Europese
vakbonden
verliezen
leden en macht
Engeland
Italië
Frankrijk
België
Spanje
W-Duitsland
ZATERDAG 6 API
De uittocht bij de vakbonden duurt voort. Evenals in
1983 verloren de vakcentrales FNV en CNV (totaal
ruim 1,2 miljoen leden) vorig jaar zo'n slordige
53.000 aanhangers. Het voortgaande ledenverlies
wordt toegeschreven aan de werkloosheid en de da
lende koopkracht, waardoor men de contributie te
duur gaat vinden. Met het dalende ledenverlies
dat al ontslagen bij de FNV zelf tot gevolg heeft ge
had neemt ook de macht van de bonden af. De
economische omstandigheden maken de „speelruim
te" kleiner, en bij de grote werkloosheid hebben de
mensen met een baan nu niet meer zo'n grote be
hoefte, uit solidariteit met wie of wat dan ook, hoog
van de toren te blazen. Het verschijnsel is niet ty
pisch Nederlands. Ook in het buitenland zingen de
vakbonden een toontje lager en laten de leden zich
massaal uit de vakbondsadministraties uitschrijven,
zoals blijkt uit het overzicht van onze corresponden
ten.
(Door onze correspondent
Roger Simons)
LONDEN De tijd dat de Britse
bonden praktisch een eigen impe
rium vormden, is voorbij. Mis
schien niet voor goed, maar toch
zolang premier Margaret Thatcher
aan het bewind blijft. De conserva
tieve leidster heeft de vakbondsba
ronnen van veel macht en invloed
beroofd. Arthur Scargill, aanvoer
der van de mijnwerkers, is haar
laatste en meteen ook belangrijkste
slachtoffer.
De malaise in de Britse vakbewe
ging begon in 1979, toen de bonden
door middel van dwaze acties de
val van de toenmalige Labourrege-
ring Callaghan veroorzaakten. Van
toen af waren zij de steun van de
grote massa kwijt. Na James Cal
laghan kwam Margaret Thatcher
aan het bewind. Zij had beloofd de
vakbonden te kraken en dat was
Krecies wat de werkgevers van
aar verlangden.
Nieuwe wetten en een stugge hou
ding inzake acties zorgden ervoor,
dat de bonden steeds meer terrein
verloren. Maar hun achteruitgang
had ook economische en sociale
oorzaken. De toenemende werk
loosheid is er een van. Groot-Brit-
tannie telt momenteel ongeveer
vier miljoen werklozen. Dat zijn al
lemaal mensen die geen vakbonds
contributie (meer) betalen.
Vroeger werden de meeste Britse
werknemers op diverse manieren
gedwongen bij een vakbond toe te
treden. Niet-leden konden geen
baan krijgen. In sommige sectoren
o.m. de kranten is dit nog
steeds het geval. De regering That
cher probeert dat gebruik volledig
uit te roeien. Haar nieuwe vak-
bondswetten hebben al veel veran
derd, maar het onderdrukken van
oude gewoonten en afspraken
vraagt tijd.
Nieuwe vrijheid
In afwachting zeggen steeds meer
leden de bonden vaarwel. Zij ap
preciëren hun nieuwe vrijheid en
missen de dwang van de bonden
niet. Vele Britse werknemers wa
ren al lang gedesillusioneerd over
hun bond. Wie blijft graag lid van
een club, die weinig of niets voor je
kan doen?
De Britse bonden zijn grote afzon
derlijke units, die praktisch doorlo-
f>end hun eigen weg gaan. Nationa-
e samenwerking en solidariteit ko
men alleen tot uiting in de vorm
van toetreding tot het zogeheten
Trade Union Congress dat de vak
beweging samenbundelt en over
koepelt. Het grootste deel van de
vakverenigingen is bij dit TUC
aangesloten.
De globale ledencijfers van het
TUC verraden de uittocht die in de
Britse vakbeweging aan de gang is.
Zij bedragen nog nauwelijks 10
miljoen, wat neerkomt op een da
ling van twintig procent sinds 1976.
(Door onze correspondent
Cees Manders)
ROME De Italiaanse vakbonden
toonden zich weinig verrast door
de afloop onlangs van de Britse
miinwerkersstaking. Stakingen van
onDeperkte duur ziin in deze tijd
niet meer realistisch. En daarmee
kun je in elk geval nooit de nood
zaak tot sanering of tot structurele
verbeteringen in de bedrijfstak
trachten te ontkennen. Dat is de
fout die de Britten volgens de Ita
lianen hebben gemaakt.
