alaise slaat toe in burgemeestersland
purgemeesters
ïioeten na
waali iaar
ertrekken
Irjb*
Patijn: „Geen andere
kandidaat doordrukken"
te.
S5PAQF.n/ omgeving
CeidócSommvt
ZATERDAG 23 MAART 1965 PAGINA 15
!K Jaren hoor je niets
Ze doen hun werk en zit-
;tig. Soms ineens barst het
los: de malaise in burge
rstand en dan is de narig-
iet van de lucht. Burgemees-
jlijken ook mens te zijn en
stSvWn te hebben (bijvoorbeeld
Melijrerkende echtgenote die niet
coa^vil verhuizen), ziek te wor-
inspiranet pensioen te gaan of te
te gaa
scheiden. Al dan niet samenhan
gend met dat verschijnsel blijkt er
nu ook een soort epidemie binnen
het burgemeesterschap te gaan
heersen: dat van vertrek.
Sinds korte tijd kampt de streek
rond Leiden met een groot aantal
vacatures en ook burgemeester
Schols van Den Haag kondigde on
langs aan dat hij er (wegens ge
zondheidsredenen) mee op houdt.
Verder zijn de gemeenten Rijns-
burg, Lisse, Wassenaar en Koude
kerk aan den Rijn net voorzien
van een nieuwe eerste burger,
maar voor plaatsen als Leiderdorp,
Valkenburg en het trio Leimuiden,
Rijnsaterwoude en Nieuwveen
wordt nog naarstig naar een nieu
we eerste man (of vrouw) uitgeke
ken.
Zoals bekend hebben de burge
^llTICOLOOG DR. W. DERKSEN:
k
ht
O t
3 «I
il
JT3
ij dui<
wij
we
Natc
nogel^
tege
.Als j.
gedrj
nnaai
EN „Eigenlijk zou
irgemeester na twaalf
eg moeten, of hij het
ed heeft gedaan of
[Deze stelling poneert
pse politicoloog dr. W.
in. Hij geldt als des-
£e wanneer gesproken
over het burgemees-
ibt. Vijf jaar geleden
Veerde hij op een
:hrift over burgemees-
zich in hun carrière
ïerd voelen door het
ïingsbeleid. Daarna
ïze wetenschappelijk
rerker aan de Leidse
siteit twee boeken
benoeming en het
i burgemeesters ver-
lart vn en onlanês noê
zUn* hij onder meer mee
en onderzoek naar de
j a die vertrouwenscom-
is hebben bij de benoe-
van burgemeesters.
latents6 wetenschappelijk
e m<Jverker zegt over ziJn
(6: ..Een enkeling func-
n°g maar creatief en
vij ir na twaalf iaar. Je
dar.na zo'n periode uitge-
l Bovendien staat een
zfneester. zeker in klei-
e^meenten, verschrikke-
rant' ^et centrum van de
,n opstelling. Wethouders
t; v na verkiezingen nog
verdwijnen, maar
irgemeester blijft veelal
tal#n die wordt daarom
st mPersoonbjk aangekeken
wdslissingèn van de ge-
tot yeraad". Overigens staat
gPn in zijn stelling niet
al- Vier jaar geleden stel-
te 1 Leidse PvdA-afdeling
at vi31 raadsleden na 8 jaar
-» 'thouders na 12 jaar op
dn moeten stappen. Toen
tcuder mr. C. Waal, na
n ge vier jaar raadslid en
m atëens ben jaar wethou-
zal ziJn geweest, dreigde te
ikken. werd die mening
piechter prompt door de
f socialisten in de ijs-
mef1 gezet. Dat mocht ech
kal«
iet baten, want Waal
met succes een gooi
le vacante burgemees-
il in Deventer.
'J&
k
elke burgemeester
vaalf jaar weg moet,
ook dat een burgemees-
ds lie niet voldoet na zes
niet herbenoemd zou
litstn worden. Nu is het zo
ischen eenmaal benoemde
fvader meestal geruis-
et >p zijn positie gehand-
kri blijft, mits hij niet sol-
eet rt naar een functie el-
t wif zelf ontslag neemt. De
Oioeming volgt dan ei-
rrk automatisch na zes
ijk Onder enige controle op
n oferk. „Vooral in kleine
pldnten is de burgemees-
erd
daar geen enkele twijfel over
zijn kwaliteiten en deskun
digheid bestaan. Als een bur
gemeester niet voldoet, moet
hij verdwijnen. Een burge
meester zou bij zijn benoe
ming ook duidelijk te horen
moeten krijgen dat hij het ri
sico loopt na zes jaar het veld
te moeten ruimen. Dan zul
len ze ook alert op hun eigen
functioneren blijven", aldus
Derksen.
