Nassaubrug:Eerbetoon aan vergeten"Van Nassau's
Sandra is een lieve poes
ïïtiwa
hond
zoekt;
huis
ALLER
LEKDS)
.GitiUJUN/KhUiU
vewoccouKim.
Bruggen, we maken er allemaal ge- se bruggen. Het zijn geen technische
bruik van. Zeker in een waterrijke verhandelingen, maar historische
stad als Leiden zijn het onmisbare verhalen waarin een brug als lei
draad dient. De gegevens zijn verza
meld door een werkgroep van histo
risch geïnteresseerden, die veel van
de geschiedenis van de Leidse brug-
schakels in het wegennet. Veel aan
dacht is er nooit aan de Leidse brug
gen besteed. De stilte rond de Leidse
bruggen is met de presentatie van
het Bruggenboek al gedeeltelijk gen heett uitgezocht Samensteller is
„verstoord". Het Gemeentearchief
aan de Boisotkade hoopt van 9 tot
en met 29 augustus 1985 in De Waag
de tentoonstelling „De Leidse brug-
de begeleider van deze werkgroep,
de heer P.J.M. de Baar van het Ge
meentearchief. Kees van Herpen te
kent voor de eindredactie. De repro-
JÊ\ Oranjegracht wordt in de
"^"•oenesteeg overbrugd door
Nassaubrug. Wanneer men
fct weet dat deze naam eerst
1916 gegeven is, zou men
nueinnen veronderstellen dat
de f kru£ z*Jn naam gekregen
na' a*s eerb®toon aan een
van het 6es^acht
varn Nassau. Nu is Leiden al-
erg betrokken geweest bij
t wel en wee der Oranje-
issau's, waartoe de naam zorgd heeft. Zijn belangrijkste
gen" te houden. Als inleiding op dukties zijn van fotograaf Wim van
deze expositie verschijnt in deze Noort. Vandaag verschijnt het ach-
krant een serie artikelen over Leid- tenzeventigste artikel in deze serie.
1255 uit elkaar gegroeid zijn.
Er zwaaide al tussen 1267 en
1288 een Jan van Nassau als
39e bisschop van Utrecht zijn
kromstaf ook over het stadje
innen "veronderstellen dat Leiden. Een bekendere Nas-
- 11sau uit de tak Nassau-Dillen-
burg is graaf Maurits van
Nassau, zoon van prins Wil-
Nassau. Nu is Leïden al- lem van Oranje en Anna van
Saksen, die als stadhouder
Leiden weinig vreugde be-
fanjegracht een getuigenis
ag zijn, maar andere leden
n vaai het geslacht Van Nassau
verhP niet er6 in tel 6eweest-
*ec*en van het ge-
k aafc^1 Pr»ns van
moctiten voeren (de
inSt^dhouders en later koningen
wopt hun directe wettige af-
jmmelingen) en vaak te
uikepteH gestudeerd hebben,
daad, het vervangen van Re
monstrantse tegenstanders in
het stadsbestuur door trouwe
Calvinisten en oranjeklanten,
vond echter plaats (in 1618)
nadat hij al (door het overlij
den van zijn oudere broer
Philips Willem in 1618) de ti
tel van Prins van Oranje
mocht voeren.
ing f hier s|echts ®en pear an- Bastaardtakken
n wjre verwanten bekend.
n Voor Leiden zijn echter be-
geslacht van de graven langrijker geweest de Nas-
Nassau is wel buitenge- sau's uit bastaardtakken en de
nakomelingen uit morganati
sche (beneden-de-stand) ver
bintenissen van leden van dit
lfeen in vrouwelijke lijn), de geslacht. Uit een wat aan la-
maamde Ottoonse en Wal- ger wal geraakte bastaardtak
dankte Leiden vier inwoners
kort na het beleg. Paulus II,
"s yui, US.SVH,.., jonkheer van Nassau van
vooiP"" uitgebreid, zeker als
bedenkt dat de beide nog
-.taande takken (zij het
ise linie, die respectieve-
in Nederland en Luxem-
irg de troon bezetten, in
Merwen, drost van Halsteren,
schout van Lier en rentmees
ter van Zundert, was gehuwd
met Margaretha van Leyre,
een dochter van de militaire
bevelhebber van het machtige
Antwerpen, en had tien kin
deren. Daarvan was Adriana,
geboren in 1539, non in het
klooster Leeuwenhorst onder
Noord wijkerhout; Johanna
bracht het zelfs tot abdis van
dat klooster in 1572; Cornelia
was non te Loosduinen en la
ter te Delft, en ook Hendrik
woonde te Leiden. Zij allen
werden in de Pieterskerk be
graven, respectievelijk in
1592, 1611, 1616 en 1607.
