wijzen euthanasie af
Honderd jaar geleden werd Afrika verdeeld
Van Aardenne blijft; de VVD ook?
Alsuvoor't
bier zorgt, zoigen wij
voorde glazen.
HET MISLUKKEN VAN DE „SLOOP VAN GUS"
Politiek
Partij
Parlement
CPN-congres: PvdA houdt
linkse meerderheid tegen
BINNENLAND/BUITENLAND*
QeidócQowuvnt
ZATERDAG 2 MAART 1965 PAGINA 7
TRECHT De bis
hoppen van Nederland
?roordelen euthanasie
loelbewuste levensbeëin-
iging van stervenden),
et is niet toegestaan de
Dod op een dergelijke
ijze te zoeken of een
ervende op zijn verzoek
it medelijden te doden,
erbied voor het mense-
jk leven, ook voor het
eschonden leven, is een
mdamenteel element
an menselijke en christe-
jke beschaving,
it zeggen de bisschoppen in
►n herderlijk schrijven
Over lijden en sterven van
eken"), dat in het weekeinde
en 9 maart in alle katho-
eke kerkdiensten aan de orde
wordt gesteld. Daarbij verwij
zen de bisschoppen onder
meer naar de verklaring uit
1980 van de Congregatie voor
de geloofsleer, waarin eutha
nasie „een misdaad tegen het
leven" wordt genoemd.
Steeds vaker wordt de vraag
gesteld of door ingrijpen een
einde aan het leven mag wor
den gemaakt. De rechterlijke
macht wordt om een uitspraak
gevraagd en op de regering
wordt druk uitgeoefend om
zich er opnieuw over uit te
spreken, aldus het herderlijk
schrijven.
De bisschoppen vinden het
overigens onjuist dat het ster
ven koste wat kost wordt ver
lengd. Als de dood onherroe
pelijk naderbij komt en verde
re behandelingen het lijden
slechts ondragelijker kunnen
maken, moet men terugtreden
en de stervende de dood gun
nen. Dit wordt volgens de bis
schoppen ten onrechte passie
ve euthanasie genoemd, omdat
hier sprake is van natuurlijk
sterven. Het is overigens vaak
uiterst moeilijk onderscheid te
maken tussen niet langer ver
lengen en beëindigen van het
leven in het stervensproces.
Menswaardig
De bisschoppen pleiten voor
een menswaardig sterven.
Goede stervenshulp en ster
vensbegeleiding zijn daarvoor
noodzakelijk. Alleen lichame
lijke aftakeling behoeft nog
niet mensonwaardig te zijn.
Dat is een natuurlijk gegeven.
Bovendien is de mens meer
dan zijn lichaam. Ook verdriet
kan een functie in het leven
hebben.
Het sterven wordt echter men
sonwaardig als familie en
vrienden de stervende als een
last gaan beschouwen, zich aan
hem onttrekken en de ster
vende vereenzaamd ligt te
wachten op de dood. Volgens
de bisschoppen moet alles in
het werk worden gesteld opdat
ernstig zieken en stervenden
binnen de kring van hun gezin
of familie kunnen blijven.
De vraag naar opzettelijke le
vensbeëindiging kan opkomen
als de stervende niet meer bij
machte is zijn sterven langer
te ondergaan, dit niet meer wil
of daaraan geen zin meer weet
te geven, als lichamelijke of
geestelijke aftakeling voor de
stervende en voor zijn omge
ving niet meer te dragen zijn.
In veel gevallen blijkt, zo
schrijven de bisschoppen, dat
de stervende weliswaar om de
dodelijke injectie vraagt maar
in feite om betere stervensbe
geleiding verzoekt. Daadwer
kelijke levensbeëindiging is
lang niet altijd als zodanig be
doeld.
De indruk bestaat echter dat
stervenden meer dan tot voor
kort om euthanasie vragen en
dat ook werkelijk bedoelen.
Daarvoor zijn verschillende
oorzaken aan te wijzen, zoals
de bisschoppen vragenderwijs
doen. Een grotere openheid
over euthanasie; meer medi
sche mogelijkheden om het
sterven te verlengen; wellicht
wil de moderne mens de dood
beheersen, aldus het herderlijk
schrijven.
