.tale
Helikopter en
pausmobiel
staan klaar
in Oudenbosch
DWARS TEGEN „STICHTING
PAUSBEZOEK" IN
v ZATERDAG 16 MAART 1985
Piet van dar Bom: „Wij rekenen zo vast op een bezoek van de paus, dat we de datum voor een tegenvisi
te aan het Vaticaan al hebben vastgesteld".
het Limburgse Voerendaal inwijd
de. Leo trok per koets door heel
Europa en was dus net als JP II
een reizende paus. Naar de mening
van Van der Bom verdient Ouden
bosch net als Voerendaal de bij
zondere belangstelling van de
paus.
Het kost hem geen enkele moeite
een serie argumenten te noemen:
125 jaar geleden vertrok de eerste
zouaaf naar Rome. 120 jaar gele
den werd de eerste steen van de
basiliek gelegd. 145 jaar geleden
werd de congregatie van dc Broe
ders van St.-Louis gesticht en last
but not least werd 30 jaar geleden
begonnen met de restauratie van
de basiliek. Een grandioos werk
dat over anderhalf jaar is voltooid.
„Tegen de tijd dat de paus hier
komt zijn de steigers voor en in de
kerk al weg", verzekert de heer
J. Bedaf, lid van de stichting be
houd basiliek. Rijk, provincie en
gemeente nemen het leeuwedeel
van de acht miljoen die voor het
herstel moet worden neergelegd
voor hun rekening, maar voor de
parochianen blijft een groot be
drag over. Dat geld wordt zonder
al te veel moeite bij elkaar ge
haald.
„Ook dat moet de paus aanspre
ken", meent Piet van der Bom.
Toen hij vorig jaar januari voor
het eerst hoorde van diens bezoek
aan de Benelux was het voor hem
meteen zo klaar als een klontje dat
de heilige vader Oudenbosch niet
kon overslaan. Hij spijkerde in al
lerijl een actiecomité in elkaar en
maakte binnen de kortste keren
het programma rond. De verdeling
van de taken was helemaal een
fluitje van een cent, omdat ieder
een graag zijn energie in dit pro
ject wilde steken. Een pausmobiel
was zo voorhanden, evenals de
chauffeur die hem moet besturen.
„Wij hebben gekozen voor Pierre
de Bruin", onthult Van der Bom,
„die man is niet van de pausmo
biel weg te slaan. Hij heeft de rou
te zeker al twintig keer gereden,
zodat er geen foutje kan passeren.
Pierre heeft ook het wapen van de
paus gemaakt, dat geborduurd op
een rood fluwelen kleed aan het
balkon van de basiliek komt te
hangen. Onze meubelmaker Jan
Onrust is bezig met de Sedes Patri,
de stoel van de paus. Een prachtig
stukje vakmanschap. Zo kan ik
wel namen blijven noemen. Heel
veel Oudenbosschenaren steken op
een of andere manier een helpen
de hand uit. Zoiets moet toch be
loond worden?"
Hulptroepen
Van de Stichting Pausbezoek hoeft
dat niet. De eminenties Simonis en
Ernst hebben al laten weten, dat
zij geen kans zien om de paus even
af te zetten in Oudenbosch. On
danks het fraaie programma dat
hun in de handen was gedrukt.
Bulldozer Piet van der Bom scha
kelde toen de hulptroepen in het
Vaticaan in. Zijn broer Jacques,
een benedictijn en diens mede
broeder pater Manders, die in de
buurt van JP II hun werk doen.
Zij hoefden maar twee dingen te
doen: ervoor zorgen dat het pro
gramma van Oudenbosch naast
het ontbijtbordje van de heilige
vader kwam te liggen en het boek
je toelichten met een overtuigend
verhaal.
Dat die twee zich uitstekend van
hun taak hadden gekweten bleek
op 22 augustus. Op die dag arri
veerde een busje vol opgetogen
Oudenbosschenaren in het Vati
caan. Het gesprek met de paus, die
zijn gasten in het Nederlands toe
sprak, resulteerde dan wel niet in
een belofte dat hij de helikopter
naar het dorp van zijn amici zou
laten afzwenken, maar Johannes
Paulus gaf wel hoop.
