VIDEO TESTCASSETTE
Er zit systeem in
„babygebrabbeP
JF_
BAGAGEKOFFER MAAKT
WAGENTJE OVERBODIG
aSSfeSfc ->
Wel of niet
pluis met tampon
CONSUMENTENINFORMATIE
£etdóc Qowiont
Nederland poets1]
al 50 jaar
met tandpasta
ZATERDAG 23 MAART 1985 PA
Toen in 1851 Carl Franz Bally
in Schönenwerd, Zwitserland,
schoenen begon te maken,
werd de aanzet gegeven tot
een wereldwijde schoenfabri-
cage, waaraan later de naam
Smit werd gekoppeld, een za-
kenhuwelijk stoelend op het
principe „samen meer mans".
Thans is Bally een conglome
raat van vestigingen in 70
landen met vele in- en uit-
voerlijnen. Nederland krijgt
de schoenen direct uit Zwit
serland. In de moederfabriek
te Aarau (honderd jaar oud en
tien jaar geleden gereno
veerd) werken thans 300
mensen met een produktie
van 300.000 paar damesschoe
nen per jaar volgens dezelfde
principes van Carl Bally.
Want de leest, de oude houten
vorm waarop de Bally-schoen
nog steeds wordt gelijmd, ge
spijkerd, genaaid en gezoold,
is nooit veranderd. Ze vormt
het hart van een der sterkste
en fraaiste schoenmerken ter
wereld.
„We hebben moeilijke tijden
gekend", zegt de achterklein
zoon van de oude Carl tijdens
een bijeenkomst met de pers
in Aarau, waar zijn voorva
derlijk huis (met 28 kamers)
staat, thans omgebouwd tot
schoenmuseum. „We hebben
niet altijd met slagroom ont
beten, maar we hebben het
overleefd".
Bally is een internationaal be
grip en geldt sinds 1977 als
een der modernste schoenbe-
drijven in Europa. Het huis
heeft zijn fabrieksgeheimen
als de samenstelling der
kleefstoffen. Het had veel
baat bij de uitvinding van be
paalde chemicaliën en pro-
dukten voor de leerlooierij,
die de fabriek in de jaren
1950-1970 sterke impulsen
hebben gegeven. Eigen ma
chines voor solderen, naaien
etc. werken mee aan het suc
ces: in 1984 zijn 4,3 miljoen
f>aren in Zwitserland, Enge-
and en Frankrijk verkocht.
Bally exploiteert ook techni
sche bedrijven voor b.v. on
derdelen van schrijfmachines,
verzekeringsmaatschappijen,
hotels, onroerend goed en
sinds een jaar ook parfumpro-
duktie.
Op maat
In de fabriek ziet men de
schoen ontstaan uit kleine, op
maat gesneden stukjes leer,
die kunstig rond de voorge-
nummerde leest worden ge
drapeerd. Op de leest is de te
kening voor het model al aan
gebracht. De voorgesneden
stukjes zijn even belangrijk
als de frutseltjes voor een cou-
turestuk. Het binnenwerk
wordt stevig ingebouwd in la
gen, soms met dunne metalen
versterkingen die de voet
steunen.
Ontwerper P. Gugelman
heeft 30 jaar van zijn leven
aan de Bally-schoen gewijd en
ontwerpt daarnaast ingewik
kelde mini-machinerieën als
siervoorwerpen waarbij het
gaat om het creëren van een
evenwicht. Met zijn scherpe
donkere ogen maakt hij als
het ware een röntgenfoto van
elke schoen die hij uit de
monstercollectie te Aarau
toont. „Het duurt 4 jaar voor
dat men een model, opge
bouwd uit segmenten, goed
heeft gemaakt", vertelt hij.
„Elk monster bestaat uit 16
belangrijke onderdelen en
wordt hier op fouten gecorri
geerd. Per'seizoen komen 10
nieuwe creaties uit de bus,
waarvan elk 250 paren wor
den gemaakt, dus 2.500 in to
taal. Dan pas komt de pro
duktie na goedbevinden bij
omliggende, grotere fabrieken
op gang.