De Italiaanse vakbonden hadden
die „Britse" les vijf jaar geleden al
geleerd, in het historische conflict
met de FIAT. Een staking van „on
beperkte duur,, legde in het najaar
van 1980 de hele produktie van FI-
AT-Auto in Turijn plat. Maar na
dertig dagen wilden de meeste ar
beiders weer aan het werk, en de
vakbonden konden de FIAT toen
nog met de grootste moeite tot eni
ge zichtbare concessies bewegen.
De FIAT maakte daarop enige col
lectieve ontslagen ongedaan, maar
sindsdien heeft het automobielcon
cern jaarlijks zijn personeel met
zo'n 15.000 man verminderd, ter
wijl de vakbonden machteloos mo
gen toekijken.
Dat grote FIAT-conflict werkt vijf
jaar later nog door in de Italiaanse
arbeidsverhoudingen. De vakbon
den weten nu dat er tegen moder
nisering van de produktie, techno
logische vernieuwing en tegen ro
botisering te strijden noch te staken
is. De bedrijven moeten wel robots
inhuren, die beter en goedkoper
werken om hun concurrentiepositie
in Europa en (dus) de werkgelegen
heid in Italië enigszins te Kunnen
handhaven. De vakbonden kunnen
dat alleen maar beamen. Daarmee
is hun rol in het algehele arbeids
proces enigszins in belangrijkheid
afgenomen.
De werknemers hebben dat begre
pen, want het ledenaantal van de
grote Italiaanse vakbonden neemt
gestaag af. Niet zo erg overigens als
dat kennelijk in andere Europese
landen het geval is. Maar de groei
van de jaren zestig en zeventig is er
duidelijk uit.
Het ledenverlies is vooral te regis
treren in de industrie, terwijl de
belangstelling van de niet-werken-
de sector (werklozen en gepensio
neerden) voor de vakbonden over
al juist groeit.
Maar hoeveel miljoenen werkne
mers de Italiaanse bonden nog
steeds op hun ledenlijsten blijven
houden, hun representativiteit laat
te wensen over. Van elke tien Ita
liaanse werknemers zijn er vier ge
organiseerd. Voor Nederlandse be
grippen is dat nog geweldig veel,
maar niet voor Italië, waar het hele
leven wordt opgedeeld in partijen,
belangenclubs, verenigingen en
vakbonden. Lidmaatschap van de
juiste vakbond of politieke partij
kan hier het verschil betekenen
tussen werk en werkeloosheid, tus
sen carrière en frustratie.
(Door onze correspondent
Bob van Huët)
PARIJS Tekenend voor de te
loorgang van het Franse vakbonds
wezen was wel de geringe animo
voor de traditionele 1 mei-feesten
van vorig jaar. In zijn toespraak op
de Place de la Republique zei Henri
Krasucki, de leider van de commu
nistische vakbond CGT (nog steeds
de grootste in het land) dan wel dat
hij een „nieuwe bereidheid om
massaal actie te voeren" onder de
militanten had geconstateerd; de
amper 10.000 mensen die het alle
maal aanhoorden, bevestigden dat
idee bepaald niet. Opvallend tam
waren ae reacties op zijn toch heel
vlammende betoog.
De laatste 1 mei-viering van de
CGT verschilde nogal wat met die
van 1980, toen men ook op de Place
de la Republique bijeenkwam.
Toen niet gehinderd door het feit
dat de Franse regering uit socialis
ten en communisten bestond, gaf
de communistische bond een fraai
voorbeeld van wat Krasucki altijd
omschrijft als „ons vermogen de
werkende klasse in Frankrijk te
mobiliseren". Ruim 40.000 man de
den het plein zowat uitpuilen en
overal werd gezongen en klonken
spreekkoren. Vergeleken bij dit
feest deed de laatste 1 mei meer
denken aan een rouwdienst.
De socialistische CFDT van Ed-
mond Maire en het neutrale Force
Ouvriere (FO) van de populaire
Andre Bergeron trokken op hun
manifestaties niet meer dan resp.
2.000 en 1.500 man. De CFDT had
er zelfs nog een popconcert tegen
aan gegooid, maar ook dat mocht
niet baten. Voor een teleurgestelde
Edmond Maire was het reden zich
af te vragen of de Franse vakbon
den niet door de crisis zouden wor
den verzwolgen. Nog maar 20 pro
cent van de Franse werknemers is
georganiseerd, twee derde minder
dan vlak na de oorlog het geval
was.