Extra ton
Stel, dat het bezoek aan Ouden
bosch doorgaat, wie zal dan voor
de extra kosten opdraaien? Van
der Bom: „De financiering van de
beveiliging neemt de gemeente
voor haar rekening. Die weet nu
al, dat zij die kosten kan declare
ren bij het provinciaal bestuur.
Wat de rest betreft hoeft niemand
zich zorgen te maken. Zodra ik
weet dat hij komt ik verwacht
die beslissing binnenkort maak
ik mijn rondje. Het gaat denk ik
om een ton. Die is zo binnen".
Pastoor Landsbergen, lid van het
actiecomité, is net zo enthousiast
als Van der Bom, maar laat er
geen twijfel over bestaan, dat hij
een priester van deze tijd is. Het
theatraal vertoon van roomse dap
perheid past volgens hem precies
in de vorige eeuw toen de katho
lieken zich op alle fronten wilden
bewijzen.
„Wij zouden het nu niet in onze
kop halen ons zo voor de paus uit
te sloven, maar in die tijd waren
we aangestoken door de koorts
van de emancipatie", legt Lands
bergen uit. „De katholieken had
den vele jaren onder de plak van
de protestanten gezeten en konden
dank zij koning Willem I eindelijk
weer ruim adem halen. De aan
randing van de kerkelijke staat
werd dan ook gezien als een aan
slag op de pas verworven vrijheid
om naar je geloofsovertuiging te
mogen leven'
Bezielend
Wekt het terugroepen van die tijd
geen weerstand op bij katholieken
die zoeken naar nieuwe vormen
van geloofsbeleving?
„Als we het verleden met een juist
oog bekijken dan hoeft dat niet. Je
kunt er dan gebruik van maken
om iets te bereiken, dat nu de
moeite waard is. En waardevol
mag je de ontmoeting met de paus
wel noemen", meent Landsbergen.
„Hij is een bezielende figuur, ook
al delen we al zijn inzichten niet
Zo denk ik zelf. dat we moeten af
rekenen met de volkskerk en ons
moeten richten op de groei van de
basisgemeenten. Nee, ik ben geen
voorstander van het strenge ker-
kendom. Vroeger gingen de gelo
vigen massaal naar de kerk, maar
verreweg de meesten deden het
omdat het nu eenmaal moest".
„Men werd geleefd door de ge
woonte. Dat is niet goed, omdat
echt geloof vrijheid van keuze niet
kan missen. Ik moet erbij zeggen,
dat men tegenwoordig is doorge
slagen naar de andere kant Wie
nu een kerk binnengaat wordt
meteen voor aartsconservatief ver
sleten".
„Laatst sprak ik een mevrouw, die
klaagde over het gebrek aan tole
rantie in deze tijd. Ze zei: „Als ik
's zondags naar de kerk ga, loop ik
voor schandaal op straat. Net als
vroeger, toen wees men ook met
de vinger. Maar dan naar degenen
die de kerk links lieten liggen".
Wat verwacht u nou van de Paus?
Landsbergen: „Ik kijk uit naar een
man, die zijn bezoek aan Neder
land, dus ook aan Oudenbosch, zal
gebruiken om zich uit te spreken
over de dingen die de mensen van
deze tijd bezighouden. Ik zou het
zeer povertjes vinden als hij het
accent zou leggen op „het mooie
van vroeger". Op die manier zal
de paus polariserend werken. Pre
cies wat sommige mensen graag
zouden willen".
Wie zijn die sommigen? Zeker de
voorstanders van de strenge hië
rarchie en het daaraan verbonden
gezag. Voor hen zou de kleine
Sint-Pieter van Oudenbosch heel
goed het symbool van het „ware
geloof" kunnen zijn. Hij is indruk
wekkend van vorm en daardoor
uitstekend geschikt voor de uit
bundige liturgieviering, die vol
gens pastoor Landsbergen lange
tijd aan de gebeurtenissen in de
basiliek een, sprookjesachtig effect
hebben gegeven.