Zomer 1986 zal een kleurig
beeld opleveren; voor de win
ter 1986 is de z.g. „Parawet"-
schoen ontwikkeld, ultra licht
en met dikke rubber zool.
Bally brengt schoenen in ver
schillende breedtes, drie voor
Europa en vijf voor Amerika.
TINY FRANCIS
Foto boven:
Modieuze pump met brede
opgestikte band, a-symme
trisch aangebracht. Het leer is
met nappa en lak gecombi
neerd. Middelhoge makkelijke
hak en bijpassende tas.
Foto rechtsboven:
Beschaafde elegance in slan
ke lijnen met contrasterende
applicaties. Bijpassende tas,
bestikt als de pump. De hak
loopt van 40, 50 tot 60 mm
doorsnee.
Foto rechts:
Prestigeschoentje van hoge
kwaliteit, 7 cm hoge hak in
nieuwe vrolijke zomerkleuren.
Voor lente 1985 brengt het al
oude huis ook de karakteris
tieke tinten en motiefmelan
ges: de kleuren geranium, ko
balt, geel, resida, als toets of
voor de hele schoen.
Baby's maken in het eer
ste levensjaar al heel wat
lawaai; behalve huilen,
lachen en kraaien nog al
lerlei andere geluiden.
Maar wie mocht denken
dat daar geen systeem in
zit heeft 't mis: het „ba-
bygebrabbel" in het eer
ste half jaar is een goede
en systematische aanloop
naar het spreken.
Dat blijkt uit recent onder
zoek van mevrouw dr. F.
Koopmans-van Beinum en
mevrouw drs. J. van der Stelt,
verbonden aan het Instituut
voor Fonetische Wetenschap
pen van de universiteit van
Amsterdam. De resultaten
van dit onderzoek logenstraf
fen de opvatting dat baby's in
het eerste half jaar nog niets
bijzonders met de taal doen.
Elke normale baby doorloopt
bij de aanloop tot het spreken
een aantal fasen, de ene baby
overigens sneller dan de an
dere.
Bekend
Ouders horen in de geluiden
van hun baby graag bekende
woorden. Ook onderzoekers
proberen deze geluiden te be
grijpen vanuit de taal der vol
wassenen. Dan gaat men er
van uit dat het kind zijn
spraakvermogen afstemt op
de taal van de ouders. Maar
niet alle babygeluiden laten
zich zo beschrijven.
Ook de veronderstelling dat
baby's met niets beginnen en
dan „wel zien waar ze ko
men" lijkt onjuist. Baby's heb
ben een aangeboren waarne
mingsmechanisme voor gelui
den van mensentaal, zo
schreef een Amerikaanse
taaipsycholoog.
De Amsterdamse onderzoek
sters gingen bij de beschrij
ving van babygeluiden uit
van de bouw en functie van
de spraakorganen (longen,
stembanden, mondholte). En
als basis voor de beschrijving
kozen zij de ademhalingscy
clus (in- en uitademing).
Een studie van de geluiden
van twee „proefbaby's" toont
aan dat er in het eerste jaar
sprake is van zes duidelijk te
onderscheiden fasen in de
ontwikkeling. Elke fase wordt
gekenmerkt door verschillen
de manieren van geluidge-
ving (door middel van longen
en stembanden) en articulatie
(beweging in de mondholte).
Iedere baby begint met een
ononderbroken geluid tijdens
een ademhalingscyclus
(„uuuuuuuuh"). In fase 2 gaat
dit over in onderbroken ge
luid („uh-uh-uh-uh-uh"),
maar er is nog geen articula
tie. De volgende fase heeft als
kenmerk één articulerende
beweging in de mondholte,
gecombineerd met de gelui
den uit voorgaande fasen (bij
voorbeeld „achuh").
Merkwaardigerwijs treedt
hierna (fase 4) een terugval
op in de articulatie, terwijl de
baby veel ononderbroken ge
luiden gaat maken, die sterk
variëren in intonatie, duur en
intensiteit.