Lintjes
De Leidse politicoloog heeft
een duidelijke mening over
de taak van een burgemees
ter en dat is meer dan alleen
maar het doorknippen van
lintjes. „Hij moet een goed
voorzitter zijn van de ge
meenteraad en B en W-ver
gaderingen en inzicht hebben
in alle portefeuilles. Hij moet
een intermediair zijn tussen
de wethouders en de ge
meenteraad, maar zo werkt
het lang niet overal. Neem
nu hier in Leiden. Burge
meester Go,ekoop mag erg
weinig en als klap op de
vuurpijl worden alle onder
werpen voor de college-ver
gadering tevoren doorgespro
ken in het wethoudersover-
leg. Op die manier wordt een
burgemeester een wel zeer
duur betaalde kracht". Een
burgemeester moet dus niet
overal buiten gehouden wor
den. Een uitzondering maakt
Derksen voor politieke za
ken. „Die moet de raad be
handelen, want daarvoor zijn
de raadsleden gekozen. Het
probleem is alleen in kleine
re gemeenten dat wethouders
part-time zijn en daarnaast
vaak een volledige baan of
eigen bedrijf hebben waar
door ze zware politiek porte
feuilles niet kunnen behap
pen. Dan zou het niet zo
moeten zijn dat de burge
meester die overneemt, maar
dat die wethouders zeker
in gemeenten met 25.000 in
woners of meer full-time
worden aangesteld".
Politiek
Een burgemeester moet in de
gemeenteraad boven de par
tijen staan. Des te vreemder
is het als bedacht wordt, dat
er vaak veel geharrewar is
rond de politieke kleur van
een nieuwe burgemeester. Zo
wordt er over de opvolger
van de Haagse burgemeester
Schols nu al geroepen, dat
die een CDA-lid van katho
lieke huize moet zijn. Ook de
nieuwe burgemeesters voor
de vacatures in de regio Lei
den zullen naar verwachting
uit CDA-kringen afkomstig
zijn. Domweg omdat hun
voorgangers dat ook waren.
Een enkele keer verandert
dat wel eens. Zo kreeg Voor
schoten een eerste burger uit
het VVD-milieu als opvolger
van een CDA-burgemeester.
De oorzaak van die overgang
was de teruglopende politie
ke invloed van het CDA in
de Voorschotense gemeente
raad, die de VVD en PvdA
ertoe bracht gezamenlijk om
een VVD-burgemeester te
vragen. Ook Warmond kreeg
een eerste burger van een ge
heel andere signatuur. Die
gemeente ging over van
CDA- in PvdA-handen. Hier
was de commissaris van de
koningin in Zuid-Holland in
samenwerking met de minis
ter van binnenlandse zaken
de oorzaak. De verhouding
van het aantal burgemeesters
van CDA-, VVD- en PvdA-
burgemeesters in Nederland
moest wat recht worden ge
trokken.
„Die verhouding ligt nog
steeds scheef. Veel gemeen
ten hebben vanuit hun voor
geschiedenis een CDA-etiket,
maar door de groeiende be
volking van buitenaf is dat
veranderd. Die scheefgetrok
ken verhouding krijg je ech
ter niet zo snel recht, want
zoveel vacatures zijn er
meestal niet. De commissaris
van de koningin kan dat wel
willen veranderen en zeggen:
een van de vijf CDA-vacatu-
res wordt vervuld door een
VVD'er of PvdA'er. Wan
neer echter de gemeenteraad
stelt dat de nieuwe burge
meester van CDA-huize moet
meesters van Lisse, mr. R.W.M.
Gerrits, en van Rijnsburg, W.K. de
Roos, ontslag genomen nadat ze
ruim een jaar met ziekteverlof wa
ren. Collega mevrouw G.H.M.
Hendrickx-Vlaar zit ook al ruim
een jaar in de ziektewet zonder dat
er een vervanging is gestuurd. De
volgende twee burgervaders in het
rijtje, G. Swaan van Koudekerk
aan den Rijn en mr. K. Staab van
Wassenaar, zijn met pensioen ge
gaan en hun collega M. van der
Have van Leiderdorp en N. van 't
Wout van Valkenburg volgen hen
spoedig op de voet. Blijft nog over
de vacature in de bestuurlijke drie-
eenheid Leimuiden-Rijnsaterwou-
de-Nieuwveen. Deze zagen hun
burgemeester ook vertrekken, zij
het om een „normale" reden. Hij
werd benoemd in een grotere ge
meente: Lisse.