De orthodoxen worden door de
restaurateurs van de basiliek op
hun wenken bediend. Op de kerk
is een koperen dak gelegd, waar
door ook voor de komende hon
derd jaar de regen van vernieu
wingen niet tot het barokke inte
rieur kan doordringen. Kan de ba
siliek dan nog wel kerk blijven of
is ze gedoemd te verstijven tot een
museum? Nu al komen tienduizen
den toeristen per jaar speciaal voor
de Sint- Pieter naar Oudenbosch.
Pastoor Landsbergen vmdt dat een
afschuwelijk idee: „Als de komst
van de paus ertoe bijdraagt dat zo
iets veschrikkelijks niet gebeurt
dan zal ik om die reden alleen al
er alles aan doen hem hierheen te
halen. De basiliek moet kerk blij
ven".
Piet van der Bom is dat helemaal*
met hem eens. „Weer een argu
ment voor de paus om te komen.
Zie je nou wel. dat hij ons niet kan
overslaan? Wij rekenen zo vast op
zijn bezoek, dat we de datum voor
een tegenvisite aan het Vaticaan al
hebben vastgesteld. Op 20 decem
ber zullen we hem uitbundig be
danken Tweehonderd mensen
hebben zich al opgegeven".
JOS BOUTEN
van de kleurrijkste pe-
i van de roomse historie
etwijfeld die van de
Brave jongens uit
van de wereld, die
gaven aan de oproep
Pius IX om zijn erf-
te verdedigen. Vanaf!
zijn grondgebied,
strook grond tus-
Middellandse Zee en
Zee, aangeval-
de revolutionair Ga-
die uit het verbrok-
Italië i één staat wilde
smeden. In 1870 moest Pius
bukken voor de overmacht.
Het zouavenlegertje van
25.000 man kon de nieuwe
tijd niet tegenhouden, hoe
duchtig het zich ook weerde
bij de veldslagen bij Bagno-
ria, Montelibretti en Mentana.
Onder de 3.000 Nederlanders
die van de partij waren,
mocht er één eeuwig in de
geschiedenisboekjes. Toontje
van Agt uit Woensel mocht er
ook best wezen. Hij was een
verschrikkelijk lelijk manne
ke met rood haar. „II diavo-
lo", volgens een kapitein van
de garibaldisten. Hij zou dat
„rooie ontuig" wel even weg-
sabelen. Maar Toontje had de
snoodaard door en prikte
hem op zijn bajonet. Paus
Pius was er zo van onder de
indruk dat de Brabander
voortaan de eretitel „de rode
duivel van zijne Heiligheid"
mocht dragen.
In de pro-pauselijke litera
tuur wemelt het van deze
pastelkleurige verhalen. Ze
passen precies bij de romanti
sche schilderijen, die de acties
van de zouaven aan de grau
we werkelijkheid onttrekken.
In het Oudenbossche museum
treft een prent als geen ande
re de sfeer, waarin het reac
tionaire avontuur van de paus
zich heeft voltrokken. Een
ten hemel blikkende zouaaf
met een geweer in de rech
ter- en de pauselijke banier in
de linkerhand en rechts in de
hoek een vluchtende garibal-
dist met, uiteraard, een dui
velse tronie. In die trant werd
ook voorlichting gegeven: de
zouaven hadden een hemelse
zending te vervullen. De tijd
heeft later onverbiddelijk zijn
corrigerend werk gedaan.
Overeind is gebleven, dat de
vechters voor de paus werke
lijk hebben gedacht gehoor te
geven aan een roeping. Geld
speelde geen rol. Ze kregen
voor hun diensten maar een
stuiver per dag, hun echte
loon zou pas na de dood in de
vorm van eeuwige zaligheid
worden uitbetaald. Ouden
bosch heeft in deze episode
van de geschiedenis een sleu
telrol gespeeld. De meeste
zouaven verzamelden zich
voor hun afreis naar het Zui
den in die plaats om zich door
pastoor Hellemons te laten
inspireren. De band, die toen
met de paus is ontstaan, heb
ben de Oudenbosschenaren
sindsdien gekoesterd. Het
duidelijkste symbool van die
relatie is de kerk van de hei
ligen Agatha en Barbara die
bijna een kopie is van de Ro
meinse St.-Pieter. Voor de
Oudenbosschenaren heeft
paus Johannes Paulus geen
keus. Hij moet komen. Een
inwoonster drukt het zo uit:
„Oudenbosch heeft zich altijd
enorm voor de paus ingezet,
hij kan nu niet met een grote
boog om ons heen lopen".
roerling" Garibaldi en koning Vic
tor Emanuel te beschermen. Van
alle kanten kwamen de pausrid
ders aanzetten. Eenvoudige jon
gens, doortrokken van de overtui
ging, dat ze voor een goede zaak
waren opgetrommeld.