Vragenlijst
Het lijkt alsof het kind de ui
terste mogelijkheden van zijn
geluidgeving wil uitproberen
om die daarna te combineren
met articulatiebewegingen. In
de laatste fase voordat er
sprake is van woordvorming
de onderzoeksters noemen
dit de „brabbelfase" maakt
het kind in één cyclus her
haalde articulerende bewegin
gen (bijvoorbeeld „tatatata")
in combinatie met geluiden
Baby's zijn al veel eerder met taal bezig dan tot nu toe verondersteld werd, zo blijkt uit onder
zoek.
die het inmiddels al heeft ge
oefend.
Het uitspreken van herkenba
re woordjes als „appe" (hap
pen) is de zesde fase in de ont
wikkeling. Koopmans-Van
Beinum en Van der Stelt heb
ben een vragenlijst aan 70
moeders van baby's tot één
jaar oud voorgelegd. In de
eerste 12 weken blijkt de ene
baby heel andere dingen te
doen dan de andere, maar na
die 12 weken articuleerde ie
dereen en na 33 weken brab
belde elke baby.
Brabbelen werd tot nu toé
omschreven als het maken
van lettergreep-achtige gelui
den. Het brabbelen zou om
streeks de zesde maand begin
nen, maar het Amsterdamse
onderzoek >vijst uit dat ee:i
baby hiermee al in de derde
maand of zelfs eerder begint.
Het lijkt juister de term brab
belen te reserveren voor de
fase van herhaalde articule
rende bewegingen, direct
voordat de baby woorden gaat
vormen. Deze definitie sluit
beter aan bij spraakbewegin-
gen in volwassenentaai.
Tot nu toe waren er geen goe
de methoden om een stoornis
in de ontwikkeling van de
spraakbewegingen en gelui
den te onderkennen. Pas in
de tiende of elfde maand
wordt er een gehoortest ge
daan en dat is veel te laat, al
dus de onderzoeksters.
Peter Lubberts met de Peli-Comfort, een aluminium bagagekoffer die met beugels op de trek
haak van een auto geplaatst worden.
De beste ideeën worden vaak
geboren uit pure noodzaak, zo
ook bij de 38-jarige Peter
Lubberts uit De Basse, een
buurtschap in Steenwijk, die
kwam tot een even inventie
ve als simpele uitvinding: De
Peli-Comfort, een aluminium
bagagekoffer, die met beugels
geplaatst wordt op een trek
haak van een auto. Op die
manier is voor kampeerders
een bagagewagentje overbo
dig.
De Peli-Comfort blijkt echter
meer te zijn dan een koffer.
In een compleet uitgevoerde
kist, zit een ware waslijst aan
benodigdheden die voor de
kampeerder onontbeerlijk
zijn. Een complete keukenset;
van een gasstel met gasfles tot
een watervoorziening met
elektrische kraan, een ver
lichtingsset, trekhaakdrager,
een jerrycan en daarnaast ook
nog ruimte om allerlei spulle
tjes op te bergen. „Wij kampe
ren vaak", zegt Peter Lub
berts. „Als je ergens in een
berm zit of zelfs op de cam
ping, moet je vaak voor ko-
ken, afwassen en tandenpoet
sen naar afgelegen plaatsen.
Ik wilde iets maken, waar
door je die dingen gewoon bij
je tent kan doen. Met de Peli
kan dat. Je hebt water en gas
bij de hand, een gat in de
markt", concludeert hij zelfs.
Voorlopig maakt Lubberts de
Peli's nog zelf. Hij heeft een
produktieruimte ingericht
achter zijn antiekboerderij.
„Ik maak er zo'n vier per dag.
Ik werk nu ook alleen maar
op bestelling. De Peli's (een
samenvoeging van de eerste
letter van de namen Peter en
Lia, de vrouw van de uitvin
der) wil hij bij diverse bedrij
ven neerzetten. Wie interesse
heeft kan schriftelijk bestel
len. Als het idee echt goed
aanslaat, dan besteed ik de
produktie uit aan INTO in
Emmeloord. En dan zijn de
kisten ook uit voorraad lever
baar. Voorlopig moet ik eerst
de behoefte peilen".