Een en ander is reden om eens met
een deskundige te gaan praten
over het burgemeestersambt, de
benoemingsprocedure en alle ha
ken en ogen die daaraan vast zit
ten. Zo'n deskundige is dr. W.
Derksen, die als wetenschappelijk
medewerker (politicoloog) verbon
den is aan de Rijksuniversiteit van
Leiden.
Dr. W. Derksen: „Eigenlijk
zouden zieke burgemeesters
sneller vervangen moeten
worden".
Mevr. G.H.M. Hendrickx-Vlaar q. Swaan (Koudekerk)
(Warmond).
Mr. K. Staab (Wassenaar).
komen, wordt het voor de
commissaris moeilijk om zijn
wil door te drijven. Daar
moet hij dan wel zware argu
menten voor hebben", stelt
Derksen.
De CDA-hegemonie kan dus
in sommige gemeenten wel
doorbroken worden. Maar
Derksen voegt daar aan toe,
dat er niet alleen gekeken
wordt naar verkiezingsresul
taten maar ook naar progno
ses van hoe de politieke par
tijen het nu doen. „De VVD
heeft in vergelijking met de
enorme winst die geboekt
werd bij de afgelopen verkie
zingen ook te weinig burge
meesters. Daartegenover
staan de recente opiniepeilin
gen waarin die partij juist
weer een groot verlies wordt
voorspeld. De minister let bij
de verdeling van de burge
meestersposten ook op die
laatste peilingen. Daarnaast
wordt gekeken naar de het
soort gemeenten waarin de
burgemeesters zitten. De
PvdA bijvoorbeeld heeft re
latief wel weinig burgemees
tersposten. maar bezetten wel
veel grote gemeenten zoals
Amsterdam, Rotterdam en
Groningen".
Derksen stelt ook dat steeds
vaker een ander element op
duikt bij de benoeming van
burgmeesters: de vertrou
wenscommissie. Vanuit de
?;emeenteraad wordt die ge-
ormeerd met (meestal) de
fractievoorzitters van de poli-
M. van der Have (Leiderdorp). N. van 't Wout (Valkenburg). G.J. van der Kroft (Lisse).
tieke partijen in de gemeen
teraad. Deze commissie be
oordeelt alle sollicitanten aan
de hand van de door de ge
meenteraad opgestelde pro
fielschets en stelt dan een
lijstje op met de drie meest
geschikte kandidaten. Dat
lijstje wordt gegeven aan de
commissaris van de koningin
en die adviseert op zijn beurt
de minister van binnenland
se zaken, zij het dat zijn eigen
stem bij gemeenten onder de
50.000 inwoners meestal de
doorslag geeft. „Wanneer hij
anders adviseert dan volgens
daarmee zijn ervaring onder
schrijvend dat de vertrou
wenscommissie ervoor zorgt
dat de commissaris van de
koningin steeds minder in
vloed kan uitoefenen op de
benoemingen. „Het bedrijven
van vriendjespolitiek wordt
zo goed als onmogelijk.
Vriendjes kunnen niet buiten
de procedures om meer naar
voren worden geschoven als
kandidaat, want dat pikt de
vertrouwenscommissie niet.
Er valt weinig meer te sjoe
melen met kandidaten. Uit
een onderzoek van ons naar
het functioneren van ver
trouwenscommissies is ook
gebleken, dat in de helft van
de gevallen de aanbeveling
van de commissie is overge
nomen. Slechts in een kwart
van de gevallen werd iemand
benoemd, die niet op het lijst
van de commissie stond,
maar dan moeten de commis
saris en minister die keuze
wel met goede argumenten
omkleden. Daarnaast bleek
dat door de instelling van
een vertrouwenscommissie al
getrek en geduw
openstaande burge
meesterszetels eindelijk op
hield waardoor de benoemin
gen veel sneller afkwamen",
verklaart Derksen. Hij voegt
daaraan toe dat eigenlijk niet
alleen bij de benoeming van
een nieuwe burgermeester,
maar ook bij diens herbenoe
ming een vertrouwenscom
missie zou moeten worden
ingesteld.
