop
takin(h glimmen van de bout die
i^jVMprecieze hoogte van het
I bondl"133^ Amsterdams Peil
•nflict feeeft. Door de aanraking
'ers.v^ schat hij, misschien wel
nvang half miljoen toeristen
jewe4ijks.
is die knop nog voor iedereen
ireikbaar. Hij bevindt zich ne-
jg centimeter onder donker-
-tige steentjes in het plaveisel
H Bre Amsterdamse Dam, gemon-
op een 22 meter lange heipaal
Pg^JaaijCh dwars door veen en klei tot
j o e stut van de zandplaat boort
I J-door de hoofdstad wordt ge-
,a „eBagd. Van Gasteren echter wil
-jout een plaats geven in de ge-
Deër,^en van het nieuwe stadhuis
nomiö 0perai de veel verguisde Sto-
'n z™jdus, dat aan het Waterlooplein
Frrn! voltooiing tegemoet torent.
"jtbaar voor gans een volk. De
VC jTactie want wie weet eigen-
va wat de letters NAP voorstel-
tastbaar gemaakt.
Is van Gasteren namelijk acht
ult»NAP van even eminente bete-
esa"1s als de meter van Sèvres, de
tischena staaf jn het staatsarchief
.°°r Frankrijk die sinds 1798 voor
lustriL ajje landen ter wereld de
lde? |t der dingen bepaalt. Hij vindt
emieihalfbolvormige bout onder de
zererigterdamse Dam even heilig als
orf>an^ezaghebbende zes piepjes uit
(enwich waarop heel de mens-
..J sinds 1833 zijn klokken gelijk
aiisr Zulke rotsvaste zekerheden
eerd maar weinig in dit onzekere
',ar 0<rendal. We moeten ze eren.
m?Lrbij komt dat het NAP de me-
r?lvan Sèvres of de tijdsbepaling
Greenwich in ouderdom verre
n Ytreft. De eerste aanwijzingen
r het bestaan ervan zijn al ge
iden in documenten uit 1565.
terwolf
ontw ai deze gronden, pleit Van
ortugjteren, zou de bronzen bout van
ropa 1 NAP een waardiger gedenkte
ken voor onze worsteling met de
kla^erwolf kunnen zijn dan het vi-
,rsPie|ende standbeeldje van Hans
ononfikers met zijn duim in de dijk-
eft d»rbraak waarop nu de Ameri-
ter Sjnse en Japanse toeristen bij
;eveniadingen tegelijk worden losge-
landjkn. Maar dan dient die bout wel
•tugahtbaar gemaakt te worden. Aan-
t hutikelijk had de vindingrijke
voint-gardist het plan toegang tot
vaartheipaal onder de Dam te schep-
k vai door middel van een tunnel die
1 nog. beginnen bij de kop van de
regfuwendijk.
<inge gemeente haakte op de gedach-
°r irin met een ander voorstel. Zou
>P hq niet aardig zijn een nieuwe hei-
poliil met bronzen knop te slaan in
ns oj Stopera? De architecten daar-
ikts.n, Holzbauer en Dam, bleken
kt lateen voor de stunt te porren en
kle sjus gaat het geschieden. In de
n Eièrdekte straat die het stadhuis
s acjt het muziektheater verbindt, is
nodige ruimte gevonden. De
ipaal zit er al, omgeven door een
M:iale mantel die hem onafhan-
jk maakt van de rest van de
structie, want een kolossaal ge-
w als de Stopera zakt in de loop
jaren natuurlijk enkele centi-
dentjters en het NAP mag niet mee-
Icken. Aan het gieten van de
*rijgt)nzen bout die straks moet gaan
als de grote teen van de
grb
[loostal
enve
20Q
ange
ZOU 1
Lste 1
de
wiel.l
een vervoering, niet ongelijk aan de geest die door Amsterdam zinder- Louis van Gasteren Zijn fanta-
de toen flower-power van de jaren zestig er zijn kosmisch centrum vond. sie-NAP gaat een miljoen kosten.
negentig centimeter onder donkerkleurige steentjes in het plaveisel
van de Dam.
heilige Petrus, wordt ondertussen
gewerkt.