Een compleet ingerichte Peli,
die met beugels zo op de trek
haak van een auto bevestigd
kan worden, kost een kleine
690 gulden. Het ding is echter
in bele variaties leverbaar. De
goedkoopste is een kofferset,
waarvoor 440 gulden betaald
moet worden. Lubberts heeft
de modellenbescherming in
middels geregeld. De volgen
de stap is de Peli door de
ANWB te laten keuren. (Inl.:
05210—13382).
Het Amersfoortse bedrijf
Johnson Johnson probeer
de deze week met een kort
geding te verhinderen dat
concurrent Mölnlycke uit
Amstelveen haar advertentie
campagne voortzet. Mölnlyc
ke propageert dat haar „Ami-
ra-Fleur"-tampons niet plui
zen. Volgens Johnson
Johnson die OB-tampons
maakt, pluizen de tampons
van Mölnlycke wél. Het
Amersfoortse bedrijf noemt
de advertenties van haar con
currenten dan ook onrecht
matig.
Rechtbank-president mr. C.
Gisolf deed geen uitspraak
over de tampon noch over de
advertenties. Hij verzocht bei
de partijen de materie te laten
uitpluizen door een onafhan
kelijk onderzoeksbureau.
Daar beraden de bedrijven
zich nu over.
de r
bij
den'
Mölnlycke heeft de i 3
omhuld met een hoe^n
pluizen moet tegengaai—
gens mr. >C. Crul, ra?1
van Johnson Jc
pluist de tampon wél. f
mogelijke manieren pi fl
de hij dat tijdens het V.
aan te tonen. Voor di
van de president ontdj
een tampon van de v
king, waarbij volgens
„de pluizen hem om derei
vlogen". Hij liet allerle^ris
zien die eveneens het£^0
deel moesten bewijzen,
toogde dat de advertenf®
rechtmatig waren, om"01
nadelig zijn voor de t£sse
markt in het geheel, w
die van OB in het bij^om,
Mr. P. Hendrick, rar
van Mölnlycke, zei P"
tampon niet pluist, hof ei
stofjes afgeeft. rerg;
-ihoo
bij:
*roe
Een halve eeuw heeft de Nederlander nu tandpasta tot
schikking. De meest revolutionaire ontwikkeling in de j
denis van de pasta is ongetwijfeld de toevoeging van I
geweest. Hierdoor kon de bescherming tegen tandbedl
verder worden ontwikkeld, omdat fluoride het tandL
sterker maakt.
Al voor het begin van de jaartelling was bekend,
schoonhouden van tanden en kiezen het tandbederf en 1
helpt voorkomen. De oude Chinezen spoelden hun m<
voorkeur met de urine van een kind. De Romeinen gebluf*
het liefst de veer van een gier of de stekel van een stetlai
ken als tandenstoker. U J{
Vele geleerden hebben door de eeuwen heen allerlei mi(^ y,
bedacht om het gebit te verzorgen. Het eerste gebitsreiri
middel in Nederland was de tandpoeder. Pas een halvs
geleden verscheen de eerste tandpasta in een tube in d
kels.
De grondstoffen voor tandpasta worden eerst afzonderljnaa
elkaar gemengd. Het mengsel wordt in enorme ketels ven i:
lende keren geroerd, gekneed en gezeefd. Als de taen s
klaar is wordt het machinaal in tubes gedaan. De tubes te
„op hun kop" met de dop er al op in het vulapparaat en i ovi
aan de onderkant gevuld. zod
De toevoeging van fluoride aan de tandpasta is een gtllee
ontwikkeling geweest in de geschiedenis van de tandiis e
ging. Vooral voor kinderen in de groei is fluoride erg fegd
rijk, omdat de glazuurlaag op hun tanden en kiezen dtn.