Zij voelden zich als soldaat Ver
vaart, die in 1867 naar huis
schreef: „Als de Oudenbosschena
ren nog een hart in hun lijf heb
ben voor de Heilige Vader dan
wordt het tijd dat ze komen, want
nu is het om ons te doen. Maar wij
zullen strijden, zolang wij nagels
aan de vinger hebben".
Dat was taal naar het hart van
pastoor Hellemons, de inspirator
van het legertje dat via Ouden-
bosch naar Italië marcheerde. Van
de drieduizend zouaven uit ons
land stierven er 22 op het slagveld
en 200 aan de cholera en tyfus. Na
de nederlaag van Pius kon Helle
mons nog geen punt zetten achter
zijn passie voor de' paus, integen
deel.
Met meer overtuigingskracht dan
ooit tevoren dreef hij de mensen
er toe een offer te brengen. Geld
was deze keer voldoende. Binnen
vier weken had hij driehonderd
duizend gulden bij elkaar. Genoeg
om de Sint-Pieter van Rome op
kleinere schaal na te bouwen.
Daarmee zou het dorp van ge
slacht tot geslacht zijn verbonden
heid met het Vaticaan tot uitdruk
king brengen.
Mocht de paus nog aarzelen dan
doet hij er volgens Piet van der
Bom goed aan, zich te laten moti
veren door zijn grote voorganger
Leo IX, die in 1049 de kerk van
Pastoor Landsbergen, inspirerend lid van de commissie „De paus naar
Oudenbosch" voor zijn kerk, die nu nog in de steigers staat.
1940 het eeuwfeest van het instituut St.-Louis in Oudenbosch
jjjjgevierd, was de 91-jarige zouaaf Pieter de Boer er eregast, zij het
beu?J z'ch moeizaam op de been hield. Er waren toen nog vijftien van
a^^ameraden in leven. De laatste overleed in september 1946.
goed idee „als de paus net zolang
boven de Put van Dokkum wordt
gehangen tot hij om vergiffenis
vraagt".
In die trant ging het een poosje
door, zodat bij de luisteraars wel
de gedaehte moest postvatten, dat
de gast uit het Vaticaan serieuzer
rrfoet worden genomen dan het
„weldenkende" deel der natie lief
is.
Ontspannen
Piet van der Bom kan er niet van
ondersteboven raken, „Zulke din
gen gebeuren nu eenrdaal in dit
land waarin iedereen zich begraaft
in zijn eigen gelijk", verzucht hij.
„Wij zouden de polarisatie juist zo
graag doorbreken. Dat is ook de
reden waarom wij de paus in Ou
denbosch willen hebben. Er moet
een plaats zijn, vinden wij, waar
hij zich niet gevangen voelt in een
net van plichtplegingen. Nou, zo'n
plaats is ons dorp. Daar kan hij in
een ontspannen sfeer zich zo ge
dragen dat vertegenwoordigers
van allerlei groeperingen zich in
hem kunnen herkennen".
Wil Oudenbosch zich dan niet pre
senteren als symbool van de tradi
tionele rooms-katholieke gemeen
schap?
„Nee hoor, echt niet", antwoordt
Van der Bom, „we beseffen heus
wel dat de kerk in gisting is en dat
de paus niet mag worden gebruikt
als afstopper van ontwikkelings
processen".
Waarom dan zo diep gegrabbeld in
de ton van roomse overdaad? De
zouaven lieten zich immers ge
bruiken als verdedigers van een
achterhaald idee en het nadrukke
lijk presenteren van de kleine
Sint-Pieter wijst op heimwee naar
een tijd, waarin er geen ander ge
lijk bestond dan het roomse gelijk.