ASTRID SCHOORDIJK
Infers over burgemeesters
tijk (totaal aantal gemeenten 751)
Aantal
Totaal aantal
alle gemeenten
slo»
nnf
ïrf.
6.900.000
2.200.000
4.700.000
240000
104.000
58 000
25.000
3.000
54.000
1.300 000
J.18 490.000
1 27 1.100000
n 3 73.000
eat 2 18000
5 4-1 6.500
1 18 000
J en wijde omgeving (totaal aantal gemeenten 25)
*- 20 314 500
;mL. 4 164 500
ier. i 5 000
60,2%
14,8%
20.6%
0.4%
0.1%
0.1%
0.3%
62.3%
13,0%
19.6%
2.2%
1.5%
0.7%
0.7%
80%
DEN HAAG „Dat is een
ruwe aanpak en bovendien
gaat het praktische bezwaren
opleveren bij burgemeesters
die wat ouder zijn". Zo luidt
de reactie van mr. S. Patijn,
commissaris van de koningin
in Zuid-Holland, op de stel
ling van dr. W. Derksen dat
burgemeesters na twaalf jaar
een andere standplaats of ge
heel ander werk zouden
moeten vinden. Patijn voegt
eraan toe dat het ook niet zo
vaak voorkomt, dat burge
meesters langer dan twaalf
jaar in één gemeente blijven.
De commissaris is geen voor
stander van de instelling van
een vertrouwenscommissie
die zou moeten adviseren
over de herbenoeming van
een burgemeester na zes jaar,
niet in de laatste plaats om
dat de Tweede Kamer zich
na eindeloze discussies ook al
hiertegen heeft uitgesproken.
Patijn stelt dat iedere burger,
raadslid of niet, het recht
heeft zich per brief tot de
commissaris van de koningin
te wenden als hij of zij pro
blemen heeft met de zittende
burgemeester. Overigens
komt het wel eens voor dat
iemand niet wordt herbe
noemd, „maar dat is zeld
zaam", aldus Patijn.
Een ander argument tegen de
instelling van een vertrou
wenscommissie bij herbenoe
ming is, dat er problemen
kunnen ontstaan wanneer de
commissie negatief zou advi
seren en de burgemeester
toch opnieuw voor zes jaar
wordt benoemd „Dan zou de
vertrouwensrelatie tussen ge
meenteraad en burgemeester
ernstig worden geschaad. Het
is ook te laat wanneer ge
wacht wordt tot het moment
van de herbenoeming. Als er
wat mis is, moet daar eerder
over gepraat worden en niet
op het moment van herbe
noeming", meent de commis
saris.
Over de politieke kleur van
eventueel nieuw te benoe
men burgemeesters is Patijn
duidelijk: „Er zit een bepaal
de mate van continuïteit in
de kleur, maar die hoeft niet
eeuwig te zijn". Hij stelt ech
ter wel dat het CDA met
name in kleinere gemeenten
zetelt en dat PvdA en VVD
verhoudingsgewijs veel meer
grotere gemeenten, met meer
dan 50.000 inwoners, „be
mannen". Het CDA ziet nu
langzaam zijn burgemeester
saantal dalen omdat bij de
gemeentelijke herindelingen
het vooral de kleine gemeen
ten zijn die verdwijnen.
In de regio Leiden. Duin- en
Bollenstreek en Aar- en
Veenstreek zitten relatief
veel CDA-burgemeesters.
Volgens Patijn lag het tot op
heden nauwelijks voor de
hand om veranderingen aan
te brengen in de politieke
kleur van burgemeesters.
Wat daar wel verandering in
kan brengen zijn de uitslagen
van de gemeenteraadsverkie
zingen in 1986. Over zijn ei
gen invloed op de benoeming
van burgemeesters van een
bepaalde politieke afkomst is
Patijn ook duidelijk. Hij se
lecteert, op basis van de door
een gemeenteraad opgestelde
profielschets, uit de tientallen
sollicitanten een stuk of zes
van wie hij meent dat het de
beste kandidaten zijn. Die
stuurt hij naar de vertrou
wenscommissie. „Wanneer
die commissie daaruit ie
mand kiest als de beste, heb
ik geen reden anders te be
slissen. Het is niet aan mij om
een andere kandidaat er door
te drukken", aldus Patiin.