Maar niet alleen het NAP wil
Louis van Gasteren zicht- en tast
baar maken. Hij wil, rond de hei
paal met de heilige knop, ook laten
zien hoe heel Nederland en zijn
verre omtrek aan dat NAP zijn op
gehangen. Een maquette heeft hij
al klaar staan in de Amsterdamse
Zuiderkerk. De bronzen bout dus
precies op NAP-hoogte; dat is te
genwoordig 9 centimeter boven het
gemiddelde zeeniveau te Den Hel
der. Vier en een halve meter die
per het wiel van een Boeing 747 om
het niveau van Schiphol aan te ge
ven, vijf en een halve meter dieper
devoetbalschoenen van Johan
Cruyff om te demonstreren dat
Ajax zo ver beneden NAP pleegt te
voetballen en elders bijvoorbeeld,
op 54 centimeter onder NAP, de
schaatsen van Evert van Benthem,
want zo is volgens de Provinciale
Waterstaat van Friesland de Bon-
kervaart te Leeuwarden gesitueerd
waarop hij dit jaar de Elfsteden
tocht won.
Bijna religieus
„Als je weet wat er allemaal achter
die bronzen knop zit, dan heeft het
Duitse televisie die al de film
„Höhe tlber Null" over het project
heeft uitgezonden. Het verraadt
een vervoering, niet ongelijk aan
de geest die door Amsterdam zin
derde toen de flower-power van de
jaren zestig er zijn kosmisch cen
trum vond. Alleen gold het toen
geen heipaal onder, maar een py
loon op de Dam, het nationaal mo
nument. Vreemd, die parallel? Niet
helemaal. Per slot van rekening
waren het de jaren zestig waarop
Van Gasteren teruggreep met zijn
film „Hans, een leven voor de
dood" die in 1983 bekroond werd
met het Gouden Kalf voor de beste
lange film van het jaar en met de
Prijs van de Nederlandse Filmkri
tiek. Amsterdam waar het allemaal
gebeurt, dat middelpuntige Am
sterdam blijft hem biologeren.
Met een andere film trouwens
heeft Van Gasteren er in de jaren
zestig nadrukkelijk toe bijgedragen
dat Amsterdam kortstondig het vi
brerende wereldcentrum van de
bloemenjeugd kon worden. Enige
nostalgie zal niet vreemd zijn aan
de wijze waarop hij nu zijn bronzen
bout koestert, een nieuw vererens-
waardig middelpunt. Want zonder
zijn documentaire „Omdat mijn
fiets daar stond" zouden de op drift
geraakte internationale jongeren
waarschijnlijk niet vrijelijk hebben
kunnen slapen op de Dam of pu
bliekelijk hebben kunnen vrijen in
het Vondelpark. Zonder die film
zou Amsterdam niet hebben kun
nen vlammen als een baken voor
de nieuwe mens op zoek naar het
ware licht. Met „Omdat mijn fiets
daar stond" was, zou men kunnen
zeggen, het hek van de Dam.
Zaterdag 19 maart 1966. Amster
dam leefde al enige tijd in de ban
van de rellen rond Provo. Die mid
dag zou er bij de uitgeverij Polak
en Van Gennep op de Prinsen
gracht, niet ver van de ambtswo
ning van de burgemeester, een fo
totentoonstelling geopend worden
■over pölitiegeweld. Het gebouw
bood weinig ruimte, er was veel be
langstelling en er ontstond een sa
menscholing op de gracht voor het
huis. Politieagenten raakten in con
flict met de emotioneel geladen
menigte en een redeloze vechtpartij
was het gevolg. Van Gasteren
stond erbij met zijn camera en de
film zou de halve wereld rondgaan,
's Avonds was de toenmalige bur
gemeester Van Hall toevallig te
gast in het televisieprogramma
Mies en Scène van Mies Bouman.
Zozeer hadden de gebeurtenissen
van de dag hem aangegrepen dat
hij nauwelijks tot verstandelijke
taal in staat was. De uitzending
markeerde het moment waarop het
regentendom definitief door de
knieën ging. Niet langer totalitair,
maar tolerantie was troef.
Witte kippen
Zij echter die er precies negentien
jaar geleden bij waren, weten dat
de waarheid een tikkeltje anders
lag en dat de film van Van Gaste
ren niet vrij was van enige ge
schiedvervalsing. Hoe ging het in
werkelijkheid? Op het netvlies van
objectieve ooggetuigen brandt nog
het beeld van die witte kippen.