Naaste omgeving
De bisschoppen zijn van me
ning dat een derde (familielid
of kennis) nooit de wens naar
een dodelijke ingreep mag ui
ten. Daardoor zou het vertrou
wen tussen arts en zieke ten
diepste worden aangetast. De
gehele gezondheidszorg, die
gebaseerd is op onderling ver
trouwen, zou worden onder
graven. Als de naaste omge
ving van een stervende aan
stuurt op een dergelijke in
greep, zal naar de mening
van de bisschoppen daaraan
nooit gevolg mogen worden
gegeven.
Het is volgens hen de vraag of
een dodelijk zieke de draag
wijdte van zijn verzoek over
ziet als hij uitdrukkelijk en
welbewust om levensbeëindi
ging vraagt. Realiseert hij zich.
zo vragen de bisschoppen, dat
hij daarmee ook anderen voor
een moeilijke gewetensbeslis
sing stelt.
Enerzijds vereist eerbied voor
de mens dat een weloverwo
gen gewetensbeslissing wordt
gerespecteerd. Anderzijds ver
eist eerbied voor het leven dat
dit niet naar eigen inzicht mag
worden beëindigd. Op grond
van deze eerbied voor het
menselijk leven kunnen noch
mogen wij opzettelijke levens
beëindiging in het sterven
sproces goedkeuren, aldus de
bisschoppen.
De arts zal de beslissing van
een stervende tot euthanasie
in geweten niet mogen uitvoe
ren door hem op verzoek of
uit medelijden te doden. Wan
neer iemand weigert zich ver
der te laten behandelen, kan
de arts hem daartoe niet dwin
gen. Maar een beslissing van
een stervende of van wie dan
ook kan gen arts of verpleeg
kundige nooit tot uitvoering
verplichten als zij zich daar
mee in geweten niet kunnen
verenigen.
De waardigheid van het gewe
ten. ook van een dwalend ge
weten. moet altijd worden ge
respecteerd. Dat betekent ech
ter niet dat de arts mag dienen
als instrument van een dwa
lend geweten door deze wens
uit te voeren. Dan zou ten on
rechte niet de eerbied voor het
leven, maar het vermeende
zelfbeschikkingsrecht door
slaggevend zijn. Op grond van
het geloof dat de mens door
God is geschapen en op grond
van de waardigheid van de
menselijke persoon is de
rooms-katholieke kerk ervan
overtuigd dat de mensen niet
het recht hebben zo definitief
over hun eigen leven te be
schikken. aldus de bisschop
pen in hun herderlijk schrij
ven „Over lijden en stervan
van zieken".
DEN HAAG Berlijn vijftien novem
ber 1884. Gezeten aan het hoofd van een
imposante hoefijzervormige tafel op de
eerste verdieping van het kanselierspa
leis in Berlijn heette de Duitse Rijkskan
selier Otto von Bismarck de geachte aan
wezigen een warm welkom. De opening
van het „Koloniale Congres van Berlijn
was een feit. Maar liefst drie maanden
later, eind februari 1885, hadden afge
vaardigden uit veertien Europese landen
besloten dat Afrika zo snel mogelijk ge
koloniseerd zou worden zonder dat dit
zou leiden tot onderlinge oorlogen.
Het „donkere" Afrika was voor de Euro
pese koloniale machten toen nog weinig
meer dan een terra incognita. Slechts de
lange kustlijn was bij hen bekend. De
namen die de Europeanen op hun over
zeese handelstochten aan Afrikaanse
aanlegplaatsen hadden gegeven (Ivoor
kust, Goudkust, Slavenkust), verraden
ogenblikkelijk de betekenis die men eeu
wenlang aan dit continent had toege
kend. Verder dan het halen van kostba
re grondstoffen en zwarte slaven, be
stemd voor Amerika, reikte de belang
stelling voor Afrika niet.
Hierin begon in de loop van de negen
tiende eeuw verandering te komen.
Naarmate de industriële revolutie de
ingrijpende overgang van een overwe
gende landbouwsamenleving naar een
op winst gerichte produktiemaatschappij
haar greep verstevigde in Europa,
roeide de behoefte om overige delen in
e wereld te koloniseren. Voor de ont
luikende Europese industrie waren niet
alleen grondstoffen nodig, die in verre
I landen zo rijkelijk aanwezig waren, ook
nam de behoefte toe om afzetmarkten te
vinden. De periode van de traditionele
Otto von Bismarck
„handels"kolonisatie, waarbij produkten
uit bijvoorbeeld Indië naar Europa wer
den verscheept om hier „genuttigd" te
worden» ging geleidelijk over in een
„economische" kolonisatie. De hoogtijda
gen van het Europese imperialisme wa
ren aangebroken.