Datzelfde motto hanteert hij
ook wanneer burgemeesters
bijvoorbeeld door langdurige
ziekte een tijd uit de roulatie
raken. Hij gaat praten met de
wethouders en gemeentese
cretaris over de wijze waarop
in vervanging kan worden
voorzien. Gepensioneerde
burgemeesters of de eerste
burgers uit buurgemeenten
heeft hij als waarnemers ach
ter de hand en die zijn a la
minute inzetbaar Maar als de
wethouders menen het sa
men op te kunnen vangen en
dus tijdelijke vervanging niet
nodig achten, respecteert Pa
tijn die wens
De plichten en
taken van een
burgemeester
Wat doet een burgemeester
eigenlijk, behalve het door
knippen van lintjes. Dat vra
gen sommige mensen zich af.
Velen weten wel dat de goe
de man of vrouw ook nog
voorzitter van de gemeente
raad is, maar daarmee houdt
de kennis over het burge
meestersambt meestal wel op.
In artikel 72 van de Gemeen
tewet staat een en ander ech
ter uitvoerig omschreven.
De burgemeester is, zo luidt
de eerste zinsnede van dat
artikel, voorzitter van de ge
meenteraad en heeft in de
vergaderingen daaraan al
leen een raadgevende stem.
Zijn stem telt dus niet, maar
hij mag alleen in vergaderin
gen ziin mening geven. In
vergaderingen van het colle
ge van B en W (burgemeester
en wethoudersmag hij wel
meestemmen. In dat college
is het zelfs zo, dat bij het sta
ken van de stemmen (even
veel voor- als tegenstem
mers) zijn stem beslissend is.
Verder is hij verantwoorde
lijk voor het handhaven van
de orde in de gemeenteraad.
Hij ontvangt en opent ook
alle stukken die aan de raad
zijn gericht en ondertekent
alle stukken die van B en W
uitgaan. Als hoofd van de ge
meenteraad en B en W is de
burgemeester tevens belast
met de uitvoering van de
door beide instanties geno
men besluiten.
Op justitieel vlak heeft de
eerste man of vrouw van een
gemeente ook een taak. Hij
of zij vertegenwoordigt de
gemeente in alle rechtsgedin-
tengerechterlijke rechtshan
delingen en ook is hij hoofd
van de plaatselijke politie en
brandweer.
Iedere Nederlander die 25
jaar of ouder is. kan in prin
cipe burgemeester worden en
bij het bereiken van het 65ste
levensjaar gaat hij of zij met
pensioen. Een burger,
wordt door de Kroon be
noemd op voordracht van de
minister van binnenlandse
zaken voor een periode van
zes iaar met de mogelijkheid
herbenoemd te worden. In
gemeenten met meer dan
50.000 inwoners of provincia
le hoofdsteden moet een
herbenoeming eerst door de
ministerraad worden goedge
keurd.
Een eerste burger van een
gemeente mag ook een hele
boel niet Zo is het hem of
haar verboden ook lid zijn
van de rechterlijke macht of
als arts of notaris werkzaam
zijn. Overigens geldt voor zo
wel de burgemeester als an
dere leden van de gemeente
raad dat hun functies niet ge
combineerd mogen worden
met die van minister, staats
secretaris, commissaris van
de koningin, gemeente-amb
tenaar of griffier van Provin
ciale Staten Soms mag een
burgemeester in een gemeen
te met minder dan 5.000 in
woners wel gelijktijdig ge
meentesecretaris zijn. Dat is
bijvoorbeeld bet geval met
burgemeester N. van 't Wout
van Valkenburg. Iets anders
is dat een burgemeester wet
telijk die functie voor meer
dan één gemeente mag ver
vullen. Voorwaarde daarbij is
dat die zelfstandige gemeen
ten dan wel aan elkaar moe
ten grenzen, elk afzonderlijk
niet meer dan 5.000 inwoners
mogen hebben en gezamen
lijk niet meer dan 10 000
Ook daarvan is een voor
beeld in de streek Leimui
den. Rijnsaterwoude en
Nieuwveen werden tot voor
Kort door de huidige burge
meester van Lisse. G.J. van
der Kroft, bestuurd en ook
een nieuwe eerste burger zal
die drie gemeenten gezamen
lijk beheren.
Tot slot kan een burgemees
ter ontslagen worden wan
neer hn zich slecht gedraagt,
maar Jat komt zelden voor
Als een burgemeester ziek
wordt, moet hij dat aan de
commissaris van de koningin
in zijn provincie melden.
ambtenaren, na een jaar een
keuring ondergaan