De verschuiving van de macht van
rechts naar links heeft de Franse
vakbonden deze keer geen goed ge
daan. Toen in 1936 het Volksfront
van Leon Blum kon regeren, sloten
tienduizenden zich spontaan bij een
bond aan. De komst van Mitter
rand laat bijna het omgekeerde
zien. „De emotie, de poëzie, het is
er tegenwoordig af. Anders dan in
1936 kennen de Franse werkne
mers geen enthousiasme meer",
zegt Andre Bergeron. Ook Jacques
Tessier, oud-voorzitter van de
CFDT, is geschrokken van de men
taliteitsverandering: „Hoe meer
vrije tijd de mensen hebben, hoe
minder ze voor vakbondswerk be
schikbaar zijn. Ze sluiten zich lie
ver op in hun eigen comfort".
Sociale rust
Opvallend in dit verband is dat
Frankrijk, met uitzondering van
het wat roerige 1984, de laatste tien
jaar een periode van behoorlijke so
ciale rust doormaakt. In 1983 wa
ren er de minste loonconflicten en
demonstraties sinds 1965.
Wie tegenwoordig een baan heeft
in Frankrijk, is daar blij mee.
Doordat ook links niet in staat is
gehleken het land vlot uit de eco
nomische put te halen, heeft het
alom aanwezige gevoel van solida
riteit van 1981 een behoorlijke
knauw gekregen. De komst van
Mitterrand en de zijnen heeft de
socialistische bond CFDT en ook de
communistische CGT heel wat
wind uit de zeilen genomen.
In een poging het tij te keren,
trachten de bonden fris bloed aan
te werven. Maar de belangstelling
voor het vakbondswerk is zeer ge
ring. Bovendien bliikt het niveau
van nieuwe militanten vaak tegen
te vallen.
Portugal
»at
De Spaanse vakbondsleegloop^
in schril contrast tot de ontwi al
lingen in het buurland Portugjter
Spanie en de rest van Europa I N;
ten de meeste arbeiders een v
lijk welvaartspeil. De klagen
marxistische slogans weerspiegnc
al lang niet meer de economnk<
realiteit. In Portugal heeft d»rbi
ook wat dit betreft echter sins<
staan. De keiharde klassevertlad
len zijn in dit straatarme landje
duidelijk te zien. In Portugahtb
de arbeiders niet bang dat hu»ik€
kingen een bedreiging vomt
voor het algemene welvaarthe,
De macht en de energie vatj d<
Portugese vakbond wordt nogk b
sterkt doordat de huidige reg|uv
bijzonder wankel is. Stakinge ge
firotesten bieden daardoor irjn
and een redelijke kans op hq ni
dwingen van een andere polijl i
koers. En daarmee de kans oj St
verbeteren van niets naar iets.n,
tugal is door dit alles het l^tee
bolwerk van het traditionele sjus
calisme dat in de rest van Eifcrd
inmiddels door de tijd is ac)t 1
haald. n
fpa
■M
(Door onze correspondent»^,
Aad Jongbloed)
BRUSSEL In België krijgt^;
socialistische Algemeen Bel£,r
Vakverbond (ABVV) de gro
klappen van de werkloos|a
Sinds 1982 is er een ledenve
geconstateerd van rond de 200,
Voor dat jaar zag het er lange
naar uit dat het ABVV uit zou 1
nen groeien tot de grootste 1
bond van het land, maar de r%
sie stak een spaak in het wiel.l
aantal leden bedraagt tr
1.126.721, maar er is nog st|
sprake van meer afzeggingen!
van nieuwe leden. Het grof
verlies wordt geconstateerd in 1
lonië (503.374 leden), maar prol
tueel worden daar meer mei
getroffen door werkloosheid dajg
Brussel (145.502) en Vlaandlt
(477.845).
Bij het ACV (Algemeen Christ
Vakverbond) is geen sprake
een duidelijke teruggang, maar
van stagnatie van het aantal le
Woordvoerder Bert Vanho
beeck kan niet aangeven hoe
komt dat de christelijke vak!
minder last heeft van de gevo
van werkloosheid dan de an
bonden.