Afrika stond in de Europese drang om
gebieden te veroveren niet voorop. Pas
ver in de tweede helft van de vorige
eeuw gaven de Europese „koloniale he
ren" daar uiting aan hun machtshonger.
Nederland, dat mede vanwege haar gro
te belangen in Indië een strikte neutrali
teitspolitiek voerde, was op de Conferen
tie van Berlijn wel aanwezig maar speel
de geen vooraanstaande rol.
Verschillende
interpretaties
De betekenis van het Congres van Ber
lijn is door historici tot op het bot onder
zocht en uiteraard bestaan er verschil
lende interpretaties. Voor Afrikanen is
de betekenis van deze conferentie een
duidig; In Berlijn 1885 werd hun conti
nent door de Europese koloniale mach
ten verdeeld. Als argument voor deze
opvatting verwijzen zij naar de snelle
kolonisatie van Afrika gedurende de
twee decennia die volgden op de Confe
rentie van Berlijn. Bovendien zou de vijf
meter hoge kaart van Afrika in het kan
selierspaleis aan de Wilhelmsstrasse het
harde bewijs zijn, dat tijdens de confe
rentie met behulp van een lineaal de
grenzen van de te creëren Afrikaanse
staten zijn getrokken. Het resultaat hier
van zou te vinden zijn in de huidige
kaarsrechte grenzen van Afrikaanse di
verse landen.
Of deze Afrikaanse interpretatie van de
Conferentie van Berlijn de enige juist is,
mag betwijfeld worden. Weliswaar was
de sfeer rond de imposante conferentie-
tafel er een van Europese eensgezind
heid en onderling begrip, maar in de
wandelgangen kwamen onderlinge ver
schillen tussen de diverse Europese kolo
niale machten scherp tot uiting.
Misschien mag het als een verdienste
van het Congres van Berlijn worden ge
zien, dat militaire confrontaties tussen de
Europese machten in de jaren na 1885
zijn uitgebleven. Een oplossing van de
Europese concurrentiestrijd bood deze
conferentie echter niet. In 1914 stortte
het trotse Europa ineen, toen de Duitse
legers oprukten en de Eerste Wereldoor
log een feit was geworden.
Het doel van de Conferentie van Berlijn
werd door Bismarck in zijn in het Frans
uitgesproken openingsrede kort maar
helder weergegeven: „Vrije handel op de
rivier de Congo, vrije scheepvaart op de
Congo en de Niger, en het vaststellen
van regels voor het vestigen van nieuwe
koloniën". De laatste doelstelling werd
geenszins gehaald. Daarvoor waren de
onderlinge Europese tegenstellingen te
Ilechts één staat werd toen in Berlijn op
papier gecreëerd: de Congo Vrijstaat, dat
onder meer zeer belangrijk was gewor
den voor de export van rubber. In het
bijzonder Engeland en Portugal, die aan
de monding van de Congo-rivier al over
enkele vestigingen beschikten, hadden
tijdens de conferentie al vergaande af
spraken gemaakt over de controle over
het Congo-gebied. Een toenemende Brit
se invloed in dat deel van de wereld
schoot echter met name bij Frankrijk en
Duitsland in het verkeerde keelgat.
Bij wijze van compromis mocht de ambi
tieuze Belgische koning Leopold II over
de Congo Vrijstaat speciale invloeden la
ten gelden, maar hij mocht het niet be
schouwen als een kolonie. De Congo
Vrijstaat werd door een personele unie
met België verbonden, waarvan Leopold
aan het hoofd zou staan. In feite is daar
van niets terecht gekomen. De natuurlij
ke hulpbronnen zouden door België in
de daarna volgende jaren geëxploiteerd
worden en de bevolking onderworpen
aan de wil van Brussel. Uiteindelijk ver
klaarde de Belgische koning in 1908,
toen Afrika was opgedeeld. Belgisch
Congo tot een kolonie.