vrij zacht is, Fluoride geeft slechts een tijdelijke beschéieli;
Het is dus wel zaak om dag-in, dag-uit met fluoride-tandp d£
poetsen. rkel:
De allernieuwste ontwikkeling is de mineraliserende floudi
dat niet alleen gaatjes beter voorkomt, maar ook begiij op
gaatjes herstelt. brig
Jaarlijks worden in ons land circa 66.000.000 tubes tarran<
verkocht, ogenschijnlijk een reusachtige hoeveelheid, paj
poetst een derde van de bevolking zijn tanden niet. [ezet
den
vel Re ee"-
j geluidl z<
rt, won^1P|
n een #er'
De bediening van videorecor
ders is de laatste jaren sterk
vereenvoudigd. De prijs ging
omlaag en de kwaliteit werd
verbeterd. Voor iemand die
nog nooit een opname van bij
voorbeeld een TV-programma
gemaakt heeft, lijkt het vaak
allemaal nog erg moeilijk: in
de winkd L-n de verkoper
razendsnel rweg met al
die knopjes, hij wist feilloos
de weg met de afstandsbedie
ning en in de wirwar van ka
bels en pluggen.
Om de beginner wegwijs te
maken in deze wereld, heeft
de fabrikant van videobanden
PD-magnetics een testcassette
uitgebracht. U kunt er op zien
wat mogelijk is met een porta
ble recorder, hij legt uit hoe
de kwaliteit van een videore
corder te testen is, terwijl op
de band veel informatie
wordt gegeven over het on
derhoud er van.
Allereerst wordt iets verteld
over de techniek, hoe de re
gistratie van het beeld plaats
vindt. Met goede instructieve
beelden krijgt u inzicht in het
inwendige van een videore
corder. Dan worden de drie
zogenaamde „huiskamersyste
men" vergeleken. Er wordt
getoond wat de verschillen
zijn tussen VHS, BETA en V
2000, de maximum speelduur
ervan óók bij „halve" snel
heid en omkeerbare cassettes,
wat zijn de gebruikte inrijg-
systemen enz. Zelfs wordt er
aan de hand van een wereld
kaart uitgelegd, dat er eigen
lijk, afgezien van de al ge
noemde drie cassettes, óók
drie tv-normen zijn: PAL,
NTSC en SEC AM. Mocht u
familie „overzee" een video
band willen sturen, dan kunt
u la minute zien wat déêr de
standaard is. Het is namelijk
zo, dat bijvoorbeeld Ameri
kaanse cassettes niet in Euro
pa afspeelbaar zijn, tenzij ze
eerst „vertaald" worden, wat
een uiterst kostbare zaak is.
Ook wordt het juist aansluiten
en eventueel verlengen van
kabels in beeld gebracht,
evenals het afstellen van de
tv op de in elke videorecorder
aanwezige „zender". Er wordt
duidelijk gemaakt, dat bij tv-
toestellen, welke van aparte
video- en audio-ingangen zijn
voorzien, de beeld- en ge
luidskwaliteit beter is, dan
wanneer via de gewone
tenne-ingang" aangesloten
wordt. U wordt geïnstrueerd
bij het instellen van de kana-
lenkiezer van de recorder.
Ook neemt de cassette veel
mogelijke angst voor het in
stellen van de „timer" weg.
Deze „timers", welke er voor
dienen om van tevoren het
in- en uitschakelen van de re
corders te programmeren, zo
dat opgenomen wordt als u
zelf niet thuis bent, zien er
immers bij de eerste aanblik
soms nogal ingewikkeld uit.
De techniek met betrekking
tot de geluidsoptekening, ook
voor hi-fi-geluid wordt ver
jaard. Zelfs „Pulse code Mo
dulatie", het als bandrecorder
gebruiken van een videore
corder met behulp van een
PCM-decoder, welke I
dio-kwaliteit bij L
men garandeert,
noemd. Kortom
leerzame band welke ee.v -
uur duurt en net geen tr30'
gulden kost. w
Het verkoopkantoor iTr(?r
Video, Kerkstraat 92, IJÊ 's
Almere-Haven. F1 1