De kleinste bond van het
ACLV (Algemene Centrale dei
berale Vakbonden), moet ook
lies constateren, maar houdt dat
K;rkt op enkele hondertallen,
e verhouding arbeiders-kant
bedienden is binnen de libe
vakbond gelijk aan die van de
dere bonden. „Vandaar dat i
niet kan zeggen dat de werkl
heid onze leden minder treft
leden van andere bonden",
de ACLV. „Aan de ene kant h
een studie uitgewezen dat onze
den een sterkere band met het
drijf hebben, minder verzuin
en meer inzetten en dus mii
in aanmerking zouden komen t
ontslag, maar aan de andere 1
kunnen wij als betrekkelijk kl
bond ook een kleinere vuist ma
als er binnen de bedrijven gesc
len rijzen".
Het gemiddelde bedrag dat
vakbondslid kwijt is aan contri
tie bedraagt 300 franc (f 16,50)
maand. Ogenschijnlijk een bec
waarvoor je niet direct de band
een vakbond opzegt. „Toch is
geld de reden voor de opzeg
gen", aldus Bert Vanhorenbeecl
in de strijd om de 35-urige werk
week koos kanselier Kohl vorig
jaar meteen de kant van de werk
gevers. Met zijn opmerking dat de
35-urige werkweek „dom en
dwaas" is, trapte hij de bonden op
hun ziel. En Kohls coalitie-partner,
de liberale FDP, wil de bonden nog
verder in de hoek drukken. Bij
stemming in een bedrijf over sta
king moeten voortaan ook niet-
-vakbondsleden mee kunnen doen,
zo vinden de liberalen. Het voorstel
heeft geen schijn van kans, maar
het illustreert nog eens hoezeer de
bonden in het defensief gedrongen
zijn.
Sluipend gevaar
Net zoals in andere geïndustriali
seerde landen heeft ook de vakbe
weging in de bondsrepubliek te
maken met een sluipend gevaar.
Dat is de structuurverandering die
in de industrie plaats vindt. De
staalindustrie, de mijnbouw en de
scheepsindustrie, ooit de vlagge-
draaiers van de economische ont
wikkeling, zijn op de terugtocht. Ze
representeren een industriële
maatschappij die aan het verdwij
nen is. Het tijdperk van de compu
ter en de informatica doet zijn in
trede. De kleme en flexibele bedrij
ven, zonder historische bindingen
met een bepaalde vakbond, gaan
het industriële landschap steeds
meer domineren. De traditionele
georganiseerde arbeider met eelt op
zijn handen verdwijnt en maakt
plaats voor de ongeorganiseerde
witte boorden dragende laborant,
technicus en programmeur.
Dat blijkt ook uit de ontwikkeling
van de ledenaantallen. Alhoewel in
andere landen de neerwaartse lijn
steiler verloopt, raakt ook de Duit
se vakbeweging zo'n 100.000 leden
per jaar kwijt.
Fout
Wie de Üuitse bonden echter af
schrijft, maakt een ernstige fout. Ze
hebben een uitstekende organisatie
en de meeste zitten uitstekend bij
kas. Vooral de IG Metall is immens
rijk. Om financiële reden hoeft de
bond geen enkel conflict met de
werkgevers, van welke omvang
dan ook, uit de weg te gaan. Boven
dien speelt de verstrengeling van
bedrijven in de industrie de vakbe
weging in de kaart. Bij de staking
van vorig jaar legde de IC Metall
de gehele auto-industrie plat door
bij enkele belangrijke toeleveran
ciers, zoals Bosch, het werk neer te
leggen. Zelfs als de bond de helft
van zijn leden zou verliezen, blij
ven dit soort acties mogelijk.
(Door onze correspondent
Paul van de Voort)
BARCELONA Het Iberisch
schiereiland is een vreemde eend
in de Europese vakbondsbijt. Nog
nauwelijks een tiental jaren gele
den gingen beide landen gebukt
onder een verstikkende dictatuur.
Pas de Portugese Anjerrevolutie in
1974 en de dood van de Spaanse ge
neraal Franco, een jaar later, gaven
in beide landen ruim baan aan de
allereerste legale syndicaten in bij
na een halve eeuw tijd.
Aanvankelijk ging het aantal vak
bondsleden in Spanje en Portugal
in sneltreinvaart omhoog. De arbei
dersbewegingen genoten met volle
teugen van ae vrijheid die de her
wonnen democratie hen bood. De
parallelle koers was echter maar
van korte duur. In Portugal is te
genwoordig bijna tachtig procent
van de industriearbeiders verenigd
in de nog steeds groeiende commu
nistische vakbond Intersindical. In
Spanje daarentegen is de vakbewe
ging weggezakt naar het allerlaag
ste Europese peil.