Geen harde
afspraken
De Conferentie van Berlijn, die niet
werd bijgewoond door koningen of mi
nisters van buitenlandse zaken, voltrok
zich op het lagere niveau van ambassa
deurs. Weliswaar had een ambassadeur
in die tijd meer invloed dan momenteel
het geval is, maar tot harde afspraken is
men niet gekomen. Tekenend in dit ver
band is het feit dat Bismarck de Confe
rentie van Berlijn slechts twee maal
heeft bezocht. Hij beperkte zich ertoe om
„zijn" conferentie in novemer 1884 te
openen en deze eind februari 1885 weer
officieel te sluiten.
Toch zijn er tijdens de Conferentie van
Berlijn wel afspraken gemaakt voor de
kolonisatie van Afrika. Deze waren ech
ter zeer algemeen van aard en legden de
betreffende Europese regeringen weinig
verplichtingen op. Afgesproken werd
dat:
Een Europese macht met vestigingen
langs de Afrikaanse kust mocht als eer
ste haar rechten kon laten gelden op het
achterland.
Toeëigening van Afrikaans land zou
niet alleen op papier moeten gebeuren
door een aantal lijnen op de kaart te
trekken, maar moest met militaire of ad
ministratieve middelen worden gereali
seerd.
Tenslotte moest elke Europese macht
de ander duidelijk laten weten wat zij als
haar nieuwe gebied beschouwde.
Gedurende de vijftien jaar na de Confe
rentie van Berlijn zou er een wilde jacht
ontstaan op het „lege" Afrika. Rond de
eeuwwisseling was dit continent opge
deeld en bezet door de Europese kolonia
le machten. De enige uitzondering vorm
de Ethiopië en in zekere zin ook de
Westafrikaanse staat Liberia, dat in 1822
was gesticht en fungeerde als een protec
toraat voor de Verenigde Staten, waar
vrijgeworden Amerikaanse slaven kon
den wonen.
De overheersing van Afrika door de Eu
ropese koloniale machten heeft tot op de
dag van vandaag haar sporen nagelaten.
Weliswaar is er na 1945 een ingrijpend
proces van dekolonisatie gaande, waarbij
de meeste Afrikaanse landen vaak
pas na een bloedige onafhankelijkheids
strijd politiek zelfstandig werden.
Maar een formele politieke onafhanke
lijkheid betekent niet zonder meer een
economische zelfstandigheid. Dit geldt
zeker voor de Afrikaanse landen.
Om het Congres van Berlijn hiervoor in
vergaande mate verantwoordelijk te
stellen, zoals vele Afrikanen nog graag
willen doen geloven, gaat te ver. Im
mers, zonder de Conferentie van Berlijn
zou Afrika ook ten prooi zijn gevallen
aan de expansiezucht van de Europese
koloniale machten. In deze zin is de
Conferentie van Berlijn niet meer dan
een moment opname geweest in een ko
lonisatieproces dat al veel eerder in wer
king was gezet.
PEN HAAG Zoals
wee weken geleden op
leze plaats al werd ge-
(teld, gaat het niet goed
tnet Ed Nijpels. Dat heeft
|iu ook de lijfbladen van
Ie VVD in actie gebracht.
fRC-Handelsblad be
richtte eergisteren uitvoe
rig over een steeds stijgen-
Öe onrust bij de liberale
ichterban. „Ed Nijpels is
ten blaag... Hij moet
weg," luidde een kop bo
ren het artikel in de libe-
ale avondcourant. De Te-
egraaf, die zich meer op
iet modale VVD-lid richt,
lad dinsdagochtend al
litgepakt: „VVD gedraagt
nch als partij in paniek".
ICortom, de niet meer zo
veelbelovende jonge lei
der dreigt nu ook zijn
teunpilaren in de pers
twijt te raken.
He kans wordt groter, nu Nij-
iels een advies van het och
tendblad niet heeft kunnen
opvolgen. „Als het noodlot
toch moet toeslaan voor Van
Aardenne, is het maar beter
dat het snel gebeurt", had het
ochtendblad gezegd. Het be
doelde daarmee dat Nijpels
zijn vice-premier zo snel mo
gelijk een andere betrekking
moest bezorgen, nu deze, on
danks „het verdriet van me
vrouw Van Aardenne" (vorige
week beschreven in De T.),
feen sympathie meer blijkt te
unnen wekken bij het volk.