De drie zussen woonden op de
Papengracht waar nu het
Rijksmuseum voor Oudheden
is en de daar oAtstane bebou
wing van zes huisjes in de
vorm van een hofje werd be
halve het Hof van Zessen ook
wel eens het Hof van Nassau
genoemd. De bekendste Nas
sau in Leiden was de inmid
dels ook van de televisie be
kende bastaard van Willem
van Oranje uit zijn verbinte
nis met Eva Elinx, een doch
ter van een burgemeester van
Emmerik: Justinus. Hij werd
in september 1559 geboren in
de periode dat Willem we
duwnaar was van Anna van
Buren en nog niet getrouwd
met Anna van Saksen. Justi
nus werd later door zijn vader
erkend, ging in februari 1576
in Leiden studeren en was
van 1585 tot 1601 luitenant
admiraal van Zeeland. Op 4
december 1597 trouwde hij
met Anne de Merode, dochter
van graaf Jean IV van Mero
de en Margaretha van Pal-
landt-Culemborg.
Zij was als 23-jarige tegelijk
met haar zus geschaakt door
de Engelse kolonel en gouver
neur van Bergen op Zoom
Thomas Morgan, die haar
voor zichzelf hield en de zus
aan de Engelse officier Knol
lis gunde. Ondanks fel verzet
van haar ouders, die de Sta-
ten-Generaal zelfs de (mach
teloze) Engelse opperbevel
hebber in de Republiek lieten
inschakelen, trouwde hij haar
begin 1589. Nadat zij begin
1597 weduwe was geworden,
trouwde zij dus met Justinus
van Nassau. Deze werd in
1601 gouverneur van Breda,
maar moest deze stad na een
heldhaftig doorstaan beleg op
11 juni 1625 aan de Spaanse
veldheer Spinola overgeven.
Hierna vestigden Justinus en
Anna zich ambteloos te Lei-
?von
geest
ie V
t
en
e hot
de
elen
ns De Nassaubrug in het kaalslagterrein, gezien naar het noorden. Foto Bureau Monumentenzorg, 1974.
g<
den, waar hij op 26 juni 1631
en zij op 8 oktober 1633 over
leed. Zij liggen begraven on
der een fraaie en grote zerk
in het koor van de Hoogland
se kerk. De Nassaubrug is dus
wel niet naar hem vernoemd,
maar zou het wel waardig ge
weest zijn.
Brug
De brug werd in 1661 ge
bouwd. Op 16 maart besloot
de stadsregering tot de bouw
en al op 19 maart volgde de
aanbesteding. Stadsmetselaar
Pieter Jansz. van Noort had
één bestek gemaakt voor de
Nassaubrug en de Katoen-
brug, daar deze exact hetzelf
de moesten worden. Aanne
mer voor ƒ300 voor elk der
bruggen werd Pieter Snel, die
zo snel mogelijk met het werk
moest beginnen en al snel,
binnen zes weken, dit moest
voltooien. Zou Snél zo snel
geweest zijn of was die naam
niet terecht? Een vluchtig on
derzoek bracht aan het licht
dat niet zijn werktempo bepa
lend is geweest voor zijn ach
ternaam, maar zijn herkomst.
Toen hij op 4 februari 1656
poorter van Leiden werd,
wordt als zijn herkomst
Woerden vermeld.