Wit, de kleur die de heraldiek van
Provo overheerste. Het witte-hui-
zenplan, het witte-wijvenplan, het
witte-fietsenplan, de witkar. En
kip dat is bargoens voor poli
tieagent.
Er was die middag niet zomaar een
samenscholing op de Prinsen
gracht, nee, vanuit die samenscho
ling werden witte kippen omhoog
gestoken. Levende kippen, zo ruw
behandeld dat de veren in het rond
stoven. Zou er toen al een Dieren
Bevrijdingsfront hebben bestaan of
een actiegroep Lekker Dier, de le
den daarvan zouden de kippenmis-
handelaars in de nek zijn gespron
gen. Bij gebrek daaraan nam de po
litie die taak waar, geruggesteund
door het in 1961 extra verscherpte
artikel 254 uit het Wetboek van
Strafrecht dat zes maanden cel stelt
op dierenmishandeling. Maar de
witte kippen met hun rondstuiven
de veren, de provocatie van hun
gekwelde kakelen, ontbreken in de
film van Louis van Gasteren. En zo
kon een beeld de wereld rondgaan
van zinloos, bruut pölitiegeweld dat
symbool werd voor heel een ver
werpelijke maatschappij.
Echter: kunstenaars hoeven het
niet nauw te nemen met de waar
heid. Zij zijn de scheppers van ei
gen werkelijkheden. Dus creëert
Van Gasteren zich andermaal een
magisch centrum, nu niet de py
loon op de Dam van beeldhouwer
Raedeker, maar de heipaal onder
de Dam van inspecteur-generaal
der fortificatiën Cornelis Krayen-
hoff. Een vergeten naam. Toch was
het deze officier bij de genie die in
het begin van de vorige eeuw de
grondslag legde voor het Normaal
Amsterdams Peil met zijn 45.000
hedendaagse peilmerken, als vlie-
gepoep uitgespikkeld over de kaart
van Nederland. En niets mythisch
of religieus had hij in de zin. Het
was, in de nadagen van de Napole
ontische oorlogen, gewoon zijn op
dracht om door middel van vestin
glinies en forten voor een deugde
lijke landsverdediging te zorgen.
Dat ging met de nodige landmetin
gen gepaard en landmetingen ver
gen nu eenmaal een vast uitgangs
punt Het magische NAP van Van
Gasteren is dus niets anders dan
een niveauvlak ten opzichte waar
van in Nederland de hoogten wor
den aangegeven. Cornelis Krayen-
hoff had daarvoor elk willekeurig
niveauvlak kunnen kiezen, maar
gemakshalve nam hij de marmeren
platen die in 1684 waren aange
bracht in een aantal Amsterdamse
sluizen. 9 voet en 5 duim boven de
zomervloedhoogte van het IJ. het
nulpunt op de schaal van het Am
sterdamse Stadswaterkantoor.
Tot in Polen
Vertrekkend vanaf dat punt op
een heipaal gefixeerd onder de
kleine steentjes van de Dam, bouw
de Krayenhoff in heel het land een
netwerk van ongeveer honderd on
dergrondse peilmerken op waarvan
de hoogten ten opzichte van het
NAP bepaald waren. De aanleg
van internationale spoorwegen
droeg ertoe bij dat ook omringende
landen zich bij het systeem aanslo
ten. Het NAP breidde zich uit over
België, Noord-Frankrijk, Denemar
ken en Duitsland, tot in Polen toe
hetgeen de middelpuntige den
kwereld van Van Gasteren uiter
aard zeer van pas komt. De laatste
nauwkeurige waterpassing vond
tussen 1950 en 1959 plaats. Daarbij
werd het netwerk verdicht zodat er
op het ogenblik, verspreid over
heel het land, 45.000 peilmerken
zijn, meestal bestaande uit een bout
die is aangebracht in een goed ge
fundeerd gebouw. Op de boven
kant van die ronde koppen waarin
de letters NAP verzonken zijn, zet
ten de landmeters hun baak, de
meetlat, wanneer er ergens weer
een stukje vaderland over de schop
gaat Dan kunnen ze niet fout zit
ten.
Het fantasie-NAP van Van Gaste
ren gaat een miljoen gulden kosten.