Maar als er één ding zeker is
Gijs van Aardenne een prima
kwaliteit zitvlees heeft. Hij
laat zich nog door geen drie
paarden, laat staan drie
VVD'ers, van de ministeriële
zetel op Economische Zaken
wegslepen.
Met die drie VVD'ers hebben
we Niipels, Kamminga en
Zoutendijk op het oog, die mo
menteel de top van de VVD
vormen. In het nauw gebracht
door het almaar slechter wor
den van de opiniepeilingen
wilde deze „trojka" eigenlijk
wel van Giis van Aardenne af,
vooral omdat hij steeds meer
het symbool wordt van alle li
berale tegenspoed. De vraag
was alleen hoe? Want nadat de
partijtop al die tijd een ijzeren
ring om de minister had ge
legd, kon deze hem moeilijk
nu opeens het bos in sturen. Er
werd dus een strategie uitge
stippeld, die zou moeten leiden
tot een vrijwillig heengaan.
Als PvdA en CDA ook in het
laatste RSV-debat zouden
doorgaan met wat in Den
Haag al was gaan heten „de
sloop van Gijs", dan zou de
minister er uiteindelijk niet
Openhartig
Maar dr. Gu
openhartig interview
met onze krant. „Er komen
verkiezingen aan. Ik vind dat
Van Aardenne dat aspect ook
moet meewegen", aldus de se
nator. Daarmee lag dus op
straat dat de VVD haar eerste
minister in elk geval ruim
SUSKE EN WISKE HET DREIGENDE DINGES
'mik tutorn rm/njrhtim inürhl Ih uljllo ttrhUrm1)
vóór de verkiezingen
geen enkele druk op de minis
ter zou uitoefenen. Het zou
volledig aan hemzelf worden
overgelaten. En daarmee gaf
hij Van Aardenne, die tot dan
toe machteloos had moeten
toekijken, een voorzet voor
open doel.
De minister maakte daarvan
dankbaar gebruik. Zonder met
iemand overleg te plegen „ont
bood" hij dinsdag, kort voor
dat het derde RSV-debat zou
beginnen, een ploeg van het
NOS-Journaal. Ofschoon hij
van de zenuwen heel slecht
formuleerde, wist de minister
zijn boodschap toch over te
brengen: hii piekerde er niet
over vrijwillig af te treden! Al
leen een gebrek aan vertrou
wen in de Tweede Kamer zou
hem tot heengaan kunnen be
wegen.
Daarmee kon de VVD-top, die
zijn eigen geheime sloopwerk
mislukt zag, alleen nog hopen
dat CDA en PvdA hun de
structieve bezigheden jegens
Van Aardenne krachtig zou
den voortzetten. Maar helaas,
de christen- en sociaal-demo
craten voelden daar niets voor.
Zij waren gaan inzien dat de
verkiezingstijd straks voor hen
veel leuker wordt, als de VVD
een blok aan het been mee
torst. „Willen de liberalen van
Van Aardenne af? Dat knap
pen zij dan zelf maar op", al
dus een CDA'er.
De PvdA speelde het nog sub
tieler. Zij versterkte de posi
tie van Van Aardenne door
premier Lubbers uit te nodi
gen nu eindelijk eens zijn ver
trouwen uit te spreken in zijn
plaatsvervanger. Daarmee kon
Lubbers, die zich tot dan toe
uit angst voor besmetting zo
ver mogelijk van Van Aarden
ne had gehouden, geen kant
meer uit. En toen gold hetzelf
de voor Ed Nijpels. Hij wend
de zijn politieke steven maar
weer eens en nodigde de pre
mier per interruptie uit iets
meer warmte in zijn woorden
te leggen, daarmee de indruk
wekkend dat de VVD nog
steeds pal stond voor Gijs. En
Lubbers gehoorzaamde.
de VVD geldt, althans wat
haar plaats in het kabinet be
treft. Voor sommigen is dit
nauwelijks nog een vraag, zo
bleek dinsdag ook uit De Tele
graaf. Stan Huygens, auteur
van de society-rubriek van die
krant, was vorig weekeind te
gast bij Indoor Brabant en
deed daarvan op de gebruike
lijke wijze kond in zijn Jour
naal. Nadat hij „een glas
champagne" had gedronken
met landbouwminister Braks,
raakte hij aan het diner, „per
fect verzorgd door Maison Van
Den Boer", in gesprek met
Gerrit Brokx. Deze „vakkun
dige en ambitieuze staatssecre
taris" maakte wat opmerkin
gen over minister Elco Brink
man. „met wiens optreden
rond de P.C. Hooftprijs hij het
absoluut oneens is'aldus
Huygens.