Van der Bom waarschuwt voor
een te simpele voorstelling van za
ken. „Door de bril van het heden
ziet het verleden er al gauw bela
chelijk uit. Maar niet alles wat in
dertijd gebeurde was bedenkelijk".
Hij doelt daarmee op het optreden
van pastoor Hellemons, nog steeds
bekend als de bouwer van de brug
tussen Oudenbosch en het Vati
caan.
Doordouwer
„Die priester had een warme be
langstelling voor arm en rijk. Te
gelijk was hij een doordouwer van
het beste soort. Precies de juiste
man voor Oudenbosch, dat in 1840
het jaar van zijn komst hard
aan een oppepper toe was. De
Fransen hadden vreselijk huisge
houden zoals wel blijkt uit het feit,
dat de kerk was veranderd in een
paardestal. De cisterciënzer Wil
lem Hellemons haalde er letterlijk
en' figuurlijk de bezem doorheen".
Diens grote tijd brak aan toen paus
Pius IX de wereld te hulp riep om
de kerkelijke staat tegen de „op
proep van Oudenbosch om
lie aandacht van de paus zou
ind in het lawaai rond zijn
l hebben gehoord, als niet
eurig groepje Brabanders met
oeken en foto's zich in de at-
van de media had gewerkt,
rgden voor een vertederende
:ning tijdens de eerste pers-
rentie over het pausbezoek in
er vorig jaar.
Ie Oudenbosschenaren had-
ich zelfs in zouaven-uniform
ten. Een grijze haremb'roek
n kort grijs vestje met rode
i afgezet. Zij stonden onder
lord waarop de basiliek van
dorp, bijna een exacte kopie
ie Romeinse Sint-Pieter, was
eeld. Daarnaast een blozende
nstrant in een scherp gesne-
acquet met op het hoofd een
e hoge hoed.
bij elkaar een beeld, dat door
nuchtere Fries genadeloos
I getypeerd met de woorden
[k, leger en kapitaal op een
Be". Maar de representanten
pen vergane glorie gaven geen
ip. Op elke opmerking, die
Verbond met het rijke roomse
li uit ver vervlogen tijden,
fn een vriendelijk antwoord,
ferwondering groeide de sym-
le voor dit „bonte stel", dat zo
remd waardering uitstraalde
[iemand, die door anderen in
tnd zo diep wordt verguisd.
Inover Oudenbosch, een be
iden dorp van veertiendui-
I inwoners, staat het grote Am-
lam waar onlangs in Paradiso
flan van Rome werd gekiel-
ti. Onder leiding van Ischa
fer moest de paus op een spitse
lier worden afgemaakt door de
1 couleur van spraakmakend
Prland. Het lukte niet erg, om-
In plaats van het floret te vaak
lotte bijl werd gehanteerd. Zo
het de schrijver Guépin een
In de gezellige
van de sierboomkwe-
van der Bom inmiddels
n®nïlijk bekend als de spreekbuis
clubje pausgezinden dat
Paulus II naar Ouden-
wil halen, tekent zijn vriend
de komst van de paus
es uit. Eerst cirkelt de heli-
onvir drie keer rond de koepel
mtdfe basiliek, waarna de heilige
zal landen op het vliegveld
j. uigeppe, maar drie kilometer
empliet dorp verwijderd. Vandaar
'ng net per pausmobiel naar de
z»ei! waar hij voorgaat in de
wa£ voor vrede en eenheid. Als
arna de bejaarden en zieken,
ch op het voorplein van de
Sint-Pieter hebben verza-
heeft gezegend, volgt de hei-
ifereiis jn de openlucht. Na een
Doek>eting met vele groeperingen
Jaltt groot-seminarie Bovendonk
1 w |e paus naar Breda voor een
?hei<nking van zijn landgenoten
VAlbor onze vrijheid zijn g
„Niet haalbaar", reageert
Ier Bom bondig. Hij is al blij
witte man van het Vaticaan
f et van het nu al minutieus
P* ulde programma voor zijn
k van 11 tot 15 mei aan ons