Begin 1658 trouwde Pieter
Cornelisz. Snel, vrijgezel uit
Woerden, meestermetselaar,
met Maria Gerritsdr. van
Suytwijck, een niet eerder ge
trouwde vrouw (.jongedoch-
ter") uit Leiden. Zij kregen
meerdere kinderen, waarbij
zijn naam in het doopboek
ook wel eens als Van der
Snell geschreven werd. Als
men weet dat Snel een ge
huchtje was op tien minuten
lopen buiten de stadswallen
van Woerden, is het duidelijk
dat zijn voorgeslacht en dat
van zijn eveneens uit Woer
den afkomstige naamgenoten
uit dat gehucht stamde. Zijn
vrouw heeft hij overigens niet
lang mogen behouden; zij
heeft amper het gereedkomen
van de Nassaubrug mogen be
leven. De bevalling van doch
ter Beatrix, die op 8 juni 1661
in de Pieterskerk gedoopt
werd. is vermoedelijk niet he
lemaal goed verlopen.
Op 15 juni, ,,'s avonts de kloe
ke omtrent halff acht uyren",
constateerde notaris Cornelis
van Scharpenbrant dat
„d'Eersame Pieter Snel, mees
termetselaar ende d'Eerbare
Maria Gerritsdr. van Suyt
wijck, echte luyden (echtelie
den) op de Oude Vest, wesen-
de Maria sieckelijck van li-
chame te bedde leggende, en
Snel gesont van lichaem,
gaende ende staende, doch
beyde haer verstant. redenen
ende memoriën (geheugen)
wel machtig ende ten vollen
gebruyekende, naer allen uyt-
wendigen schijn" (want een
notaris kan niet instaan voor
'.j V. ;y r
De Nassaubrug over de Oranjegracht, zoals deze rond 1900 getekend werd door J.E. Kikkert; de
toren op de achtergrond zou de Oosterkerk kunnen voorstellen.
hersenkronkels van zijn klan
ten), en maakte een testament
op. Dat was tijd. want al op 20
juni 1661 werd zij in de Hoog
landse kerk begraven. Snel
hertrouwde in 1664 met Joris-
je Jansdr. Pety, dochter van
een collega, uit welk huwelijk
nog een kind geboren werd.
Hij werd op 31 augustus 1682
in de Pieterskerk begraven.
Als aannemer van metselwer
ken is hij nie* echt bekend ge
worden.
Huisjesmelker
Nadat Jan Evertsz. van Son-
nenberg op 29 november 1662
voor 138 aangenomen had
de brug „voor de Groenes-
teegh over de Oraniengraft"
te voorzien van ijzeren leu
ningen van de grootste soort,
bleef de situatie lang ongewij
zigd. Het stenen gewelf is bij
dergelijke bruggen echter een
vrij zwak punt en in 1831
werd dat dan ook vervangen
door een houten dek. Op 29
mei 1831 nam de grote sloper
en huisjesmelker Carel Blans-
jaar voor f 810,- aan om van
de Nassaubrug en de Tweede
Waardbrug de stenen dekken
door houten te vervangen. Hij
moest „voor de passage der
voetgangers gedurende den
tijd dat een der bruggen niet
weder volkomen is hersteld,
door eene bekwaame schuit of
een goed breed vlot, van leu
ningen en kwame op- en af-
rellen voorzien, zorgdragen" -
een paar meter omlopen naar
de volgende brug was in die
tijd niet gebruikelijk.
Blansjaar moest, inclusief het
drie keer teren van de brug
en het drie keer verven van
de ijzeren leuningen, binnen
drie maanden met het werk
gereed zijn. Daarna was hij er
nog niet, want hij moest de
brug tot 31 augustus 1832 in
onderhoud houden. Dit hing
ook samen met de betaling: bij
de oplevering en goedkeuring
ontving hij de helft van zijn
aanneemsom, een kwart als
op 5 februari 1832 nog alles in
orde was en tenslotte het laat
ste kwart op 31 augustus 1832
als er nog steeds geen klach
ten waren. Dit betekent dat
een aannemer heel wat geld
moest kunnen voorschieten,
zodat de zwakkere broeders
in het aannemerswereldje wat
geweerd werden. Voor Carel
Blansjaar betekende het voor
schieten van een paar duizend
gulden niets, gezien de waar
de van zijn vele complexen
woningen. Bij vrijwel iedere
aanbesteding, zeker als er iets
te slopen viel, zat hij op de
eerste rij en vaak viel de klus
hem in handen. Borgen kon
hij dan ook altijd krijgen; zo
als ook in het onderhavige ge
val, toen hij liefst f 140,- on
der het laagste bod van tim
merman Theo Molkenboer
ging en deze, met de metse
laar Pieter Engelbrecht Rijk,
toch zijn borg wilde zijn.