Hoewel hii geen politiek re
dacteur is. besefte de journalist
dat hier iets niet klopte. Heel
het CDA stond immers pal
achter Brinkman en diens for
se optreden tegen de Grote
Kwetser? Hoe kon het dan dat
Brokx er anders tegenaan
keek? Het antwoord had niets
met Brandt Corstius te maken
en verraste Huygens zodanig
dat hij er een hele alinea aan
wijdde. „Ik krijg sterk de in
druk dat Brokx wat afstand
aan het nemen is van deze re
gering. Hij voelt dat de VVD
(advertenties)
te veel verliest om nog als re
geringspartner in aanmerking
te komen en ziet zich over
twee jaar (bedoeld is: nè de
verkiezingen van mei 1986) in
de CDA-PvdA-combinatie zit
ten als de nieuwe minister van
Volkshuisvesting, Ruimtelijke
Ordening en Milieubeheer...".
Met welke borrelpraat tref
fend wordt weergegeven hoe
de sfeer in het CDA aan het
veranderen is. De subtoppers,
de Brokxen en de Braksen, die
nog niet zo bar lang geleden
een prolongatie van ae coalitie
met de VVD een natuurwet
achtten, voelen dat de wind
naar een andere hoek kruipt.
De opiniepeilingen doen hun
werk, het verlies van de VVD
heeft zulke vormen aangeno
men en lijkt zo bestendig, ze
ker nu Van Aardenne niet
weg te branden is, dat de hui
dige coalitie straks onmpgelijk
in stand kan blijven, zelfs niet
met de steun van klein rechts.
Onder die omstandigheden
meent menig CDA-bewinds-
man, vooral als hij zich niet al
te zeker van zijn zetel waant,
er verstandig aan te doen nu
alvast kenbaar te maken dat
hij in een kabinet met de
VLIEGVAKANTIES
I CORSICA
V.A. por persoon i
673ht
Inlichtingen en boekingen: ANVR ..goeie reis" 1
reisburo's en reizenverkopende banken
yaRKEOadtMlK]
GOEDE REIZEN LAGE PRUZEN/>>5«
Champagne
Van Aaraenn
(Van onze parlementaire redactie)
AMSTERDAM De PvdA blokkeert het bereiken van een
progressieve meerderheid in dit land. In plaats van te werken
aan een regering zonder CDA of VVD gaat de PvdA een derge
lijke discussie uit de weg. De PvdA is verstrikt in het dogma dat
er geen regering te vormen is zonder CDA of VVD Dit zei de
voorzitster van de CPN, Elli Izeboud, gisteren bij de opening
van het 29e CPN-congres
De fractieleidster van de CPN in de Tweede Kamer. Ina Brou
wer. zei dat de PvdA de kleine linkse partijen niet kan en mag
uitsluiten bij een alternatief voor het huidige CDA-VVD-beleuI
Anders is de kans volgens haar veel te groot dat stemmen op de
PvdA toch bij CDA of VVD terecht komen.
In haar openingsrede verweet Izeboud het kabinet een autoritai
re politiek te voeren die ook binnen de eigen achterban van
CDA en VVD tot scheuren leidt. Volgens Izeboud wordt er wel
gewerkt aan economisch herstel maar voor de verkeerde men
sen. In plaats van een herstel voor werkenden, uitkeringsge
rechtigden. werkzoekende vrouwen en jongeren is het herstel er
voor de grote wapen- en exportindustrie en de banken, aldus de
CPN-voorzitster.
(4x naar BP)
Vier maal een bezoek aan een deel
nemend BP-station en u krijgt zo"n fraai bierglas
gratis. Zoals gewoonlijk gemaakt van sfeervol
Luminarc rookglas door Verr ene cfArques.
En terwijl u spaart voor zo'n
mooi voetglas blijven wij vow goed- |ïvn
kope brandstof zorgen.
Attente jongens, daar bij BR l_?_J