Een speciaal daartoe in het leven
geroepen Stichting Normaal Am
sterdams Peil is bezig met het wer
ven van sponsors, want de ver
wachting van ten minste 400.000
toeristen per jaar baseert Van Gast
eren op een onderzoek van de
VVV en met zulke aantallen krijg
ie reclamemakers snel aan het lik
kebaarden. Allereerst moet nu het
NAP-punt van de Dam naar de
Stopera worden overgebracht De
kleine steentjes gaan open, de oude
bout komt bloot en Rijkswaterstaat
transfereert het peilmerk met be
hulp van een primaire waterpas
sing tot op de micron nauwkeurig
naar het Waterlooplein waar men
de nieuwe bout met de schroef
draad tot op de juiste hoogte
brengt. Om dat bronzen hart van
Nederland heen heeft Van Gaste
ren zich vervolgens allerlei water
bouwkundige lokkertjes gedacht
Een in perspex gevatte kolom zee
water bijvoorbeeld die voortdurend
in verbinding staat met een meet-
paal van Rijkswaterstaat op de
Noordzee. De toeschouwers kunnen
er het verloop van eb en vloed in
het klein volgen, maar ze kunnen
ook de waterstand van de storm
ramp in 1953 oproepen ofwel die
van een denkbeeldige dijkdoor
braak waarbij Amsterdam zou wor
den overstroomd. De waterstaat
kundige verbeelding van Van
Gasteren aan de macht. Mocht de
bronzen bout al niet gaan glimmen,
dan doen de toetsen van de kassa
dat wel.
PIET SNOEREN
Nauwelijks groter dan een
zakrekenmachine en toch een
heus computertje, dat is de
Psion Organiser. De Engelse
maker, die grote bekendheid
verwierf door het schrijven
van programma's voor compu
ters van Sinclair (XZ 81, Spec
trum en QL), stopte de data
base met een capaciteit van
32.000 tekens in een kastje
van 8 bij 14 centimeter. Voor
al voor mensen die veel op
stap zijn en snel veel gegevens
ter beschikking moeten heb
ben, is de Organiser een se
rieuze hulp.
In gesloten toestand lijkt het com
putertje het meest op een sigaren
koker. In geopende toestand zijn
aan de onderkant twee zogenaamde
data- of programmapacks te zien.
Hiermee kan het geheugen worden
uitgebreid of voor een speciale
functie-uitbreiding worden ge
bruikt, zoals bijvoorbeeld het Utili
ty-pack, dat een uitbreiding van
het mathematisch deel betekent
met functies als sinus, cosinus, tan
gens, Pi en dergelijke.
In de Organiser zit een klok met
datum ingebouwd, die na het in
schakelen op het goed leesbare
schermpje verschijnt. Maximaal
zestien tekens vinden een plaatsje
op het scherm, dat voorzien is van
een prima contrastregeling. Het
toetsenbord telt 36 toetsen met te
kens en functies: Men is bijna ge
neigd te denken dat Psion door de
samenwerking met sir Clive Sin
clair ook een stuk van diens eigen
wijsheid heeft overgenomen De
toetsen zijn namelijk niet in de be
kende QWERTY-volgorde ge
plaatst, maar alfabetisch, dus ABC-
DEF. En vooral voor mensen die
gewend zijn geregeld gebruik te
maken van een schrijfmachine is
dat een merkwaardige ervaring.
Functies
Na het aanzetten zie je dus hoe laat
het is. Door op de toets MODE te
duwen, komen achtereenvolgens
de functies waaruit kan worden ge
kozen op het scherm. ENTER geeft
de gelegenheid gegevens in te voe
ren, die door SAVE worden opge
slagen in een data-pack. Daaruit
komen ze weer tevoorschijn via de
toets FIND. Met de functie CALC
verandert de Organiser in een re
kenmachine.
Een oppervlakkige gebruiker vindt
de toets ON (aan) heel snel; deze zit
linksboven op het toetsenbordje.
Veel langer zal hij echter zoeken
naar de toets OFF (uit): die zit niet
op de Organiser. Uitzetten kan op
twee manieren. Of je moet net zo
vaak op de toets MODE drukken
tot het woord OFF op het schermp
je verschijnt en vervolgens de toets
EXECUTE indrukken, of je doet
gewoon niks. Na vijf minuten scha
kelt de Organiser zichzelf dan uit.
In de computertaal is geen pro
grammeertaal ingebouwd. Wie niet
uit de voeten kan met een voorge
programmeerd data-pack (daarin is
een behoorlijke variatie voorhan
den), kan zelf aan de slag met de
door Psion ontwikkelde taal POPL.