Houten leggers gaan lang
mee, maar moeten toch op
hun tijd vervangen worden.
Voor de Nassaubrug en de
Derde Waardbrug was die tijd
in 1903 gekomen. Op 20 april
1903 nam P.L. Neuteboom
voor 1735,- aan om de dek
ken te vervangen door ijzeren
I-binten met daartussen trog-
gewelfjes. In plaats van vijf
liggers kwamen er tien ijze
ren binten met de nodige ijze
ren strippen, klemijzers en
klinknagels. De aannemer
moest zorg dragen dat de on
der de brug aanwezig zijnde
gas- en waterleidingen niet
beschadigd zouden worden en
in een der nieuwe steekwul-
ven daarvoor ruimte uitspa
ren. Ook nu moest er weer
een hulpbrug over de Oranje-
gracht gelegd worden, tenein
de in de passage van voetgan
gers te voorzien.
De verdere geschiedenis van
de brug is bekend: nadat het
Herengracht-Zijlsingelgebied
kaalgeslagen was. werd de
Oranjegracht gedempt. Door
veranderde inzichten in de
stadsvernieuwing is hij weer
opengegraven en in 1978
werd er weer een nieuwe
Nassaubrug gebouwd. Deze is
zo solide uitgevoerd dat - be
houdens het ontdekken van
in deze buurt veel voorko-
jmende verborgen gebreken -
Je brug het erg lang, langer
Jan zijn voorg
kunnen uithoud
1IDEN Het dierena-
iel aan het Besjeslaantje
ieeft deze week een poes
in de aanbieding. Het is
ndra een cyper-wit.
ndra heeft niet zoveel
jeluk gehad de laatste
ijd, want ze zit nu al ne-
;en maanden tussen de
idere poezen van het
Sftóel. Best gezellig na-
orcStuurlijk, maar liever had
ze een aardige baas,
waarbij ze lekker op
kon zitten.
..di<
deiRandra is nu zo'n drie of vier
schaar. Ze kwam 2 juli vorig jaar
1 anmet twee kinderen van haar,
mopoesjes van een week of acht,
naaln het asiel. Bewoners van de
Munnikenstraat in Leiden
hadden Sandra met haar twee
jonkies door de straat zien
slenteren en vervolgens maar
naar het asiel gebracht. De
twee jonge katjes vonden daar
al snel een baas, want jonge
poesjes zijn erg in trek. Voor
Sandra, toch ook een hele
mooie en zeer lieve poes, ging
het allemaal wat moeizamer.
Na een maand ongeveer ging
Sandra naar een oudere dame
in een flat. Maar de poes wil
de zo graag buiten lopen, dat
ze drie keer van het balkon
naar beneden sprong. De
dame begreep toen ook wel
dat een flat niets voor Sandra
was en bracht de poes weer
terug naar het asiel.
Sandra zit nu zo lang in het
asiel dat het de hoogste tijd
r
Wekelijks verschijnt in de Leidse Courant de rubriek
„Hond zoekt huis". In deze rubriek wordt een hond (of
soms ook wel een kat) beschreven die in het asiel ver
blijft om daar een zekere dood tegemoet te gaan... ten
zij het dier een goed tehuis vindt. De in de rubriek be
schreven honden zijn óf gevonden óf door hondenbezit
ters naar het asiel gebracht. Ze worden om uiteenlopen
de redenen afgestaan, vaak begrijpelijk, maar soms ook
volslagen onzinnig. De in „Hond zoekt huis" beschreven
dieren zijn alle goed gezond, hebben een wormenkuur
ondergaan en zijn volledig ingeënt. Tegen betaling van
circa 80 gulden (voor katten is dat 45 gulden) ten bate
van zwerfdieren zijn ze af te halen. Adres: Nieuw Leids
Dierenasiel, Besjeslaan 6b, Leiden. Tel.: 411670. Geo
pend di. t/m vr. 10-12 en 14-16 uur. Zondag en maandag
gesloten.