Na de legalisatie van Spaanse vak
bonden in 1976 was de toeloop van
leden aanvankelijk groot. Het her
stel van de democratie leek een
goede voedingsbodem voor het op
richten van een machtig vakver
bond. De feiten wezen echter an
ders uit. Het aantal leden viel al
snel terug naar het laagste peil dat
men in Europa vindt. Al met al telt
het land zo'n 1,8 miljoen arbeiders
die georganiseerd zijn in een vak
verbond. Op een werkende bevol
king van ruim 10 miljoen is dat een
schamel totaal van nauwelijks 18
procent.
De terugval wordt volgens sociolo
gen door meer redenen verklaard.
Om te beginnen is de individualis
tische aard van de Spanjaarden nu
eenmaal niet het beste bouwmate
riaal voor het oprichten van een
stevig solidair vakbondshuis. Be
langrijkste reden lijkt echter wel
Toch is er onlangs weer een nieu
we bond opgericht. Franse journa
listen zeggen dat als deze bond de
straat op gaat, heel Parijs zeker zal
uitlopen. Het betreft 60 manne
quins, die zich bij FO hebben aan
gesloten.
(Door onze correspondent
Gerard Kessels)
BONN De tijd dat in West-
-Duitsland regering, werkgevers en
vakbonden in roerende eensgezind
heid bouwstenen aandroegen voor
het fameuze Wirtschaftswunder is
voorbij. Het sociale klimaat in het
land dat er na de oorlog binnen de
kortste keren weer bovenop kwam
is guurder geworden. De vakbon
den hebben een veel hardere hou
ding aangenomen. De voor Duitse
begrippen zeer hoge werkloosheid
en het weglopen van steeds meer
leden hebben tot een radicalisering
binnen de vakbeweging geleid.
De Duitse bonden zijn nerveus ge
worden. Bij het oplopen van de
werkloosheid is hun macht lang
zaam afgebrokkeld. Overheid en
werkgevers laten de bonden dat
.duidelijk merken. Toen het bijna
failliete Arbed Saarstahl voor ver
dere subsidies op de stoep stond in
Bonn, kreeg de onderneming te ho
ren dat er alleen overheidsgeld
naar het Saarland zou stromen als
ook de werknemers van het bedrijf
fors in zouden leveren. Onder druk
van zijn leden bij het staalconcern
moest de woedende vakbond, de IG
Metall, uiteindelijk accepteren. En
Hoewel ook <f)TE.
Duitse vakboprsk
zo'n
honderdduizi
leden per (aai
verliezen, kaif°
ze moeilijk li al
afschrijven. 2x eer
alle goed bij kw in
Vooral de IG f* ae
waarvan hierc^ v;
foto enkele
zelfverzekerd^'?.1
bestuurslederjcnij
aanvang vorign zc
van de grote m
metaalstakinft,
immens rijk. C
financiële rede*
hoeft de bond11
enkel conflict geel
werkgevers, v{, sc
welke omvang; h.
ook, uit deweg;ik<
gaan. J
is di
(reik
ig
dat de vakbonden de arbeid?^
bijzonder weinig te bieden hi 0_
De werkloosheid is opgejaaL
ruim 20 procent; de reële IonL st
vorig jaar gedaald en de SL00
syndicaten zijn zo arm als ef
Het woord „stakingskas"
Spanje een onbekend begrip
verbetering van de economi^., 0
tuatie is nog lang niet in zic^du;
vendien zijn de twee grootst!
bonden, de UGT en de CCO ZC,
derling sterk verdeeld over a.act'
te oplossing van alle kwaad.
De communistische CCOO L v
zich bijvoorbeeld met uitgi^A
stakingsgeweld tegen de sanés a
plannen die de socialistischana
ring ontworpen heeft voor b; Fr;
rijke sectoren in de industry a'
succes is echter bijzonder t d(
want de socialistisch premieiLajj
pe Gonzalez zet met ijzerengter
de onvermijdelijke reorganuez
voort |nv
De taktiek van de sodalis!
UGT is veel meer gebaseerd cgr
menspel en overleg. Maar oo|en(
heeft niet kunnen voorkomeL^
meer dan de helft van de rui var
miljoen werklozen in Spanje Qj
enkele vorm van financiël^.t
stand krijgt. r h
ider
Links:Staken, maar de
bonden kunnen op
steeds minder
ondersteunende leden
rekenen.
Boven: De langste
staking in de
geschiedenis, die van
de Engelse
mijnwerkers, bracht
leed op velerlei
gebied. Een
werkwillige mijnwerker
bijvoorbeeld zag zijn
huisin vlammen
opgaan.