Zoiets zal niet vaak gebeuren. Een
schermpje met 16 tekens leent zich
niet zo best voor programmeren,
omdat al snel uit het zicht ver
dwijnt wat je aan het schrijven
bent.
Zoals gezegd, vooral voor veel rei
zende mensen is het een handig
dingetje. Toch nog twee opmerkin
gen De data-packs zijn eigenlijk
net blocnotes, vol is vol. Leegma
ken van deze geheugendragers kan
alleen met een apart aan te schaf
fen apparaatje. En de toets SHIFT
(op de schrijfmachine gebruikt
voor hoofdletters) is ook wat merk
waardig. Bijvoorbeeld: de C en de 7
zitten op één toets. Als je die toets
indrukt, verschijnt de C op het
scherm. Samen met SHIFT indruk
ken geeft geen resultaat, de cursor
blijft knipperen op dezelfde plek
en wacht op een teken. Om die 7
op deze plek te krijgen moet eerst
SHIFT worden ingedrukt en dan
de C. Daarna moet je niet vergeten
om weer op SHIFT te drukken om
weer in de' oorspronkelijke stand
terug te keren. Een vrij omslachti
ge methode.
De Psion Organiser wordt geïm
porteerd door Computerline (tel.
02510-24091), die over belangstel
ling op de Personal Computer RAI
niet te klagen had. De tentoonstel
ling in Amsterdam trok ruim
55.000 bezoekers, waarvan meer
dan de helft betrokken is bij de
aanschaf van computers binnen het
eigen bedrijf. In 57 procent van die
bedrijven, zo bleek uit een enquête,
wordt de aanschaf van een compu
ter overwogen. Voor de RAI waren
de resultaten bemoedigend genoeg
om in elk geval nog een tweede
Personal Computer RAI te organi
seren. Men bekijkt thans wanneer
dat gaat gebeuren.
BASIC—COMAL
Al eerder zijn in deze rubriek kriti
sche opmerkingen gemaakt over
BASIC, een zeer veel gebruikte
computertaal, waar vrij eenvoudig
mee om te gaan is. Het is simpel om
een programma te maken in BA
SIC, maar ook om dat programma
weer terug te lezen. Dit bijvoor
beeld in tegenstelling tot machine
taal. die de computer over het alge-
De Psion Organiser, een heus computertje dat in de binnenzak past. meen wel sneller laat werken maar
vrijwel onleesbaar is omdat het ge
heel is opgebouwd uit getallen.
BASIC moge dan op het eerste ge
zicht gemakkelijk zijn, het is echter
vooral ongestructureerd. De taal is
niet toegesneden op het menselijk
denken, zodat je eigenlijk vaak
heel onlogisch bezig moet zijn of
problemen tegenkomt die vrijwel
onoplosbaar zijn.
Het gemak van BASIC bewaren en
tegelijkertijd de onvolkomenheden
ervan vermijden was de opgave die
Borge Christensen en Benedict
Loefstedt uit Denemarken zich
stelden. Zij ontwikkelden COMAL:
COMmon Algoritmic Language,
waarin het eenvoudige besturings
systeem en de gebruikelijke een
voudige opdrachten van BASIC
zijn gehandhaafd. Daaraan toege
voegd is een aantal opdrachten uit
het wat „beschaafderPascal. Dat
heeft tot gevolg dat (aankomende)
programmeurs een veel betere ma
nier krijgen aangereikt om goed
gestructureerde programma's te
schrijven die ook nog sneller wer
ken dan BASIC. Allerhande zaken
die in BASIC kunnen worden be
reikt, kunnen in COMAL beter en
sneller, zou je kunnen zeggen. Van
daar dat deze programmeertaal
vooral in het onderwijs de aan
dacht heeft getrokken
In Nederland is de COMAL-80 Ge
bruikersgroep (tel. 070-470261) ont
staan, die een voor Nederland aan
gevulde en bewerkte vertaling van
het Deense handboek uitgeeft,
compleet met diskette voor de
Commodore 64. Een zeer gedetail
leerde handleiding, die na een alge
mene inleiding een uitputtende
omschrijving geeft van alle com
mando's die mogelijk zijn. toege
licht met kleine of wat grotere
voorbeelden. Een prima stuk werk.
dat ruime aandacht en vooral toe
passing verdient.
PIETER TAFFIJN