wordt dat ze elders goed on
derdak krijgt. Het is een lieve
en mooie poes, uitgevoerd in
zwart, bruin en wit. Ze heeft
mooie groene ogen en is mak
kelijk in het gebruik. Ze kan
goed met andere dieren om
gaan. Andere poezen vindt ze
wel gezellig. Sandra is ook
een beetje een schootpoes
maar niet tot vervelends toe.
Ze gaat er tenslotte ook graag
op uit en daarom zou haar
nieuwe huis daar alle gele
genheid voor moeten bieden.
Er zou een tuin moeten zijn of
ze zou als ze eenmaal gewend
is, een beetje in de buurt moe
ten kunnen rondzwerven.
Sandra is tijdens haar verblijf
in het asiel gesteriliseerd, dus
men hoeft niet meer bang te
zijn dat ze plotseling met nog
eens tien kleine poesjes thuis
komt. Sandra is voorts ook
erg lief met kinderen en er
kan best een beetje met haar
gesold worden. Niet te erg na
tuurlijk, want daar houdt
Sandra ook weer niet van.
Summer
Summer, het al wat oude en
ook zielige hondje van vorige
week, heeft behoorlijk pech
gehad. Er heeft niemand voor
hem gebeld. Waarschijnlijk
heeft men Summer toch te
oud gevonden. Dat is jammer
want nu Summer net een
beetje over de ergste heimwee
naar zijn oude baasje heen is,
zou een nieuwe lief „vrouw
tje" hem veel deugd kunnen
doen. Misschien dat iemand
alsnog de kleine Summer een
kans geeft.
Sandra is lief voor kinderen.
Paasmis
Het gemengde koor van
St.Caecilia en leden van het
Toonkunstorkest verlenen
met de ,,Missa Brevis in D
moll" van Mozart medewer
king aan de plechtige Paas
mis die morgen wordt opge
dragen in de Hartebrugkerk
aan de Haarlemmerstraat.
De mis begint om kwart
voor elf.
Vioolmuziek
Viktor Liberman (viool) en
Alexander Waren berg (pia
no) geven woensdag 10 april
in de Kapelzaal aan de
Oude Vest 45 een roman
tisch vioolconcert net wer
ken van Schubert, Bach en
Franck. Het concert begint
om kwart over acht, toe
gangskaarten kosten tien
gulden, acht gulden vijftig
en zeven gulden en zijn
verkrijgbaar bij K&O aan
de Oude vest. Op woensdag
24 april volgt het tweede
concert in deze cyclus.
Volksdansen
Tarantella houdt zondag 14
april de maandelijkse volks-
dansinstuif in het Leids
Vrijetijdscentrum aan de
Breestraat 66. Medewerking
wordt verleend door de mu
ziekgroep Conjunto Yaravi,
die zich al veertien jaar toe
legt op het spelen van mu
ziek uit de Andes. De in
stuif begint om zeven uur
en de deelnamekosten be
dragen vijf gulden.
Cursussen
K&O start woensdagoch
tend 17 april met een korte
cursus over stromingen in
de moderne kunst door de
kunsthistorica Caroline
Briët. Op maandag 15 april
wordt begonnen met een
cursus bloemschikken on
der leiding van de bloemist
Hubert Migchels. Meer in
formatie wordt verstrekt
door K&O aan de Oude
Vest 45 (141141).
Kinderfilms
Een slapstick- en een serie
korte tekenfilms vormen
het programma van de kin-
derfilmmidag in de Kapel
zaal van K&O aan de Oude
Vest 45 op woensdag 17
april. De voorstelling begint
om half drie, kaartjes kos
ten drie gulden per stuk.
Lords Folks
Jongerenkoor The Lords
Folks omlijst morgen de eu
charistieviering in de He
rensingelkerk met zang en
muziek. De viering begint
om elf uur, celebrant is pa
ter De Ridder Het thema
zal zijn 'Verbondenheid'.
